Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lipca 2015r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Elżbieta Fijałkowska

Sędziowie: SA Małgorzata Kaźmierczak

SO Ryszard Marchwicki /del./ /spr./

Protokolant: st. sekr. sąd. Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2015 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością

w P.

o ochronę praw autorskich

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 29 października 2014 r. sygn. akt IX GC 699/12

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Kaźmierczak Elżbieta Fijałkowska Ryszard Marchwicki

IACa 124/15

UZASADNIENIE

Powód (...) sp. z o.o. w W. wniósł do Sądu Okręgowego w Poznaniu pozew przeciwko pozwanemu (...) sp. z o. w P., w którym domagał się:

I.  zobowiązania pozwanego do zaniechania naruszeń majątkowych praw autorskich powoda poprzez:

1.  niezwłoczne zaniechanie wszelkich działań polegających na zwielokrotnianiu publikacji periodycznych ukazujących się pod tytułem „Dziennik (...)", utworów (artykułów prasowych) stanowiących ich części składowe oraz ich fragmentów, zarówno w formie analogowej jak i cyfrowej,

2.  niezwłoczne zaniechanie wszelkich działań polegających na udostępnianiu swym kontrahentom oraz innym osobom trzecim publikacji periodycznych ukazujących się pod tytułem „Dziennik (...) (w całości jak i w części), a także utworów (artykułów prasowych) stanowiących ich części składowe oraz ich fragmentów. Żądanie obejmuje zobowiązanie pozwanego do zaniechania udostępniania w/w za pośrednictwem sieci Internet oraz jej infrastruktury, w tym w ramach portalu inforia.net oraz za pośrednictwem wszelkiego rodzaju nośników cyfrowych oraz analogowych;

I.  zobowiązania pozwanego do niezwłocznego usunięcia trwających skutków naruszeń majątkowych praw autorskich powoda poprzez:

1.  trwałe usunięcie z wszelkich zbiorów, zarówno analogowych jak i cyfrowych, wykonanych zwielokrotnień publikacji periodycznych ukazujących się pod tytułem „Dziennik (...)", utworów (artykułów prasowych) stanowiących jej części składowe oraz ich fragmentów. Powyższe żądanie obejmuje w szczególności zobowiązanie pozwanego do trwałego usunięcia zwielokrotnień w/ w przedmiotów praw z pamięci dyskowej, w tym pamięci serwerów, którymi dysponuje pozwany bez względu na tytuł prawny do tego dysponowania, a także innych nośników danych, w tym nośników CD, DVD oraz nośników funkcjonalnie pokrewnych

2.  jednokrotne zawiadomienie klientów pozwanego, na rzecz których pozwany świadczył usługę w zakresie obejmującym monitoring publikacji periodycznej ukazującej się pod tytułem „Dziennik (...)", poprzez nadanie na ich adres, listem poleconym, w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku w sprawie, na papierze firmowym wykorzystywanym w obrocie przez pozwanego oświadczenia o treści podanej w pozwie;

3.  zamieszczenie przez pozwanego w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku w sprawie, a następnie utrzymywanie przez okres 14 dni, w serwisie internetowym pozwanego:

a)  na jednej z podstroi działu (...) oświadczenia o treści podanej w pozwie, w formie zwyczajowo stosowanej przez pozwanego dla publikacji informacji o aktualnych wydarzeniach,

b)  na stronie głównej serwisu, na pierwszej od góry pozycji w sekcji (...) hiperłącza prowadzącego do oświadczenia o treści podanej w pozwie, zatytułowanego (...) sp. z o.o. naruszyła prawa wydawcy Dziennika (...)";

I.  zobowiązanie pozwanego do:

1.  trzykrotnego opublikowania na własny koszt, w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku w sprawie, w jednym tygodniu, w dniach: środka, czwartek i piątek, na pierwszej stronie (...) „Stron(...) wydania drukowanego dziennika (...)", czcionką Times N. R. w kolorze czarnym, nie mniejszą niż 12 punktów, ogłoszenia o wymiarach 4x4 moduły o treści podanej w pozwie,

2.  zamieszczenie przez pozwanego na jednej z podstroi serwisu internetowego dziennika (...) w tych samych dniach w których oświadczenie zamieszczone będzie w wydaniu drukowanym dziennika:

a)  oświadczenia o treści podanej w pozwie,

b)  na stronie głównej dziennika, hiperłącza odsyłającego do strony zawierającej powyższe oświadczenie, zatytułowanego: (...)

(...) informuje, że naruszała prawa autorskie (...) wydawcy Dziennika (...). H. powinno być zamieszczone na górze strony, ponad sekcją „wiadomości" i mieć postać stale wyświetlanego banneru statycznego o rozmiarach 748 punktów x 100 punktów (26,39 cm x 3,53 cm). Tekst w bannerze powinien zostać sformułowany pogrubioną czcionką(...) N. R. w kolorze czarnym, o rozmiarze nie mniejszym niż 16 punktów.

Nadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania wedle spisu przedłożonego przez powodu.

W odpowiedzi na pozew z dnia 12 października 2012r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności stawek minimalnych wynikających z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu, z uwagi na skomplikowaną materię i wysoki stopień zawiłości sprawy.

Wyrokiem z dnia 29 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu w punkcie 1 oddalił powództwo powoda, a w punkcie 2 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 377 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą od pełnomocnictwa.

Powód - (...) sp. z o.o. w W. jest członkiem grupy (...). S.A. (...) dnia 14 września 2009 r. jest też wydawcą m. in. gazety codziennej „Dziennik (...)", powstałej w wyniku połączenia dwóch tytułów: gazety codziennej o profilu społeczno - gospodarczym, ukazującej się pod tytułem (...) oraz specjalistycznego dziennika „Gazeta (...). Powód jest również wydawcą portali internetowych, (...)

Pozwany - (...) sp. z o.o. w P. powstał w 1991 r. jako (...) Agencja (...), w wyniku likwidacji, przejmując archiwa powstałego w 1969 r. Ośrodka (...)

i (...) Prasowych, działającego w ramach (...). Pozwany działa na krajowym rynku monitoringu mediów, oferując odbiorcom końcowym m. in. monitoring szerokiego wachlarza mediów, w tym m. in. mediów społecznościowych, blogów, grup dyskusyjnych, stron firmowych oraz prywatnych, radia, telewizji, oraz przede wszystkim prasy. Spółka świadczy także usługi w zakresie wykonywania audytów medialnych, opracowywania systemów zarządzania informacjami, a także sporządza raporty oraz analizy medialne. Pozwany prowadzi także działalność archiwalną oraz biblioteczną i udostępnia swoje zbiory prasowe nieodpłatnie do celów naukowo - badawczych i edukacyjnych.

Powód współpracował z autorami tekstów, publikowanych na łamach „Dziennika (...) w oparciu o różnorodne tytułu prawne: umowy o pracę, umowy o świadczenie usług, umowy zlecenia oraz umowy z autorem. I tak, w okresie od 2007 r. do 2013r. powód współpracował m. in. z:

1.  K. P., na podstawie umowy zlecenia zawartej na okres od 01.01.2011 r. do 31.12.2013 r.

2.  M. S. (1), na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 26.11.2008r.,

3.  P. R., na podstawie umowy zlecenia zawartej na okres od 06.05.201Or. do 31.12.201 Or. oraz umowy o świadczenie usług zawartej na okres od 01.01.2011r. do 31.12.2011r,

4.  I. B., na podstawie umowy z autorem zawartej na okres od 26.10.201Or. do 25.10.2012r.,

5.  M. G., na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 27.04.2007r.,

6.  M. S. (2), na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 31.08.2010r.,

7.  T. Ż., na podstawie umowy z autorem zawartej na okres od 01.07.201Or. do 30.06.2012r.,

8.  J. W., na podstawie umowy z autorem zawartej na okres od 07.12.2009r. do 06.12.20 (...).,

9.  M. N., na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 14.10.2012r. na czas nieokreślony,

10.  T. W., na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 05.12.2012r. na czas nieokreślony,

11.  M. M. (2), na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 20.11.2012r. na czas nieokreślony,

12.  M. C., na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 03.12.2012r. na czas nieokreślony,

13.  T. Z., na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 02.01.2012r.,

14.  Ł. Z., na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 13.08.2007r.,

15.  K. T., na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 22.10.2012r. na czas nieokreślony,

16.  M. K. (1), na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 19.11.2012r. na czas nieokreślony.

Wszystkie powyższe umowy zwierały klauzule przenoszące majątkowe prawa autorskie do utworów stworzonych przez w/w współpracowników w okresie obowiązywania umów na powoda. I tak w przypadku umów o pracę § 9 ust. 2 takiej umowy zawierał postanowienie: „Pracodawca (powód) nabywa prawa majątkowe do wszystkich stworzonych przez pracownika w okresie obowiązywania umowy opracowań". Umowa zlecenia zawierała postanowienie, w którym zleceniobiorca przenosił na zleceniodawcę (powoda) autorskie prawa majątkowe do działa stworzonego na podstawie umowy na wskazanych polach eksploatacji, w tym: sporządzanie egzemplarza utworu, jego digitalizację, prawo wprowadzania do pamięci komputera, prawo utrwalania, zwielokrotniania, publikowania i rozpowszechniania drukiem oraz w systemie on-line w sposób umożliwiający transmisję odbiorczą przez zainteresowanych końcowych użytkownik ów sieci, jak również na nośniku audiowizualnym i wszystkich typach nośników przeznaczonych do zapisu cyfrowego (§ 6 umowy).

W przypadku umów z autorem porozumienia te zawierały zapisy, w których powód zobowiązywał się do uiszczenia na rzecz autora wynagrodzenia za stworzenie konkretnego utworu oraz przeniesienie autorskich praw majątkowych na powoda (§ 2 umowy). Integralną część w/w umów stanowił dokument - „Ogólne warunki zawierania umów w (...) sp. z o.o.", który w sposób szczegółowy i kompletny regulował obowiązki stron.

Dokument ten przewidywał, iż autor przenosi na powoda autorskie prawa majątkowe do utworu na następujących polach eksploatacji:

a.  utrwalania na papierze oraz maszynowych nośnikach informacji (dyskietki komputerowe, płyty CD - ROM lub innych rodzajów nośników, przy pomocy innych technik utrwalających),

b.  sporządzania egzemplarza lub egzemplarzy, który mógłby służyć publikacji utworu,

c.  digitalizacji,

d.  wprowadzenia do pamięci komputera,

e.  sporządzania wydruku komputerowego,

f.  zwielokrotnienia przy zastosowaniu technik reprodukcyjnych i urządzeń reprograficznych, w szczególności (kserografy), urządzeń odtwarzające - przegrywających audio - wideo (magnetofony, magnetowidy) technik drukarskich, technik komputerowych oraz innych technik,

g.  wprowadzenie do obrotu zwielokrotnionych egzemplarzy,

h.  nieodpłatne lub odpłatne wypożyczenie lub udostępnienie zwielokrotnionych egzemplarzy innym podmiotom oraz rozporządzanie zwielokrotnionymi egzemplarzami na podstawie zawartych umów barterowych wprowadzenie w całości lub w części do sieci komputerowej Internet w sposób umożliwiający transmisję odbiorczą przez zainteresowanego użytkownika łącznie z utrwalaniem materiałów w pamięci RAM oraz pamięci lokalnej,

i.  odtwarzanie za pomocą urządzeń mobilnych.

Natomiast w przypadku umów o świadczenie usług zleceniobiorca przeniósł na zleceniodawcę (powoda) autorskie prawa majątkowe do wszelkich utworów na wszelkich znanych w chwili zawarcia niniejszej umowy polach eksploatacji w tym w szczególności na polach określonych poniżej:

1.  utrwalanie utworu bez żadnych ograniczeń ilościowych, dowolną techniką, w tym w szczególności techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową, na każdym nośniku,

2.  zwielokrotnianie utworu bez żadnych ograniczeń ilościowych, w każdej możliwej technice, na każdym nośniku,

3.  wprowadzenie utworu do pamięci komputera i sieci multimedialnych, w tym Internetu, sieci wewnętrznych typu Intranet, bez żadnych ograniczeń ilościowych, jak również przesyłania tekstu w ramach tych sieci, w tym w trybie on-line,

4.  rozpowszechnianie utworu, w tym wprowadzanie do obrotu, w szczególności drukiem, w postaci książkowej (w tym również w ramach utworów zbiorowych), w czasopismach i gazetach, w ramach produktów elektronicznych, w tym w ramach elektronicznych baz danych, na nośnikach magnetycznych, cyfrowych, optycznych, elektronicznych, również w postaci CD-ROM, dyskietek, DVD, w ramach sieci multimedialnych, w tym sieci wewnętrznych (np. typu Intranet), jak i Internetu, w systemie on-line, poprzez komunikowanie na życzenie, w drodze użyczania utworów,

5.  wypożyczanie, najem, użyczenie, dzierżawy lub wymianę nośników, na których utwór utrwalono,

6.  nadawanie utworu za pomocą wizji (przewodowej albo bezprzewodowej) przez stację naziemną, jak i za pośrednictwem satelity,

7.  odtworzenie i wystawienie utworu,

8.  publiczne udostępnienie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym,

9.  wykorzystywanie utworu w celach informacyjnych, promocyjnych i marketingowych w nieograniczonej liczbie wydań i wielkości nakładów, tak w kraju jak i zagranicą.

W ramach współpracy w/w dziennikarzy i autorów z powodem przygotowali oni m. in. 41 artykułów, które zostały opublikowane w Dzienniku Gazecie Prawnej. I tak:

1.  K. P. przygotował 4 artykuły prasowe: „Inwestorzy są (...) opublikowany w dniu 23.02.2012r., „W styczniu wystartuje budowa nowej gospodarki odpadami" opublikowany w dniu 29.12.20 (...)., „Długoterminowe inwestycje w energetykę jądrową są bezpieczne" opublikowany w dniu 22.12.2011r., „Jak (...) opublikowany w dniu 21.07.2011r.,

2.  M. S. (1) przygotował 14 artykułów: „Koniec z wiatrakami z demobilu, inwestorzy wolą nowe urządzenia" opublikowany w dniu 25.01.2012r., „Nie (...) opublikowany w dniu 19.12.2011r., „Bliski (...) opublikowany w dniu 30.08.2011r., „O. L. wyprzedaje teraz aktywa V." opublikowany w dniu 25.08.2011r., „Gwarancje na J." opublikowany w dniu 06.05.2013r., „R. poluje na błędy (...) w J." opublikowany w dniu 12.11.2012r., „O.: (...) tak, C. nie." Opublikowany w dniu 20.11.2012r., „Bardzo (...) opublikowany w dniu 23.01.2013r., „Awantura o elektrownię (...)" opublikowany w dniu 28.01.2013r., „Rozbudowa J. nie dla (...) opublikowany w dniu 19.02.2013r., „oswajanie chińskiego smoka" opublikowany w dniu 21.02.2013r., (...) liczy na koło ratunkowe z C." opublikowany w dniu 25.02.2013r., (...) otwiera drzwi (...) opublikowany w dniu 18.03.2013r., (...)po słowie z R." opublikowany w dniu 19.03.2013r.;

3.  P. R. przygotował 3 artykuły: „Biznesowe (...) opublikowany w dniu 09.12.2011r., „Ile kosztuje nas ekologia? Często więcej, niż to konieczne" opublikowany w dniu 08.09.20 (...)., „Ekologiczna (...)opublikowany w dniu 27.07.2011r.;

4.  I. B. przygotowała 1 artykuł: „Przepisy (...)" opublikowany w dniu 01.09.2011r.;

5.  M. G. przygotował 1 artykuł: „Dotacje (...)opublikowany w dniu 24.08.2011r.;

6.  M. S. (2) przygotował 3 artykuły: „Gospodarka (...) opublikowany w dniu 18.08.2011r., „Polskie (...) opublikowany w dniu 19.07.2011r., „Zielona (...)" opublikowany w dniu 29 czerwca 2011r.;

7.  T. Ż. przygotował 1 artykuł: „Prąd (...)opublikowany w dniu 11.08.2011r.;

8.  J. W. przygotował 1 artykuł: „Zielony(...) opublikowany w dniu 15.07.2011r.;

9.  M. N. przygotował 1 artykuł: „Na (...)" opublikowany w dniu 16.05.2013r.;

10.  T. W. przygotował 3 artykuły: „Poborcy (...) opublikowany w dniu 15.01.2013r., „Ruszyła (...)" opublikowany w dniu 11.04.2013r., „Poczta (...) opublikowany w dniu 11.04.2013r.;

11.  M. M. (2) przygotował 1 artykuł: „(...) opublikowany w dniu 05.04.2013r.;

12.  M. C. przygotowała 2 artykuły: „(...) (...)" opublikowany w dniu 03.04.2013r., „Spółdzielcy (...) opublikowany w dniu 11.04.2013r.;

13.  T. Z. przygotował 1 artykuł: „Bat (...) opublikowany w dniu 04.04.2013r.;

14.  Ł. Z. przygotował 2 artykuły: „Komornik (...)opublikowany w dniu 12.11.2012r., „Komornik (...) opublikowany w dniu 06.02.2013r.;

15.  K. T. przygotowała 2 artykuły: „Świadczenie (...) opublikowane w dniu 14.02.2013r., „(...) opublikowany w dniu 28.03.2013r.;

16.  M. K. (1) przygotowała 1 artykuł: „Ile(...) opublikowany w dniu 15.02.2013r.

Wszystkie powyższe artykuły zostały następnie wykorzystane przez pozwanego przy tworzeniu przez niego dedykowanych przeglądów prasowych. Konkretni klienci uzyskali za pośrednictwem portalu inforia.net (posługując się indywidualnym loginem i hasłem) dostęp do opracowanych dla nich przeglądów prasowych, w ramach których udostępniono im w całości w/w artykuły prasowe.

Proces tworzenia przeglądów prasy (mediów) składał się z dwóch głównych

faz:

I.  wstępnego przygotowania, ustalenia konkretnej dedykowanej danemu odbiorcy (abonentowi) formy i zakresu agencyjnego serwisu przeglądu prasy do realizacji,

II.  periodycznej realizacji kolejnych wydań zamówionych przeglądów.

Pierwsza faza polegała na dokładnym określeniu z odbiorcą (klientem Agencji (...) oraz przyszłym abonentem serwisu) zakresu przedmiotowego przeglądu, dotyczyło to zarówno zakresu źródeł jak i szerokości tematyki poddawanej analizie. Po ustaleniu zakresu następował proces opisania oczekiwań klienta w systemach wspomagających jego obsługę ( (...), ewidencji zleceń, tezaurusach, hasłownikach itp.), a także w postaci reguł tekstowych, logicznych wykorzystywanych w procesie analizy informacji odpowiadających zadanej przez klienta tematyce.

Druga faza tworzenia zamówionych dedykowanych przeglądów prasy (mediów) polegała na periodycznym przygotowywaniu serwisów agencyjnych tych przeglądów i ich udostępnianiu klientowi w formie zakodowanego dostępu do indywidualnego konta serwisu na serwerze pozwanej. Składała się z następujących etapów:

1.  Przejściowego skanowania lub nagrywania poszczególnych części wydań publikacji źródłowych. Po otrzymaniu gazety lub czasopisma pozwany wprowadzał do systemu nadzorującego kolportaż informację, że wydanie danego tytułu do niego dotarło. Następnie dokumentalista analityk pierwszego poziomu, rozcinał gazetę lub czasopismo, przeglądał strony i selekcjonował pod kątem zawartości informacyjnej. Po wydzieleniu i odrzuceniu lub oddzieleniu np. stron z ogłoszeniami, wkładek do gazet, adwertoriali, wyników gier itp. wprowadzał do systemu informatycznego dane określonego tytułu prasowego i skanował tylko zakwalifikowane wstępnie do przeglądu strony i ich części.

2.  Wyszukania i wyodrębnienia wyszukanych materiałów ze źródeł (w formie cyfrowej). Przetworzone do wersji elektronicznej strony były następnie poddawane elektronicznemu procesowi merytorycznej selekcji. Dziennikarz dokumentalista - analityk prasy dokonywał wyboru tylko tych materiałów prasowych, które spełniały ogólne warunki potrzebnych zakresów tematycznych przeglądów prasy oraz opisywał je przy pomocy kilku kryteriów, w tym m.in. gatunkowych, pozwalających ustalić czy dany materiał prasowy jest materiałem informacyjnym, artykułem publicystycznym, naukowym, reklamowym, materiałem ilustrowanym zdjęciem, wywiadem, recenzją filmu, książki itp.

3.  Przekształcenia wybranych materiałów w postać tekstową ( (...)) lub w przypadku materiałów (...)ręcznego zapisywania stenogramów i słów kluczowych.

4.  Wstępnej analizy tekstu wybranych materiałów za pomocą reguł tekstowych, logicznych i wiedzy merytorycznej dokonujących ich analizy dziennikarzy.

Na tym etapie następowało wstępne automatyczne przeanalizowanie przez system materiałów pod kątem występujących w nich słów i propozycji tematów na podstawie sformułowanych wcześniej reguł logicznych i semantycznych.

5.  Przygotowania poszczególnych serwisów agencyjnych przeglądów prasy (mediów) przez dziennikarzy. Autorzy przeglądu dokonywali kolejno analizy informacji razem z propozycjami tematów, oznaczając czy dany materiał prasowy kwalifikuje się źródłowo. Wybrane materiały prasowe opisywane były również tytułem, imieniem i nazwiskiem lub innymi danymi jego autora oraz krótkim ogólnym streszczeniem. Dziennikarz dokumentalista na tym etapie bardzo często dokonywał również jeszcze dodatkowego autorskiego scharakteryzowania i opisu poszczególnych informacji zawartych w danym materiale prasowym, jakie sam uznał za istotne dla danego odbiorcy przeglądu.

6.  Periodycznego udostępniania dedykowanych przeglądów prasy na zakodowanych, nie ogólnodostępnych kontach abonenckich odpowiedniej platformy serwera pozwanej. Udostępniano i prezentowano kolejne wydania przeglądów prasy (mediów) ich indywidualnym odbiorcom (abonentom) po ich uprzednim ostatecznym zatwierdzeniu. Istotne było, że konkretne przeglądy prasy (mediów) dostarczane były konkretnym odbiorcom.

7.  Sporządzania raportów.

Na podstawie przygotowanych dla odbiorców przeglądów prasy (mediów) tworzone były indywidualne dla każdego abonenta raporty, których celem było przedstawienie w usystematyzowanej formie znaczenia informacji jakie w wybranym okresie ukazały się w prasie (mediach) a dotyczyły interesujących odbiorcę zagadnień, jaki był zasięg tych informacji, tzn. jak wiele potencjalnych osób mogło się z nimi zapoznać, jakie media przekazywały te informacje, którzy dziennikarze byli ich autorami, w jaki sposób przedstawiali dane fakty, czy byli obiektywni, czy stronniczy i jakie te wszystkie informacje mogą mieć konsekwencje strategiczne, wizerunkowe, rynkowe dla odbiorcy.

W rozważaniach prawnych Sąd Rejonowy wskazał, że powód w niniejszej sprawie domagał się od pozwanego:

1.  zaniechania naruszeń przysługujących mu majątkowych praw autorskich do publikacji periodycznej - „Dziennik (...) oraz do poszczególnych artykułów prasowych w tej gazecie opublikowanych, polegających na zwielokrotnianiu i udostępnianiu kontrahentom i innym osobom w/w publikacji zarówno w całości jak i ich fragmentów - na podstawie art. 79 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych;

2.  usunięcia skutków naruszeń w/w majątkowych praw autorskich poprzez trwałe usunięcie z wszelkich zbiorów, zarówno analogowych jak i cyfrowych, wykonanych zwielokrotnień publikacji periodycznych „Dziennik (...) (w całości jak i w części), a także utworów (artykułów prasowych) stanowiących ich części składowe i ich fragmentów oraz jednorazowe złożenie swoim klientom oświadczenia określonej treści - na podstawie art. 79 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych,

3.  zamieszczenie ogłoszeń określonej treści - art. 79 ust. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Zarzut powoda o naruszających przepisy ustawy z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych działaniach pozwanego dotyczył zarówno publikacji periodycznej jaką jest „Dziennik (...) jak i poszczególnych artykułów w tej publikacji się ukazujących, stanowiących w ocenie powoda odrębne utwory w rozumieniu art. 1 cytowanej ustawy. Zatem Sąd badając zasadność żądania powoda musiał rozstrzygnąć czy powodowi przysługiwała legitymacja czynna w zakresie wskazanym w pozwie, a więc czy powodowi przysługują majątkowe prawa autorskie zarówno do publikacji periodycznej jaką jest „Dziennik (...) jak i do wszystkich publikowanych w niej artykułów prasowych, stanowiących utwory jak również zbadać czy pozwany dopuścił się naruszenia przysługujących mu majątkowych praw autorskich zarówno w odniesieniu do „Dziennika (...) rozumianego jako całość jak i poszczególnych artykułów w nim umieszczonych, stanowiących utwory w rozumieniu w/w ustawy.

Majątkowe prawa autorskie mogą zostać nabyte w sposób pierwotny lub wtórny. W sposób pierwotny nabywa je zawsze twórca danego utworu (art. 17 cytowanej ustawy). Natomiast ta grupa praw autorskich, w przeciwieństwie do osobistych praw autorskich, nie jest w sposób trwały związana z osobą twórcy i może być przedmiotem obrotu prawnego.

Odnośnie publikacji periodycznych kwestia ta jest wprost uregulowana w przepisach ustawy z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z treścią art. 11 cytowanej ustawy autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego, w szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej, przysługują producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie - ich twórcom. Domniemywa się, że producentowi lub wydawcy przysługuje prawo do tytułu.

W przedmiotowej sprawie bezspornym było, że „Dziennik (...) jest publikacją periodyczną w rozumieniu przywołanego przepisu. Bezspornym było także, iż powód jest wydawcą tej gazety. Jako wydawca gazety jest zatem podmiotem pierwotnie uprawnionym z tytułu majątkowych praw autorskich do poszczególnych wydań Dziennika (...)rozumianego jako całość. W tym zakresie przysługuje mu więc legitymacja czynna w niniejszym postępowaniu.

Powód podniósł, iż pozwany dopuścił się naruszenia przysługujących mu majątkowych praw autorskich do publikacji periodycznej „Dziennik (...)dokonując niezgodnego z prawem zwielokrotnienia i udostępnienia kontrahentom i innym osobom gazetę w całości w ramach procesu przygotowywania dla klientów dedykowanych przeglądów prasowych. W ocenie Sądu powód nie wykazał powyższego twierdzenia.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż w trakcie procesu gromadzenia materiałów na potrzeby sporządzania

dedykowanych przeglądów prasowych jak i przy sporządzaniu przeglądu prasowego dla konkretnego klienta nie dochodziło do zwielokrotniania czy udostępniania gazety (...) (...)" w całości.

Już bowiem na pierwszym, wstępnym etapie przygotowywania dedykowanego przeglądu prasowego dziennikarz - dokumentalista, analityk pierwszego poziomu, dokonywał analizy treści gazety pod kątem jej zawartości informacyjnej. Gazeta była rozcinana, przeglądana i selekcjonowana z uwagi na treść opublikowanych w niej materiałów. Zbędne, w ocenie analityka elementy, takie jak: strony z ogłoszeniami, wkładki do gazet, adwertoriale, wyniki gier czy też zawierające nieistotne z punktu wiedzenia działalności pozwanego informacje artykuły prasowe były wydziale i odrzucane. Dopiero po tak przeprowadzonej selekcji zakwalifikowane elementy gazety w postaci artykułów prasowych były następnie wprowadzane do systemu informatycznego i ewentualnie skanowane w całości lub w części. W szczególności taki przebieg tego procesu wynika m. in. z zeznań świadka M. K. (2) (k. 1179-1184), niekwestionowanych przez stronę powodową.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, iż pozwany (...) sp. z o.o. w P. obok działalności polegającej na monitoringu mediów prowadzi także działalność archiwalną i biblioteczną. Zbiory biblioteczne pozwanego obejmują książki, różnego rodzaju zbiory prasy branżowej, roczniki, wydania typu encyklopedycznego oraz wydania różnych gazet i czasopism. Do biblioteki dostęp ma każdy, a korzystanie z niej jest nieodpłatne. Przechowywanie i ewentualnie udostępnianie przez pozwanego papierowych egzemplarzy gazety (...) Gazeta (...)w całości dokonywane było wyłącznie w ramach prowadzonej przez niego działalności bibliotecznej. Ustawodawca natomiast dopuścił możliwość zwielokrotniania i udostępniania utworów bez zgody podmiotu, któremu przysługują majątkowe prawa autorskiego do utworu, na potrzeby działalności bibliotek, archiwów i szkół. Przepis art. 28 ustawy z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych stanowi, że biblioteki, archiwa i szkoły mogą: udostępniać nieodpłatnie, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarze utworów rozpowszechnionych, sporządzać lub zlecać sporządzanie egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów i udostępniać zbiory dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek. Zatem działalność pozwanego polegająca na przechowywaniu i udostępnianiu egzemplarzy Dziennika (...)osobom trzecim w ramach prowadzonej biblioteki mieści się w licencji ustawowej wynikającej z przepisu art. 28 przywołanej ustawy.

Reasumując Sąd Okręgowy stwierdził, iż powód nie wykazał, aby pozwany dopuścił się niezgodnego z prawem zwielokrotniania i udostępniania osobom trzecim publikacji periodycznej „Dziennik (...)" w całości, zatem w tym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Odnośnie poszczególnych artykułów powód stanął na stanowisku, iż przysługują mu majątkowe prawa autorskie do wszystkich artykułów prasowych kiedykolwiek opublikowanych na łamach „Dziennika (...) .

Powód wskazał, że prawa te nabywał i nadal nabywa w sposób wtórny, na podstawie zawartych z autorami umów o pracę oraz innych umów: o świadczenie usług, o dzieło oraz umów barterowych, zawierających klauzule przenoszące majątkowe prawa autorskie do wszystkich utworów stworzonych przez danego autora na powoda, obejmując bardzo szeroki katalog pół eksploatacji, w tym m. in. te formy eksploatacji, które wiążą się nierozerwalnie ze świadczeniem usługi monitoringu mediów. Powód podniósł również, iż od chwili pojawienia się „Dziennika Gazety Prawnej" na rynku wydawnictw prasowych, utrwalona praktyką jego wydawcy - powoda było nabywanie od autorów pełni autorskich praw majątkowych do wszelkich publikowanych w tym dzienniku artykułów, albowiem tylko w ten sposób mógł zabezpieczyć on swój uzasadniony interes gospodarczy.

Sąd ograniczył analizę zakresu majątkowych praw autorskich powoda tylko do artykułów prasowych, które w toku postępowania zostały przedłożone przez strony jako elementy sporządzonych przez pozwanego przeglądów prasowych. W tym zakresie sąd zważył, że przedmiotem procesu cywilnego może być jedynie skonkretyzowane roszczenie, mające wyraźnie zakreślone granice podmiotowe jak i przedmiotowe. Objęcie powództwem wszelkich artykułów prasowych, które kiedykolwiek zostały opublikowane w „Dzienniku (...)i mają być opublikowane w przyszłości jest zbyt ogólnikowe i abstrakcyjne w stopniu uniemożliwiającym ocenę jego zasadności.

W ocenie Sądu Okręgowego powód nie wykazał, aby przysługiwały mu majątkowe prawa autorskie do wszystkich artykułów prasowych przedłożonych do akt sprawy wraz z notarialnymi protokołami z oględzin przeglądów prasowych.

W przypadku artykułów prasowych będących utworami, co do zasady autorskie prawa majątkowe przysługują ich twórcom. Powód mógł je nabyć jedynie w sposób wtórny, w drodze umowy zawartej z twórcą danego, konkretnego materiału, w której autor przeniósł na niego przysługujące mu majątkowe prawa autorskie do tego konkretnego utworu. W ocenie Sądu, powód aby wykazać swoje uprawnienie, winien był przedstawić umowę o współpracy zawierającą klauzulę przenoszącą na niego majątkowe prawa autorskie, zawartą z autorem każdego artykułu objętego postępowaniem, obowiązującą w dacie opublikowania tego artykułu. Nie można uznać za wystarczające dla udowodnienia w/w okoliczności przedłożenie kilkunastu przykładowych umów zawartych ze współpracownikami i odwołanie się do stwierdzenia, iż taka była generalna praktyka firmy. W świetle przepisów ustawy prawo autorskie i prawa pokrewne, powód będąc wydawcą publikacji periodycznej, nie nabywa w sposób automatyczny i pierwotny zarazem majątkowych praw autorskich do artykułów prasowych opublikowanych w tej gazecie.

Analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku, iż powód nabył majątkowe prawa autorskie do następujących artykułów prasowych, opublikowanych w „Dzienniku (...) „Inwestorzy są ciągle zainteresowani budową farm wiatrowych" opublikowany w dniu 23.02.2012r., „W styczniu(...)opublikowany w dniu 29.12.2011r., „Długoterminowe (...)" opublikowany w dniu 22.12.2011r., „Jak (...) opublikowany w dniu 21.07.2011r. autorstwa K. P. współpracującego z powodem na podstawie umowy zlecenia zawartej na okres od 01.01.2011 r. do 31.12.2013 r.; „Koniec z(...)" opublikowany w dniu 25.01.2012r., „Nie (...)" opublikowany w dniu 19.12.2011r., „Bliski (...) opublikowany w dniu 30.08.20 (...)., „O. L. wyprzedaje teraz aktywa V." opublikowany w dniu 25.08.2011r., „Gwarancje na J." opublikowany w dniu 06.05.2013r., „R. poluje na błędy (...)w J." opublikowany w dniu 12.11.2012r., „O.: (...) C. nie." Opublikowany w dniu 20.11.2012r., „Bardzo (...)opublikowany w dniu 23.01.2013r., „Awantura o elektrownię (...)" opublikowany w dniu 28.01.2013r., „(...) J. nie dla (...) opublikowany w dniu 19.02.2013r., „oswajanie (...)" opublikowany w dniu 21.02.2013r., (...) liczy na koło ratunkowe z C." opublikowany w dniu 25.02.2013r., (...) otwiera drzwi (...)" opublikowany w dniu 18.03.2013r., „(...)po słowie z R." opublikowany w dniu 19.03.2013r. autorstwa M. S. (1) zatrudnionego u powoda na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 26.11.2008r., „Biznesowe (...) opublikowany w dniu 09.12.2011r., „Ile (...) Często (...) opublikowany w dniu 08.09.2011r., „Ekologiczna (...)opublikowany w dniu 27.07.2011r. autorstwa P. R. współpracującego z powodem na podstawie umowy zlecenia zawartej na okres od 06.05.2010r. do 31.12.201 Or. oraz umowy o świadczenie usług zawartej na okres od 01.01.2011r. do 31.12.2011r.; „Przepisy (...) opublikowany w dniu 01.09.2011r., autorstwa I. B. współpracującej z powodem na podstawie umowy z autorem zawartej na okres od 26.10.2010r. do 25.10.2012r.; „Dotacje (...)opublikowany w dniu 24.08.2011r. autorstwa M. G. zatrudnionego u powoda na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 27.04.2007r.; „Gospodarka (...)opublikowany w dniu 18.08.2011r., „Polskie(...) opublikowany w dniu 19.07.2011r., „Zielona (...)opublikowany w dniu 29 czerwca 2011r. autorstwa M. S. (2) współpracującego z powodem na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 31.08.2010r.; „Prąd (...) opublikowany w dniu 11.08.2011r. autorstwa T. Ż. współpracującego z powodem na podstawie umowy z autorem zawartej na okres od 01.07.201Or. do 30.06.2012r.; „Zielony (...) opublikowany w dniu 15.07.20 (...)., autorstwa J. W. współpracującego z powodem na podstawie umowy z autorem zawartej na okres od 07.12.2009r. do 06.12.2011r.; „Na jakich zasadach dokonuje się zajęcia komorniczego z umowy cywilnoprawnej" opublikowany w dniu 16.05.2013r. autorstwa M. N. współpracującego z powodem na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 14.10.2012r. na czas nieokreślony; „Poborcy (...) opublikowany w dniu 15.01.2013r., „Ruszyła (...)" opublikowany w dniu 11.04.2013r., „Poczta (...) opublikowany w dniu 11.04.2013r. autorstwa T. W. współpracującego z powodem na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 05.12.2012r. na czas nieokreślony; „Pomocna (...) opublikowany w dniu 05.04.2013r. autorstwa M. M. (2) współpracującego z powodem na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 20.11.2012r. na czas nieokreślony; „Użytkownik (...) opublikowany w dniu 03.04.2013r., „Spółdzielcy (...) opublikowany w dniu 11.04.2013r. autorstwa M. C. współpracującej z powodem na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 03.12.2012r. na czas nieokreślony; „Bat (...) opublikowany w dniu 04.04.2013r. autorstwa T. Z. współpracującego z powodem na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 02.01.2012r.; „Komornik (...)musi dostać wynagrodzenie" opublikowany w dniu 12.11.2012r., „Komornik(...)opublikowany w dniu 06.02.2013r. autorstwa Ł. Z. współpracującego z powodem na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony w dniu 13.08.2007r.; „Świadczenie(...)opublikowane w dniu 14.02.2013r., „(...) opublikowany w dniu 28.03.2013r. autorstwa K. T. współpracującej z powodem na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 22.10.2012r. na czas nieokreślony; „Ile (...)opublikowany w dniu 15.02.2013r. autorstwa M. K. (1) współpracującej z powodem na podstawie umowy ramowej z autorem zawartej w dniu 19.11.2012r. na czas nieokreślony.

Jedynie w odniesieniu do w/w artykułów powód przedłożył umowy o współpracy (umowy o pracę, umowy zlecenia, itp.) zawarte z ich autorami, które obowiązywały w momencie publikacji artykułów i zawierały klauzule przenoszące na powoda majątkowe prawa autorskie do w/w wytworów.

Zgodnie z art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przedmiotem ochrony prawnej wypływającej z w/w ustawy może być jedynie utwór definiowany jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W szczególności utwory mogą być: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); plastyczne; fotograficzne; lutnicze; wzornictwa przemysłowego; architektoniczne, architektoniczno- urbanistyczne i urbanistyczne; muzyczne i słowno-muzyczne; sceniczne, sceniczno- muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; audiowizualne (w tym filmowe).

Zatem kluczowym dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy było ustalenie, czy w/w artykuły prasowe stanowią utwory w rozumieniu art. 1 cytowanej ustawy.

Powód stanął na stanowisku, iż wytwory prasowe, w tym poszczególne artykuły zawarte w gazecie, jak i sam układ tytułu prasowego, cechuje poziom twórczy zdecydowanie wykraczający ponad minimalne wymogi wynikające z art. 1 w/w ustawy, a zatem stanowią one utwory podlegające ochronie prawnej z tej ustawy wynikającej. Pozwany jednak zakwestionował przyjęty przez powoda tok rozumowania, stwierdzając, iż monitoringiem mediów obejmuje wszelkie materiały prasowe, z których zaledwie część, trudna do określenia, podlega ochronie autorskoprawnej.

Zarówno ustawa z dnia z dnia 04.02.1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych jak i ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (Dz. U. nr 1984.5.24 z późn. zm.) nie zawierają definicji artykułu prasowego.

Zgodnie natomiast z definicją ujętą w słowniku języka polskiego artykułem jest tekst publicystyczny, naukowy, literacki zamieszczony w gazecie lub w czasopiśmie. Jednakże nie każdy przejaw literackiej działalności twórczej może być przedmiotem prawa autorskiego, lecz tylko taki, który cechuje się indywidualnym charakterem.

„Na (...) charakterem" (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17.12.2002r„ I ACa 254/02, Lex nr 535064).

Zdaniem sądu ustalenie czy dane działo cechuje indywidualny charakter w stopniu uzasadniającym uznanie go za utwór objęty ochroną prawną wymaga wiadomości specjalnych. A zatem ocena prawnoautorskiego statusu dzieła powinna być dokonana po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego z danej dziedziny (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, I ACa 827/11 z 22.03.2013 r., Lex nr 1307407; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 26 kwietnia 2000 r. ACz 1087/99, niepubl.).

Zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu, uregulowaną w art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.

Przenosząc powyższą zasadę na realia przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, że to na powodzie ciążył obowiązek wykazania, iż artykuły prasowe objęte niniejszym postępowaniem stanowią utwory w rozumieniu art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zatem chcąc wykazać w/w okoliczność powód winien był wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, który stwierdziłby czy w/w artykuły prasowe cechował indywidualny charakter w stopniu uzasadniającym objęcie ich prawnoautorską ochroną. Powód z takim wnioskiem dowodowym w toku postępowania nie wystąpił, a wobec reprezentowania powoda przez profesjonalnego pełnomocnika Sąd nie znalazł podstaw, aby przeprowadzić taki dowód z urzędu.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, iż powód nie wykazał, aby artykuły prasowe będące przedmiotem niniejszego postępowania, stanowiły utwory w rozumieniu art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Natomiast ochrona prawnoautorskiej, do której odwołuje się powód w przedmiotowej sprawie, obejmuje tylko takiej przejawy indywidualnej twórczości ludzkiej, które stanowią utwory. Z powyższych względów powództwo także w tej części podlegało oddaleniu (punkt 1 wyroku).

W punkcie 2 Sąd orzekł o kosztach postępowania zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w przepisach art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł powód zaskarżając wyrok Sądu Rejonowego w całości:

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez naruszenie:

1)  art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) poprzez jego niezastosowanie wyrażające się w braku dokonania oceny prawnej, że artykuły prasowe opublikowane w publikacji periodycznej - dzienniku „Dziennik (...), które były przedmiotem powództwa, stanowiły utwory w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.), podczas gdy artykuły te stanowiły utwory w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.), spełniając wszystkie wskazane w tym przepisie przesłanki;

2)  art. 11 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) w związku z art. 17 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) w związku z art. 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) poprzez błędne zastosowanie art. 11 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) i niezastosowanie art. 17 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) oraz art. 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) przez przyjęcie, że zwielokrotnianie utworów zbiorowych w postaci kolejnych numerów publikacji periodycznej - dziennika „Dziennik (...) z pominięciem stron z ogłoszeniami, wynikami gier, adwertorialami, wkładkami do gazet nie stanowi zwielokrotnienia (częściowego) utworu zbiorowego jako takiego, do których autorskie prawa majątkowe przysługują wydawcy - stronie powodowej (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., podczas gdy zwielokrotnienie fragmentu utworu zbiorowego stanowi jednocześnie zwielokrotnienie (częściowe) utworu zbiorowego jako takiego (jako całości), co stanowi naruszenie autorskich praw majątkowych do tego utworu zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) w związku z art. 79 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.).

2. naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia w sprawie poprzez naruszenie:

1) art. 233 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 101 i nast.) poprzez jego niezastosowanie skutkujące brakiem wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i uznaniem, że strona powodowa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. nie wykazał (nie dostarczył dowodów), że artykuły prasowe opublikowane w dzienniku „Dziennik (...), które były przedmiotem powództwa, stanowiły utwory w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) podczas, gdy strona powodowa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. dostarczyła stosowne dowody w postaci kopii artykułów prasowych publikowanych w dzienniku „Dziennik (...)” i tym samym umożliwiła dokonanie ich oceny przez sąd pierwszej instancji, a w szczególności umożliwiła dokonanie ustalenia, że artykuły te stanowiły utwory w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.) poprzez złożenie wniosku o przeprowadzenie dowodów z kopii tych artykułów przy jednoczesnym przedłożeniu ich sądowi oraz dopuszczeniu tych artykułów jako dowodów przez sąd pierwszej instancji, co było wystarczające dla umożliwienia sądowi pierwszej instancji dokonania oceny tych dowodów przez zapoznanie się z treścią tych artykułów, co umożliwiało z kolei dokonanie ich kwalifikacji w świetle rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.)

2) ewentualnie, w razie nieuwzględnienia zarzutu z pkt 1.1) lub zarzutu z pkt 2.1) petitum niniejszej apelacji - art. 232 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 101 i nast.) w związku z art. 278 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) poprzez jego niezastosowanie wyrażające się w niepodjęciu przez sąd pierwszej instancji inicjatywy dowodowej tj. nieprzeprowadzenie przez sąd pierwszej instancji z urzędu dowodu z opinii biegłego w okolicznościach, w których sąd pierwszej instancji uznał, że dokonanie oceny, czy artykuły prasowe opublikowane w dzienniku „Dziennik (...)”, które były przedmiotem powództwa, stanowiły utwory w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.), wymaga wiadomości specjalnych, podczas gdy żadna ze stron niniejszej sprawy nie wnioskowała o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w tym zakresie a sąd pierwszej instancji uznał, że ustalenie to miało charakter kluczowy dla dokonania jakiegokolwiek dalszego rozstrzygnięcia w sprawie przy jednoczesnej kompetencji, a w okolicznościach niniejszej sprawy także powinności sądu, do przeprowadzenia takiego dowodu z urzędu na podstawie art. 232 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 101 i nast.) w związku z art. 278 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.),

3) art. 231 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. Dz. U. z 2014 r. poz. 101 i nast.) poprzez jego niezastosowanie wyrażające się w braku ustalenia, że strona powodowa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. jest uprawniona z tytułu autorskich praw majątkowych do wszystkich artykułów prasowych publikowanych w dzienniku „Dziennik (...)”, podczas gdy z ustalonych przez sąd pierwszej instancji faktów tj. na podstawie zawarcia przez stronę powodową (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kilkudziesięciu umów zawierających klauzule o przeniesieniu autorskich praw majątkowych można wywieść wniosek, że strona powodowa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. jest uprawniona z tytułu autorskich praw majątkowych do wszystkich artykułów prasowych publikowanych w dzienniku „Dziennik (...)

ewentualnie, w razie nieuwzględnienia zarzutów wskazanych w pkt 1 i 2 petitum apelacji, skarżący zarzucił:

nierozpoznanie przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy poprzez brak dokonania ustalenia, czy artykuły prasowe opublikowane w dzienniku „Dziennik (...), które były przedmiotem powództwa, stanowiły utwory w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 90 poz. 631 z późn. zm.), i w konsekwencji brak orzeczenia o naruszeniu autorskich praw pokrewnych strony powodowej (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., podczas gdy strona powodowa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. złożyła wniosek o przeprowadzenie dowodów z tych kopii tych artykułów a sąd pierwszej instancji dopuścił te artykuły jako dowody, co było wystarczające dla umożliwienia sądowi pierwszej instancji dokonania oceny prawnej, czy spełniały one przesłanki utworów w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych i tym samym umożliwiło sądowi dokonanie dalszej oceny istoty sprawy w postaci rozstrzygnięcia kwestii naruszenia autorskich praw majątkowych do artykułów opublikowanych w dzienniku ,,Dziennik (...)

Wskazując na powyższe uchybienia powód wniósł o: zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29 października 2014 roku i uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie, w razie nieuwzględnienia zarzutów z pkt 1-2 petitum apelacji, a jednocześnie w razie uwzględnienia zarzutów z pkt 3 petitum apelacji – skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 29 października 2014 roku i przekazanie w tym zakresie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Skarżący wniósł nadto o dopuszczenie dowodu z dokumentu w postaci uzasadnienia projektu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz zasadzenie od strony pozwanej na rzecz powoda kosztów postepowania, w tym kosztów zastępstwa za obie instancje.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji powoda oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja okazała się być uzasadniona.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i na podstawie art. 382 k.p.c. przyjmuje je za własne, uznając jednocześnie, że ustalenia te były niepełne. W konsekwencji, w ocenie Sądu Apelacyjnego, wyrok Sądu I instancji podlegał uchyleniu z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy.

Powód domagał się udzielenia ochrony majątkowych praw autorskich przysługujących mu do publikacji periodycznej rozumianej jako całość – Dziennik (...) którego wydawcą jest strona powodowa oraz ochrony autorskich praw majątkowych do poszczególnych utworów wchodzących w skład dziennika, tj. poszczególnych artykułów publikowanych w tym dzienniku.

Odnosząc się do roszczenia powoda udzielenia ochrony poszczególnym artykułom wchodzącym w skład publikacji periodycznej wskazać należy, że słuszne jest stanowisko Sądu Okręgowego, że powód nie wykazał, by przysługiwały mu majątkowe prawa autorskie do wszystkich artykułów prasowych kiedykolwiek opublikowanych na łamach ,,Dziennika(...)

W toku postępowania prowadzonego przed Sądem I instancji ustalono, że powód nabywa prawa autorskie do poszczególnych utworów na podstawie indywidualnych umów zawieranych z ich autorami, w szczególności w postaci umów o pracę, czy też umów cywilnych – o świadczenie usług, dzieło itp. Powód w toku postępowania wykazał, że przysługują mu autorskie prawa majątkowe w stosunku do 41 artykułów opublikowanych w Dzienniku (...) Na podstawie przedstawionych przez powoda umów zawartych z poszczególnymi autorami artykułów brak jest jednakże podstaw do formułowania generalnego założenia, że do wszystkich utworów publikowanych na łamach wskazanego wyżej dziennika przysługują powodowi autorskie prawa majątkowe. W ocenie Sądu Apelacyjnego, wbrew stanowisku skarżącego, takiego domniemania nie sposób wyprowadzić z ustalonych w sprawie faktów, tj. zgodnie z treścią art. 231 k.p.c. Wskazany przepis stanowi, że sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne). Domniemanie faktyczne jest rozumowaniem opartym na wiedzy i doświadczeniu. Domniemanie to pozwala na uznaniu określonego faktu za ustalony, jedynie wówczas, gdy wniosek taki można wyprowadzić z zasad logiki i doświadczenia z innych ustalonych już faktów (por. T. Demendecki, komentarz aktualizowany do art. 231 kodeksu postępowania cywilnego, opub. LexOmega).

Zwrócić należy uwagę, że autorami kilkudziesięciu przedstawionych przez powoda artykułów było łącznie szesnaście współpracujących z nim osób. Osoby te współpracowały z powodem na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony - 5 osób, na podstawie umów zlecenia – 2 osoby oraz na podstawie umowy ramowej z autorem – 9 osób. Umowy zawierane ze wskazanymi wyżej osobami nie były umowami o charakterze jednorazowym, tj. umowami przenoszącymi prawa autorskie do jednorazowo napisanego artykułu ale umowami mającymi na celu zapewnienie stałej, choć często okresowej współpracy. Zasady doświadczenia życiowego oraz wiedzy i logiki nie pozwalają na przyjęcie, że publikacje na łamach Dziennika (...) były przygotowywane tylko na podstawie umów zawartych ze wskazanymi wyżej osobami i na podstawie umów z podmiotami stale współpracującymi z Dziennikiem. W szczególności, że na łamach gazet periodycznych o tematyce ekonomicznej i prawniczej często ukazują się opinie, czy też komentarze różnego rodzaju ekspertów do aktualnych wydarzeń politycznych i prawnych. Powód nie przedłożył ani jednej umowy tego rodzaju. W szczególności, że powód w toku procesu przyznał ponadto, że nie wszyscy autorzy publikujący na łamach Dziennika przenoszą na powódkę prawa autorskie do opublikowanych artykułów.

Powyższe oznacza zatem, że brak jest podstaw do przyjęcia domniemania faktycznego, że powodowi przysługuje prawo autorskie do wszystkich zamieszczonych na jej łamach artykułów prasowych.

Co więcej brak jest również podstaw do formułowania domniemania, że wszystkie publikacje zamieszczone w gazecie (...) (...) mają charakter twórczy i indywidualny, a zatem, że stanowią utwór podlegający ochronie prawa autorskiego. W ocenie Sądu Apelacyjnego ocena ta powinna być dokonywana w oparciu o konkretne cechy danej publikacji, a w związku z tym wymaga indywidualnej oceny. Na gruncie polskiego prawa autorskiego brak jest bowiem podstaw do formułowania domniemania twórczego i indywidualnego charakteru dzieła (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 grudnia 2002 r., I ACa 254/02, Lex nr 535064).

Przyjęcie powyższego nie zwalniało Sądu Okręgowego od oceny, czy wskazane przez powoda publikacje, co do których powód wykazał, że przysługują mu prawa autorskie są utworami w rozumieniu art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 ze zm. – dalej p.a.) i czy w związku z tym przysługuje mu prawna ochrona autorskich praw majątkowych.

Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że dla oceny czy przedłożone przez powoda artykuły publikowane w Dzienniku (...)stanowią utwory w rozumieniu art. 1 ust. 1 pr. aut. wymagane są wiadomości specjalne. Sąd Apelacyjny nie podziela tego stanowiska.

Wskazać należy, że definicję utworu zawiera art. 1 ust. 1 p.a. przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). Zgodnie z ust. 2 w szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: 1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); 2) plastyczne; 3) fotograficzne; 4) lutnicze; 5) wzornictwa przemysłowego; 6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; 7) muzyczne i słowno-muzyczne; 8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; 9) audiowizualne (w tym filmowe). Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne (art. 1 ust. 2(1) p.a.). Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną (art. 1 ust. 3 p.a.). Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności (art. 1 ust. 4 p.a.).

Wskazany wyżej przepis określa w sposób generalny konieczne cechy wyróżniające utwór od innych rezultatów działalności człowieka. Według tej definicji utwór powinien zawierać w sobie następujące cechy: powinien stanowić rezultat pracy człowieka, powinien być przedmiotem działalności twórczej (stanowić uzewnętrzniony rezultat działania o charakterze twórczym), powinien posiadać indywidualny charakter, powinien zostać ustalony.

Przesłanki twórczości i indywidualnego charakteru są jedynymi wymaganymi ustawowo dla uzyskania statusu utworu. Użycie zwrotu działalność twórcza oznacza, że za przedmiot prawa autorskiego uznaje tylko rezultaty (przejawy) takiego działania, które choćby w minimalnym stopniu odróżnia się od innych rezultatów takiego samego działania, a zatem, że posiada cechę nowości, której stopień nie ma znaczenia, na co min. wskazuje użycie słowa ,,każdy”. Interpretacja wyrazu twórczość prowadzi do wniosku, że warunkiem uznania oznaczonego świadczenia intelektualnego za ,,utwór” jest samodzielne stworzenie określonego bytu niematerialnego ustalonego w jakikolwiek sposób.

Dla uznania określonego przejawu działalności twórczej za utwór konieczne jest by była to twórczość o ,,indywidualnym charakterze”. Wymaganie to oznacza, że utwór musi odzwierciedlać cechy indywidualności twórcy, ale też sam przez się musi wyróżniać się od innych takich samych przejawów działalności twórczej w sposób świadczący o jego swoistości, oryginalności i tych wszystkich właściwościach, które sprawiają, że w większym czy mniejszym stopniu jest on niepowtarzalny i nieposiadający swojego wiernego odpowiednika w przeszłości.

Zwrot jakim posłużył się ustawodawca stanowiąc, że ochronie prawnoautorskiej podlega, każdy przejaw działalności twórczej o „indywidualnym charakterze” odwołuje się do samodzielnej twórczości co oznacza, że to co zostało stworzone, nie było uprzednio znane w takiej samej postaci (cecha nowości) oraz że mamy do czynienia z jakimś obiektywnie uchwytnym rezultatem samodzielnej twórczości, tj. że twórca istotnie wzbogacił dotychczasowy stan rzeczy nowymi elementami (oryginalność).

Cechą procesu twórczego jest to, aby był on subiektywnie nowy dla samego twórcy. Innymi słowy, proces ten powinien być wynikiem samodzielnego wysiłku twórczego, brać początek w umyśle twórcy, a rezultat działalności twórczej autora powinien być dla niego poprzednio nieznany. W takim ujęciu, jak to wynika z wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CSK 359/09 (OSNC 2011, Nr 2, poz. 16), działalność twórcza (nazywana też oryginalnością) pokrywa się z nowością podmiotową. Z tej przyczyny wymaganie nowości w znaczeniu obiektywnym (nowości przedmiotowej) nie jest niezbędną cechą twórczości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 stycznia 2006 r., I CK 281/05, OSNC 2006, Nr 11, poz. 186 oraz z dnia 22 czerwca 2010 r., IV CSK 359/09).

W konsekwencji zakwalifikowanie danego wytworu intelektualnego jako przedmiotu ochrony prawa autorskiego nie zależy od: 1) okoliczności dotyczących osoby twórcy, takich jak np. wykształcenie czy też profesjonalizm, a tym bardziej płeć, czy pochodzenie, 2) zamiaru stworzenia lub nie utworu w rozumieniu ustawy, 3) przeznaczenia oraz kwestii jego ewentualnej użyteczności, 4) wartości artystycznej utworu, 5) rozmiaru, postaci i jakości utworu, 6) źródła inspiracji, 7) stopnia wysiłku intelektualnego i ilości czasu poświęconego na tworzenie utworu, 8) obiektywnej wartości materialnej (por. M. Poźniak – Niedzielska [w:] System prawa prywatnego, tom 13, Prawo autorskie pod red. J. Barty, s. 11, warszawa 2007). W orzecznictwie Sądów powszechnych za przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze uznano między innymi: wszelkie dzieło piśmiennictwa będące wypływem indywidualnej twórczości, bez względu na jej zakres i wartość (SN z 8 listopada 1932 r., Zb. OSN 1933, nr 1, poz. 7), każda twórczość umysłowa byleby w swym ostatecznym wyniku, w swej zewnętrznej formie wykazywała znamiona, wyróżniające ją od innych dzieł osobliwością pomysłu i umiejętnością ujęcia tematu (orz. SN z 31 marca 1938 r., OSP 1938, poz. 545), każde opracowanie, w którym przejawia się twórcza praca autora, a więc gdy dzięki pomysłowości i indywidualnemu ujęciu dziełu uzyskało oryginalną postać (niepub. Orz. SN z 27 marca 1965 r., I CR 39/65). W rezultacie za utwór uznano: informator o (...) z 27 marca 1965 r., I CR 39/65, instrukcję obsługiwania maszyny (SN z 25 kwietnia 1969 r., OSN 1970, poz. 15), mapy kartograficzne (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 marca 2014 roku, I ACa 1132/13, LEX nr 1451699), wygłoszony cykl wykładów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 2013 roku, II UK 26/13, Lex nr 1379926), dokumentację techniczną (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2012 roku, V CSK 545/11, LEX nr 1276237), tzw. SIWZ – specyfikację istotnych warunków zamówień (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2009 r. V CSK 337/08, OSP 2010/3/33).

Mając powyższe okoliczności na uwadze uznać należy, że w orzecznictwie Sądów powszechnych można dostrzec liberalne podejście do oceny spełniania przesłanek utworu. Ocena czy określony przejaw działalności twórczej stanowi utwór powinna być dokonywana w oparciu o indywidualne okoliczności sprawy. Nie można się jednak zgodzić ze skarżącym, że ostateczne zakwalifikowanie wytworu ludzkiej działalności jako utworu należy do strefy prawa materialnego. Jest to bowiem sfera faktu. Innymi słowy o tym, czy wytwór niematerialny jest utworem decyduje stan faktyczny sprawy. Wolą stron nie można rezultatowi pracy człowieka nadać statusu przedmiotu prawa autorskiego. Ustalenie, że określona czynność (dzieło) ma charakter twórczy lub nie, nie należy co sfery zarzutów prawa materialnego, ale sfery ustaleń faktycznych będących dopiero podstawą zastosowania prawa (por. J. Barta/R. Markiewicz, ibidem, s. 17, tak też wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, I ACa 800/07 z dnia 07 listopada 2007, LEX nr 1583209).

Zwrócić należy przy tym uwagę, że ustawodawca w sposób stosunkowo szeroki określa co może być utworem w rozumieniu prawa autorskiego. Art. 1 ust. 2 p.a. zawiera bowiem jedynie przykładowe wyliczenie utworów objętych ochroną prawa autorskiego. W konsekwencji w niektórych przypadkach dla ustalenia, czy określony wytwór działalności ludzkiej posiada takie cechy jak oryginalność, czy też innowacyjność może być wymagana wiedza specjalna. W szczególności dotyczy to utworów o skomplikowanej formie, których ocena wymaga wiedzy fachowej z określonej dziedziny ludzkiej działalności. Dotyczy to w między innymi programów komputerowych jako utworów, wzorów przemysłowych, twórczości architektonicznej, urbanistycznej itp. Takie tez stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 listopada 2014 roku (I CNP 10/14, LEX nr 1583209) przyjmując, że: to, czy określone dzieło stworzone także z fragmentów dzieła innego, pierwotnego, jest opracowaniem dzieła w rozumieniu art. 2 u.p.a.p.p., czy też innego rodzaju dziełem niesamoistnym, należy do sfery ustaleń faktycznych, których można dokonać przy pomocy opinii biegłego. Ustalenia w tym przedmiocie nie mogą być podważane w skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku, który zapadł w oparciu o te ustalenia (art. 424 ⁴ zdanie drugie k.p.c.). Natomiast nie mogą być przedmiotem opinii biegłego kwestie dotyczące zastosowania określonych przepisów prawa, gdyż należy to do wyłącznej kompetencji sądu.

Nie oznacza to, że w każdym przypadku dla oceny, czy określony wytwór działalności ludzkiej wymagana jest wiedza specjalna. Taka wiedza jest wymagana wówczas, gdy ocena potencjalnego utworu wykracza poza możliwości intelektualne przeciętnie inteligentnego i wykształconego człowieka.

Sąd I instancji ocenia, czy dany przypadek wymaga wiadomości specjalnych, ale ocena ta podlega kontroli rewizyjnej. Jeżeli rozstrzygnięcie sprawy wymaga wiadomości wykraczających poza zakres wiadomości ogółu osób inteligentnych i ogólnie wykształconych, dowód z opinii biegłych jest konieczny, choćby ktokolwiek ze składu orzekającego takie wiadomości posiadał. Odmienne stanowisko pozbawiłoby strony możności stawiania pytań i krytyki określonego poglądu a ponadto prowadziłaby do niedopuszczalnego połączenia funkcji sędziego i biegłego (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 1975 r., I CR 331/75, LEX nr 7729).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że Sąd Okręgowy w żaden sposób nie uzasadnił swojego stanowiska co do tego, że dla oceny że artykuły prasowe przedstawione przez powoda stanowią utwory w rozumieniu art. 1 pr.a. wymagana była szczególna wiedza niedostępna przeciętnie inteligentnym i wykształconym osobom. Sąd nie wskazał w szczególności jaka wiedza specjalna jest konieczna dla oceny, czy przedstawione przez powoda artykuły stanowią wyraz indywidualnej twórczości ludzkiej. Należy zgodzić się ze skarżącym, że sprawa dotyczy materiałów o charakterze piśmienniczym, poruszających problematykę popularną, a zatem stosunkowo łatwych w odbiorze dla przeciętnego czytelnika. Dla oceny czy artykuły przedłożone przez powoda mają charakter twórczy i indywidualny nie była wymagana specjalna wiedza np. z zakresu sztuki, architektury, czy też informatyki.

Sąd I instancji miał dostęp do spornych artykułów prasowych, mógł zatem zapoznać się z ich treścią i w konsekwencji dokonać stosownych ustaleń, czy artykuł taki cechuje indywidualny i twórczy charakter.

Powyższe wskazuje, że słuszny jest zarzut powoda, że sąd pierwszej instancji w sposób nieuzasadniony i błędny zaniechał dokonania oceny czy poszczególne artykuły prasowe opublikowane w dzienniku ,,Dziennik (...)są utworami w rozumieniu art. 1 ust. 1 pr. autorskiego. Błędnie przyjmując, że do dokonania takiej oceny wymagana jest wiedza specjalna.

W związku z zajęciem błędnego stanowiska przez Sąd Okręgowego co do możliwości oceny czy przedłożone przez powoda publikacje prasowe stanowią utwory w rozumieniu prawa autorskiego uzasadniony stał się zarzut nierozpoznania istoty sprawy.

Zgodnie z treścią art. 386 § 4 k.p.c. Sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji. W tym wypadku uchylenie wyroku ma charakter fakultatywny i sąd drugiej instancji może orzec merytorycznie w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji. W doktrynie i orzecznictwie słusznie zwraca się uwagę na związane z taką sytuacją ryzyko pozbawienia stron jednej instancji merytorycznej (zob. wyrok SN z dnia 13 listopada 2002 r., I CKN 1149/00, LEX nr 75293). Na podstawie poglądów dominujących w doktrynie i orzecznictwie przyjąć należy, że nierozpoznanie istoty sprawy odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego. Przyjmuje się, że do nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji dojdzie w szczególności w razie oddalenia powództwa z uwagi na przyjęcie przedawnienia roszczenia, prekluzji lub braku legitymacji procesowej strony, której oceny sąd drugiej instancji nie podziela (zob. w szczególności wyrok SN z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22; wyrok SN z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 357/00, LEX nr 55513). Sąd Najwyższy przyjął, że oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania wyjaśniającego. Niewyjaśnienie okoliczności faktycznych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy nie jest równoznaczne z nierozpoznaniem istoty sprawy (zob. wyrok SN z dnia 22 kwietnia 1999 r., II UKN 589/98, OSNP 2000, nr 12, poz. 483). Nie można mówić o nierozpoznaniu istoty sprawy, gdy sąd nie orzekł w wyroku o części roszczeń.

Zaniechanie oceny, czy przedstawione przez powoda materiały prasowe stanowią utwory w rozumieniu prawa powyższe miało istotne znaczenie dla merytorycznego rozpoznania sprawy. Zgodzić należy się z powodem, że Sąd Okręgowy uznając, że strona powodowa nie udowodniła, że publikacjom prasowym wskazanym przez powoda przysługuje status utworu w rozumieniu art. 1 ust. 1 pr. autorskiego, doprowadziło de facto do uznania, że strona powodowa nie ma legitymacji do występowania z roszczeniami z tytułu naruszenia autorskich praw majątkowych do tych artykułów. W konsekwencji Sąd Okręgowy nie dokonał oceny merytorycznej istoty sprawy, tj. tego czy pozwany był uprawniony do korzystania z materiałów prasowych powoda, a w szczególności czy czynił to w ramach dozwolonego użytku publicznego na który się powoływał.

Skoro bowiem uznanie, czy sporne materiały prasowe są utworami miała kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia istoty sprawy, tj. kwestii naruszenia majątkowych praw autorskich do tych artykułów, to brak jakiegokolwiek zajęcia się tym zagadnieniem spowodowało w rezultacie nierozpoznania istoty sprawy, to jest tego, czy pozwany rzeczywiście dopuścił się naruszenia autorskich praw majątkowych.

W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy ponownie rozpatrując sprawę powinien w pierwszej kolejności ocenić czy przedstawione przez powoda materiały prasowe maja twórczy i indywidualny charakter, a w związku z tym, czy są utworami w rozumieniu art. 1 prawa autorskiego. W zależności od wyników przeprowadzonego rozumowania w tym przedmiocie, w przypadku przyjęcia, że materiały te są utworami, Sąd Okręgowy zobowiązany będzie ocenić, czy pozwany dopuścił się naruszenia praw autorskich powoda do tych materiałów, w szczególności, czy wykorzystał je w swojej działalności. Następnie zobowiązany będzie do rozważenia, czy działanie pozwanego następuje w oparciu o skuteczną wobec podmiotu praw licencję ustawową. W szczególności czy działanie pozwanego może być zakwalifikowane jako dozwolony użytek w myśl jednego z przepisów prawa autorskiego, tj. Oddziału 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Powód w apelacji zarzucił również Sądowi Okręgowemu naruszenie art. 11 pr. autorskiego polegające na błędnym przyjęciu, że pozwany w swojej działalności nie narusza praw powoda do publikacji periodycznych Dziennik (...) W tym zakresie Sąd Okręgowy przyjął, że powód tych praw nie naruszył z uwagi na fakt, że w związku ze swoją działalnością nie doprowadza do zwielokrotnienia, czy udostępnienia gazety w całości. Gazeta jest rozcinana, a materiał w niej znajdujący się selekcjonowany i przeglądany z uwagi na treść. Zbędne elementy takie jak treść ogłoszeń, wkładki do gazety, wyniki gier itp. są usuwane. W dalszej kolejności poszczególne części gazety były skanowane w celu wprowadzenia części, bądź też całości do systemu informatycznego.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wskazał, że w swojej działalności nie jest zainteresowany dziennikiem jako całością. Interesują go jedynie poszczególne artykuły znajdujące się dzienniku.

Zgodnie z art. 11 p.a. autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego, w szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej, przysługują producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie - ich twórcom. Domniemywa się, że producentowi lub wydawcy przysługuje prawo do tytułu.

Nabycie majątkowych praw autorskich do utworu zbiorowego następuje w momencie jego ustalenia i nie zależy od poprawnego nabycia praw do jego części składowych. Zgodnie z dyspozycją art. 11 producent (lub wydawca) nabywa „majątkowe prawa autorskie do utworu zbiorowego". Dodatkowo w orzecznictwie i doktrynie wskazuje się, że wydawca uzyskuje majątkowe prawa autorskie do utworu zbiorowego „jako całości" (zob. np. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 1 lutego 2012 r., I ACa 1344/11, LEX nr 1125302). Stwierdzenie takie może jednak prowadzić do mylnego przekonania, jakoby nabycie dotyczyło i utworu (w sensie ram utworu zbiorowego), i wypełniających go poszczególnych wkładów (na zasadzie domniemania nabycia praw do części składowych utworu audiowizualnego, zob. art. 70 ust. 1). Istotne jest podkreślenie, że przepis „nie niweczy praw autorskich twórcy poszczególnych części składowych dzieła", ponieważ „prawo autorskie wydawcy dzieła zbiorowego odnosi się ex lege do szczegółowej koncepcji wydawnictwa, doboru nazwisk, kompozycji i układu" (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 21 lutego 1997 r., I ACr 6/97, LEX nr 62547). Stanowisko to należy postrzegać jako utrwalone w orzecznictwie (zob. np. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 1 lutego 2012 r., I ACa 1344/11). Tym samym producent (lub wydawca) jest obowiązany nabyć odpowiedni pakiet uprawnień od twórców poszczególnych części, obejmujący możliwość ich wykorzystania w dziele zbiorowym. Inaczej mówiąc, zakres nabycia majątkowych praw autorskich do utworu zbiorowego jest – zapewne wbrew pierwszemu wrażeniu – w rzeczywistości wąski oraz dalece niewystarczający do samodzielniej eksploatacji utworu zbiorowego. Nabycie ex lege jest ograniczone wyłącznie do tych części utworu zbiorowego, którymi nie są utwory składające się na jego (zasadniczą) treść ( verba legis: „części mające samodzielne znaczenie"). Obowiązek nabycia praw do tych ostatnich dotyczy zarówno utworów istniejących uprzednio, włączonych do utworu zbiorowego, jak i stworzonych specjalnie na jego użytek. Możliwe jest dopuszczenie w tym zakresie wykorzystania utworu bez zezwolenia jedynie w bardzo ograniczonym zakresie na podstawie przepisów regulujących dozwolony użytek, np. art. 29 ust. 2 oraz 2 ¹ czy art. 33 pkt 3. Przywołane przepisy przewidują jednak rygorystyczne obwarowania swojego zastosowania. Por. D. F., komentarz do art. 11 ustawy o pawie autorskim i prawach pokrewnych, opub. Lex (...).

Wskazany przepis reguluje prawo wydawcy do utworu zbiorowego – w tym wypadku publikacji periodycznej jako całości. Poszczególni twórcy zachowują natomiast prawo autorskie do poszczególnych części utworu zbiorowego mających samodzielne znaczenie.

Przyznanie praw autorskich do utworu zbiorowego wydawcy jest spowodowane wkładem wydawcy w przygotowanie dzieła zbiorowego, związanym nie tylko z nakładem finansowym i organizacyjnym lecz z reguły także własnej pracy twórczej, koncepcyjnej, świadczonej przez jego pracowników. Odnosi się to w szczególności do pomysłu, koncepcji i inicjatywie w stworzeniu utworu, wysiłku organizacyjnym i finansowym, koordynacji i redakcji prac twórców poszczególnych części w celu zapewnienia jednolitości ich formy i treści oraz spójności koncepcji utworu zbiorowego. Chodzi zatem o twórczy charakter wyrażający się w doborze, układzie lub zestawieniu poszczególnych części składających się na utwór zbiorowy.

Prawo autorskie do utworu zbiorowego wyraża się zatem w doborze, ujednoliceniu i kompozycji całości (por. A. Nowicka [w:] System prawa cywilnego …., s. 88). Takie też stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 18 listopada 1999 r., w sprawie o sygn. I ACa 792/99 LEX nr 535049) wskazując, że wydawca nabywa w sposób pierwotny, ex lege, autorskie prawa majątkowe do całości dzieła zbiorowego, to jest do doboru, uporządkowania, powiązania poszczególnych części kompozycji. Nie nabywa praw do utworów - wkładów. Te zachowują swoją odrębność nawet po włączeniu do dzieła zbiorowego. Prawa autorskie do poszczególnych części wydawca nabywa w sposób pochodny, przez zawarcie umów z autorami części.

W okolicznościach sprawy pozwany w prowadzonej działalności gospodarczej wykorzystuje nie tylko treść samych publikacji zamieszczonych na łamach Dziennika (...) ale poszczególne części tej gazety. Zwrócić należy uwagę na sposób zamieszczania materiałów prasowych przez pozwanego w systemie informatycznym. Pozwany skanuje poszczególne części gazety. Nie wykorzystuje zatem samej treści artykułów (np. poprzez ich przepisanie) ale udostępnia zeskanowane części dziennika zawierające interesujące go materiały prasowe w takiej formie w jakiej jest on publikowany w Dzienniku (...) Pozwany wykorzystuje zatem układ i kompozycje gazety, dokonany wybór czcionki, tytuł artykułu, zawarte w nim zdjęcia i elementy graficzne.

Nie jest zatem tak jak twierdzi pozwany, że wykorzystuje wyłącznie treść zamieszczonego na łamach Dziennika (...) artykułu ale rzeczywiście korzysta z części gazety. Powyższe może uzasadniać korzystanie przez pozwanego z utworu zbiorowego. Okoliczność bowiem, że pozwany nie dokonuje zwielokrotnienia całej gazety nie oznacza, że nie korzysta z jej poszczególnych części.

Pozwany nie kwestionował przy tym, że jego abonentom przysługuje prawo do materiałów źródłowych, jeśli chcą zapoznać się z ich treścią, podkreślając jednakże, że dostęp ten wymaga podjęcia szeregu czynności filtrujących, analizujących i opisujących.

W konsekwencji Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę powinien ponownie ocenić, przy uwzględnieniu wskazanego wyżej stanowiska Sądu Apelacyjnego, czy pozwany w ramach swojej działalności gospodarczej może naruszać prawo powoda do części utworu zbiorowego Dziennik (...) a w dalszej kolejności rozważyć, czy wykorzystując poszczególne części tej publikacji może czynić to w ramach dozwolonego użytku.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Małgorzata Kaźmierczak Elżbieta Fijałkowska Ryszard Marchwicki