Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Mikołaj Tomaszewski

Sędziowie: Bogdan Wysocki /spr./

Jerzy Geisler

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2021 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. w W.

przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi Miasta P.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 5 lipca 2019 r. sygn. akt XVIII C 885/17, uzupełnionego wyrokiem z dnia 27 listopada 2019 r. oraz zażalenia pozwanego na zawarte w tym wyroku rozstrzygnięcie o kosztach procesu

I.  oddala obie apelacje;

II.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej Kwotę 8.100 ł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

III.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 3 w ten sposób, że zasądzoną od pozwanego na rzecz powoda należność z tytułu zwrotu kosztów procesu obniża do kwoty 27.256 zł (dwadzieścia siedem tysięcy dwieście pięćdziesiąt sześć złotych);

IV.  w pozostałej części zażalenie oddala;

V.  koszty postępowania zażaleniowego rozdziela między stronami stosunkowo, obciążając nimi w 12% powoda a w 88% pozwanego i z tego tytułu zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.368 zł (jeden tysiąc trzysta sześćdziesiąt osiem złotych).

Jerzy Geisler Mikołaj Tomaszewski Bogdan Wysocki

UZASADNIENIE

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. , pismem z 29 października 2016 r. wniósł sprzeciw od orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. (SKO) z 24 maja 2016 r. oddalającego wniosek użytkownika wieczystego z 17 stycznia 2014 r. o ustalenie, że dokonana przez Prezydenta Miasta P. aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, stanowiącej własność Skarbu Państwa, położonej w P., oznaczonej jako działki o nr ewidencyjnych: (...), jest nieuzasadniona, ewentualnie uzasadniona w innej wysokości oraz żądającego zaliczenia nakładów poniesionych na nieruchomość.

W związku z wniesieniem sprzeciwu, orzeczenie SKO utraciło moc, a akta sprawy zostały przekazane do Sądu Rejonowego Poznań – Stare Miasto w P. i zarejestrowane jako sprawa z powództwa (...) sp. z o.o. przeciwko Skarbowi Państwa Prezydentowi Miasta P. o ustalenie wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste.

Postanowieniem z 26 kwietnia 2017 r. Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. uznał się niewłaściwym i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Poznaniu. Zarządzeniem z 7 czerwca 2017r. Prezes Sądu Okręgowego w Poznaniu wyznaczył Wydział XVIII Cywilny do rozpoznania sprawy.

Po sprecyzowaniu powództwa, pismem z 29 grudnia 2016 r. powód wniósł o ustalenie, że aktualizacja wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości jest uzasadniona w kwocie niższej niż zaproponowana przez pozwanego, tj. do kwoty 1.690.112,79 zł oraz wniósł o zaliczenie na poczet ustalonej opłaty rocznej kwoty 62.076.140 zł tj. wartości poniesionych przez powoda nakładów na budowę urządzeń infrastruktury technicznej, tj. budowę i przebudowę publicznego układu drogowego, budowę wewnętrznej drogi dojazdowej, budowę i przebudowę sieci wodno-kanalizacyjnych, budowę etapu I kolektora deszczowego oraz budowę zbiornika retencyjnego.

W odpowiedzi na pozew z 11 lipca 2017 r. pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta P. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W piśmie z 7 czerwca 2019 r. powód, opierając się na opinii biegłego wydanej w sprawie, zmienił powództwo i wniósł o ustalenie, że aktualizacja wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości gruntowej jest nieuzasadniona powyżej kwoty 1.454.520 zł. Podtrzymał wniosek o zaliczenie na poczet ustalonej opłaty rocznej kwoty 62.076.140 zł tytułem nakładów poniesionych na nieruchomości. Jednocześnie wniósł o zawiadomienie przez Sąd współużytkownika wieczystego nieruchomości o postępowaniu tj. Przedsiębiorstwa (...).

Na rozprawie 12 czerwca 2019 r. pełnomocnik pozwanego podtrzymał stanowisko oraz wniósł o oddalenie wniosku o zawiadomienie kolejnego podmiotu o toczącym się postępowaniu.

Pełnomocnicy powoda również podtrzymali stanowisko w sprawie wyrażone w piśmie z 7 czerwca 2019 r. wskazując, że uważają za zasadne umożliwienie spółce (...) wystąpienie w niniejszej sprawie z interwencją uboczną, gdyż spółka ma oczywisty interes w uczestniczeniu w postępowaniu, jest bowiem jednym z podmiotów zobowiązanych do uiszczania opłaty z tytułu użytkowania wieczystego. Potwierdzili, że spółka wie o toczącym się postępowaniu, wykazuje zainteresowanie jej przebiegiem, natomiast strona powodowa nie zna ewentualnego stanowiska procesowego spółki, które mogłaby zgłosić będąc uczestnikiem tego postępowania

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu ustalił, że opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego gruntu Skarbu Państwa, położonego w P. przy ul. (...), obejmującego działki (...), o łącznej powierzchni 4.15.64 ha, dla którego wydział ksiąg wieczystych Sądu Rejonowego Poznań Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...) za rok 2014 i następne wynosi 1.454.520 zł (pkt 1), kosztami procesu obciążył pozwanego i na tej podstawie zasądził od pozwanego na rzecz powoda 30.914,30 zł, w tym 10.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

Powód jest użytkownikiem wieczystym, w udziale wynoszącym (...), nieruchomości gruntowej, stanowiącej własność Skarbu Państwa, położonej w P. (obręb (...) W.), przy ulicy (...), zapisanej w księdze wieczystej o nr (...), oznaczonej jako działki o numerach ewidencyjnych: (...), z obrębu 61 o pow. 41.564 m ².

Współużytkownikiem wieczystym przedmiotowej nieruchomości jest Przedsiębiorstwo (...) w udziale wynoszącym (...).

Przedmiotowa nieruchomość położona jest w północno-zachodniej, skrajnej części obrębu W., na granicy ze ścisłym centrum miasta P., bezpośrednio granicząc z Dworcem Głównym. Od północy nieruchomość sąsiaduje z ulicą (...), jedną z głównych ciągów komunikacyjnych P. z bezpośrednim dojściem Mostem D.. Nieruchomość zabudowana jest w zdecydowanej większości budynkiem galerii handlowej (...) (poprzednia nazwa P. (...)), obecnie połączonym funkcjonalnie z Dworcem Głównym PKP, znajdującym się na sąsiednich nieruchomościach oraz w części urządzonymi ciągami komunikacyjnymi. W bryle budynku wyodrębniono kilkupoziomowy parking dla samochodów osobowych oraz terminal dworca autobusowego. Bezpośrednie sąsiedztwo nieruchomości stanowi zorganizowane zaplecze handlowo-usługowe sąsiadujące z obiektami użyteczności publicznej, (...), zaplecze biurowe i hotelowe oraz zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna.

Wartość rynkowa przedmiotowej nieruchomości gruntowej (z pominięciem jej części składowych) według stanu i cen z końca 2013 r. wynosi w zaokrągleniu 48.484.000 zł.

Przedmiotowe grunty pozostawały od dnia 5 grudnia 1990 r. w zarządzie (...) i były zajęte pod infrastrukturę kolejową, zabudowane urządzeniami przeznaczonymi do prowadzenia ruchu kolejowego oraz budowlami i budynkami przeznaczonymi do zarządzania, obsługi przewozu osób i rzeczy, a także utrzymania niezbędnego w tym celu majątku zarządcy infrastruktury.

Na mocy decyzji Wojewody (...) z dnia 22 września 2003 r., z dnia z 24 października 2003 r. oraz z dnia 2 sierpnia 2004 r. ww. grunty stały się z mocy prawa przedmiotem użytkowania wieczystego (...) Państwowych S.A., a budynki, budowle i urządzenia znajdujące się na przedmiotowych gruntach stały się z mocy prawa własnością (...) Państwowych S.A. Nabycie gruntów nastąpiło nieodpłatnie oraz orzeczono o zwolnieniu tych gruntów od opłat z tytułu użytkowania wieczystego jako że zostały zajęte pod infrastrukturę kolejową.

8 kwietnia 2011 r. (...) S.A. z siedzibą w W., zwróciło się z wnioskiem o uchylenie decyzji Wojewody (...) nr (...) z dnia 14 listopada 2008 r. o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia EURO 2012 oraz wydanie nowej decyzji o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięć EURO 2012 dla inwestycji polegającej na budowie Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego na stacji P. wraz z budową dworca kolejowego P..

Decyzją z 18 maja 2011 r. Wojewoda (...) uchylił decyzję Wojewody (...) nr (...) z dnia 14 listopada 2008 r. o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia EURO 2012 (WI.III-5. (...)-80-EURO/08) oraz ustalił lokalizację przedsięwzięcia Euro 2012 na rzecz (...) Państwowych S.A. na terenie nieruchomości, oznaczonych geodezyjnie: obręb W.: ark. 1; dz. o nr ewid.: (...), obręb Ł.: ark. 10; dz. o nr ewid.: (...), lokalizację przedsięwzięcia Euro 2012r. polegającego na budowie Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego na rzecz (...) S.A., obejmującego m.in. budynek dworca kolejowego, terminal autobusowy, budynek centrum handlowo- usługowego o funkcji handlowo-rozrywkowo-usługowej wraz z parkingami dla samochodów osobowych, kładki dla pieszych, otwarty wielopoziomowy parking nad torami, drogi wewnętrzne, rampy wjazdowe, strefy załadunkowe i inne elementy infrastruktury komunikacyjnej, o powierzchni zabudowy ok. 54.500 m.

Inwestycja zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 grudnia 2009 r. w sprawie wykazu przedsięwzięć Euro 2012 z dnia 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w P. (...) 2012 (Dz. U. z 2010 r. Nr 26, poz. 133, ze zm.), stanowiła przedsięwzięcie Euro 2012 określone w pkt 50 załącznika nr 1 do ww. rozporządzenia pod nazwą Budowa Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego na stacji P. ( (...)) wraz z budową dworca kolejowego P..

Poprzednik prawny powoda (...) Sp. z o.o. S.K.A. zrealizował całą inwestycję, a dodatkowo poniósł znaczne nakładcy w postaci budowy m.in. infrastruktury drogowej na nieruchomościach sąsiadujących, stanowiących własność Skarbu Państwa. Powód zlecił sporządzenie prywatnego operatu szacunkowego rzeczoznawcy majątkowemu - M. M. oraz specjaliście branży budowlanej w zakresie kosztorysowania - T. K., który został wykonany w dniu 23 listopada 2016 r. Z operatu tego wynika, że poprzednik prawny powoda jako użytkownik wieczysty nieruchomości poniósł nakłady na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej na nieruchomości pozwanego w tym w szczególności na:

-

budowę i przebudowę publicznego układu drogowego w rejonie ulicy (...) polegającą na:

⚫

budowie nowej dwujezdniowej drogi przy (...),

⚫

przebudowie i rozbudowie skrzyżowania ulic (...) - Most D. - Towarowa w celu podłączenia do niego w/w drogi dwujezdniowej przy (...),

⚫

budowie nowej drogi łączącej drogę dwujezdniową przy (...) z ul. (...),

⚫

budowie nowych i przebudowie istniejących publicznych dróg dojazdowych, służących do bezpośredniej obsługi komunikacyjnej (...), w tym budowie nowej drogi zlokalizowanej bezpośrednio przed obiektem kubaturowym (...) (z małym rondem na dojeździe do Terminala autobusowego), połączonej z przedłużeniem ul. (...),

-

budowę chodników, ścieżek rowerowych,

-

przebudowę i wykonanie nowych torowisk tramwajowych związanej z modernizacją układu komunikacyjnego przy (...),

-

wykonanie instalacji sanitarnej wod-kan. i odwodnienie dróg związanej z przebudową układu komunikacyjnego przy (...) w tym na budowę sieci wodociągowej, kanalizacji deszczowej, odwodnieniem układu drogowego,

-

budowę wewnętrznej drogi dojazdowej – wykonanie robót drogowych związanych z przebudową układu komunikacyjnego przy (...), robót instalacyjnych związanych z przebudową układu komunikacyjnego przy (...) przebudowa gazociągu,

-

wykonanie instalacji oświetlenia drogowego związanego z przebudową układu komunikacyjnego przy (...)

-

wykonanie instalacji sygnalizacji świetlnej związanej z przebudową układu komunikacyjnego przy (...), wykonanie robót instalacyjnych związanych z przebudową układu komunikacyjnego przy (...) instalacja teletechniczna

-

wykonanie nowej trakcji tramwajowej związanej z modernizacją układu komunikacyjnego przy (...),

-

wykonanie nowego muru oporowego i przejścia podziemnego związanego z modernizacją układu komunikacyjnego przy (...),

-

wykonanie zbiornika wodnego z wodotryskiem będącego częścią II etapu realizacji inwestycji (...) na stacji P.-Główny wraz z towarzyszącą infrastrukturą,

-

wykonanie trawników związanych z przebudową układu komunikacyjnego przy (...),

-

budowie etapu I kolektora deszczowego – na odcinku ul. (...)/Most D. do ul. (...);

-

budowie zbiornika retencyjnego.

Wszystkie ww. nakłady zostały poczynione w ramach jednej inwestycji polegającej na budowie drogi publicznej tj. publicznego układu komunikacyjnego (Zintegrowanego Centrum Komunikacyjnego na stacji P.).

Wybudowane w ramach nakładów drogi:

-

rondo (...):

-

ul. (...) o przebiegu od ronda (...) do ul. ks. J. W.;

-

ul. (...). J. W. o przebiegu od ul. (...) do ul. (...);

-

ul. (...) II o przebiegu od ul. (...) do ul. (...). J. W.;

są drogami publicznymi o kategorii gminnej od ich wybudowania w 2013 r.

Fragment ul. (...) jest zlokalizowany poza nieruchomością znajdującą się w użytkowaniu wieczystym powoda, na publicznym terenie i jest ogólnodostępny.

W dniu 16 grudnia 2013 r. poprzednik prawny powoda (...) Sp. z o.o. S.K.A. zgłosił pozwanemu żądanie uwzględnienia nakładów poniesionych przez użytkownika wieczystego na nieruchomość w postaci budowy urządzeń infrastruktury technicznej. Pismo pozostało bez odpowiedzi.

W piśmie z 18 grudnia 2013 r. znak: GN-XI. (...).1. (...).2013 Prezydent Miasta P. określił wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości obowiązującą od 1 stycznia 2014 r. na kwotę 1.783.631,78 zł, w związku z ustaleniem wartości gruntu na kwotę 59.353.393 zł.

W odpowiedzi na powyższe poprzednik prawny powoda, wnioskiem z 17 stycznia 2014 r., skierowanym do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. (SKO) domagał się o ustalenia, że aktualizacja opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste przedmiotowej nieruchomości jest niezasadna, ewentualnie uzasadniona w innej wysokości oraz ponowił żądanie zaliczenia nakładów poniesionych na nieruchomość. W uzasadnieniu użytkownik wieczysty zakwestionował wysokość ustalonej opłaty wskazując, że właściciel nieruchomości nie uwzględnił kwoty nakładów, jakie poniósł na budowę urządzeń infrastruktury technicznej, które w istotny sposób wpłynęły na wartość nieruchomości.

W toku postępowania przed SKO, na podstawie umowy sprzedaży z 11 marca 2014 r., powód nabył prawo użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości.

W piśmie z 22 stycznia 2015 r. Urząd Miasta P. poinformował powoda o toczącym się postępowaniu przed SKO oraz że dotychczasowy użytkownik wieczysty był zwolniony z opłat, a z chwilą zakończenia postępowania powstanie obowiązek ich uiszczania.

W piśmie z 19 marca 2015 r. powód zgłosił swój udział w postępowaniu przed SKO jako następca prawny użytkownika wieczystego.

Orzeczeniem z 24 maja 2016 r. nr SKO.UW.42.60.2014, SKO w P. oddaliło wniosek wskazując, że aktualizacja (ustalenie) opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego oparta została na prawidłowo sporządzonym operacie szacunkowym. Jednocześnie SKO zignorowało i przemilczało żądanie zaliczenia nakładów poniesionych przez użytkownika wieczystego na nieruchomość w postaci budowy urządzeń infrastruktury technicznej.

Powódka jako użytkownik wieczysty w niniejszej sprawie domagała się ostatecznie ustalenia, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego dokonana przez pozwanego na kwotę 1.783.631,78 zł jest zawyżona i powinna zostać ustalona przez Sąd na kwotę wskazaną w opinii biegłego, wydanej w sprawie tj. 1.454.520 zł. Nadto powódka domagała się zaliczenia na poczet opłaty rocznej nakładów poniesionych na nieruchomość w kwocie 67.420.875 zł. Pozwany natomiast wskazywał, że jego zdaniem opłata roczna za użytkowanie wieczyste ustalona na kwotę 1.783.631,78 zł jest zasadna.

Zgodnie z treścią art. 80 ustawy o gospodarce nieruchomościami od orzeczenia kolegium właściwy organ lub użytkownik wieczysty mogą wnieść sprzeciw w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia. Wniesienie sprzeciwu jest równoznaczne z żądaniem przekazania sprawy do sądu powszechnego właściwego ze względu na miejsce położenia nieruchomości.

Orzeczenie Kolegium zapadło w dniu 24 maja 2016 r., a jego odpis został doręczony pełnomocnikowi użytkownika wieczystego 17 października 2016 r. Powód natomiast wystąpił z powództwem 2 listopada 2016 r. Stąd złożenie przez użytkownika wieczystego, sprzeciwu w dniu 25 lipca 2011 r. nastąpiło w ustawowym terminie. W przypadku wniesienia sprzeciwu w terminie orzeczenie SKO traci moc, a wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości zastępuje pozew (art. 80 ust. 1-3 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Konsekwencją powyższego uregulowania jest to, że użytkownik wieczysty jest powodem, a właściciel nieruchomości gruntowej (w okolicznościach sprawy Skarb Państwa) pozwanym, a sąd powszechny jest obowiązany rozstrzygnąć o żądaniu użytkownika wieczystego (powoda) zgłoszonym we wniosku z dnia 17 stycznia 2014 r.

Zgodnie z art. 71 ust. 1 u.g.n. za oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste pobiera się opłaty: pierwszą i opłaty roczne. Pojęcie aktualizacji obejmuje okres pomiędzy wypowiedzeniem opłaty rocznej, a ustaleniem jej wysokości. Obecna treść przepisu została ukształtowana w wyniku nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 1509), która weszła w życie w dniu 23 sierpnia 2017 r. Zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2017r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 1509), do spraw zaliczania wartości poniesionych nakładów na podstawie art. 77 ust. 4 i 6 ustawy zmienianej w art. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

Na dzień 18 grudnia 2013 r. – pismo powoda ustalające opłatę – obowiązywała treść przepisu art. 77 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz.U.2010.102.651) w brzmieniu: Wysokość opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a, podlega aktualizacji nie częściej niż raz na 3 lata, jeżeli wartość tej nieruchomości ulegnie zmianie. Zaktualizowaną opłatę roczną ustala się, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, od wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty. Jeżeli wartość nieruchomości gruntowej na dzień aktualizacji opłaty rocznej byłaby niższa niż ustalona w drodze przetargu cena tej nieruchomości w dniu oddania jej w użytkowanie wieczyste, aktualizacji nie dokonuje się. W przypadku nieruchomości oddanych w użytkowanie wieczyste na cele mieszkaniowe przepis stosuje się w okresie 5 lat, licząc od dnia zawarcia umowy o oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste. W przypadku gdy zaktualizowana wysokość opłaty rocznej przewyższa co najmniej dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty rocznej, użytkownik wieczysty wnosi opłatę roczną w wysokości odpowiadającej dwukrotności dotychczasowej opłaty rocznej. Pozostałą kwotę ponad dwukrotność dotychczasowej opłaty (nadwyżka) rozkłada się na dwie równe części, które powiększają opłatę roczną w następnych dwóch latach. Opłata roczna w trzecim roku od aktualizacji jest równa kwocie wynikającej z tej aktualizacji. Aktualizacji opłaty rocznej dokonuje się z urzędu albo na wniosek użytkownika wieczystego nieruchomości gruntowej, na podstawie wartości nieruchomości gruntowej określonej przez rzeczoznawcę majątkowego. W związku z tym, że ustalenie wartości nieruchomości wymagało wiadomości specjalnych, Sąd powołał dowód z opinii biegłego sądowego D. B.. Biegły ustalił wartość nieruchomości na koniec 2013 r. na kwotę 48.484.000 zł, a zatem na tej podstawie Sąd przyjął, że opłata roczna z tytułu użytkowania przedmiotowej nieruchomości powinna wynosić 1.454.520 zł (3% od wartości nieruchomości). Sąd ustalając wysokość zaktualizowanej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości orzekł zatem zgodnie z rozszerzonym żądaniem strony powodowej.

Mając na względzie powyższe Sąd ustalił, że opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego gruntu Skarbu Państwa położonego w P. przy ul. (...), obejmującego działki (...), o łącznej powierzchni 4.15.64 ha, dla którego Sąd Rejonowy Poznań- Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...) za rok 2014 i następne wynosi 1.454.520 zł.

Strona powodowa domagała się także zaliczenia na poczet opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nakładów poczynionych na nieruchomość.

Opłaty roczne z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości są świadczeniami o charakterze cywilnoprawnym, a prawidłowość czynności właściwych organów podejmowanych w sprawie dotyczącej ustalenia, czy też aktualizowania opłaty rocznej została poddana ocenie sądów powszechnych. Również bezczynność organów w tego rodzaju sprawach nie podlega kognicji sądów administracyjnych (por. postanowienie NSA z 6 czerwca 2011 r. (...)). Użytkownik wieczysty mógł domagać się zatem ustalenia wartości i zaliczenia nakładów najpierw przez właściciela, następnie przed samorządowym kolegium odwoławczym czy w końcu przed sądem powszechnym (por. wyrok SN z dn. 21 kwietnia 2010 r., sygn. akt V CSK 356/09, opubl. LEX nr 584211, J. Jaworski, A. Prusaczyk, A. Tułodziecki, M. Wolanin, Ustawa o gospodarce nieruchomościami. Komentarz. Wyd. CH Beck Warszawa 2009r. str. 372-373). SKO w zaskarżonym orzeczeniu nie odniosło się w ogóle do żądania powoda zaliczenia na poczet opłaty rocznej nakładów na nieruchomość, w związku z czym w niniejszej sprawie należało odnieść się to tego wniosku powoda.

Przy aktualizacji opłaty rocznej, na poczet różnicy między opłatą dotychczasową a opłatą zaktualizowaną zalicza się wartość nakładów poniesionych przez użytkownika wieczystego nieruchomości na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej po dniu dokonania ostatniej aktualizacji. Zgodnie z obecnie brzmiącym przepisem art. 77 ust. 4 ugn, przy aktualizacji opłaty rocznej na poczet różnicy między opłatą zaktualizowaną a opłatą dotychczasową zalicza się wartość niezaliczonych nakładów poniesionych przez użytkownika wieczystego nieruchomości na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej. Na dzień 18.12.2013 r. – pismo powoda ustalające opłatę – obowiązywała treść przepisu art. 77 ust. 4, zgodnie z którym przy aktualizacji opłaty za użytkowanie wieczyste na poczet różnicy między opłatą dotychczasową a opłatą zaktualizowaną zalicza się wartość nakładów poniesionych przez użytkownika wieczystego nieruchomości na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej po dniu dokonania ostatniej aktualizacji. Powyższe oznacza, że zaliczenie nakładów poniesionych przez użytkownika wieczystego na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej lub też nakładów koniecznych mogłoby być realizowane wyłącznie przy aktualizacji opłaty, a nie przy pierwszej aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego (por. wyrok SN z 21.02.2013 r. IV CSK 430/12). W orzecznictwie Sądu Najwyższego powszechnie przyjmuje się, że zaliczenie nakładów może nastąpić jedynie w toku drugiej i kolejnych aktualizacji (por. wyroki z dnia 21 kwietnia 2010r., V CSK 356/09; z dnia 8 lutego 2013r., IV CSK 306/12; z dnia 12 września 2013r., IV CSK 10/13; z dnia 21 maja 2014r., II CSK 451/13; z dnia 11 grudnia 2015r., III CSK 39/15; z dnia 28 stycznia 2016r., I CSK 121/15; z dnia 11 maja 2016r., I CSK 343/15, niepublikowane; uchwała SN z 24 sierpnia 2017 r.). Językowe rozumienie przepisu art. 77 ust. 4 u.g.n., w brzmieniu obowiązującym od dnia 22 września 2004r., wskazuje, że nie jest możliwe zaliczenie nakładów poczynionych przez użytkownika wieczystego przed pierwszą aktualizacją (czyli przed pierwszym ustaleniem) opłaty rocznej. Użycie w tym przepisie zwrotu „po dniu dokonania ostatniej aktualizacji" zakłada, że była już poprzednio przeprowadzona aktualizacja opłaty za użytkowanie wieczyste. Uzasadnienie projektu ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami i o zmianie niektórych innych ustaw nie zawiera motywów ukształtowania treści tego przepisu. Długi okres obowiązywania art. 77 ust. 4 u.g.n. pokazuje jednak, że wolą ustawodawcy było przesunięcie w czasie procesu zaliczania wartości nakładów pierwotnie dokonanych. Przemawia za takim stanowiskiem także treść przepisu intertemporalnego w ustawie z dnia 20 lipca 2017r. (art. 4 ust. 2). Nie ma podstaw do uznania, że był inny cel ukształtowania treści tego przepisu. W piśmiennictwie zamysł ustawodawcy został poddany krytyce, ale nie podnoszono wątpliwości dotyczących znaczenia jego treści. Wykładnia celowościowa nie prowadzi do zmiany językowego znaczenia treści przepisu, w kontekście odpłatności użytkowanej wieczyście nieruchomości. Przepis art. 77 ust. 4 u.g.n. pozwala zatem na dokonanie takiego zaliczenia jedynie przy aktualizacji opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, poza pierwszą opłatą. Powód natomiast twierdził, że w niniejszej sprawie mamy do czynienia z aktualizacją opłaty, która początkowo wynosiła 0 zł. Z powyższym twierdzeniem nie sposób się jednak zgodzić. Przeciwko twierdzeniom powoda przemawia bowiem wykładnia językowa art. 77 ust. 4 u.g.n., zaś względy celowościowe nie mogą prowadzić do zmiany jednoznacznie ustalonych przez ustawodawcę zasad rozliczeń (por. wyrok SA w Warszawie z 24 września 2018r. VI ACa 1586/17). W sprawie natomiast pozwany pismem z 18 grudnia 2013 r. nie wypowiedział dotychczasowej opłaty, gdyż takiej wcześniej nie było, a ustalona przez niego w tym piśmie opłata była pierwszą opłatą, a nie opłatą aktualizacyjną.

Przedmiotem procesu, w świetle literalnej wykładni przepisu art. 77 u.g.n., nie było roszczenie o zwrot nakładów na nieruchomość, a jedynie ustalenie przez Sąd opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. Istota sprawy uregulowanej w art. 78 - 81 ustawy o gospodarce nieruchomościami sprowadza się bowiem jedynie do usunięcia sporu dotyczącego ustalenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, w tym jej aktualizacji (por. wyrok WSA w Gdańsku z dn. 4 lipca 2007r., sygn. akt II SA/Gd 299/07, LEX nr 527556). Jest to spór o ustalenie wywołany powództwem z art. 189 k.p.c., a zatem Sąd w niniejszej sprawie nie ograniczył się do oceny skuteczności czy bezskuteczności wypowiedzenia stawki opłaty, ale tę stawkę ustalił w sposób wiążący dla stron stosunku umownego (por. wyrok SN z dnia 11 września 2003r. III CKN 239/01, Lex nr 146452). Dlatego też orzeczenie wydane w sprawie może być jedynie orzeczeniem ustalającym, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona, względnie, że jest ona uzasadniona w innej wysokości, którą sąd powinien określić.

Z powyższych względów Sąd w wyroku orzekł jedynie o ustaleniu opłaty rocznej i nie mógł zawrzeć oddzielnego rozstrzygnięcia dotyczącego uwzględniania czy też nieuwzględnienia nakładów poniesionych na nieruchomość, gdyż powództwo niniejsze jest powództwem o ustalenie, a nie o zasądzenie określonej kwoty tytułem poniesionych nakładów. Przepis art. 77 ust. 4 ugn nie kreuje bowiem roszczenia o ustalenie, że wartość nakładów zalicza się na poczet różnicy pomiędzy opłatą dotychczasową a zaktualizowaną (por. wyrok SA w Warszawie z 24 sierpnia 2012r. I ACa 156/12).

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. mając na względzie wynik postępowania. Z uwagi na fakt, że ustalona wysokość opłaty rocznej nie jest tożsama z wysokością opłaty zaproponowaną w wypowiedzeniu przez pozwanego należało uznać, że pozwany przegrał proces w całości. Sąd kosztami postępowania obciążył zatem pozwanego i z tego tytułu zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 30.914,30 zł, w tym kwotę 10.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Na koszty sądowe w sprawie złożyło się: opłata od pozwu w kwocie 16.456 zł (tj. 5% od wartości przedmiotu sporu w kwocie 329.111,79 zł, wynagrodzenie biegłego w kwotach 3.459,10 zł – opinia główna i 199,20 zł – opinia uzupełniająca oraz koszty zastępstwa procesowego w sprawie w kwocie 10.800 zł. Łącznie zatem koszty sądowe w sprawie wyniosły 30.914,30 zł.

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 tekst jedn.).

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu uzupełnił wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 5 lipca 2019 r. w ten sposób, że dodał punkt 2 wyroku o treści: „ w pozostałym zakresie powództwo oddala”, a dotychczasowemu punktowi 2 nadaje numer 3.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

W dniu 19 lipca 2019 r. powód wniósł o uzupełnienie wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z 5 lipca 2019 r. poprzez rozstrzygnięcie o żądaniu powódki zaliczenia na poczet ustalonej za rok 2014r. i następne opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości kwoty 62.076.140 zł stanowiącej wartość poniesionych przez powoda nakładów, które to rozstrzygnięcie nie znalazło się w wyroku. Zdaniem powoda zatem Sąd nie orzekł o całości żądania i nie wydał rozstrzygnięcia merytorycznego co do części roszczenia.

Zgodnie z treścią art. 351 § 1 k.p.c. strona może w ciągu dwóch tygodni od ogłoszenia wyroku, a gdy doręczenie wyroku następuje z urzędu - od jego doręczenia, zgłosić wniosek o uzupełnienie wyroku, jeżeli sąd nie orzekł o całości żądania, o natychmiastowej wykonalności albo nie zamieścił w wyroku dodatkowego orzeczenia, które według przepisów ustawy powinien był zamieścić z urzędu. Wniosek o uzupełnienie wyroku co do zwrotu kosztów lub natychmiastowej wykonalności sąd może rozpoznać na posiedzeniu niejawnym (art. 351 § 2 k.p.c.). Orzeczenie uzupełniające wyrok zapada w postaci wyroku, chyba że uzupełnienie dotyczy wyłącznie kosztów lub natychmiastowej wykonalności (art. 351 § 3 k.p.c.). Ocena, czy sąd orzekł o całości żądania, powinna być dokonywana poprzez porównanie zakresu rozstrzygnięcia zawartego w wyroku z zakresem żądania istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.). Niekompletność wyroku zachodzi wówczas, gdy sąd nie rozstrzygnął o części żądania (uwzględniając powództwo w tym zakresie bądź je oddalając), bądź nie rozstrzygnął sprawy wobec wszystkich występujących w sprawie współuczestników (por. F. Rosengarten, Sprostowanie, uzupełnienie i wykładnia orzeczeń w postępowaniu cywilnym, NP 1971, Nr 6, s. 877).

Pozwany formalnie dochował terminu do złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku, gdyż wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu został ogłoszony w dniu 5 lipca 2019r., a wniosek o uzupełnienie wyroku został wniesiony w dniu 19 lipca 2019r., a zatem przed upływem dwutygodniowego terminu.

Sąd nie zgodził się natomiast z twierdzeniami powoda, że Sąd nie rozstrzygnął o całości żądania. Podkreślenia wymaga, że Sąd celowo nie zawarł w treści wyroku z dnia 5 lipca 2019r. rozstrzygnięcia w zakresie nieuwzględnienia nakładów poniesionych przez stronę powodową albowiem nie było takiej konieczności.

Przedmiotem bowiem niniejszego procesu, w świetle literalnej wykładni przepisu art. 77 u.g.n., nie było roszczenie o zwrot nakładów na nieruchomość, a jedynie ustalenie przez Sąd opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego. W tym zatem zakresie Sąd nie mógł orzec w sentencji wyroku o oddaleniu powództwa w zakresie nakładów na nieruchomość. Istota sprawy uregulowanej w art. 78-81 ustawy o gospodarce nieruchomościami sprowadza się bowiem jedynie do usunięcia sporu dotyczącego ustalenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, w tym jej aktualizacji (por. wyrok WSA w Gdańsku z dn. 4 lipca 2007 r., sygn. akt II SA/Gd 299/07, LEX nr 527556). Jest to spór o ustalenie wywołany powództwem z art. 189 k.p.c., a zatem sąd nie ogranicza się do oceny skuteczności czy bezskuteczności wypowiedzenia stawki opłaty, ale tę stawkę ustala w sposób wiążący dla stron stosunku umownego. (por. wyrok SN z dnia 11 września 2003r. III CKN 239/01, Lex nr 146452). Dlatego też orzeczenie wydane w sprawie może być jedynie orzeczeniem ustalającym, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona, względnie, że jest ona uzasadniona w innej wysokości, którą sąd powinien określić. Z tego względu Sąd w wyroku orzekł jedynie o ustaleniu opłaty rocznej, nie mógł natomiast zawrzeć rozstrzygnięcia dotyczącego uwzględniania, czy też nieuwzględnienia nakładów poniesionych na nieruchomość, gdyż powództwo niniejsze jest powództwem o ustalenie, a nie o zasądzenie określonej kwoty tytułem poniesionych nakładów. Art. 77 ust. 4 ugn nie kreuje bowiem roszczenia o ustalenie, że wartość nakładów zalicza się na poczet różnicy pomiędzy opłatą dotychczasową a zaktualizowaną (por. wyrok SA w Warszawie z 24 sierpnia 2012r. I ACa 156/12).

Stąd Sąd uznał osobne rozstrzygnięcie o żądaniu powoda zaliczenia na poczet opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego jako zbędne, czemu dał wyraz zarówno w treści wyroku jaki i jego uzasadnienia.

Jednakże ostatecznie Sąd przychylił się do wniosku powoda, aby w treści wyroku zawrzeć negatywne rozstrzygnięcie i oddalić powództwo w pozostałym zakresie. Skłoniła do tego Sąd argumentacja powoda zawarta we wniosku i jego późniejszym piśmie, a w szczególności obawa, aby w sytuacji, gdyby sąd II instancji nie podzielił stanowiska sądu I instancji co do możliwości rozliczenia przez powoda nakładów oraz co do sposobu samego sformułowania sentencji wyroku, powód nie był pozbawiony możliwości skutecznego zaskarżenia wyroku w części, w jakiej Sąd ustalając wysokość opłaty za użytkowanie wieczyste nie uwzględnił poczynionych przez niego nakładów, gdyż jego apelacja zostałaby odrzucona. W uzasadnieniu wyroku z dnia 5 lipca 2019 r. Sąd wyczerpująco uzasadnił swoje stanowisko co do braku możliwości rozliczenia tych nakładów w okolicznościach rozpoznawanej sprawy i stąd nie ma potrzeby argumentacji tej przepisywać.

Apelację od wyroku z dnia 5 lipca 2019 r. złożył powód, zaskarżył go w części tj. co do pkt 1. Powód zarzucała rozstrzygnięciu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a)  art. 77 ust. 4 oraz art. 77 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r. (dalej: „u.g.n.”) w brzmieniu obowiązującym od dnia 22 września 2004 r. do dnia 22 sierpnia 2017 r, tj. nadanym ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2004, nr 141, poz. 1492) poprzez:

-

jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na oparciu się wyłącznie na językowej wykładni tego przepisu z pominięciem wykładni celowościowej;

-

błędne uznanie, że zaliczenie wartości nakładów może nastąpić jedynie w toku drugiej i kolejnych aktualizacji, mimo że wyłączenie możliwości zaliczenia nakładów przy pierwszej aktualizacji opłaty rocznej nie znajduje żadnego racjonalnego uzasadnienia i nie sposób uzasadnić regulacji, zgodnie z którą nakłady poniesione po pierwszej aktualizacji można zaliczyć od razu przy kolejnej aktualizacji, zaś nakłady poniesione przed pierwszą aktualizacją można zaliczyć dopiero przy drugiej aktualizacji opłaty;

-

zaniechanie celowościowej wykładni tego przepisu z uwzględnieniem reguł logicznej i racjonalnej interpretacji, a tym samym zignorowanie celu instytucji zaliczenia nakładów oraz intencji ustawodawcy przy wprowadzeniu brzmienia tego przepisu nadanego ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2004, nr 141, poz. 1492);

-

zaniechanie wzięcia pod uwagę przy wykładni tego przepisu celu i intencji ustawodawcy w uchwaleniu nowego brzmienia art. 77 ust. 4 u.g.n. obowiązującego od dnia 23 sierpnia 2017 r. przyjętego w celu korekty jego wcześniejszego wadliwego brzmienia i umożliwienia zaliczania wartości nakładów już przy pierwszej aktualizacji opłaty rocznej;

-

zaniechanie prokonstytucyjnej wykładni przepisu wbrew konstytucyjnym zasadom sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa, które to zasady zabraniają bezzasadnego różnicowania sytuacji użytkowników wieczystych, którzy ponieśli nakłady zwiększające wartość użytkowanej nieruchomości (a w konsekwencji zwiększające wysokość opłaty rocznej), w zależności od tego czy nakłady ponieśli przed pierwszą czy przed kolejnymi aktualizacjami;

b)  art. 77 ust. 2a ustawy o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r. poprzez:

-

jego bezzasadne niezastosowanie przy pierwszym ustalaniu opłaty za użytkowanie wieczyste dla nieruchomości zwolnionej uprzednio z opłaty i zaniechanie zmodyfikowania zasad uiszczenia tej opłaty w dwóch pierwszych latach od aktualizacji, mimo że zaktualizowana (ustalona po raz pierwszy) wysokość opłaty rocznej przewyższa dwukrotnie wysokość dotychczasowej opłaty rocznej (wynoszącej „0” złotych);

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.: art. 227 k.p.c., art. 232 k.p.c., art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. i art. 278 k.p.c. i w zw. z art. 6 k.c. poprzez bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego powoda o dopuszczenie dowodu z dokumentów prywatnych oraz opinii biegłego sądowego mających na celu ustalenie i wykazanie zakresu oraz wartości nakładów poniesionych przez poprzedniego użytkownika wieczystego nieruchomości (położonej w P. przy ul. (...), składającej się z działek o numerach (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P., Wydział VI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...)) na budowę urządzeń infrastruktury technicznej, mimo że dowody te zostały powołane do udowodnienia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a ich oddalenie skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy w zakresie zgłoszonego żądania zaliczenia nakładów a poczet ustalonej (zaktualizowanej) opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez: 1) zaliczenie na poczet ustalonej (zaktualizowanej) opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości kwoty 62.076.140 zł stanowiącej wartość poniesionych przez poprzedniego użytkownika wieczystego nieruchomości nakładów na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej, tj. budowę i przebudowę publicznego układu drogowego, budowę wewnętrznej drogi dojazdowej, budowę i przebudowę sieci wodno-kanalizacyjnych, budowę etapu I kolektora deszczowego oraz budowę zbiornika retencyjnego; oraz poprzez 2) ustalenie wysokości opłaty należnej za rok 2014 i lata następne z uwzględnieniem zmodyfikowania zasad uiszczenia tej opłaty w dwóch pierwszych latach od aktualizacji (ustalenia opłaty po raz pierwszy) zgodnie z art. 77 ust. 2a u.g.n.; ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji w razie uznania przez Sąd Apelacyjny, że Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy lub gdy wydanie wyroku z uwagi na zasadność zaliczenia nakładów wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, za obie instancje według norm prawem przepisanych.

Apelację od wyroku uzupełniającego z dnia 27 listopada 2019 r. złożył powód, zaskarżył go w części tj. co do oddalenia powództwa w pozostałym zakresie - pkt 2 wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 5 lipca 2019 r., dodanego wyrokiem uzupełniającym. Powód zarzucał rozstrzygnięciu:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

a)  art. 77 ust. 4 oraz art. 77 ust. 5 u.g.n. w brzmieniu obowiązującym od dnia 22 września 2004 r. do dnia 22 sierpnia 2017 r, tj. nadanym ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw poprzez:

-

jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na oparciu się wyłącznie na językowej wykładni tego przepisu z pominięciem wykładni celowościowej;

-

błędne uznanie, że zaliczenie wartości nakładów może nastąpić jedynie w toku drugiej i kolejnych aktualizacji, mimo że wyłączenie możliwości zaliczenia nakładów przy pierwszej aktualizacji opłaty rocznej nie znajduje żadnego racjonalnego uzasadnienia i nie sposób uzasadnić regulacji, zgodnie z którą nakłady poniesione po pierwszej aktualizacji można zaliczyć od razu przy kolejnej aktualizacji, zaś nakłady poniesione przed pierwszą aktualizacją można zaliczyć dopiero przy drugiej aktualizacji opłaty;

-

zaniechanie celowościowej wykładni tego przepisu z uwzględnieniem reguł logicznej i racjonalnej interpretacji, a tym samym zignorowanie celu instytucji zaliczenia nakładów oraz intencji ustawodawcy przy wprowadzeniu brzmienia tego przepisu nadanego ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2004, nr 141, poz. 1492);

-

zaniechanie wzięcia pod uwagę przy wykładni tego przepisu celu i intencji ustawodawcy w uchwaleniu nowego brzmienia art. 77 ust. 4 u.g.n. obowiązującego od dnia 23 sierpnia 2017 r. przyjętego w celu korekty jego wcześniejszego wadliwego brzmienia i umożliwienia zaliczania wartości nakładów już przy pierwszej aktualizacji opłaty rocznej; 

-

zaniechanie pro konstytucyjnej wykładni przepisu wbrew konstytucyjnym zasadom sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa, które to zasady zabraniają bezzasadnego różnicowania sytuacji użytkowników wieczystych, którzy ponieśli nakłady zwiększające wartość użytkowanej nieruchomości (a w konsekwencji zwiększające wysokość opłaty rocznej), w zależności od tego czy nakłady ponieśli przed pierwszą czy przed kolejnymi aktualizacjami;

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.:

-

art. 327(1) § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie uzasadnienia wyroku uzupełniającego, pomimo obowiązku sądu do zawarcia w uzasadnieniu wyroku elementów, o których mowa w art. 327(1) § 1 ust. 1 i 2 k.p.c., w sytuacji, gdy wyrok wydany wskutek uwzględnienia wniosku o uzupełnienie wyroku ma swój samodzielny byt prawny, podlega uzasadnieniu i zaskarżeniu na zasadach ogólnych, co oznacza, że jego uzasadnienie winno wskazywać podstawę faktyczną rozstrzygnięcia (art. 327(1) § 1 ust. 1 k.p.c.) oraz wyjaśniać podstawę prawną uzupełnionego rozstrzygnięcia (327(1) § 1 ust. 2 k.p.c.);

-

art. 227 k.p.c., art. 232 k.p.c., art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 k.p.c. i art. 278 k.p.c. i w zw. z art. 6 k.c. poprzez bezzasadne oddalenie wniosku dowodowego powoda o dopuszczenie dowodu z dokumentów prywatnych oraz opinii biegłego sądowego mających na celu ustalenie i wykazanie zakresu oraz wartości nakładów poniesionych przez poprzedniego użytkownika wieczystego nieruchomości na budowę urządzeń infrastruktury technicznej, mimo że dowody te zostały powołane do udowodnienia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, a ich oddalenie skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy w zakresie zgłoszonego żądania zaliczenia nakładów na poczet ustalonej (zaktualizowanej) opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku uzupełniającego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z uwagi na nierozpoznanie przez Sąd Okręgowy istoty sprawy w zakresie braku podstaw do zaliczenia nakładów w wyroku uzupełniającym i brak możliwości prześledzenia toku rozumowania Sądu, a nadto z uwagi na to, że zasadność zaliczenia nakładów wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości; ewentualnie wniósł o zmianę wyroku uzupełniającego w zaskarżonej części poprzez zaliczenie na poczet ustalonej (zaktualizowanej) opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości kwoty 62.076.140 zł stanowiącej wartość poniesionych przez poprzedniego użytkownika wieczystego nieruchomości nakładów na budowę poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej, tj. budowę i przebudowę publicznego układu drogowego, budowę wewnętrznej drogi dojazdowej, budowę i przebudowę sieci wodno-kanalizacyjnych, budowę etapu I kolektora deszczowego oraz budowę zbiornika retencyjnego; oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, za obie instancje według norm prawem przepisanych;

Pozwany wniósł o oddalenie obu apelacji oraz o oddalanie wniosków dowodowych powoda jako nieistotnych dla rozstrzygnięcia sprawy; zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wg norm przepisanych na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

Pozwany złożył zażalenie na postanowienie zawarte w wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 5 lipca 2019 r., w którym Sąd kosztami procesu w całości obciążył pozwanego, zaskarżył je w całości. Pozwany zaskarżonemu postanowieniu zarzucał naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na orzeczenie, tj.:

-

art. 25 k.p.c. w związku z art. 19 § 2 k.p.c. poprzez błędne ustalenie wartości przedmiotu sporu na kwotę 329 111,79 zł, poprzez przyjęcie, że wartość przedmiotu sporu stanowi różnica pomiędzy stanowiskiem właściciela gruntu wyrażonym w piśmie z dnia 18.12.2013 r., a wynikiem postępowania dowodowego w sprawie;

-

art. 98 § 1 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na przeniesieniu błędnie ustalonej wartości przedmiotu sporu na wynik postępowania sądowego, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego wniosku, że pozwany przegrał sprawę w całości;

-

art 100 k.p.c. przez jego niezastosowanie w sytuacji, w której wynik sprawy kształtuje się na poziomie wygranej pozwanego w 81,54%;

-

art. 98 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów opinii biegłego, w sytuacji, gdy stosownie do wyniku sprawy przyjętego przez Sąd Okręgowy - powód tych kosztów nie poniósł w żadnej części, bo to pozwany wniósł zaliczkę na opinię biegłego;

-

art. 98 § 1 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie polegające na nieobjęciu postanowieniem kosztowym wszystkich kosztów procesu, tj. zaliczki w wysokości 5.000 zł wpłaconej przez pozwanego na poczet opinii biegłego oraz kwoty 11.780 zł tytułem opłaty uzupełniającej od rozszerzonego powództwa do uiszczenia której został zobowiązany powód;

-

art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., w zw. z art. 100 k.p.c. w zw. z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej i w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r, poz. 1800) przez ich niezastosowanie, w sytuacji gdy pozwany Skarb Państwa zastępowany był w sprawie przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, a zatem koszty zastępstwa procesowego stosownie do wyniku sprawy (wygranej) powinny zostać zasądzone na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez stosunkowe obciążenie stron kosztami procesu - powoda w 81,54%, a pozwanego w 18,45% oraz pozostawienie szczegółowego ich rozliczenia referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku; ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania; zasądzenie na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym wg norm przepisanych.

Powód wniósł o oddalenie zażalenia pozwanego, zasądzenie od pozwanego na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym według norm prawem przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się bezzasadna.

Przede wszystkim nie ma podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisu art. 327 ¹ § 1 kpc, i to w stopniu rzutującym na ocenę poprawności wydanych przez ten Sąd orzeczeń.

Rzeczywiście w pisemnych motywach wyroku uzupełniającego, oddalającego wniosek powoda o zaliczenie nakładów na poczet opłat za użytkowanie wieczyste, brak jest szczegółowo wymienionych wszystkich podstaw faktycznych i prawnych podjętego rozstrzygnięcia.

Niemniej sąd odwołał się w tym zakresie wprost do ustaleń i rozważań prawnych w tym przedmiocie wyczerpująco przedstawionych w wyroku z dnia 5 lipca 2019 r., co nie ograniczało apelującego w jakikolwiek sposób w możliwości podjęcia merytorycznej polemiki z zaskarżonym orzeczeniem.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji, niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, nie budzą wątpliwości i stąd Sąd Apelacyjny przyjmuje je w pełni za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Zostały one poczynione w oparciu o wszechstronne rozważenie całego, istotnego, zebranego w sprawie materiału dowodowego, którego ocena, przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu wyroku, jest pełna, zgodna z zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

Wymaga podkreślenia, że stan faktyczny, stanowiący podstawę orzekania, ustalony został wyłącznie na podstawie dokumentów urzędowych i prywatnych, których prawdziwość materialna i formalna nie była podważana przez żadną ze stron, oraz w oparciu o nie kwestionowaną na obecnym etapie postępowania opinię biegłego z zakresu wyceny nieruchomości.

Natomiast kwestia konieczności prowadzenia postępowania dowodowego w kierunku ustalenia wartości nakładów poniesionych przez powoda (ściślej – jego poprzednika prawnego) aktualizowałaby się dopiero wówczas, gdyby przyjąć, że rozliczenie tego rodzaju nakładów mogło nastąpić w ramach procedury ustalania opłaty za użytkowanie wieczyste użytkowanej przez powoda nieruchomości.

Tymczasem podzielić należy w pełni stanowisko Sądu Okręgowego, zgodnie z którym w postępowaniu tym zaliczenie przedmiotowych nakładów na poczet ustalonej opłaty za użytkowanie wieczyste nie było dopuszczalne, a w tym zakresie nie doszło do naruszenia powoływanych w apelacji przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 77 ust. 4 i 5 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (ob. tekst jedn. Dz. U. 2020.1990).

W pierwszej kolejności należy za sądem I instancji podkreślić, że do rozliczenia nakładów wskazywanych przez powoda znajduje zastosowanie stan prawny obowiązujący przed zmianami wynikającymi z ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2017.1509), co wynika expressis verbis z intertemporalnego przepisu art. 4 ust. 2 tej ustawy.

Zarówno według poprzedniego, jak i aktualnego stanu prawnego zaliczenie nakładów poniesionych przez użytkownika wieczystego z tytułu budowy urządzeń infrastruktury technicznej na poczet opłat za użytkowanie wieczyste możliwe jest wyłącznie w trakcie procedury aktualizacji opłat, o jakiej mowa w art. 77 u.g.n. (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r. w sprawie V CSK 356/09, Legalis, nr 381613).

W związku z tym w pierwszej kolejności należy za pozwanym stwierdzić, że taka procedura nie była dotychczas w stosunku do powoda prowadzona, a w każdym razie nie została wszczęta poprzez określenie przez Prezydenta Miasta P. opłaty za użytkowanie wieczyste w piśmie z dnia 18 grudnia 2013 r.

Stosownie do przepisu art. 77 ust. 1 u.g.n. aktualizację wysokości opłaty rocznej przeprowadza się, verba lege, jeżeli wartość nieruchomości ulegnie zmianie, przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, ustalonej zgodnie z art. 72 u.g.n.

Natomiast w stosunku do powoda określono opłatę, na podstawie nowej stawki procentowej, po raz pierwszy w związku z trwałą zmianą sposobu korzystania z nieruchomości oraz zmianą celu na który nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste.

Poprzednio bowiem, zgodnie z decyzją „uwłaszczeniową” z dnia 22 września 2003 r., grunty oddane w użytkowanie wieczyste przeznaczone były pod infrastrukturę kolejową i z tego względu zwolnione były od opłat z tytułu użytkowania wieczystego na podstawie art. 8 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. 2020.1043).

Natomiast następnie, w ramach inwestycji przeprowadzanych w związku z Euro 2012, nieruchomość została przeznaczona na cele komercyjne, co skutkowało koniecznością ustalenia opłaty na podstawie art. 72 ust. 3 pkt. 5) u.g.n.

Co prawda organ w piśmie z 18 grudnia 2013 r. powołał się na przepis art. 222 ust. 1 i 2 u.g.n., gdy bardziej adekwatne wydawało się tu przyjęcie jako podstawy prawnej art. 73 ust. 2 u.g.n.

Nie ma to jednak znaczenia, bowiem w obu przypadkach ustawodawca nakazuje dla ustalenia nowej opłaty stosować odpowiednio jedynie przepisy art. 78 – 81 u.g.n., ale już nie art. 77 u.g.n.

Nie było także podstaw do stosowania na korzyść powoda przepisu art. 74 ust. 4 i 5 u.g.n. w drodze analogii.

Po pierwsze, przepisy uprawniające do zaliczania poniesionych nakładów inwestycyjnych na poczet opłat za użytkowanie wieczyste mają charakter szczególny (wyjątkowy) i nie powinny być interpretowane w sposób rozszerzający.

Co do zasady rozliczenie takich nakładów powinno bowiem następować bądź na zasadach ogólnych wynikających z kodeksu cywilnego, bądź na podstawie art. 33 ust. 2 u.g.n.

Poza tym w relewantnym dla sprawy stanie prawnym przepis art. 77 ust. 4 i 5 u.g.n. w sposób nie budzący wątpliwości pozwalał na zaliczanie tylko tych nakładów, które poczynione zostały od poprzedniej aktualizacji lub nie zostały rozliczone w poprzednich aktualizacjach.

Konieczną przesłanką uwzględnienia wniosku o zaliczenie było zatem poprzednio przeprowadzenie co najmniej jednej aktualizacji opłat w trybie art. 77 u.g.n. (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie III CZP 33/17, OSNC, z. 4 z 2018 r., poz. 40).

Nie sposób byłoby w związku z tym przyjąć, nawet w drodze daleko idącej analogii, aby sytuacja faktyczna powoda była zbliżona do tak sformułowanych hipotez wspomnianych przepisów art. 77 ust. 4 i 5 u.g.n.

Nie ma także podstaw do przyjęcie, że w stosunku do powoda mogłyby mieć zastosowanie przepisy art. 77 ust. 4 i 5 u.g.n. w nowym brzmieniu, obowiązującym od dnia 23 sierpnia 2017 r.

Sprzeciwia się temu jednoznaczna treść w/w przepisu przejściowego art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw.

Odmiennej wykładni nie mogą uzasadniać powoływane przez powoda względy aksjologiczne (celowościowe, „sprawiedliwościowe”), które muszą ustąpić przed wyraźną wolą ustawodawcy.

W rzeczywistości argumentacja apelującego forsuje koncepcję zastosowania powoływanych przepisów wbrew wyrażonej w nich jednoznacznie językowej treści.

Tymczasem odstępstwo od jasnego i oczywistego sensu przepisu wyznaczonego jego jednoznacznym brzmieniem mogą uzasadniać tylko szczególnie istotne i doniosłe racje prawne, społeczne, ekonomiczne i moralne, które w realiach sprawy nie występują.

Adresaci norm prawnych mają bowiem prawo polegać na tym, co ustawodawca w przepisie rzeczywiście wyraził, a nie tym co chciał uczynić lub uczyniłby, gdyby znał nowe lub inne okoliczności.

Oznacza to konieczność dokonywania w pierwszej kolejności wykładni gramatycznej, bowiem sięganie do innych rodzajów wykładni byłoby uzasadnione tylko wówczas, gdyby wykładnia językowa nie mogła prowadzić do jednoznacznego ustalenia treści analizowanej normy prawnej.

Natomiast dokonywana przez sądy wykładnia prawa, jako element jego stosowania, nie może przeradzać się w tworzenie pożądanego, a niekiedy nawet oczekiwanego społecznie stanu prawnego, w istocie, wbrew konstytucyjnej zasadzie trójpodziału władz, przeradzając się w wykładnię contra legem (por. np. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 7 czerwca 2001 r. w sprawie III CZP 29/01, OSNC, z. 12 z 2001 r., poz. 171 oraz z dnia 1 marca 2007 r. w sprawie III CZP 94/06, OSNC, z. 7-8 z 2007 r., poz. 95, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2010 r. w sprawie V CSK 15/10, OSNC ZD, z. 1 z 2011 r., poz. 15).

Dopiero na etapie postępowania apelacyjnego strona powodowa podniosła, że do ustalenia przez sąd I instancji opłaty za użytkowanie wieczyste znajdował zastosowanie przepis art. 77 ust. 2a u.g.n. i że ustalenie opłaty bez uwzględnienia wskazanego tam mechanizmu skutkowało naruszeniem w tym zakresie prawa materialnego.

Zarzut ten jest również bezzasadny.

Wspomniany przepis art. 77 ust. 2a u.g.n. wprowadzony został w celu rozłożenia w czasie skutków wzrostu opłaty po aktualizacji .

Jego zadaniem było złagodzenie ujemnych skutków finansowych dla użytkowników wieczystych nagłego, skokowego wzrostu tych należności, związanego z trendami na rynku nieruchomości oraz wieloletnimi niekiedy okresami braku aktualizacji opłat.

Natomiast w rozpoznawanej sprawie, z przyczyn, o których była już mowa wyżej, w stosunku do powoda nie została przeprowadzona aktualizacja opłat w rozumieniu przepisów art. 77 u.g.n., tylko opłatę ustalono po raz pierwszy w związku z komercjalizacją gruntów objętych użytkowaniem wieczystym.

Niezależnie od tego już prima facie nie do przyjęcia jest, jako zgoła absurdalna, koncepcja powoda, zgodnie z którą miałby on być, z zastosowaniem algorytmu, o jakim mowa w art. 77 ust. 2a u.g.n., w pierwszym roku w ogóle zwolniony z opłat, korzystając z tego, że poprzednio grunty, z uwagi na odmienne przeznaczenie, zwolnione były z opłat za użytkowanie wieczyste z mocy prawa.

Znalazłby się on wówczas, bez uzasadnionych podstaw, w uprzywilejowanej sytuacji w stosunku do innych użytkowników wieczystych nieruchomości przeznaczonych na cele komercyjne.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O należnych Skarbowi Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono w punkcie II wyroku na podstawie art. 32 ust.3. ustawy z dnia 15 grudnia 2016r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 2020.762), a także art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 99 kpc w zw. z art. 391 kpc, przy uwzględnieniu treści § 10 ust. 1 pkt 2) w zw. z § 2 pkt. 7) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2015.1800 ze zm.).

W pewnej części zasadne okazało się zażalenie pozwanego na zawarte w wyroku sądu I instancji rozstrzygnięcie o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy obciążył bowiem pozwanego obowiązkiem zwrotu powodowi m.in. kosztów związanych z wydatkami na opinię biegłego w łącznej wysokości 3.658,30 zł, gdy tymczasem zaliczkę na wynagrodzenie biegłego uiścił w kwocie 5.000 zł pozwany (k.224).

Oznacza to konieczność obniżenia zasądzonej od pozwanego na rzecz powoda należności z tytułu kosztów procesu do kwoty 27.256 zł (30.914,30 zł – 3.658,30 zł).

Stąd na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 3 kpc orzeczono jak w punkcie III wyroku.

Dalej idące zarzuty i wnioski zażalenia okazały się natomiast bezzasadne.

Nie było podstaw do proporcjonalnego rozliczenia między stronami kosztów procesu przy przyjęciu założenia, że wartość przedmiotu sporu wyznacza pełna wysokość opłaty za użytkowanie wieczyste ustalona przez organ w wezwaniu z 18 grudnia 2013 r.

Powód w pozwie wskazał wartość przedmiotu sporu na kwotę stanowiąca różnicę między proponowaną a uznawaną przez siebie wysokością opłaty i tak określona wartość nie była kwestionowana przez pozwanego przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (por. art. 25 § 2 kpc).

Zarzuty w tym przedmiocie na obecnym etapie postępowania są zatem spóźnione.

Dlatego na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 3 kpc orzeczono jak w punkcie IV sentencji wyroku.

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono w punkcie V wyroku na podstawie art. 100 kpc w zw. z art. 397 § 3 kpc, rozdzielając je proporcjonalnie do wyników tego postępowania, przy przyjęciu, że wnioski zażalenia uwzględnione zostały w około 12 % (3.658,30 zł/30.914,30 zł).

Każda ze stron w tym postępowaniu poniosła koszty związane z wynagrodzeniem pełnomocnika procesowego w wysokości 1.800 zł.

Razem koszty postępowania wyniosły zatem 3.600 zł, z czego powoda obciąża 12 %, czyli kwota 432 zł.

Oznacza to, że pozwany z omawianego tytułu zobowiązany jest do zwrotu powodowi kwoty 1.368 zł (1.800 zł – 432 zł).

Jerzy Geisler Mikołaj Tomaszewski Bogdan Wysocki