Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 16 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Katarzyna Schönhof-Wilkans (spr.)

Sędziowie: SSA Wiesława Stachowiak

del. SSO Roman Walewski

Protokolant: st.sekr. sąd. Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2017 r. na rozprawie

sprawy W. R.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w

P.

o wysokość renty rodzinnej rolniczej

na skutek apelacji W. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 22 grudnia 2015 r. sygn. akt VII U 230/15

postanawia:

o d r z u c i ć apelację.

del. SSO Roman Walewski

SSA Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z 9 grudnia 2014 r. o nr (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego przyznał W. R. rentę rodzinną rolniczą po zmarłej 10 września 2014 r. Z. R., w wysokości 143,81 zł miesięcznie (do wypłaty) od 1 listopada 2014 r. Organ rentowy wskazał, że część uzupełniająca renty rolniczej jest pomniejszona o 717,78 zł z tytułu prowadzenia działalności rolniczej. Renta rolnicza rodzinna składa się z 85% emerytury podstawowej (część uzupełniająca renty rodzinnej - 717,78 zł ) oraz z 50% części składkowej emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy, która przysługuje osobie zmarłej (143,81 zł) i łącznie wynosi 861,59 zł.

Pismem z 30 grudnia 2014 r. r. W. R. wniósł odwołanie od powyższej decyzji do Sądu Okręgowego w Poznaniu.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik pozwanego organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wyrokiem z 22 grudnia 2015 r. wydanym w sprawie VII U 230/15 Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż odwołującemu W. R. przysługuje od 1 listopada 2014 r. renta rodzinna po zmarłej Z. R. w wysokości 861,59 zł brutto miesięcznie.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne:

W. R., ur. (...), jest z zawodu inżynierem - elektrykiem. Od 1978 r. prowadził własną pozarolniczą działalność gospodarczą - zakład kamieniarski. 20 września 1975 r. zawarł związek małżeński ze Z. R.. Podlegał ubezpieczeniu społecznemu od 1 maja 1981r. do 29 lutego 2009r. W okresie od 9 marca 2009r. do 8 marca 2011r. zawiesił prowadzenie działalności gospodarczej. Od 9 marca 2009r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy jako małżonek rolnika.

Decyzją z 10 czerwca 2014 r. KRUS przyznał Z. R. prawo do emerytury rolniczej w wysokości 881,88 zł.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. decyzją z 12 czerwca 2014 r. przyznał Z. R. prawo do emerytury od 10 czerwca 2014 r. Emerytura wynosiła 585,27 zł brutto.

W dniu 10 września 2014 r. zmarła żona odwołującego.

W. R. był do śmierci żony współwłaścicielem gruntów rolnych o powierzchni 2,1015 ha, położonych w P. (P. - K., k. 31). Na powyższym gruncie znajduje się działka o nr (...) o powierzchni 1,5597 ha, na której mieści się sad. Na powyższej działce w okresie życia żony odwołującego przez 7 lat była prowadzona działalność rolnicza, w szczególności działalność sadownicza (sad wiśniowy). Następnie sad stał się nieużytkiem i od co najmniej 10 lat nie jest uprawiany. Aktualnie sad nie przynosi żadnych pożytków w postaci owoców.

W dniu 19 listopada 2014 r. W. R. złożył wniosek o ustalenie prawa do renty rodzinnej rolniczej. W treści wniosku odwołujący wskazał, że jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 3 ha.

Wniosek o ustalenie prawa do renty rodzinnej po zmarłej żonie, W. R. złożył także w ZUS 21 listopada 2014r.

Decyzją z 28 listopada 2014 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. przyznał W. R. rentę rodzinną w wysokości 728,45 zł od dnia 1 listopada 2014 r.

Decyzją z 9 grudnia 2014 r. nr(...)Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, po rozpoznaniu wniosku z 19 listopada 2014 r., przyznał W. R. rentę rodzinną rolniczą po zmarłej Z. R., w wysokości 143,81 zł miesięcznie od 1 listopada 2014 r.

Pismem z 15 grudnia 2014 r. KRUS zawiadomił odwołującego, że wypłata części uzupełniającej świadczenia zostanie wstrzymana do czasu oświadczenia przez odwołującego, czy wybiera wypłatę renty rodzinnej z KRUS, czy też rentę rodzinną z ZUS. Odwołujący nie udzielił odpowiedzi na powyższe pismo.

Decyzją z 16 stycznia 2015 r., Prezes KRUS stwierdził ustanie rolniczego ubezpieczenia emerytalno - rentowego, wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego W. R. od 10 grudnia 2014 r. Organ rentowy wyjaśnił, że ustanie ubezpieczenia społecznego rolników następuje ze względu na przyznanie prawa do renty rodzinnej rolniczej decyzją z 9 grudnia 2014r.

Aktualnie W. R. pobiera rentę rodzinną z ZUS po zmarłej żonie w wysokości 728,45 zł.

Obecnie współwłaścicielami i posiadaczami powyższego gruntu, wraz z sadem, są, na podstawie umowy o dział spadku z 1 czerwca 2015r., dzieci odwołującego M. R. (1), M. E. i M. R. (2).

Decyzją z 5 lutego 2015 r. Prezes KRUS stwierdził ustanie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników W. R. od 29 listopada 2014 r. do 9 grudnia 2014 r. Wyjaśnił, że wyłączenie z ubezpieczenia społecznego rolników nastąpiło z uwagi na przyznanie odwołującemu prawa do renty rodzinnej rolniczej decyzją z 16 stycznia 2015 r., a decyzja z 5 lutego 2015 r. jedynie koryguje okres wyłączenia z ubezpieczenia.

W. R. zaskarżył powyższą decyzję do tutejszego Sądu. Prawomocnym wyrokiem z 12 listopada 2015 r. o sygn. VII U 706/15 Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołanie od decyzji z 5 lutego 2015 r.

Oceniając zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy, Sąd Okręgowy uznał za przydatne i wiarygodne dokumenty zgromadzone w toku postępowania. Dał wiarę zeznaniom świadków oraz zeznaniom odwołującego.

Mając na względzie poczynione ustalenia, Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie W. R. okazało się zasadne.

Sąd Okręgowy wskazał, że okolicznością sporną było ustalenie, czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do części uzupełniającej renty rodzinnej z ubezpieczenia społecznego rolników. Organ rentowy wstrzymał bowiem wypłatę powyższej części podnosząc, że odwołujący nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Jako podstawy rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przywołał treść art. 6 ust. 3, art. 32, art. 28 ust. 3 i 4 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2015r., nr 704, j.t.).

Sąd Okręgowy powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazał, że wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w zw. z ust. 4 tej ustawy.

Sąd Okręgowy stwierdził, że postępowanie dowodowe wykazało, iż odwołujący, faktycznie nie prowadził działalności rolniczej (sadowniczej lub innej) na spornym gruncie. W uznaniu Sądu status właściciela gospodarstwa rolnego, bez prowadzenia w nim działalności rolniczej, nie stanowi podstawy do zawieszenia wypłaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Odwołujący przy tym nie kwestionował samej wysokości świadczenia przyznanego przez pozwany organ rentowy (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.).

Marginalnie Sąd Okręgowy wskazał, powołując treść art. 33 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, iż odwołujący nie jest upoważniony do pobierania dwóch świadczeń - z różnych systemów ubezpieczenia społecznego.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i powołanych przepisów prawa materialnego, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż W. R. przysługuje od 1 listopada 2014 r. renta rodzinna po zmarłej żonie Z. R. w wysokości 861,59 zł brutto miesięcznie.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł W. R. osobiście.

Zaskarżając wyrok w całości, apelujący wniósł o jego zmianę w ten sposób, aby została mu przyznana renta rodzinna (w tym renta rodzinna rolnicza) w wysokości 85 % świadczenia emerytalnego, jakie uzyskiwała jego zmarła żona łącznie z obu organów rentowych, zgodnie z wydanymi przez nie decyzjami, tj. 85% sumy świadczenia uzyskiwanego przez nią na podstawie decyzji z 10 czerwca 2014 r. wydanej przez Prezesa KRUS oraz decyzji z 12 czerwca 2014 r. wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P..

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującego podlegała odrzuceniu.

Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem judykatury, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ k.p.c., art. 477 ¹⁴ k.p.c. – zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2010 r. II UZ 49/09 LEX nr 583831). W wyroku z 23 kwietnia 2010 r. (II UK 309/09, LEX nr 604210) Sąd Najwyższy podkreślił, że zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu zainicjowanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji (art. 477 ¹⁴ § 2 i art. 477 ^14a k.p.c.) tylko w granicach jej treści i przedmiotu.

Na gruncie niniejszej sprawy przedmiotem rozpoznania była ocena prawidłowości decyzji z 9 grudnia 2014 r. o nr (...), wydanej przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na podstawie której przyznano W. R. rodzinną rentę rolniczą po zmarłej w dniu 10 września 2014 r. Z. R., w wysokości 143,81 zł miesięcznie, od 1 listopada 2014r., z jednoczesnym zawieszeniem 85 % emerytury podstawowej (część uzupełniająca renty rodzinnej) w wysokości 717,78 zł. Od decyzji tej apelujący złożył odwołanie, wyznaczając tym samym granice treści i przedmiotu orzekania przez Sąd Okręgowy, a w konsekwencji tego również i przez Sąd Apelacyjny. Przedmiot decyzji organu rentowego (Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego), od której odwołał się apelujący, wyznaczył zatem ścisły zakres orzekania przez Sądy obu instancji. Zakres ten nie mógł ulec zmianie w toku postępowania sądowego, gdyż postępowanie odwoławcze od decyzji organu emerytalnego, które toczy się w sądzie, ma charakter kontrolny wobec zaskarżonej decyzji i de facto zmierza do stwierdzenia czy decyzja ta jest prawidłowa. Sądy obu instancji nie mogą więc orzekać w zakresie szerszym, niż wynika to z treści zaskarżonej decyzji.

Po przeprowadzeniu postępowania w sprawie, wyrokiem z 22 grudnia 2015 r. wydanym w sprawie VII U 230/15, Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż odwołującemu W. R. przysługuje od 1 listopada 2014 r. renta rodzinna po zmarłej Z. R. w wysokości 861,59 zł brutto miesięcznie. Sąd Okręgowy prawidłowo nie prowadził postępowania dotyczącego decyzji z 28 listopada 2014 r., wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., którą przyznano W. R. rentę rodzinną w wysokości 728,45 zł od 1 listopada 2014 r., w konsekwencji tego w sentencji zaskarżonego wyroku nie zawarto rozstrzygnięcia w przedmiocie tejże decyzji.

Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą Sądu Najwyższego, w sytuacji gdy strona wniosła środek odwoławczy dotyczący przedmiotu nieobjętego rozstrzygnięciem w sentencji orzeczenia, środek ten podlega odrzuceniu jako niedopuszczalny z powodu braku substratu zaskarżenia (por. postanowienia SN z: 14 stycznia 2015 r., II UZ 60/14 LEX nr 1652391 ; 25 lutego 1997 r., II CKN 15/97, OSNC 1997 nr 6-7, poz. 89; 11 września 2002 r., V CKN 1165/00, LEX nr 57221; 19 lipca 2006 r., I CZ 35/06, LEX nr 584195; 10 listopada 2009 r., II PZ 19/09, LEX nr 574537; 4 lutego 2011 r., I UZ 174/10, LEX nr 1391158, 21 września 2011 r., II PK 34/11, LEX nr 1103014).

W sytuacji więc, gdy apelujący w złożonym środku odwoławczym żądał zmiany wyroku wydanego wobec niego w sprawie VII U 230/15, które to orzeczenie nie obejmowało swym zakresem rozstrzygnięcia co do decyzji z 28 listopada 2014 r., wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., tj. co do możliwości przyznania apelującemu świadczenia rentowego obliczonego jako 85 % sumy świadczeń emerytalnych uzyskiwanych przez jego zmarłą żonę na podstawie decyzji z 10 czerwca 2014 r. wydanej przez Prezesa KRUS oraz na podstawie decyzji z 12 czerwca 2014 r. oraz decyzji wydanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., niedopuszczalna była apelacja W. R. obejmująca swym zakresem decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Apelacyjny nie mógł w ogóle przystąpić do merytorycznego rozpoznania wywiedzionej apelacji w zakresie prawa i wysokości świadczenia z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego nie obejmował swym zakresem (i nie mógł obejmować) świadczenia przyznanego przez ZUS, zatem wystąpił tu brak substratu zaskarżenia. Apelacja od nieistniejącego orzeczenia zawsze podlega odrzuceniu. Natomiast odwołanie W. R. od zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji Prezesa KRUS z dnia 9 grudnia 2014 r., zostało przez Sąd Okręgowy uwzględnione w całości, gdyż Sąd ten zmieniając zaskarżoną decyzję, stwierdził, że odwołującemu przysługuje od miesiąca złożenia wniosku dochodzone świadczenie w wysokości 861,59 zł, a więc w kwocie obejmującej również całość części uzupełniającej renty rodzinnej, o którą organ rentowy pomniejszył wypłacane świadczenie.

Mając na uwadze stanowisko apelującego, marginalnie zauważyć można, że sama okoliczność, iż jego zmarła żona pobierała świadczenie emerytalne z dwóch odrębnych ubezpieczeń społecznych, tj. z KRUS i ZUS, nie stanowi przesłanki nakazującej przyznanie mu renty rodzinnej po zmarłej żonie również od obu organów rentowych, a więc z różnych systemów ubezpieczenia społecznego. Zgodnie bowiem z art. 33 ust. 2 ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2016 r. poz. 277 j.t. ze zm.) - w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty przysługującej na podstawie ustawy z prawem do emerytury lub renty z innego ubezpieczenia społecznego, uprawnionemu wypłaca się jedno wybrane przez niego świadczenie, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, przy czym ustęp 3 został uchylony. Tak więc jak stanowi ust. 4 cytowanego przepisu, odrębne przepisy określają prawo do pobierania świadczeń w razie zbiegu u jednej osoby prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia z prawem do: renty inwalidy wojennego i wojskowego, którego niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową; renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej pobytem w miejscach, o których mowa w art. 3 i 4 ust. 1 ustawy z 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz. U. z 2014 r. poz. 1206 oraz z 2015 r. poz. 693 i 2281); renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy albo wskutek choroby zawodowej; świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznej. Stosownie do powyższej regulacji zasadą jest więc pobieranie wyłącznie jednego świadczenia, w sytuacji zbiegu prawa do niego z różnych systemów ubezpieczeniowych. Jest to tzw. zasada niekumulacji, która dotyczy zbiegu świadczenia przysługującego z tytułu prawa do renty lub emerytury rolniczej ze świadczeniem przysługującym z tych samych tytułów, ale z innego ubezpieczenia społecznego. Uprawniony do więcej niż jednego świadczenia z tego tytułu musi zatem wybrać, które świadczenie chce otrzymywać. Przy czym, wybór świadczenia należy do sfery jego samodzielnych uprawnień i nie podlega ocenie. Odrębne przepisy określają natomiast prawo do pobierania świadczeń w razie zbiegu u jednej osoby prawa do emerytury lub renty z ubezpieczenia z prawem do świadczeń z tytułów, o których mowa w ust. 4. Żadna z przedstawionych sytuacji odwołującego nie dotyczy. Tak więc zgodnie ze wskazaną normą zasadne było oczekiwanie organu rentowego (KRUS) na złożenie przez odwołującego oświadczenia o wyborze świadczenia rentowego bądź z systemu ubezpieczeń społecznych (ZUS), bądź też świadczenia rentowego z systemu ubezpieczeń społecznych rolników (KRUS). Kwestionowanie przez odwołującego powyższego stanowiska organu rentowego jawi się więc jako nieuzasadnione w świetle przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

W tym stanie rzeczy, mając na uwadze poczynione rozważania, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 373 k.p.c. orzekł jak w postanowieniu, tj. odrzucił apelację odwołującego.

del. SSO Roman Walewski

SSA Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Wiesława Stachowiak