Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK ŁĄCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 kwietnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Karol Ratajczak /spr./
Sędziowie:	SA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga SA Jacek Nowicki
Protokolant:	st. sekr. sądowy Kinga Kwiatkowska

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2015 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. R.

przeciwko (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.;

o wydanie i zapłatę

oraz sprawy z powództwa J. R.

przeciwko (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionych przez powódkę oraz każdego z pozwanych

od wyroku łącznego Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 4 grudnia 2014 r., sygn. akt XII C 2111/11

oraz zażalenia pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. na postanowienie zawarte w punkcie IV wyroku łącznego Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 23 stycznia 2014 r., sygn. akt XII C 2111/11

I.  prostuje niedokładność komparycji wyroku poprzez jego oznaczenie jako „Wyrok łączny”;

II.  zmienia zaskarżony wyrok:

1.  w pkt II.1 w ten sposób, że oddala w powództwo wobec pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. o zapłatę kwoty 73.911 zł z odsetkami od dnia 5 grudnia 2014 r. oraz w pkt II.2 w ten sposób, że oddala w powództwo wobec pozwanego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. o zapłatę kwoty 117.496 zł z odsetkami od dnia 5 grudnia 2014.r;

2.  w pkt IV w ten sposób, że:

a.  kosztami postępowania z powództwa windykacyjnego obciąża powódkę i w związku z tym zasądza od powódki na rzecz (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

b.  kosztami postępowania z powództw o zapłatę obciąża powódkę i w związku z tym zasądza od powódki na rzecz (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. oraz (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwoty po 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

I.  oddala apelację powódki;

II.  kosztami postępowania apelacyjnego i zażaleniowego obciąża powódkę i w związku z tym:

1.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. kwotę 6396 zł;

2.  zasądza od powódka na rzecz pozwanego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwotę 8.605 zł.

M. Mazurkiewicz-Talaga K. Ratajczak J. Nowicki

Sygn.akt IACa 138/15

UZASADNIENIE

Powódka, J. R., wniosła ostatecznie o zasądzenie od pozwanych: (...) S.A. z siedzibą w P., a następnie także od (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P.:

1. kwoty 1.300.000 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie w okresie od 1 stycznia 2002 r. do 31 października 2011 r. z nieruchomości gruntowej położonej w K., przy ul. (...) zapisanej w k.w. (...) jako działka nr (...) /k.1 i 86, oraz nr (...)

2. o wydanie przez pozwanych tej nieruchomości.

W uzasadnieniu pozwu podała, że jest zapisaną w księdze wieczystej właścicielką nieruchomości, zaś pozwany (pierwotnie (...) S.A) posadowił na niej budynek mieszkalny z którego korzysta. W oparciu oto na podstawiee art. 222 § 1 k.c. powódka domagała się wydania nieruchomości oraz zasądzenia w oparciu o przepis art. 225 k.c. wynagrodzenia za korzystanie z niej.

Nadto powódka domagała się zasądzenia od pozwanych na jej rzecz kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwana (...) S.A. wniosła o oddalenie obu powództw w całości i zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, twierdząc, że nie jest już posiadaczką nieruchomości, którą zbyła 30 czerwca 2007r. na rzecz pozwanej (...) Spółka z o.o. Nadto pozwana ta odniosła zarzut przedawnienia roszczeń powódki o zapłatę świadczeń za okres sprzed 3 listopada 2001 r. oraz zarzuciła, że najpóźniej 1 stycznia 2001r. nastąpiło zasiedzenie wskazanej w pozwie nieruchomości.

Wezwana na wniosek powódki zawarty w piśmie z dnia 27 marca 2012 roku do udziału w sprawie pozwana (...) Operator wniosła o oddalenie obu powództw w całości i zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwana zarzuciła przede wszystkim, że powódka nie jest właścicielką nieruchomości opisanej w pozwie, bowiem utraciła jej własność na skutek wydania przez Urząd Spraw (...) w P. decyzji wywłaszczeniowej z dnia 27 października 1971 roku.

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2014r. Sąd Okręgowy w Poznaniu:

I.  oddalił powództwo windykacyjne;

II.  zasądził na rzecz powódki, tytułem wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości:

1.od pozwanej (...) S.A. kwotę 73.911 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 5 grudnia 2014r do dnia zapłaty;

2.od pozwanej (...) Spółka z o.o. kwotę 117.496 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 5 grudnia 2014r do dnia zapłaty.

III.  w pozostałej części powództwo o zapłatę oddalił.

IV.  kosztami sądowymi dotyczącymi powództwa windykacyjnego obciążył powódkę w takim zakresie, w jakim dotąd je poniosła, pozostałymi kosztami postępowania obciążył powódkę w 85/100 części, a pozwanych w pozostałej części, proporcjonalnie do zasądzonych od każdego z nich kwot i z tego tytułu nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa /Sądu Okręgowego w Poznaniu/:

1.od powódki kwotę 56.354 zł z zasądzonego roszczenia,

2.od pozwanej (...) S.A. kwotę 4.154 zł

3.od pozwanej (...) Spółka z o.o. kwotę 6.232 zł.

Kosztami zastępstw procesowych obciążył powódkę w 85/100 części i z tego tytułu zasądził od niej na rzecz pozwanych:

a/ (...) S.A. kwotę 6.712 zł,

b/ (...) Spółka z o.o. kwotę 4.474zł.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i wyprowadzone z tych ustaleń wnioski prawne.

Powódka była właścicielką nieruchomości o powierzchni 0,6275 ha, położonej w K., oznaczonej jako działka (...), którą, po korekcie powierzchni podzielono na działkę nr (...) o powierzchni 0,2662 ha i działkę nr. (...)o powierzchni 0,3613 ha. Powódka sprzedała działkę nr (...).

Na początku lat(...) poprzednik prawny pozwanych, Zakłady (...) - Zakład (...) przejął w posiadanie działkę nr (...) /wówczas oznaczoną numerem (...) Powódka twierdzi, że nie wyraziła zgody na przejęcie nieruchomości przez ten podmiot i że nie podpisała protokołu przejęcia z 2 listopada.1970r. zawierającego, między innymi, warunek, że działka zostanie kupiona przez posiadacza od powódki w formie aktu notarialnego, a cena zostanie wcześniej określona przez rzeczoznawcę.

Ustalenia zawarte w protokole nie miały jednak znaczenia, niezależnie od tego, czy powódka podpisała ten protokół, czy nie, bowiem umowa sprzedaży działki zapowiedziana w tym protokole nie została nigdy zawarta.

Zakłady (...) - Zakład (...) złożyły wniosek o wydanie decyzji administracyjnej dotyczącej wywłaszczenia powódki działki nr (...) za odszkodowaniem i wniosek ten został uwzględniony decyzją (...) Spraw Wewnętrznych Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 27 października 1971 r.

Na podstawie nieprawomocnej decyzji wpisana została do księgi wieczystej o numerze (...) prowadzonej przez Państwowe Biuro (...) w P. wzmianka o wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego.

Na skutek odwołania powódki Komisja (...) w W. decyzją z dna 3 maja 1972 r. utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję w części dotyczącej wywłaszczenia, a uchyliła ją w części dotyczącej wysokości odszkodowania.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy została wydana decyzja o nieznanej treści w dniu 7 czerwca 1972 r. od której powódka odwołała się, a w/w Komisja Odwoławcza decyzją z dnia 23 marca 1973 r. utrzymała w mocy decyzję dnia 7 czerwca 1972 r. Z treści uzasadnienia ostatniej z decyzji wynika, że wysokość odszkodowania za rośliny uznano za prawidłową.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał powództwo za zasadne w części.

Analizując treść art. 230 k.c. Sąd Okręgowy stwierdził, że posiadanie nie ma charakteru posiadania zależnego. Jest to posiadanie samoistne w złej wierze, bowiem posiadacz i jego poprzednicy prawni orientowali się, że nie są wpisani do księgi wieczystej jako właściciele i nie płacili podatku od nieruchomości. W okresie posiadania gruntu o powierzchni 2662 m ² przez pozwaną (...) S.A, nieograniczonym skutecznym zarzutem 10 - letniego przedawnienia roszczeń, odszkodowanie za bezumowne korzystanie powinno wynosić łącznie kwotę 73.911 zł.

W ocenie Sądu I instancji, roszczenia sprzed 4 listopada 2001 r. (powódka złożyła pozew w dniu 4 listopada 2011r.) uległy przedawnieniu, a twierdzenia powódki, że nastąpiło zawieszenie biegu przedawnienia ze względu na niemożność dochodzenia roszczeń z tego tytułu nie mają związku z rzeczywistym stanem rzeczy i nie stanowią obiektywnych przeszkód w rozumieniu art. 122 k.c.

Posiadanie nieruchomości pozwana (...) Spółka z o.o. przejęła od 1 lipca 2007r. i posiadała tę nieruchomość do końca okresu objętego żądaniem pozwu, czyli do 30 listopada 2011 r. Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z gruntu w tym okresie wynosi 117.496 zł.

W okresie nieprzedawnionych roszczeń krzewy, drzewa i inne urządzenia już nie istniały, bowiem od początku lat 70- tych upłynęło 30- 40 lat.

Według Sądu należało w tej sytuacji określić odszkodowanie wyłącznie za bezumowne korzystanie z gruntu.

Sąd Okręgowy, jak wskazał w uzasadnieniu wyroku, nie mógł w niniejszej sprawie rozpoznać postawionego przez pozwane zarzutu zasiedzenia, bowiem postępowanie o zasiedzenie nieruchomości toczy się w trybie postępowania nieprocesowego.

Jak Sąd podał dalej, nie mogąc jednoznacznie ustalić stosunków własnościowych i przesłanek zastosowania art. 224 § 1 k.c. i art. 225 k.c., Sąd przyjął, że pozwane i ich poprzednik prawny na skutek czynu niedozwolonego polegającego na zawłaszczeniu w/w nieruchomości korzystał z niej bez umowy z tabularną właścicielką nieruchomości i na podstawie art. 415 k.c. zasądził od pozwanych wyżej wskazane kwoty odszkodowania w zakresie nieprzedawnionym.

Odsetki ustawowe od podanych wyżej kwot zasądził Sąd od dnia 5 grudnia 2014 r. i to na podstawie art. 481 § 1 k.c. i § 2 k.c. w związku z art. 476 k.c.. Jak wskazał, ustalenie czy, w jakim zakresie i z jakiego tytułu powódce należy się odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości, oraz która z pozwanych i w jakiej części powinna świadczenia uiścić stało się możliwe dopiero po przeprowadzeniu całości postępowania dowodowego, a powódka nie żądała odsetek z datą wsteczną. Tym samym według Sądu należało więc zastosować art. 363 § 2 k.c.

Sąd oddalił powództwo windykacyjne w stosunku do (...) S.A. wobec ustalenia, że ta pozwana nie jest posiadaczką nieruchomości.

W stosunku do pozwanej (...) Operator oddalił je - jak podał - biorąc pod uwagę, że zachodzi możliwość zasiedzenia nieruchomości w nieodległej przeszłości.

Przyczyną oddalenia powództwa windykacyjnego był też fakt, że na nieruchomości znajduje się obecnie dom mieszkalny zajęty przez lokatorów.

Wartość działki w dacie wydania opinii wynosiła około 33.000 zł, bowiem biegły wskazał cenę średnią na poziomie 124,25 m. Oczywiste jest, że wartość budynku jest znacząco wyższa, a pozwana (...) S.A. miałaby roszczenie o zwrot nakładów wobec właściciela o ile wykaże stan posiadania samoistnego w dobrej wierze.

W tej sytuacji, zdaniem Sądu, należało zastosować art. 5 k.c. i powództwo windykacyjne oddalić.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania zawartego w punkcie IV wyroku stanowił art. 100 k.p.c. w zw. z art. § 9 ust. 7 rozporządzenia ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. (Dz. U. nr 163, poz. 1348) i § 6 ust. 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz. U. nr 163, poz. 1349).

Apelację od powyższego wniosły wszystkie strony. Nadto pozwana (...) S.A. wniosła zażalenie na postanowienie o kosztach procesu wydane w sprawie o wydanie nieruchomości.

Powódka we wniesionej apelacji zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo zarzuciła naruszenie prawa procesowego – art. 278 k.p.c., 328 § 2 k.p.c., 227 k.p.c. i 233 § 1 k.p.c. oraz naruszenie prawa materialnego – art. 5 k.c. i w oparciu o te zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez podwyższenie zasądzonej powódce kwoty do 1.300.000 zł oraz poprzez nakazanie wydania pozwanej (...) spółce z o.o. wydania nieruchomości stanowiącej przedmiot postępowania. W konsekwencji powyższego powódka domagała się nadto zasądzenia od pozwanych na swoją rzecz kosztów postępowania za obie instancje. Żądaniem ewentualnym było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania.

Pozwana (...) spółka z o.o. z siedzibą w P. zaskarżyła wyrok w części objętej punktami II.2. i IV.3 wyroku zarzucając:

I.  naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na wynik sprawy, tj.:

1.  art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie odrzucenia pozwu;

2.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę zgromadzonych w sprawie dowodów;

3.  art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego i zasądzenie wyrokiem kwoty odszkodowania za bezumowne korzystanie z gruntu na podstawie opinii biegłego sądowego dotyczącej ustalenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, mimo, że z uwagi na podstawę faktyczną i prawną wyroku, opinia nie dostarczyła wiadomości specjalnych niezbędnych do jego wydania;

4.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do zarzutu posiadania tytułu prawnego pozwanego do posiadania nieruchomości powódki na podstawie decyzji wywłaszczeniowej.

I.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

1.  art. 30 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości poprzez jego niezastosowanie i uznanie, że do skutecznego przejścia prawa własności wymagany jest wpis w księdze wieczystej, mimo, że art. 30 tej ustawy stanowi, że przejście prawa własności nieruchomości wywłaszczonej następuje z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o wywłaszczeniu;

2.  art. 415 k.c. przez jego zastosowanie przy braku udowodnienia przez powódkę przesłanek odpowiedzialności deliktowej pozwanej (...) spółki z o.o.;

3.  art. 172 k.c. w zw. z art. 7 k.c. w zw. z art. 224 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że posiadanie samoistne pozwanej (...) spółki z o.o. było posiadaniem w złej wierze, mimo, że istnienie w obrocie prawnym decyzji wywłaszczeniowej stanowi podstawę do przypisania dobrej wiary pozwanej w zakresie korzystania przez nią z działki nr (...);

4.  art. 363 § 2 k.c. poprzez jego zastosowanie, pomimo braku ku temu podstaw faktycznych i prawnych.

Powołując powyższe skarżąca (...) spółka z o.o. wniosła w pierwszej kolejności o uchylenie zaskarżonego wyroku i odrzucenie pozwu ewentualnie o zmianę wyroku poprzez oddalenie powództwa w części zasądzającej od (...) spółki z o.o. kwotę 117.496,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od 5 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od powódki zwrotu kosztów postępowania za obie instancje według norm przepisanych.

Pozwana (...) S.A. zaskarżyła wyrok w części objętej punktem II.1,w którym zasądzono od pozwanej (...) S.A. na rzecz powódki kwotę 73.911 zł z odsetkami od dnia 5 grudnia 2014 roku oraz w części objętej punktem IV w zakresie, w jakim pozwaną (...) S.A. obciążono kosztami procesu.

(...) S.A. zarzuciła:

1.  naruszenie prawa materialnego - art. 415 k.c. w zw. z art. 6 k.c.- poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki odszkodowania, pomimo, iż w toku postępowania nie udowodniono przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej;

2.  naruszenie przepisów postępowania – art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nielogiczną ocenę zgromadzonego materiału dowodowego tj. przyjęcie, iż opinia biegłego sporządzona na okoliczność ustalenia wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowi dowód na okoliczność wysokości szkody w majątku powódki wywołanej czynem niedozwolonym;

3.  naruszenie przepisów postępowania – art. 316 § 1 k.p.c. oraz ogólnych zasad postępowania cywilnego poprzez nierozpoznanie podniesionego przez pozwane zarzutu zasiedzenia służebności i nieprawidłowe przyjęcie, iż zarzut ten nie mógł zostać rozpoznany w toku niniejszej sprawy.

Z powołaniem na powyższe skarżąca (...) S.A. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie II.1 poprzez oddalenie powództwa o zapłatę także co do kwoty 73.911 zł z odsetkami oraz zmianę wyroku w pkt IV poprzez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej (...) S.A. kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 7.217 zł oraz obciążenie powódki kwotą kosztów sądowych w wysokości 4.154 zł. Nadto skarżąca wniosła o zasądzenie od powódki zwrotu kosztów procesu za postępowanie apelacyjne, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwana (...) S.A. zaskarżyła także zażaleniem postanowienie o kosztach procesu w sprawie o wydanie nieruchomości zawarte w pkt IV wyroku, wnosząc o zasądzenie z tego tytułu na swoją rzecz od powódki kwoty 2.417 zł. Żaląca zarzuciła naruszenia art. 98 § 1 k.p.c. oraz art. 219 § 1 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, iż połączenie spraw do wspólnego rozpoznana powoduje brak obowiązku zasądzenia zwrotu kosztów procesu za każdą z połączonych do wspólnego rozpoznania spraw.

Każda za stron wniosła o oddalenie apelacji przeciwnika procesowego oraz o zasądzenie od niego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny odniósł się od apelacji wniesionych przez pozwane, bowiem ich uwzględnienie w oparciu o argumentację przedstawioną przy ich rozpoznawaniu (i przedstawioną poniżej) spowodowało, iż apelacja powódki nie mogła zostać uwzględniona.

Pomimo postawienia w obu apelacjach wniesionych przez pozwane także zarzutów dotyczących oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, a w apelacji pozwanej (...) spółki z o.o. także zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń Sądu z treścią zabranego w sprawie materiału dowodowego, Sąd Apelacyjny stwierdza, że w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy nie są kwestionowane, bo wynikają ze złożonych do akt sprawy poświadczonych kopii dokumentów urzędowych, tj.:

- decyzji z dnia 27 października 1971 roku nr (...) którą Urząd Spraw Wewnętrznych Prezydium (...) w P. na wniosek Zakładów (...) – Zakładu (...) (k.184-188) orzekł o wywłaszczeniu na rzecz Państwa działki nr (...) o powierzchni 2662 m ^{( 2)} z nieruchomości o powierzchni 0.63.68 ha, położonej we wsi i gromadzie K., przy ul. (...), zapisanej w księdze wieczystej kw nr (...) prowadzonej w Państwowym Biurze (...) w P., stanowiącej własność powódki J. R.; w decyzji w jej punkcie II przyznano J. R. odszkodowanie w kwocie 16.892 zł, w tym kwotę 2.528,90 zł za grunty, a resztę za nasadzenia drzew i krzewów owocowych (12.965 zł), 7 sztuk lilaków (112 zł) oraz instalację wodociągową (1.287 zł);

- decyzji Komisji Odwoławczej do Spraw Wywłaszczania przy Ministrze Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 3 maja 1971 r. (k. 181) rozpatrującej odwołanie powódki od opisanej powyżej decyzji Urząd Spraw Wewnętrznych Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w P. z dnia 27 października 1971 r., w której to decyzji odwoławczej orzeczono o utrzymaniu w mocy decyzji z dnia 27 października 1971 r. w części dotyczącej wywłaszczenia oraz uchylono decyzję w części dotyczącej odszkodowania;

- decyzji Komisji Odwoławczej do Spraw (...) przy Ministrze (...)z dnia 23 marca 1973 roku (k. 191) rozpatrującej odwołanie powódki od decyzji Wydziału (...) z dnia 7 czerwca 1972 r. (nie znajdującej się w aktach sprawy), z treści której wynika, zaskarżona decyzja utrzymana została w mocy i jest decyzją ostateczną.

Odpisy opisanych powyżej decyzji doręczana były powódce, co wynika z adnotacji na ich odpisach. Ponadto, co oczywiste, skoro powódka od kolejnych decyzji wnosiła odwołania, to miała wiedzę o ich wydaniu i zawartych w nich rozstrzygnięciach. Zresztą, skoro decyzje nie zostały wzruszone w trybie art. 156 k.p.a., to należy domniemywać prawidłowość doręczeń oraz ostateczność decyzji z dnia 27 października 1971 roku.

Zgodnie z art. 30 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, przejście własności nieruchomości wywłaszczanej następuje z dniem uprawomocnienia się decyzji o wywłaszczeniu. Nie ma zatem żadnego znaczenia, czy i w jakiej wysokości dotychczasowemu właścicielowi zostało wypłacone odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość. Nie ma zatem potrzeby ocenia wiarygodności twierdzenia powódki, co do tego, że odszkodowanie nie zostało jej wypłacone. Okoliczność ta z punktu widzenia faktu przejścia prawa własności w oparciu o decyzję wywłaszczeniową nie ma żadnego znaczenia.

Według art.31 powołanej wyżej ustawy z dnia 12 marca 1958 roku prawomocne orzeczenie o wywłaszczeniu stanowi podstawę do wpisu w księdze wieczystej praw rzeczowych objętych wywłaszczeniem. Jak wynika z treści tego przepisu wpis do księgi wieczystej w przypadku wywłaszczenia nie miał charakteru konstytutywnego, przeto fakt, że pomimo wydania w dniu 27 października 1971 roku decyzji wywłaszczeniowej do działki nr (...) nie doszło do wykreślenia powódki z działu II księgi wieczystej i wpisania na jej miejsce Skarbu Państwa, nie ma dla rozstrzygnięcia sprawy żadnego znaczenia.

Domniemanie zgodności wpisu w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece zostało obalone w toku sprawy przez pozwanych przez przedstawienie opisanych powyżej uwierzytelnionych odpisów decyzji administracyjnych.

Skoro zatem powódka nie jest właścicielka nieruchomości, której wydania się domaga i za korzystanie z której żąda zapłaty wynagrodzenia to jej powództwo nie może zostać uwzględnione. Przepisy art. 222 § 1 k.c. jak i art.. 225 k.c. w oparciu o które konstruowała pozwy oparte są o własność, a tę, co do spornej nieruchomości, powódka utraciła wskutek wywłaszczenia.

Nie ma zatem potrzeby odnoszenia się do pozostałych zarzutów zawartych w apelacji, w szczególności tych dotyczących nabycia własności spornej nieruchomości prze poprzedników prawnych pozwanych w drodze zasiedzenia. W niniejszym postępowaniu ocena czy i z jaką datą doszło do zasiedzenia mogłaby stanowić przesłankę rozstrzygnięcia, ale tylko wtedy, gdyby na skutek zasiedzenia miałoby dojść utraty własności nieruchomości przez powódkę. Taka sytuacja nie miała jednak w sprawie miejsca, wystarczającym dla oddalenia powództwa było bowiem ustalenie, że powódka utraciła własność nieruchomości wskutek wywłaszczenia.

Co do zagadnienia badania zarzutu utraty własności nieruchomości wskutek zasiedzenia, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego należy stwierdzić, iż nie ma przeszkód do jego zbadania w procesie windykacyjnym. Orzeczenie o zasiedzeniu ma bowiem skutek deklaratoryjny, a skutek w postaci nabycia własności przez samoistnego posiadacza następuje z mocy prawa, po upływie terminu zasiedzenia. Ponadto przyjmuje się w piśmiennictwie, iż zarzut zasiedzenia nieruchomości jest dopuszczalny w procesie windykacyjnym, gdyż w istocie niweczy nominalny tytuł właścicielski występującego z powództwem (por. R.Dziczek- Postępowania cywilne w sprawach dotyczących nieruchomości, Wyd. Prawnicze 2005, str.213: S.Rudnicki-Komentarz do kodeksu cywilnego, Księga druga- Własność i inne prawa rzeczowe, Wyd. Prawnicze 2006, str.320).

Ubocznie też Sąd Apelacyjny wskazuje, że Sąd zasądzając powódce odszkodowanie orzekł o żądaniu nie zgłoszonym przez powódkę, wyrok zasądzający oparty jest bowiem o inną, aniżeli zgłoszona w pozwie podstawę faktyczną. Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, że w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku nie dokonano analizy przesłanek odpowiedzialności deliktowej pozwanych, a uzasadnienie wyroku w tej części stanowi w istocie jedno zdanie.

Powyższe uchybienia w świetle podstaw oddalenia powództwa nie wymagają jednak szerszego omówienia.

Na koniec należy stwierdzić, ze w sprawie nie było podstaw do odrzucenia pozwu, bo wprawdzie do utraty przez powódkę własności nieruchomości doszło wskutek wydania decyzji administracyjnej, ale nie oznacza to, że powódka – wprawdzie niezasadnie – nie mogła w postępowaniu cywilnym formułować żądania wydania nieruchomości i zapłaty wynagrodzenia za korzystanie z niej. Są to typowe roszczenia cywilno prawne, które podlegają rozpoznaniu w oparciu o przepisy art. 222 i następne kodeksu cywilnego według zasad określonych w kodeksie postępowania cywilnego.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 386 § 1 k.pc. w pkt II orzeczono o oddaleniu powództw w zapłatę w części, w której zostały uwzględnione przez Sąd Okręgowy.

W konsekwencji zasądzono zmieniono także w całości punkt IV zaskarżonego wyroku, w którym Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu. Wobec oddalenia powództwa brak było podstaw do stosowania przepisu art. 113 § 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, tym samym nie orzekano o nieuiszczonych dotychczas kosztach sądowych. O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w pkt IV na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz. U. nr 163, poz. 1349), przy czym w pkt IVa w uwzględnieniu zażalenia wniesionego przez pozwaną (...) S.A. zasądzono na jej rzecz od powódki kwotę 2.400 zł kosztów zastępstwa procesowego. Rację miała bowiem ta pozwana twierdząc, że połączenie dwu osobno wniesionych spraw do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia winno skutkować osobnym rozstrzygnięciem każdej ze spraw także co do kosztów procesu. Take poglądy są jednoznacznie przyjmowane w orzecznictwie, np. w wyroku z dnia 22 września 1967 roku, I CR 158/67 (OSNC 1968/6/105) Sąd Najwyższy przyjął, że połączenie dwu oddzielnych spraw w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia na podstawie art. 219 k.p.c. nie oznacza, że takie połączenie tworzy z tych spraw jedną nową sprawę. Połączenie podyktowane względami technicznymi i ekonomią procesową nie pozbawia połączonych spraw ich odrębności i nie zmienia faktu, że łącznie rozpoznawane i rozstrzygane sprawy są nadal dwiema samodzielnymi sprawami. Dlatego też wyrok powinien zawierać z osobna rozstrzygnięcie co do każdej z połączonych spraw. Podobne stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2 lipca 2009 r.( III PZ 5/09, LEX nr 551888). Dlatego też, skoro powództwo o wydanie nieruchomości zostało także wobec pozwanej (...) S.A. oddalone, co do zasady pozwanej, także w tej sprawie należny był zwrot kosztów zastępstwa procesowego według stawki z § 10 pkt 3 w zw. z § 6 pkt 5 z powołanego powyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku. Według sporządzonej przez biegłego opinii możliwy do uzyskania czynsz za nieruchomość objęta pozwem o wydanie wyniósłby rocznie 35.322,21 zł, zatem czynsz sześciomiesięczny to kwota 17.661,10 zł.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie było podstaw do zastosowania w sprawie art. 102 k.p.c., pomimo wieku powódki oraz jej trudnej sytuacji materialnej, skutkującej zwolnieniem jej od kosztów sądowych oraz

Stwierdzić bowiem należy, że przepis art. 102 k.p.c. ustanawiający zasadę słuszności, będący odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu ( art. 98 1 k.p.c.) jest przepisem wyjątkowym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej. Wyklucza stosowanie wszelkich uogólnień i wymaga do swego zastosowania wystąpienia okoliczności szczególnych. Zgodnie z jego treścią, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Okoliczność uznania, że w sprawie wystąpił „wypadek szczególnie uzasadniony” pozostawiono sądowi orzekającemu, który ma swobodę oceny, czy fakty związane z przebiegiem procesu, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, stanowią podstawę do nieobciążania jej kosztami procesu (czy też jedynie częściowego obciążenia). Przyjąć należy, iż do „wypadków szczególnie uzasadnionych” należą okoliczności zarówno związane z samym przebiegiem procesu, jak i te leżące poza nim. Do pierwszych zaliczane są sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie. Drugie natomiast wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony. Nie jest jednakże w tym zakresie wystarczającym powołanie się jedynie na trudną sytuację majątkową, nawet jeżeli była podstawą zwolnienia od kosztów sądowych, gdyż sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi sama przez się szczególnie uzasadnionego wypadku o którym mowa w art. 102 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2012 r. III CZ 70/2012; z dnia 5 lipca 2012 r. IV CZ 42/2012).

W ocenie Sądu odwoławczego w rozpoznawanej sprawie nie sposób dopatrzeć się okoliczności uzasadniających przyjęcie szczególnie uzasadnionego wypadku pozwalającego na nieobciążenie powódki kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez pozwanych. Nie może pozostawać bowiem nieistotnym, że powódka wszczęła postępowania oparte o własność mając wiedzę, że w przeszłości wydane były decyzje wywłaszczeniowe, które tej własności co do nieruchomości objętej pozwami ją pozbawiły. Odpisy decyzji wywłaszczeniowych były powódce doręczane, przeto nie wytaczając procesy nie mogła nie wiedzieć, że prawo własności zostało jej odjęte. W tej sytuacji w omawianym nie można dopatrzeć się szczególnych okoliczności, których wstąpienie mogłoby skutkować zastosowaniem w sprawie przepisu art. 102 k.p.c.

W punkcie III orzeczono o oddaleniu apelacji powódki na podstawie art. 385 k.p.c. Skoro powództwa wniesione przez powódkę oparte były o przepisy o ochronie własności, a powódka nie jest właścicielką nieruchomości, wydania której żądała oraz za korzystanie z której domagała się wynagrodzenia, oczywistym jest że nie było możliwym uwzględnienie wniesionej przez nią apelacji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w pkt IV zasądzając pozwanym na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c oraz § 12 ust.1 pkt 2 powołanego powyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. Na zasądzoną pozwanej (...) Operator kwotę złożyły się 2.700 kosztów zastępstwa procesowego oraz 5.905 zł opłaty sądowej od apelacji, zaś na rzecz pozwanej (...) S.A. 2700 zł kosztów zastępstwa procesowego oraz 3.696 zł opłaty od apelacji. Także w postępowaniu apelacyjnym, z przyczyn podanych powyżej Sąd Apelacyjny uznał, że bark było podstaw do zastosowania w sprawie przepisu art. 102 k.p.c.

Poza meritum, Sąd Apelacyjny stwierdza, że wskutek połączenia przez Sąd Okręgowy na podstawie art. 219 k.p.c. do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy w wydanie nieruchomości ze sprawą o zapłatę, wydany przez ten Sąd wyrok jest wyrokiem łącznym (por. Kodeks postępowania cywilnego, Komentarz do art. 219 k.p.c., Wyd. LexisNexis 2012, to I, teza 2 i powołane tam orzecznictwo). Dlatego też w pkt I Sąd Apelacyjny na podstawie art. 350 § 1 k.p.c. sprostował w tym zakresie niedokładność komparycji zaskarżonego wyroku oznaczając go jako wyrok łączny.

SSA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga SSA Karol Ratajczak SSA Jacek Nowicki