Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Nowicki

Sędziowie: SSA Bogdan Wysocki /spr./

SSO /del./ Maciej Rozpędowski

Protokolant: st. sekr. sąd. Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2018 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. P.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 19 października 2017 r. sygn. akt XVIII C 560/15

oraz zażalenia powoda

na zawarte w punkcie 3 wyroku rozstrzygnięcie o kosztach procesu

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 3 w ten sposób, że zasądzoną tam od pozwanego na rzecz powoda należność z tytułu zwrotu kosztów procesu podwyższa do kwoty 9.349,94 zł (dziewięć tysięcy trzysta czterdzieści dziewięć złotych dziewięćdziesiąt cztery grosze);

II.  w pozostałej części zażalenie powoda oddala;

III.  oddala apelację pozwanego;

IV.  kosztami postępowania zażaleniowego obciążą w całości powoda i z tego tytułu zasądza od niego na rzecz pozwanego kwotę 240 zł (dwieście czterdzieści złotych);

V.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Maciej Rozpędowski Jacek Nowicki Bogdan Wysocki

Sygn. akt I ACa 85/18

UZASADNIENIE

Powód M. P. w pozwie złożonym w dniu 22 maja 2013 r. wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwoty 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, w tym kwoty 20.000 zł tytułem odszkodowania związanego z koniecznością poniesienia nakładów akustycznych w budynku mieszkalnym oraz kwoty 80.000 zł tytułem odszkodowania za spadek wartości nieruchomości. Powód wniósł także o zasądzenie od pozwanej na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Na rozprawie w dniu 08 stycznia 2015 r. pełnomocnik powoda złożył pismo rozszerzające żądanie pozwu o kwotę 9.594,55 zł, wnosząc tym samym o zasądzenie tytułem nakładów na rewitalizację akustyczną kwoty 29.594,55 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 września 2014 r. do dnia zapłaty.

Wyrokiem dnia 19 października 2017 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 82.132,55 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot: 20.000 zł liczonymi od dnia 19 września 2015 r. do dnia zapłaty; 9.594,55 zł liczonymi od dnia 9 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty; 52.538 zł liczonymi od dnia 1 lutego 2017 r. do dnia zapłaty (pkt 1); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt 2); zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 9.265,95 zł tytułem zwrotu części kosztów postępowania (pkt 3); nakazał ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 480 zł tytułem zwrotu części kosztów postępowania tymczasowo wyłożonych przez Skarb Państwa (pkt 4).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

Lotnisko (...) powstało w 1913 roku jako pruskie lotnisko (...) w (...). Przed I Wojną Światową, a także w czasie jej trwania, na lotnisku funkcjonowała szkoła pilotów, obserwatorów i mechaników, poza tym naprawiono samoloty i składowano sprzęt lotniczy. W latach 1931 – 1938 nastąpiła rozbudowa cywilnej części lotniska, port (...) stał się drugim po W. (...) lotniskiem w kraju. W 1987 roku powstało P. (...), które przejęło zarządzanie lotniskiem w (...). W 1993 roku przystąpiono do budowy nowego terminalu pasażerskiego, uruchomiono pierwsze połączenie zagraniczne do D.. W 1996 roku rozpoczęto rozbudowę i modernizację terminalu (przeprojektowanie całego obiektu, zmiana funkcjonalności pomieszczeń, połączenie hal przylotów i odlotów) oraz podpisano porozumienia w sprawie utworzenia spółki (...). W dniu 11 lipca 1997 r. utworzono spółkę (...), której udziałowcami są P. (...), Miasto P. oraz Skarb Państwa. W 2000 roku rozpoczęto prace przy budowie terminalu pasażerskiego, przystąpiono do modernizacji i rozbudowy płyty postojowej samolotów, uruchomiono połączenia do B. i zawarto porozumienia o współpracy z F. A..

W 2001 r. oddano do użytku dwa nowoczesne terminale: pasażerski i cargo oraz nową płytę postojową. W 2002 roku uruchomiono połączenia do W. i F.. W 2003 roku uruchomiono połączenia do: K./B., W., M., L., oddano do użytkowania zmodernizowany terminal GA. W 2004 roku uruchomiono połączenia do B. i M.. W latach 2005 – 2007 uruchomiono kolejne połączenia do: L. L., L. S., D., L., S., B.-G., B., D., (...), L. G., E., P.-B., R.-C., K.. W 2008 roku przystąpiono do rozbudowy terminalu pasażerskiego i dostosowano infrastrukturę do obsługi ruchu w strefie S..

28 lutego 2011 r. Regionalny (...) w P. wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia „Rozbudowa i modernizacja (...)”. W kwietniu 2011 r. rozpoczęto rozbudowę terminalu pasażerskiego – projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W czerwcu 2011 r. rozpoczęto rozbudowę płaszczyzn lotniskowych – projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. W maju 2012 r. odbyły się uroczyste inauguracje rozbudowanych płaszczyzn lotniskowych – nowej równoległej drogi kołowania oraz rozbudowanej płyty postojowej oraz otwarcie rozbudowanego terminalu pasażerskiego – strefa przylotów i przyszła hala odpraw. W lipcu 2012 r. rozpoczęto kontynuację rozbudowy terminalu pasażerskiego – początek prac przy budowie nowej sortowni bagażu oraz rozbudowie strefy odlotów. W 2000 r. z (...) skorzystało 227.847 pasażerów, przy liczbie 13.225 operacji lotniczych. W 2008 r. z (...) skorzystało już 1.274.679 pasażerów, a operacji lotniczych odnotowano w liczbie 23.609. W 2012 r. z (...) skorzystało 1.595.221 pasażerów i odbyło się 25.261 operacji lotniczych.

Lotnisko cywilne (...) jest własnością pozwanej spółki (...) Sp. z o.o. w P..

30 stycznia 2012 r. Sejmik (...) podjął uchwałę nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) w P.. Uchwała utworzyła obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) w P., którego zarządcą jest (...) Sp. z o.o.

Uchwała wyznaczyła zewnętrzną granicę obszaru ograniczonego użytkowania na podstawie: 1) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych; 2) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych; 3) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 50 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska; 4) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 40 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska.

W obszarze ograniczonego użytkowania wyodrębniono dwie strefy: 1) zewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca granicą obszaru ograniczonego użytkowania, a od wewnątrz linia będąca obwiednią izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 60 dB oraz dla nocy LAeqN = 50 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych oraz izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB oraz dla nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska; 2) wewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca obwiednią, o której mowa w pkt 1, a od wewnątrz linia biegnąca wzdłuż granicy lotniska.

W uchwale wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. W uchwale wskazano, że przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Wskazano również, że przez właściwy klimat akustyczny w budynkach rozumie się poziom dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej. Powyższa uchwała weszła w życie w dniu 28 lutego 2012 r.

Powód M. P. jest właścicielem nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...), stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,0897 ha, dla której Sąd Rejonowy Poznań – Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...). Własność przedmiotowej nieruchomości powód nabył w 2011 r.

Przedmiotowa nieruchomość znajduje się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska (...) w P..

Na dzień wejścia w życie ww. uchwały na przedmiotowej nieruchomości powoda znajdował się budynek mieszkalny jednorodzinny, wolnostojący, jednokondygnacyjny w zaawansowanej budowie. Pozwolenie na budowę powód uzyskał w dniu 13 czerwca 2011 r. Budynek ten został następnie przez powoda ukończony. Jego powierzchni użytkowa wynosi 110,60 m ². Budynek został wzniesiony w technologii tradycyjnej murowanej, z dachem wielospadowym krytym dachówką. Jest on wyposażony w instalacje wewnętrzne: energetyczną, gazową, centralnego ogrzewania i wodno – kanalizacyjną. Stan techniczny budynku jest bardzo dobry. Przedmiotowa nieruchomość jest ogrodzona. Znajduje się też na niej osobny dwustanowiskowy budynek garażowy. Droga dojazdowa do nieruchomości jest utwardzona kostką brukową. Bezpośrednie sąsiedztwo stanowi zaś zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna.

Dla terenu, na którym położona jest przedmiotowa nieruchomość nie obowiązuje obecnie miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

Wartość przedmiotowej nieruchomości przy uwzględnieniu aktualnego stanu budynku, który się na niej znajduje wynosi 536.923 zł. W związku funkcjonowaniem lotniska i wprowadzeniem uchwałą Sejmiku (...) nr (...) obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) w P., wartość nieruchomości uległa zmniejszeniu o kwotę 52.538 zł.

W związku ze zwiększonym hałasem wywołanym ruchem pojazdów lotniczych zwiększonym przez wprowadzenie strefy, budynek mieszkalny położony na nieruchomości będącej własnością powoda wymaga podniesienia izolacyjności akustycznej w zakresie przegród zewnętrznych – stropodachu i stolarki okiennej, w celu spełnienia norm akustycznych w pomieszczenia mieszkalnych budynku i zapewnienia właściwego komfortu akustycznego, wymaganych Polskimi Normami. Łączny koszt wskazanych robót modernizacyjnych wynosi 29.594,55 zł.

Sejmik (...)uchwałą z dniem 30 stycznia 2012 r., wprowadził strefę ograniczonego użytkowania wokół lotniska (...) przede wszystkim z uwagi na spodziewany poziom hałasu. Na poziom cen rynkowych wpływa m.in. tzw. świadomy nabywca. Planowany w przyszłości wzrost intensywności lotów nie daje możliwości poznania faktycznym właścicielom i potencjalnym nabywcom skali przyszłych utrudnień i ograniczeń z tego tytułu. Sam fakt wprowadzenia strefy ograniczonego użytkowania ze względu na spodziewany poziom hałasu lotniczego powoduje, że właściciele nieruchomości położonych w jej granicach, w tym potencjalni ich nabywcy, muszą liczyć się z odpowiednimi niedogodnościami tak w sposobie zagospodarowania, jak i w sposobie ich użytkowania. Świadomość uczestników rynku o potencjalnym podwyższonym ryzyku zamieszkiwania w okolicach lotniska, a w szczególności w obrębie utworzonego wokół niego specjalnego obszaru ograniczonego użytkowania, powoduje utratę wartości nieruchomości. Ograniczenia i niedogodności w wykorzystywaniu nieruchomości powódek zgodnie z przeznaczeniem są związane między innymi z hałasem lotniczym, którego wartość przekracza granice hałasu wyrażonego wskaźnikiem równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 60 dB oraz dla nocy LAeqN = 50 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych, ustalonego we wskazanej wyżej uchwale.

W piśmie z dnia 09 października 2012 r. pełnomocnik powoda powołując się na art. 129 ust. 4 ustawy – Prawo ochrony środowiska wezwał pozwaną do zapłaty odszkodowania w związku objęciem nieruchomości powoda strefą ograniczonego użytkowania. Jednocześnie w przedmiotowym piśmie zwrócono się o podjęcie negocjacji, w tym w szczególności powołanie niezależnych biegłych celem wyliczenia wysokości roszczenia w zakresie ubytku wartości nieruchomości i koniecznych do poniesienia nakładów na wygłuszenie.

Pozwana do przedmiotowego pisma ustosunkowała się w piśmie z dnia 20 listopada 2012 r. wskazując na możliwość podjęcia rozmów na temat uzasadnionych roszczeń mieszkańców narażonych na ponadnormatywną emisję hałasu lotniczego.

W kolejnym piśmie z dnia 21 marca 2013 r., doręczonym pozwanej w dniu 27 marca 2013 r. pełnomocnik powoda wezwał pozwaną do zapłaty na rzecz powoda kwoty 150.000 zł z tytułu ubytku wartości nieruchomości oraz kwoty 100.000 zł z tytułu nakładów na wygłuszenie budynku.

W odpowiedzi na to wezwanie pozwana w piśmie z dnia 30 kwietnia 2013 r. wskazała, że przewiduje możliwość wypłaty dobrowolnego odszkodowania wyłącznie na modernizację akustyczną nieruchomości w ramach procedury koncyliacyjnej.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle dokonanych ustaleń faktycznych żądanie powoda w części zasługiwało na uwzględnienie.

Powód zgłosili pozwanej roszczenie w terminie przewidzianym w art. 129 ust. 4 p.o.ś. Nastąpiło to bowiem w pismach z dnia 09 października 2012 r. i z dnia 21 marca 2013 r., a zatem przed dniem 28 lutego 2014 r., kiedy to upływał termin na zgłoszenie roszczenia.

W sprawie istnieje związek przyczynowy pomiędzy utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania i ograniczeniami powoda w korzystaniu z nieruchomości, wynikających z hałasu związanego z funkcjonowaniem lotniska (...), a szkodą w postaci zmniejszenia wartości nieruchomości. Obszar ograniczonego użytkowania dla terenów wokół lotniska(...) wprowadzono, bo nie można było dotrzymać standardów emisji hałasu dla środowiska. Hałas natomiast ogranicza sposób korzystania z nieruchomości, bo w związku z utworzeniem obszaru powód zobowiązany jest znosić przekroczenia norm hałasu na nieruchomości, której jest właścicielem.

Jak wynika z opinii biegłego J. W. (1) nabywcy nieruchomości wiążą położenie nieruchomości w obszarze ograniczonego użytkowania przede wszystkim z hałasem. Dla nich strefa obszaru ograniczonego użytkowania wiąże się z uciążliwością zwiększonej emisji hałasu, a to wpływa na decyzje o kupnie nieruchomości położonych w strefie za niższą cenę w porównaniu z nieruchomościami położonymi na terenach podobnych, a położonych poza strefą. W związku z tym jest oczywiste, że zmniejszenie wartości nieruchomości wyliczone przez biegłego jest związane z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, a konkretnie z ograniczeniem w korzystaniu z nieruchomości związanym z korzystaniem ze środowiska polegającym na obowiązku znoszenia przekroczeń norm hałasu lotniczego.

Zmniejszenie wartości przedmiotowej nieruchomości nastąpiło dlatego, że poziom natężenia hałasu na tym lotnisku zwiększył się znacząco w związku z jego rozbudową, a tego zdarzenia powód nie mógł przewidzieć. Trudno było także ówcześnie przewidzieć, że dojdzie do wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, który niejako usankcjonuje ponadnormatywny hałas emitowany przez lotnisko, pozbawiając tym samym właścicieli nieruchomości prawa do żądania zaniechania uciążliwych emisji, które są związane immanentnie z własnością bądź prawem użytkowania wieczystego nieruchomości (por. wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2010 r., II CSK 685/09).

Nie były zasadne postulaty dotyczące konieczności zbadania wartości nieruchomości na dzień po wprowadzeniu strefy, wynikające z postulatu braku zmian wartości nieruchomości w związku z wprowadzoną strefą. Badania swoje biegły odnosił do dopuszczalnego przez (...) poziomu hałasu po wprowadzeniu stref mając na względzie przewidywane zwiększenie intensywności działalności aż do 2032 r. Obniżenie wartości obejmuje zatem nie tylko wpływ obecnie wykonywanej działalności ale także przewidywanej działalności w kolejnych kilkunastu latach, aż do zwiększenia intensywności działania w kierunku maksymalnych poziomów przewidzianych w powoływanych wcześniej regulacjach.

Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń (art. 222 § 2 k.c.). Nadto ochrona własności przewidziana została w art. 21 i 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, zaś zgodnie z treścią art. 64 ust. 3 Konstytucji, własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.

W realiach sprawy prawa powoda ograniczone zostały m.in. przez art. 135 i 174 ust. 3 p.o.ś. i wydaną w następstwie tej ustawy uchwałę Sejmiku (...) ustanawiającą strefę ograniczonego użytkowania. Nie tyle zatem bezpośrednio hałas wywołany przez lotnisko narusza prawa powoda, jak obowiązek znoszenia tego hałasu, a ściślej – obowiązek znoszenia wszelkich działań lotniska przewidzianych zarówno przez przepisy prawa ochrony środowiska oraz uchwałę. Kwintesencją obniżenia wartości przedmiotowej nieruchomości jest zatem umniejszenie uprawnień wyrażonych w szczególności poprzez znoszenie działań lotniska – zarówno występujących obecnie jak i wszelkich działań, które według p.o.ś. oraz uchwały są dopuszczalne w przyszłości. Odszkodowanie zasądzone w wyroku obejmuje rekompensatę zmniejszenia wartości nieruchomości w wyniku wprowadzenia zmian w ograniczeniach i progach dopuszczalnego hałasu w stosunku do obowiązujących wcześniej. Określenie zakresu szkody nastąpiło przy kompleksowym uwzględnieniu wszystkich negatywnych skutków, które wynikają z nadmiernego poziomu hałasu. Nie jest to więc odszkodowanie „za hałas", lecz za jego ekonomicznie wymierne skutki dla wartości nieruchomości.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy były podnoszone przez pełnomocnika pozwanej zarzuty, że pozwana podejmuje środki mające na celu zminimalizowanie uciążliwości związanych z działalnością lotniska dla sąsiednich nieruchomości mieszkalnych. Działania te, jak wynika z opinii biegłego oraz badań przeprowadzonych na zlecenie pozwanej, nie doprowadziły do zmniejszenia poziomu hałasu do takiego poziomu, który odpowiadałby normom wskazanym w wyżej cytowanej uchwale i tym samym umożliwiłyby zlikwidowanie obszaru ograniczonego użytkowania utworzonego dla lotniska (...). Z opinii biegłego J. W. (1) wynika, że w związku z wejściem w życie uchwały Sejmiku (...) nr (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. nastąpił spadek wartości nieruchomości powoda znajdującej się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska (...).

Na dzień wejścia w życie przedmiotowej uchwały, tj. na dzień 28 lutego 2012 r., na nieruchomości powoda znajdował się już budynek mieszkalny w zaawansowanej budowie. Budowa tego budynku została następnie przez powoda ukończona. Jak wynika z dokonanych ustaleń powód zabudowę przedmiotowej nieruchomości prowadził od uzyskania w dniu 13 czerwca 2011 r. pozwolenia na budowę. Zamiar przeprowadzenia przez powoda inwestycji związanej z zabudową nieruchomości, a także wykonanie jej istotnej części miały zatem miejsce przed wejściem w życie ww. uchwały, która wprowadziła strefę ograniczonego użytkowania. Powód został więc postawiony przed faktem dokonanym. Miał zatem do wyboru albo sprzedać nieruchomość z wybudowanym, lecz nie w pełni ukończonym jeszcze budynkiem mieszkalnym, co w praktyce mogłoby być trudne w realizacji i wiązać się z uzyskaniem niesatysfakcjonującej ceny, bądź dokończyć – co też uczynił – zaplanowaną inwestycję zgodnie z wcześniejszymi zamierzeniami. W tych okolicznościach nie tylko nie można powodowi czynić zarzutów, że po wejściu w życie przedmiotowej uchwały dokończył on prowadzoną inwestycję, ale nie można też przyjąć, że wysokość szkody jaką poniósł na skutek utworzenia strefy ograniczonego użytkowania, powinna być ustalana w odniesieniu do wartości nieruchomości w stanie istniejącym na dzień 28 lutego 2012 r., a nie w stanie uwzględniającym w pełni ukończony budynek mieszkalny. Odmienne, nieuzasadnione w okolicznościach sprawy przyjęcie doprowadziłoby bowiem do sytuacji, w której to powód na skutek dokończenia wcześniej zaplanowanej i realizowanej inwestycji, poniósłby uszczerbek majątkowy będący konsekwencją utworzenia strefy ograniczonego użytkowania, a nie podlegający uwzględnieniu w ramach odszkodowania z tytuły spadku wartości nieruchomości. Stałoby się tak zarówno w sytuacji, w której sprzedałby przedmiotową nieruchomość z nie w pełni ukończonym budynkiem mieszkalnym, jak również, wtedy, gdyby przyjąć, że stan nieruchomości powinien być ustalany na dzień wejścia w życie przedmiotowej uchwały. Mając to a uwadze Sąd przyjął, że szkodę z tytułu utraty wartości nieruchomości powoda należy ustalić w oparciu o stan nieruchomości uwzględniający w pełni ukończony budynek mieszkalny. Z wyliczeń biegłego wynika, że spadek wartości rynkowej nieruchomości powoda opiewa na kwotę 52.538 zł.

W ocenie Sądu powołana suma stanowi szkodę powoda w związku z usytuowaniem przedmiotowej nieruchomości w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska (...) w P., która pozostaje w adekwatnym związku z istniejącymi na tym terenie przekroczeniami norm hałasu i wynikającymi z tego ograniczeniami w prawie użytkowania wieczystego. Obowiązek znoszenia tych przekroczeń wynika zaś z wprowadzenia obszaru ograniczonego ww. uchwałą nr (...). Powód nie może korzystać z nieruchomości wolnej od hałasu lotniczego, przekraczającego nadto dopuszczalne przez obowiązujące prawo poziomy emisyjne.

W ocenie Sądu utrata wartości nieruchomości nie jest szkodą jedynie hipotetyczną, aktualizującą się dopiero w chwili rozporządzenia prawem. Własność bądź prawo użytkowania wieczystego nieruchomości stanowią dobra o charakterze inwestycyjnym, są lokatą kapitału. Sąd podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 12 października 2001 r., sygn. akt III CZP 57/01 (publik. OSNC 2002, nr 5, poz. 57), że anachronizmem jest przyjmowanie różnych sposobów określenia wartości takich samych rzeczy w zależności od tego, czy są przeznaczone do normalnego używania i korzystania przez właściciela, czy też są przeznaczone do zbycia. W warunkach gospodarki rynkowej każda rzecz mająca wartość majątkową może być w każdym czasie przeznaczona na sprzedaż. Zbycie rzeczy jest takim samym uprawnieniem właściciela, jak korzystanie z niej, wobec czego traci także znaczenie odróżnienie wartości użytkowej rzeczy od jej wartości handlowej. Miernikiem wartości majątkowej rzeczy jest pieniądz, a jej weryfikatorem rynek. Rzecz zawsze ma taką wartość majątkową, jaką może osiągnąć na rynku. Obniżenie wartości nieruchomości stanowi przy tym wymierną stratę, niezależnie od tego czy właściciel ją zbył, czy też nie zamierza podjąć w tym kierunku żadnych działań, nieruchomość jest bowiem dobrem o charakterze inwestycyjnym (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 13 stycznia 2011 r., I ACa 1028/10, LEX nr 898628, a także wyroki tego Sądu z dnia 14 lipca 2010 r., sygn. akt I ACa 864/09, z dnia 30 września 2010 r., sygn. akt I ACa 210/10, z dnia 25 sierpnia 2010 r., sygn. akt I ACa 626/09 i z dnia 17 czerwca 2010 r., sygn. akt I ACa 772/09).

Uwzględnieniu co do zasady podlegały także roszczenia związane z koniecznością przeprowadzenia rewitalizacji akustycznej budynku.

W uchwale Sejmiku (...) z dnia 30 stycznia 2012 r. nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska (...) w P., wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci: obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

W uchwale wskazano, że przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Wskazano również, że przez właściwy klimat akustyczny w budynkach rozumie się poziom dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej.

Bezpośrednim uszczerbkiem związanym z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania są również koszty związane z zapewnieniem w budynku mieszkalnym powoda właściwego klimatu akustycznego, zgodnie bowiem z dyspozycją art. 136 ust. 3 p.o.ś. – w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.

W ocenie Sądu nie stoi na przeszkodzie zasądzenie na rzecz powoda kosztów rewitalizacji akustycznej budynków fakt, że powód takich kosztów jeszcze nie poniósł. Sama wykładnia językowa art. 136 ust. 3 p.o.ś. nie prowadzi do wniosku, że tylko w przypadku poniesienia przedmiotowych nakładów można żądać ich zwrotu. Ustawodawca użył określenia „także koszty poniesione”, co mogłoby wskazywać na koszty już wydatkowane w celu wypełnienia wymagań technicznych. Jednak odwołanie do art. 129 ust. 2 oraz słowo „także” wskazują, że jest to tylko jedna ze szkód, które podlegają naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2. Przy dokonaniu wykładni wskazanego przepisu należy zwrócić uwagę, że celem uregulowań art. 129 i 136 p.o.ś. jest ułatwienie osobom poszkodowanym w wyniku wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania dochodzenia roszczeń odszkodowawczych. Należy zatem przyjąć, że wskazanie na koszty poniesione w celu spełnienia wymagań technicznych przez istniejące budynki miało wyeliminować spory co do objęcia tych kosztów obowiązkiem naprawienia szkody. Jako element szkody uznano „także szkody poniesione”, a nie „wyłącznie koszty już poniesione” – stąd też przepisu art. 136 ust. 3 p.o.ś. nie można traktować jako zawężającego zakres odszkodowania wskazany w art. 129 ust. 2 tejże ustawy.

Wysokość szkody – nakładów koniecznych na zapewnienie właściwego klimatu akustycznego w pomieszczeniach budynku – została wykazana poprzez opinię biegłego sądowego J. P. (1)

Z wyliczeń biegłego wynika, że koszty adaptacji aby spełnić wymagania dźwiękoszczelności przewidziane dla strefy wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania nieruchomości położonej w P. przy ulicy (...) stanowią kwotę 29.594,55 zł. Istnieje bowiem konieczność podniesienia izolacyjności akustycznej w zakresie przegród zewnętrznych – stropodachu i stolarki okiennej, w celu spełnienia norm akustycznych w pomieszczenia mieszkalnych budynku i zapewnienia właściwego komfortu akustycznego, wymaganych Polskimi Normami. Brak było podstaw, aby wskazaną kwotę odszkodowania pomniejszyć o wartość okien z profili PCV i parapetów z konglomeratu po demontażu i amortyzacji. Sąd podziela pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 02 lutego 2017 r., sygn. akt I ACa 886/16 (niepublikowany). W powołanym wyroku Sąd Apelacyjny odwołując się do orzecznictwa i przepisów p.o.ś wskazał, że skoro powód nie wykonał koniecznych prac remontowych i nie dokonał demontażu okien i skoro nie ma potrzeby rozstrzygania o istnieniu obowiązku przeprowadzenia tych prac, to w ogóle nie można mówić, że poszkodowany uzyskał jakąkolwiek korzyść wynikającą z faktu, że okna z profili PCV przedstawiają jakąś wartość. Tym samym nie można przyjąć, aby zdarzenie wywołujące szkodę, tj. wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska i wymagań technicznych dotyczących budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru, było jednocześnie dla powoda także źródłem korzyści.

W konsekwencji zasądzono od pozwanej na rzecz powoda łącznie kwotę 82.132,55 zł, w tym kwotę 52.538 zł tytułem odszkodowania za spadek wartości nieruchomości oraz kwotę 29.594,55 zł tytułem odszkodowania za konieczność dokonania adaptacji akustycznej. W pozostałym zaś zakresie powództwo co do roszczeń głównych oddalono.

O roszczeniu odsetkowym Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. uznając że data doręczenia pozwanej opinii biegłych wyliczających wartość kwot rewitalizacji akustycznej oraz wartość nieruchomości i spadku jej wartości winna być miarodajna dla ustalenia terminu, od którego pozwana ma świadomość rzeczywistej wartości kierowanych przeciwko niej roszczeń. W zakresie zaś rozszerzonego powództwa data doręczenia na rozprawie w dniu 08 stycznia 2015 r. pisma zawierającego rozszerzone żądanie. W świetle powyższego, odsetki zasądzono od kwoty 20.000 zł od dnia następnego po dniu doręczenie pozwanej opinii biegłego J. P. (1), tj. od dnia 19 września 2014 r. do dnia zapłaty, a od kwoty 9.594,55 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pisma rozszerzającego powództwo, tj. od dnia 9 stycznia 2015 r. Od kwoty zaś 52.538 zł stanowiącej odszkodowanie za spadek wartości nieruchomości odsetki zasądzono od dnia następnego pod dniu doręczenia pozwanej opinii biegłego J. W. (1), tj. od dnia 1 lutego 2017 r. W pozostałym zakresie roszczenie odsetkowe podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. Powód wygrał sprawę w 75 %. Na zasądzoną w pkt 3 wyroku kwotę składa się kwota 3.627zł jako wartość wpisu od pozwu w uwzględnionej części, kwota 1.809 zł jako połowa kosztów zastępstwa procesowego oraz kwota 3.828,95 zł jako wartość 75% kosztów opinii biegłych. W pozostałym zakresie kosztami postępowania obciążono strony w zakresie poniesionym.

Z kolei w pkt 4 wyroku na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 130 ³ § 2 k.p.c. Sąd nakazał ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 480 zł tytułem zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych.

Apelację od wyroku złożył pozwany, zaskarżył go w części tj. co do pkt 1, 3 i 4. Pozwany zaskarżonemu wyrokowi zarzucał:

-

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 129 ust. 2 p.o.ś. w zw. art. 361 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na bezzasadnym przyjęciu, że odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w tym przepisie obejmuje także spadek wartości nieruchomości spowodowany emisją hałasu związanego z eksploatacją portu lotniczego, nawet w sytuacji, gdy emisja ta, w co najmniej tej samej intensywności, miała miejsce przed wprowadzeniem (...),

-

naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 129 ust. 2 p.o.ś. w zw. z art. 136 ust. 3 p.o.ś. poprzez ich zastosowanie i zasądzenie na ich podstawie odszkodowania z tytułu modernizacji akustycznej nieruchomości, w sytuacji gdy konieczność poniesienia tych nakładów nie jest związana z wprowadzeniem (...) ograniczonego (...),

-

naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 278 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez przerzucenie na biegłego obowiązku dokonania części ustaleń faktycznych i dokonania wykładni prawa (w zakresie dotyczącym spadku wartości nieruchomości) i na bezkrytycznym oparciu się na jego stanowisku w tym zakresie przy wydawaniu rozstrzygnięcia,

-

naruszenie przepisów postępowania tj. art. 278 § 1 k.p.c. poprzez uznanie, że opinia biegłego spełnia wymogi dotyczące operatu szacunkowego pomimo, że biegły rzeczoznawca, będąc do tego zobowiązanym, nie przedstawił toku obliczeń dotyczących spadku wartości nieruchomości, wobec czego tak sporządzony dokument nie może stanowić dowodu z opinii biegłego sądowego,

-

naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 217 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz w zw. z art. 244 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego w celu ustalenia faktów mających znaczenie dla sprawy i w konsekwencji pominięcie mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy dowodu z dokumentu urzędowego w postaci decyzji (...), dowodu w postaci Raportu o ocenie oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko - Rozbudowa i (...) sp. z o.o. im. H. W. i to pomimo faktu, że wnioski płynące z tych dowodów są sprzeczne z wnioskami stanowiącymi podstawę dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego, na którym to dowodzie Sąd oparł zaskarżony wyrok,

-

naruszenie przepisów postępowania tj. art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez ich błędne zastosowanie i oparcie się przy rozstrzyganiu o żądaniu odszkodowania z tytułu rewitalizacji akustycznej nieruchomości powoda na opinii biegłego z zakresu inwestycji budowlanych i ich szacunku ekonomicznego, który nie ma wiadomości specjalnych z dziedziny akustyki, w sytuacji gdy opinię w tym zakresie powinien sporządzić biegły akustyk,

-

naruszenie przepisów postępowania tj. art. 207 § 6 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c., 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny akustyki, w sytuacji gdy dowód ten miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy,

-

naruszenie przepisów prawa materialnego tj. § 322 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r., w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1422 t.j. ze zm.) dotyczącego dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku i w pomieszczeniach budynków mieszkalnych oraz Polskich Norm w zakresie ochrony akustycznej budynków, dopuszczalnych poziomów hałasu w pomieszczeniach mieszkalnych i akustyki środowiska (tj. normy PN-B- (...)-02 i normy PN-B- (...)- 3:1999) poprzez ich błędną interpretację polegającą na nieuzasadnionym przyjęciu, że: w odniesieniu do hałasu lotniczego nie stosuje się normy PN-B- (...)-02; możliwe jest wyznaczenie hałasu miarodajnego (zgonie z PN-B- (...)-3:1999) w oparciu o parametr średniego maksymalnego poziomu dźwięku A (LAmax,śr) wyliczonego włącznie od maksymalnych poziomów hałasów zmierzonych od pojedynczych zdarzeń akustycznych, a nie od wszystkich operacji nocnych; w zakresie wyznaczenia hałasu miarodajnego (zgonie z PN-B- (...)-3:1999) w oparciu o parametr średniego maksymalnego poziomu dźwięku A (LAmax,śr) dopuszczalne jest uśrednianie wszystkich najgłośniejszych wybranych przez biegłego operacji lotniczych z całego miesiąca, bez sprawdzenia dodatkowych kryteriów wymaganych wg PN-B- (...)-3:1999,

-

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że dłużnik dopuszcza się opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego nie spełniając go w dacie zgłoszenia roszczenia, w sytuacji, gdy stwierdzenie istnienia obowiązku spełnienia przez niego tego świadczenia oraz ustalenie jego wysokości nastąpiło dopiero w wyniku przeprowadzonego postępowania sądowego i wydania wyroku przez Sąd I instancji,

-

naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 217 § 3 k.p.c., art. 227 k.p.c., art. 286 k.p.c. oraz art. 236 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z kolejnej opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego oraz kolejnej opinii biegłego akustyka na okoliczność ustalenia nakładów akustycznych w sytuacji gdy dowód ten miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy; pominięcie wniosku dowodowego strony pozwanej o złożenie przez Sąd wniosku do wskazanej organizacji skupiającej rzeczoznawców majątkowych o ocenę prawidłowości sporządzenia opinii biegłego J. W. (1) w sytuacji, gdy wnioskowany dowód miał istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy,

-

naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 129 ust. 2 p.o.ś. w zw. z art. 361 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 322 p.o.ś. w zw. z art. 133 p.o.ś. w zw. z art. 130 ustawy o gospodarce nieruchomościami (dalej: (...)) poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że powodowi należy się odszkodowanie z tytułu spadku wartości nieruchomości ustalone według stanu nieruchomości na dzień sporządzenia opinii, a nie na dzień 28 lutego 2012 r. tj. na dzień wprowadzenia (...) (...)

Wskazując na powyższe zarzuty pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony powodowej na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; ewentualnie o zmianę na podstawie art. 380 k.p.c. postanowienia dowodowego Sądu I instancji z dnia z dnia 5 października 2017 r. oddalającego wniosek pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii innego rzeczoznawcy majątkowego poprzez dopuszczenie tego wniosku; zmianę na podstawie art. 380 k.p.c. postanowienia dowodowego Sądu I instancji z dnia z dnia 5 października 2017 r. oddalającego wniosek pozwanej o przeprowadzenie dowodu z weryfikacji w trybie art. 157 ust. 3 UGN opinii biegłego przez wskazaną organizację zrzeszającą rzeczoznawców majątkowych poprzez dopuszczenie tego wniosku; zmianę na podstawie art. 380 k.p.c. postanowienia dowodowego Sądu I instancji z dnia z dnia 5 października 2017 r. oddalającego wniosek pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z dziedziny akustyki poprzez dopuszczenie tego wniosku; uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji; pozostawienie Sądowi I instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym kosztach zastępstwa procesowego.

Powód wniósł o oddalenie apelacji pozwanej oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym w wysokości 2 krotności stawki minimalnej.

Zażalenie na postanowienie zawarte w pkt 3 wyroku złożył powód, zarzucając naruszenie przepisu art. 100 kpc i wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez podwyższenie zasądzonej na jego rzecz od pozwanego tytułem zwrotu kosztów procesu należności o kwotę 903,75 zł, tj. do kwoty 10.169,70 zł a także zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego.

Pozwany wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie powoda na zawarte w punkcie 3 wyroku rozstrzygnięcie o kosztach procesu w pewnej, niewielkiej części zasługuje na uwzględnienie.

Uzasadnienie tej części orzeczenia, zawarte w pisemnych motywach wyroku, jest nieczytelne i wewnętrznie sprzeczne.

Prawidłowo jedynie sąd I instancji przyjął, że ostatecznie w wyroku uwzględniono na rzecz powoda roszczenia stanowiące ok.75% żądań powództwa (82.132,55zł/109.594,55zł).

Skutkuje to rozdziałem między stronami w tej proporcji kosztów procesu na podstawie przepisu art. 100 zd. 1 kpc.

Powód poniósł koszty procesu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym w łącznej wysokości 13.722,26 zł, a obejmowały one: opłatę od pozwu w kwocie 5.000 zł, wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika (wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa) w kwocie 3.617 zł oraz wydatki na koszty opinii biegłych (z wniesionych zaliczek) w kwocie 5.105,26 zł.

Natomiast pozwany poniósł koszty procesu w łącznej wysokości 3.767 zł, a obejmowały one: wynagrodzenie pełnomocnika (wraz z opłata skarbową od pełnomocnictwa) w kwocie 3.617 zł, opłaty sądowe od zażaleń w wysokości 120 zł (3 x 40 zł) oraz opłatę sądową od skargi na orzeczenie referendarza sądowego w wysokości 30 zł.

Łącznie koszty procesu poniesione przez obie strony wyniosły zatem kwotę 17.489,26zł (13.722,26 zł + 3.767 zł), z czego powoda obciążało 25%, czyli kwota 4.372,32zł.

Oznacza to, że z omawianego tytułu pozwany zobowiązany był do zwrotu powodowi kwoty 9.349,94 zł (13.722,26 zł – 4.372,32 zł).

Z tych przyczyn na podstawie przepisów art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

Skoro dalej idące wnioski zażalenia okazały się bezzasadne, na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc orzeczono jak w punkcie II wyroku.

Z uwagi na fakt, że wnioski zażalenia uwzględniono ostatecznie w niewielkiej części, bo jedynie w ok. 9 % (83,99 zł/903,75 zł), zaistniały przesłanki z art. 100 zd. 2 kpc do obciążenia powoda w całości obowiązkiem zwrotu pozwanemu w całości kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.

Stąd na podstawie wspomnianego ostatnio przepisu, przy uwzględnieniu treści przepisów § 10 ust. 2 pkt 2) w zw. z § 2 pkt. 2) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804 ze zm.) orzeczono jak w punkcie IV wyroku.

Apelacja pozwanego okazała się natomiast bezzasadna.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji nie budzą wątpliwości i dlatego Sąd Apelacyjny przyjmuje je za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Ustalenia te nie zostały skutecznie podważone w apelacji, w ramach podnoszonych tam zarzutów o charakterze procesowym.

Sprowadzają się one bowiem przede wszystkim do kontestowania wywodów i wniosków wydanych w sprawie opinii biegłych J. P. (1) oraz J. W. (1).

Zarzuty te nie zasługiwały jednak na uwzględnienie.

Wspomniane opinie prawidłowo uznane zostały przez sąd orzekający jako pełnowartościowy materiał dowodowy.

Sporządzone one zostały w sposób rzetelny i fachowy, przy wykorzystaniu całego zebranego w sprawie materiału dowodowego, dostępnej wiedzy oraz doświadczenia zawodowego każdego z biegłych.

Biegli także w sposób przekonujący, zarówno w opiniach uzupełniających, jak i na rozprawie odpowiedzieli na wszystkie pytania i wątpliwości stron, związane z wydanymi opiniami.

W szczególności biegły J. P. wyjaśnił szczegółowo kwestię stosowania określonych norm technicznych (PN) do oceny zakresu koniecznych nakładów na dostosowania budynku powoda do stanu zapewniającego odpowiedni komfort akustyczny.

Żadna z wchodzących w grę norm nie była samodzielnie przydatna (wystarczająca) do kompleksowego wyjaśnienia postawionego przed biegłym problemu, dlatego słusznie podszedł on do tego zagadnienia w sposób twórczy, podejmując próbę dostosowania przestarzałych technicznie norm do okoliczności faktycznych rozpoznawanego sporu.

Podobnie, bezpodstawne były zarzuty stawiane opinii sporządzonej przez biegłego J. W. (1).

W szczególności biegły uwzględnił w swoich wyliczeniach okoliczność, iż przedmiotowa nieruchomość znajdowała się w strefie oddziaływania lotniska, stosując odpowiedni wskaźnik korekcyjny.

Z uwagi na specyfikę sprawy prawidłowo biegły odwoływał się do wyników badań, związanych z oddziaływaniem innych lotnisk na rynek nieruchomości.

Nie stanowiło to, wbrew zarzutowi apelacji, naruszenia przepisów art. 278 kpc w zw. z art. 227 kpc, poprzez „przerzucenie na biegłego obowiązku dokonania części ustaleń faktycznych”.

Należy bowiem przede wszystkim uwzględnić tu treść przepisu art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. – Prawo ochrony środowiska (ob. tekst jedn. Dz. U. 2018r. 799., dalej: „poś”), zgodnie z którym roszczenie odszkodowawcze z tytułu m.in. utraty wartości nieruchomości, należy zgłosić w terminie zawitym dwóch lat od wejścia w życie przepisów wprowadzających oou. Takie uregulowanie zawiera w sobie założenie, że także w tym, stosunkowo krótkim, terminie szkoda zostanie wyrównana.

Zwykle zatem nie sposób oczekiwać, aż dla terenu objętego obszarem ograniczonego użytkowania wykształcą się na rynku obrotu nieruchomościami na tyle trwałe tendencje (co związane jest m.in. z zawarciem odpowiedniej liczby transakcji), że wystarczające będzie odwołanie się do tego ograniczonego powierzchniowo obszaru

Dodać należy, że prawidłowość wyliczeń matematycznych, przeprowadzonych przez biegłego W. nie może budzić wątpliwości i nie została skutecznie podważona.

Ostatecznie biegły uzyskał zresztą po przeprowadzonych analizach wyniki w postaci wskaźników spadku wartości nieruchomości w poszczególnych strefach oou analogiczne, jak inni biegli wydający opinie w podobnych sprawach, jakie toczyły się z udziałem pozwanego.

Wymaga podkreślenia przy tym, że biegły W. zastosował dodatkowy wskaźnik (czynnik), precyzujący obliczenia, w postaci odległości dla nieruchomości leżącej w strefie wewnętrznej w postaci jej odległości od pasa startowego.

Nie było w tej sytuacji potrzeby powoływania w sprawie innych biegłych.

Nie stanowiła przesłanki ku temu w każdym razie okoliczność, iż wnioski opinii mogły być niezadawalające z punktu widzenia interesu procesowego strony pozwanej.

Potrzeba powołania innego biegłego powinna bowiem wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 4 sierpnia 1999r w spr. l PKN 20/99, OSNP, z. 22 z 2000r, poz. 807 oraz z dnia 12 lutego 2003r w spr. V CKN 1622/00, LEX nr 141384).

Z tych samych względów nie był podstaw do skierowania opracowanej opinii (w części zawierającej operat szacunkowy) do oceny i weryfikacji przez organizację zawodową rzeczoznawców majątkowych na podstawie art. 157 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Wbrew stanowisku skarżącego nie było potrzeby powoływania w sprawie biegłego z dziedziny akustyki.

Z punktu widzenia bowiem konieczności poniesienia nakładów na rewitalizację budynków mieszkalnych i ich zakresu nie ma istotnego znaczenia, jakie aktualnie dawki hałasu oddziaływują na daną nieruchomość.

Istotne jest natomiast, jakie potencjalne poziomy naruszenia standardów w tym zakresie przewidziane zostały w decyzjach i badaniach związanych z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania.

W tym zakresie wystarczające było skorzystanie z biegłego o specjalności takiej, jaka reprezentował biegły J. P..

Bezzasadny był także podniesiony w apelacji zarzut pominięcia przez sąd wskazanych tam dokumentów, w szczególności decyzji Regionalnego (...) w P. z dnia 28 lutego 2011r., skoro sąd I instancji expressis verbis powołał ten dokument jako podstawę poczynionych ustaleń faktycznych (por. str. 3 - 5 pisemnego uzasadnienia wyroku).

Przedmiotowe dokumenty były też uwzględniane przez biegłych sporządzających w sprawie opinie specjalistyczne.

Inną rzeczą jest natomiast, że sąd orzekający słusznie, z przyczyn, o których mowa dalej, nie wyprowadził z tych dokumentów wniosków postulowanych przez skarżącego.

W konsekwencji nie doszło także do naruszenia przez sąd I instancji przywoływanych w apelacji przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 129 ust. 2 ustawy – Prawo ochrony środowiska w zw. z art. 361 § 1 kc.

Sąd Okręgowy, korzystając z opinii biegłego, prawidłowo ustalił, że wartość nieruchomości powoda po wprowadzeniu oou spadła o 10,3% w stosunku do nieruchomości położonych poza tym obszarem.

Z kolei nie może budzić wątpliwości istnienie normalnego związku przyczynowego między tak określoną szkodą w majątku powoda a wprowadzeniem oou.

Przeciwko takiemu stwierdzeniu nie może przemawiać okoliczność, że już wcześniej nieruchomość położona była na obszarze dotkniętym hałasem.

Oczywiście, mogło to samo w sobie obniżać relatywnie wartość nieruchomości z uwagi na niekorzystne jej położenie, co zresztą, jak wyżej powiedziano, biegły W. uwzględnił w swojej opinii.

Jednak z chwilą wprowadzenia oou powstało na tym obszarze nowe ograniczenie korzystania z nieruchomości, w rozumieniu art. 129 ust. 2 poś, polegające na konieczności trwałego znoszenia przez właścicieli ponadnormatywnej emisji hałasu, które, per se, może być źródłem szkody polegającej na utracie wartości nieruchomości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010r. w spr. III CZP 128/09, LEX nr 578138 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 27 czerwca 2012r w spr. IV CSK 28/12 i z dnia 21 sierpnia 2013r w spr. II CSK 578/12, OSNC, z. 4 z 2014r., poz. 47).

To właśnie świadomość takiego, w perspektywie nieograniczonego czasowo, ograniczenia należy uznać, w świetle zasad doświadczenia życiowego, a także w obliczu wyników badań rynku (w tym dotyczących wpływu na ceny nieruchomości oou wprowadzonego dla lotniska (...), przedstawionych w opinii biegłego J. W.) za podstawową przyczynę spadku cen nieruchomości na terenie oou po jego wprowadzeniu.

Natomiast, wbrew wywodom apelującego, nie ma tu zasadniczego znaczenia, jak przedstawiają się w praktyce rzeczywiste poziomy (dawki) emisji hałasu, wywoływanego przez działanie lotniska, w poszczególnych okresach.

Wątpliwe byłoby bowiem przyjęcie założenia, że potencjalni nabywcy dokonują w tym zakresie jakichś szczegółowych badań czy pomiarów.

Natomiast decydujące znaczenie ma świadomość hipotetycznej konieczności zamieszkiwania na terenie, na którym zalegalizowane zostało przekraczanie norm środowiskowych natężenia hałasu, co wiąże się z ponadstandardową uciążliwością w korzystaniu ze swojej własności.

Biorąc pod uwagę powszechnie znaną aktualną charakterystykę rynku nieruchomości, który, od dłuższego czasu, jest rynkiem nabywcy a nie sprzedającego, oczywistym jest, że potencjalny kupujący zgodzi się na znoszenie tego rodzaju ograniczeń jedynie w przypadku istotnego obniżenia ceny w stosunku do nieruchomości nie mających takich obciążeń.

Apelujący przy tym bezzasadnie akcentuje ograniczenie negatywnego oddziaływania lotniska w porze nocnej (w stosunku do stanu sprzed wprowadzenia oou), bagatelizując znaczne zwiększenie planowanej intensywności lotów w porze dziennej. Tymczasem atrakcyjność posiadania domu jednorodzinnego wiąże się w znacznym stopniu z możliwością korzystania z niego, a także z działki gruntu, w ciągu dnia, a nie tylko przebywania wewnątrz budynku w porze nocnej.

Dodać należy, że prawidłowość przedstawionej wyżej argumentacji, przyjmowanej konsekwentnie w szeregu rozpoznanych już przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu spraw z powództw przeciwko (...) sp. z o.o. w P., a związanych z roszczeniami wynikającymi z wprowadzenia oou, została potwierdzona przez Sąd Najwyższy w orzeczeniach wydanych na skutek rozpoznania skarg kasacyjnych pozwanego (por. np. wyrok z dnia 24 listopada 2016r. w spr. II CSK 113/16, Legalis nr 1544155).

Podzielić należy stanowisko sądu I instancji, zgodnie z którym dla oceny poziomu spadku wartości nieruchomości, należącej do powoda, należy ją traktować jako nieruchomość zabudowaną domem jednorodzinnym w stanie wykończonym zgodnie z projektem budowlanym, a nie w stanie surowym zamkniętym, w jakim budynek znajdował się w momencie wejście w życie przepisów o wprowadzeniu oou.

Argumentacja w tym zakresie, przedstawiona w pisemnych motywach orzeczenia, zasługuje na pełną aprobatę. Zważywszy, że powód uzyskał pozwolenie na budowę i rozpoczął inwestycję na długo przed wprowadzeniem ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości, wprowadzonych w oou, nie ma wystarczających przesłanek do traktowania charakteru powstałej w jego majątku szkody w odmienny sposób, niż w przypadku właścicieli, u których proces budowlany w tej dacie był już zakończony.

Nie popełnił także Sąd Okręgowy błędu, zasądzając na rzecz powoda odsetki ustawowe za opóźnienie w zapłacie przyznanych mu należności od daty doręczenia pozwanemu opinii biegłego.

Wbrew poglądowi apelującego ich wartość ustalono nie na dzień wyrokowania, a na dzień sporządzania opinii przez biegłych.

Z kolei wyrok w sprawie nie miał charakteru konstytutywnego.

Sposób oznaczania wymagalności roszczeń tzw. bezterminowych, do których zalicza się niewątpliwie roszczenie odszkodowawcze, wyznacza treść przepisu art. 455 kc.

Co do zasady zatem odpowiedzialny za szkodę pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia odszkodowawczego z momentem otrzymania od poszkodowanego wezwania do likwidacji szkody.

W przypadku, gdy odszkodowanie ma nastąpić w formie pieniężnej, od tej chwili wierzyciel ma prawo żądania zapłaty na swoją rzecz odsetek za opóźnienie na podstawie przepisu art. 481 kc, pod warunkiem, że w wezwaniu o zapłatę skonkretyzował także swoje roszczenie co do wysokości.

Reguła ta nie może jednak być stosowana w sposób mechaniczny, nieracjonalny i sprzeczny z poczuciem sprawiedliwości.

Przyjąć należy, że przedmiotowe wezwanie, o jakim mowa w art. 455 kc, może wywołać omawiane skutki jedynie wówczas, gdy w konkretnych okolicznościach faktycznych z jego treści można z wysokim prawdopodobieństwem przyjąć, że rzeczywiście doszło do powstania szkody, w określonej w wezwaniu wysokości, oraz że adresat wezwania ponosi za nią odpowiedzialność.

Wymaga przy tym podkreślenia, że samo wprowadzenie obszaru ograniczonego użytkowania nie prowadzi do domniemania, że w związku z tym powstaną szkody w postaci spadku wartości położonych na terenie obszaru nieruchomości czy też konieczności poniesienia wydatków związanych z ochroną akustyczną każdego budynku mieszkalnego.

Stwierdzenie tego wymaga, co oczywiste, przeprowadzenia, czasami długotrwałych, badań specjalistycznych, zarówno związanych z tendencjami rynkowymi, jak i z oszacowaniem ich wpływu na konkretną nieruchomość.

Wszystkie istotne dla takich ustaleń okoliczności zostały ustalone dopiero w toku postępowania sądowego, w oparciu wydane w sprawie opinie biegłych.

Z tych przyczyn na podstawie art. 385 kpc oraz powołanych wyżej przepisów prawa materialnego Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie III sentencji wyroku.

O należnych stronie powodowej kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym orzeczono (punkt V wyroku) na podstawie przepisów art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 99 kpc w zw. z art. 391 § 1 kpc, przy uwzględnieniu treści § 10 ust. 1 pkt 2) w zw. z § 2 pkt.6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804 ze zm.).

Maciej Rozpędowski Jacek Nowicki Bogdan Wysocki