Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Małgorzata Kaźmierczak

Sędziowie: Małgorzata Goldbeck-Malesińska

Ryszard Marchwicki

po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2021 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. M.

przeciwko (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą

w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 2 stycznia 2020 r., sygn. akt XII C 1890/17

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 8100 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Goldbeck-Malesińska Małgorzata Kaźmierczak Ryszard Marchwicki

Sygn. akt. I ACa 385/20

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 02.01.2020r Sąd Okręgowy w Poznaniu zasądzi od pozwanej (...) spółki z o.o. na rzecz powoda J. M. kwotę 1.036.451,29 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 3 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty, w pozostałym zakresie powództwo oddalił, kosztami procesu w całości obciążył pozwaną, szczegółowe rozliczenie pozostawiając referendarzowi sądowemu, przy uwzględnieniu wynagrodzenia pełnomocnika powoda w wysokości dwukrotności stawki minimalnej.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Okręgowego

W dniu 3 lutego 2015 r. pozwana (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. zawarła z M. N. (1) umowę pożyczki, w ramach której pozwana pożyczyła pożyczkobiorcy kwotę 350.000 zł. Za pozyskanie kapitału, obsługę prawną i techniczną pożyczki pozwanej przysługiwała prowizja w wysokości 91.000 zł.

Strony umowy pożyczki umówiły się, że pożyczkobiorca zwróci pozwanej kwoty pożyczki i prowizji w kwotach i terminach wskazanych w harmonogramie spłat, stanowiącym załącznik nr (...)do umowy. Harmonogram spłaty pożyczki przewidywał spłatę kwoty prowizji w 12 równych ratach, w wysokości 7.583,33 zł każda – przy czym ostatnia rata miała zostać zapłacona w dniu 29 stycznia 2016 roku. Rata kapitału miała zostać natomiast spłacona jednorazowo w dniu 29 stycznia 2016 roku.

Umowa została zawarta pod warunkiem udzielenia przez pożyczkobiorcę zabezpieczenia spłaty w postaci podpisania weksla własnego in blanco oraz przeniesienia na pozwanego prawa własności nieruchomości gruntowej położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) na zabezpieczenie wierzytelności.

W przypadku opóźnienia w spłacie pożyczki, spłacie pożyczki w niepełnej wysokości, opóźnienia w zapłacie prowizji lub spłacie prowizji w niepełnej wysokości, pożyczkodawca uprawniony był do postawienia całej kwoty pozostałej do zapłaty w stan natychmiastowej wymagalności. W tej sytuacji suma pożyczki i prowizji miała być natychmiast wymagalna. Pożyczkobiorca zobowiązany był nadto do zapłacenia odsetek od sumy pożyczki i prowizji, w wysokości 12 % w skali roku (§ 4 ust. 2 umowy pożyczki).

Skorzystanie przez pozwaną z prawa do postawienia pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności uprawniało ją do skierowania roszczeń wynikających z umowy pożyczki na drogę postępowania sądowego lub/i do zaliczenia własności nieruchomości gruntowej położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) (§ 4 ust. 3 umowy pożyczki).

Strony umowy przyjęły wartość nieruchomości na kwotę 350.000 zł. Umowa pożyczki przewidywała nadto, że jeżeli wartość nieruchomości nie wystarczy na zaspokojenie roszczeń wynikających z umowy, pozwana uprawniona będzie do dochodzenia niespłaconej części pożyczki na drodze postępowania sądowego i ewentualnie egzekucyjnego (§ 4 ust. 4 umowy pożyczki).

W przypadku postawienia pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności pozwana uprawniona była do złożenia oświadczenia z podpisem notarialnie poświadczonym o zaliczeniu własności nieruchomości gruntowej położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), na poczet spłaty pożyczki. Pozwana nie była jednocześnie zobowiązana do złożenia oświadczenia o zwrotnym przeniesieniu własności nieruchomości, co do której złożyłaby oświadczenie o zaliczeniu na poczet spłaty pożyczki i była uprawniona do wykreślenia z księgi wieczystej roszczenia pożyczkobiorcy o zwrotne przeniesienie własności nieruchomości (§ 4 ust. 5 umowy pożyczki).

Umowa przewidywała, iż w przypadku spłaty całości pożyczki w terminach i w wysokości określonych w harmonogramie spłat, pozwana złożyć miała oświadczenie o zwrotnym przeniesieniu własności nieruchomości na rzecz pożyczkobiorcy (§ 4 ust. 6 umowy pożyczki).

Pożyczkobiorca ustanowił wymagane zabezpieczenie aktem notarialnym z dnia 3 lutego 2015 r., sporządzonym przed notariuszem R. S. w Kancelarii Notarialnej w L. (...)

Mocą powyższej umowy M. N. (1) przeniósł na pozwaną prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). W umowie zastrzeżono, że zwrotne przeniesienie praw do stanowiącej przedmiot umowy nieruchomości winno nastąpić niezwłocznie po całkowitej spłacie zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki z dnia 3 lutego 2015 r.

Zgodnie z § 5 pkt 2 umowy przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie wierzytelności, w przypadku braku spłaty zadłużenia wynikającego z umowy pożyczki do dnia 29 stycznia 2016 r. lub postawienia wierzytelności wynikających z umowy pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności, pozwana była także uprawniona do zatrzymania przewłaszczonej umową nieruchomości poprzez złożenie oświadczenia o wykonaniu tego uprawnienia oraz o zrzeczeniu się w imieniu pożyczkobiorcy roszczenia o zwrotne przeniesienie własności nieruchomości. Natomiast w § 5 pkt 3 ustalono, że jeżeli wartość przejętej nieruchomości będzie wyższa niż wartość udzielonej pożyczki, to po jej sprzedaży pozwana będzie mogła zaliczyć uzyskane z tego tytułu przychody na pokrycie kosztów sprzedaży i windykacji oraz spłatę wierzytelności z umowy pożyczki wraz z odsetkami, pozostałą kwotę zwracając pożyczkobiorcy.

Pozwana wystawiła na rzecz M. N. (1) faktury VAT: nr (...) z dnia 20 marca 2015 r. na kwotę 7.583,33 zł, nr(...) z dnia 31 marca 2015 r. na kwotę 7.500 zł, nr(...) z dnia 30 maja 2015 r. na kwotę 7.570 zł oraz nr (...) z dnia 19 czerwca 2015 r. na kwotę 7.600 zł. M. N. (1) dokonał częściowej spłaty pożyczki, uiszczając na rzecz pozwanej łącznie kwotę 30.253,33 zł, po czym zaprzestał dalszego wywiązywania się z umowy.

W związku z brakiem spłaty pożyczki, pismem z dnia 13 maja 2015 r. pozwana złożyła M. N. (1) oświadczenie o postawieniu wierzytelności w stan natychmiastowej wymagalności. Pozwana wskazała, iż wymagalna wierzytelność wynosi 426.500,08 zł, a na kwotę tę składają się: kwota kapitału w wysokości 350.000,00 zł, kwota prowizji w wysokości 75.916,63 zł, odsetki na dzień 18 maja 2015 r. w wysokości 583,45 zł.

W dniu 26 czerwca 2015 r. pozwana złożyła M. N. (1) oświadczenie o zatrzymaniu prawa własności nieruchomości na zaspokojenie roszczeń z umowy pożyczki oraz o zrzeczeniu się w imieniu pożyczkobiorcy roszczenia o zwrotne przeniesienie prawa własności.

M. N. (1) w dniu 28 czerwca 2015 roku popełnił samobójstwo. Spadek po nim, na podstawie ustawy, nabyli z dobrodziejstwem inwentarza: ojciec B. N. oraz matka M. N. (2) – w częściach równych. B. N. zmarł w dniu 2 lutego 2017 r. Spadek po nim, na podstawie testamentu notarialnego, nabyła w całości żona M. N. (2).

Pismem z dnia 12 października 2017 r., M. N. (2) – za pośrednictwem pełnomocnika w osobie radcy prawnego – wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 1.023.608,72 zł w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania pod rygorem wystąpienia na drogę postępowania sądowego.

W piśmie tym M. N. (2) wskazała, iż powyższa należność wynika z faktu, iż w czerwcu 2015 r., Spółka w wykonaniu uprawnienia do złożenia oświadczenia o zatrzymaniu przewłaszczonej nieruchomości oraz o zrzeczeniu się w imieniu pożyczkobiorcy roszczenia o zwrotne przeniesienie własności nieruchomości, wynikającego z § 5 umowy przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie wierzytelności wynikającej z zawartej umowy pożyczki z dnia 3 lutego 2015 r., uzyskała de facto zaspokojenie swojego roszczenia. M. N. (2) przypomniała, iż pożyczkodawca był zobowiązany do zwrotu pożyczki w kwocie 350.000,00 zł oraz prowizji w łącznej wysokości 91.000 zł. Wobec zaspokojenia roszczenia Spółki z tytułu pożyczki w czerwcu 2015 r., Spółce przysługiwała określona umową prowizja za okres od lutego do czerwca 2015 r. o łącznej kwocie 37.916,65 zł (5x 7.853,33 zł). M. N. (2) nadmieniła, iż mając na uwadze, że pożyczkobiorca uregulował część prowizji w łącznej wysokości 15.083,37 zł, należy przyjąć, że z tytułu udzielonej pożyczki, spółce przysługiwała prowizja w wysokości 22.833,28 zł, a zatem łączna wysokość przysługującej Spółce należności z tytułu umowy ww. umowy pożyczki wynosiła 372.833,28 zł. Powyższe pismo zostało pozwanej skutecznie doręczone w dniu 16 października 2017 r.

Na mocy umowy cesji wierzytelności z dnia 13 października 2017 r. M. N. (2) przeniosła nieodpłatnie na rzecz J. M. przysługującą jej względem pozwanej wierzytelność w postaci roszczenia o zapłatę nadwyżki pomiędzy wartością nieruchomości przejętej przez pozwaną zgodnie z umową przewłaszczenia nieruchomości z dnia 3 lutego 2015 r., a wysokością należności przysługującej pozwanej z tytułu umowy pożyczki z 3 lutego 2015 roku, na dzień złożenia oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania własności tej nieruchomości na zaspokojenie wymagalnych roszczeń z umowy pożyczki.

Pismem z dnia 16 października 2017 roku powód J. M. zawiadomił pozwaną o dokonanej cesji, wskazując, że podtrzymuje żądanie zapłaty kwoty 1.023.608,72 zł zawarte w wezwaniu do zapłaty z dnia 12 października 2017 r., wysłanym Spółce listem poleconym, na warunkach określonych w uprzednim wezwaniu.

Zawiadomienie o cesji zostało pozwanej skutecznie doręczone w dniu 17 października 2017 roku. Powód J. M. zlecił A. - (...) Kancelarii (...) sporządzenie ekspertyzy określającej wartość rynkową prawa własności nieruchomości gruntowej zabudowanej gospodarstwem rolnym, stanowiącej część działki nr (...) i część działki nr (...) oraz działki rolne niezabudowane nr (...) zlokalizowane w miejscowości K. przy ul. (...) w Gminie K., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...).

Rzeczoznawca majątkowy Ł. W. określił, iż wartość nieruchomości – według stanu na miesiąc maj 2015 roku – wynosiła 1.396.442,00 zł.

Wartość rynkowa nieruchomości gruntowej położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), według stanu cen na dzień sporządzenia opinii przez biegłego sądowego tj. 25.02.2019r. wynosiła 1.413.779 zł, natomiast według stanu cen na styczeń 2016 r. – 824.854 zł, a według stanu na dzień 3 lutego 2015 i czerwiec 2015 r., wynosiła 1.279.663 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy zważył, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie w zasadniczej części.

Sąd I instancji wskazał ,że powód J. M. domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 1.036.451,29 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 1.023.608,72 zł od dnia 24 października 2017 r., do dnia zapłaty, a także zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Swoje roszczenie powód wywodził z § 5 pkt 3 umowy przeniesienia własności nieruchomości na zabezpieczenie wierzytelności z dnia 3 lutego 2015 r., zawartej z pozwaną przez M. N. (1). W związku z tym, w pierwszej kolejności należało zbadać legitymację czynną powoda do wystąpienia z niniejszym powództwem.

Zgodnie z treścią przepisu art. 922 § 1 k.c., prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób. Jak wynikało z materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, M. N. (1) zmarł w dniu 28 czerwca 2015 roku, a spadek po nim na podstawie ustawy, nabyli z dobrodziejstwem inwentarza ojciec B. N. oraz matka M. N. (2) – w częściach równych. Następnie będący spadkobiercą M. N. (1) B. N. zmarł w dniu 2 lutego 2017 r. , a spadek po nim, na podstawie testamentu notarialnego, nabyła w całości żona M. N. (2).

Stosownie natomiast do brzmienia przepisu 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią, chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Jak stanowi natomiast § 2 tego artykułu, wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Powód J. M. uzyskał bezpłatnie (art. 510 par. 1 kc) wierzytelność przysługującą M. N. (2) względem pozwanej w postaci roszczenia o zapłatę nadwyżki pomiędzy wartością nieruchomości przejętej przez pozwaną zgodnie z umową przewłaszczenia nieruchomości z dnia 3 lutego 2015 r., a wysokością należności przysługującej pozwanej z tytułu umowy pożyczki z 3 lutego 2015 roku na dzień złożenia oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania własności tej nieruchomości na zaspokojenie wymagalnych roszczeń z umowy pożyczki – a następnie zawiadomił pozwaną o dokonanym przelewie wierzytelności. Wobec powyższego, nie budziła wątpliwości Sądu Okręgowego legitymacja czynna powoda w niniejszej sprawie.

Sąd ten dalej wskazał ,że bezspornym było w niniejszej sprawie, że M. N. (1) przysługiwało prawo własności nieruchomości gruntowej położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Wyżej wymieniony zawarł z pozwaną umowę pożyczki z dnia 3 lutego 2015 r., w drodze której pozwana pożyczyła M. N. (1) kwotę 350.000 zł.

Zgodnie z art. 720 § 1 k.c., przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej (§ 2).

Jak wynikało ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a co było jednocześnie między stronami bezsporne, M. N. (1) przestał wywiązywać się z umowy, albowiem zaniechał dokonywania jej spłat ponad kwotę 30.253,33 zł. Wskutek powyższego, pozwana skorzystała z przewidzianego w § 4 ust. 1 umowy pożyczki uprawnienia, stawiając ją w dniu 13 maja 2015 w stan natychmiastowej wymagalności.

Kluczowym dla niniejszej sprawy był fakt, iż umowa pożyczki z dnia 3 lutego 2015 r. zabezpieczona została wekslem własnym in blanco, a nadto umową przeniesienia na pozwaną należącej do M. N. (1) nieruchomości na zabezpieczenie wierzytelności wynikających z umowy pożyczki.

Stosownie do brzmienia przepisu art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Zawarta przez spadkodawcę poprzednika prawnego M. N. (1) umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie stanowiła czynnością prawną, której treść stanowił stosunek ułożony przez jej strony swobodnie, w oparciu o uregulowaną w ww. artykule zasadę swobody umów.

Jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie, przewłaszczenie jest czynnością rozporządzającą, prowadzącą do nabycia własności przewłaszczanej rzeczy lub prawa przez wierzyciela zabezpieczanej w ten sposób wierzytelności, a dochodzi do niego już z chwilą zawarcia umowy (art. 155 § 1 k.c.). Intencją jej stron nie jest jednak przeniesienie własności rzeczy celem zaspokojenia zobowiązania z innej umowy, np. pożyczki, i przyjęcie przez wierzyciela świadczenia w postaci rzeczy na poczet tego długu, lecz jedynie zabezpieczenie zaspokojenia wierzytelności wynikającej z tej innej czynności przez zagwarantowanie jej wierzycielowi, że będzie mógł z przewłaszczonej rzeczy tę wierzytelność zaspokoić, gdy stanie się wymagalna. Zaspokojenie wierzyciela zabezpieczonej wierzytelności z przewłaszczonej rzeczy następuje zatem nie z chwilą, gdy nabywa on rzecz na własność, ale z chwilą gdy podejmie czynności prowadzące do zaspokojenia się z niej w celu umorzenia w całości lub w części zabezpieczonej wierzytelności (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2011 r., sygn.. akt V CSK 360/10, nie publ.).

W następstwie postawienia pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności, pozwana skorzystała z uprawnienia przewidzianego w § 5 pkt 2) umowy przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie, składając M. N. (1) w dniu 26 czerwca 2015 r. oświadczenie o zatrzymaniu prawa własności nieruchomości na zaspokojenie roszczeń z umowy pożyczki oraz o zrzeczeniu się w imieniu pożyczkobiorcy roszczenia o zwrotne przeniesienie prawa własności.

W oparciu o sporządzoną na potrzeby niniejszego postępowania opinię biegłego sądowego R. D. ustalono, iż wartość rynkowa nieruchomości gruntowej położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), według stanu i cen na dzień sporządzenia opinii wynosiła 1.413.779 zł.

Wobec tego, stwierdzić należało, iż na skutek złożenia oświadczenia o zatrzymaniu prawa własności nieruchomości na zaspokojenie roszczeń z umowy pożyczki oraz o zrzeczeniu się w imieniu pożyczkobiorcy roszczenia o zwrotne przeniesienie prawa własności, po stronie M. N. (1) powstało roszczenie o zwrot kwoty 1.036.451,29 zł, stanowiącej przysporzenie majątkowe po stronie pozwanego. Zgodnie z § 5 pkt 3 umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie zawartej między M. N. (1) a pozwaną, jeżeli wartość przejętej nieruchomości będzie wyższa niż wartość udzielonej pożyczki, to po jej sprzedaży pozwana będzie mogła zaliczyć uzyskane z tego tytułu przychody na pokrycie kosztów sprzedaży i windykacji oraz spłatę wierzytelności z umowy pożyczki wraz z odsetkami, pozostałą kwotę zwracając pożyczkobiorcy.

Powyższe przysporzenie po stronie pozwanej czyniło ją więc jednocześnie bezpodstawnie wzbogaconą. Zgodnie z przepisem art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przytoczony wyżej przepis formułuje cztery ogólne przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia: wzbogacenie jednego podmiotu, zubożenie drugiego podmiotu, związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem, brak podstawy prawnej dla wzbogacenia (bezpodstawność wzbogacenia).

Jak słusznie podkreślono w orzecznictwie, bezpodstawne wzbogacenie ma miejsce wtedy, gdy w rezultacie określonego zdarzenia następuje wzbogacenie jednej osoby kosztem innej, czyli gdy zachodzi wzajemna zależność pomiędzy uzyskaniem korzyści majątkowej przez wzbogaconego a uszczerbkiem majątkowym doznanym przez zubożonego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1974 r., III CZP 53/74, OSNCP 1975 nr 9, poz. 131 oraz wyrok z dnia 25 marca 2004 r., II CK 89/2003, LEX nr 175951).

W konsekwencji Sąd I instancji przyjął, że w niniejszej sprawie powód wykazał zaistnienie wszystkich z powyższych przesłanek. Bez wątpienia obowiązkiem poprzednika prawnego powoda – M. N. (1) było przewłaszczenie na zabezpieczenie prawa własności nieruchomości, a następnie znoszenie jego przejścia wobec niewywiązania się z umowy pożyczki. Pozwana obowiązana była natomiast do zwrotu nadwyżki jaka występowała między wartością nabytej nieruchomości a wymagalnymi wierzytelnościami względem pożyczkobiorcy. W konsekwencji pozwana została wzbogacona kosztem majątku M. N. (1), gdyż uzyskała to, co winno znaleźć się z powrotem w sferze majątkowej wyżej wymienionego, tj. korzyść majątkową w wysokości 1.036.451,29 zł.

Powód wykazał także, że korzyść pozwanej i uszczerbek poprzednika prawnego powoda były wynikiem jednego zdarzenia – przeniesienia własności nieruchomości wskutek niewywiązania się przez M. N. (1) z umowy pożyczki. Nie ulega zatem wątpliwości, że w wyniku działania wyżej wymienionego, pozwana uzyskała jego kosztem, bez podstawy prawnej, korzyść majątkową w postaci nadwyżki między wartością nieruchomości położonej w K., dla której prowadzona jest księga wieczysta (...), a wysokością wymagalnych wierzytelności względem M. N. (1), co z kolei zaktualizowało jego roszczenie – przysługujące obecnie powodowi – względem pozwanej.

Mając na względzie fakt, iż wierzytelności pozwanej wobec M. N. (1) z tytułu umowy pożyczki, po jej postawieniu w stan natychmiastowej wymagalności, wynosiły 377 327,71 zł, nadwyżka, jaką pozwana winna zwrócić powodowi, wynosi 1.036.451,29 zł, i taka kwota podlegała zasądzeniu na rzecz powoda..

O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 § 1 k.c, zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Sąd I instancji miał na uwadze fakt, iż roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia jest roszczeniem bezterminowym, którego wymagalność, stosowanie do art. 455 k.c., zależy od wezwania dłużnika przez wierzyciela, jednakże z uwagi na fakt, iż rzeczywista wartość nieruchomości została ustalona dopiero w toku postępowania sądowego, a powód zażądał należności w oparciu o wartość nieruchomości ustaloną na dzień sporządzenia opinii, odsetki należało zasądzić od dnia następnego po dniu wydania wyroku, tj. 3 stycznia 2020 r. do dnia zapłaty.

Wobec powyższego, roszczenie powoda w zakresie odsetek od 24 października 2017 do dnia zapłaty należało oddalić, o czym orzeczono w pkt. 2. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono w pkt. 3. sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., obciążając nimi pozwaną jako stronę przegrywającą proces. Powód uległ bowiem jedynie w niewielkim stopniu co do części roszczenia odsetkowego.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana zaskarżając go w części zasadzającej i rozstrzygającej o kosztach procesu. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

- naruszenie przepisów postępowania : art. 199 k.p.c. poprzez uwzględnienie powództwa, w sytuacji gdy strona powodowa nie posiadała legitymacji czynnej do jego wytoczenia, a to z uwagi na nieważność umowy cesji wierzytelności, art. 217 § 3 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych strony pozwanej o przesłuchanie świadków, którzy posiadali szczególną wiedzę na temat okoliczności, które winny zostać wzięte pod uwagę przy wydawaniu wyroku, a w konsekwencji nierozpoznanie istoty sprawy, art. 278 § 1 k.p.c. poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wartości nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia w sytuacji gdy wartość ta została ustalona przez M. N. (1) z (...) sp. z o.o. w treści zawartych pomiędzy nimi umów, § 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku, w sprawie opłat za czynności radców prawnych, poprzez przyznanie powodowi kosztów zastępstwa procesu w podwójnej wysokości mimo braku ku temu jakichkolwiek podstaw oraz jednocześnie przedstawiając na tę okoliczność żadnego argumentu,

- naruszenie przepisów prawa materialnego: art. 65 §1 i 2 k.c. w zw. z art. 3531 k.c. w zw. z art. 5 k.c. poprzez błędną interpretację stosunków prawnych łączących pozwaną (...) sp. z o.o. i M. N. (1) i w konsekwencji uznanie, że pożyczkobiorcy przysługuje prawo do domagania się należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, w sytuacji, gdy sam określił wartość nieruchomości na kwotę 350.000 zł i nigdy od przedmiotowego oświadczenia się nie uchylił, art. 409 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że w niniejszej sprawie po stronie pozwanej spółki doszło do bezpodstawnego wzbogacenia.

W konkluzji apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie pierwszym i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa powyżej kwoty 393.690,91 zł oraz o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje. Na wypadek oddalenia niniejszej apelacji, co do pkt. I zaskarżonego wyroku, wniosła o zmianę postanowienia zawartego w pkt. III wyroku z dnia 2 stycznia 2020 roku i przyznanie powodowi zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem I instancji w wysokości jednokrotnej stawki minimalnej.

Powód domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej stawce.( k 681).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Ustalenia te oraz ich prawną ocenę Sąd Apelacyjny podziela, przyjmując je jako własne, uznając zarzuty apelacji za pozbawione uzasadnionych podstaw.

I tak nie ma racji apelująca zarzucając naruszenie art. 199k.p.c. Konstruując powyższy zarzut apelująca sama popada w sprzeczność, bowiem zarzucając sądowi niezastosowanie powołanego przepisu stanowiącego o odrzuceniu pozwu w uzasadnieniu tego zarzutu wskazuje, że powództwo powinno być oddalone z uwagi na brak legitymacji czynnej powoda ,wobec nieważności umowy cesji.

Zgodnie z art. 510§1k.c. umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę , chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły. § 2 art. 510k.c. stanowi natomiast o kauzalności cesji i w tym zakresie ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że brak causy powoduje nieważność umowy cesji, co trafnie podnosi skarżąca. Apelująca pomija jednak, że przyczyną prawną przelewu w odniesieniu do umów sprzedaży i zamiany jest causa acquirendi vel obligandi natomiast causa donandi w zakresie przelewu nieodpłatnego. Pojęcie kauzy nie jest zatem tożsame z odpłatnością czynności, gdyż chęć uzyskania ekwiwalentnego świadczenia nie musi stać za każdą czynnością przysparzającą (causa donandi). Istnieją bowiem kauzalne czynności prawne, które mają charakter nieodpłatny, co miało miejsce w rozpoznawanej sprawie w odniesieniu do umowy cesji z 13.10.2017r. Sama zatem nieodpłatność umowy cesji zawartej między M. N. (2) a powodem nie stanowi o jej nieważności czy pozorności. Wskazywane przez apelującą okoliczności, co do daty umowy cesji, wzywania pozwanej do zapłaty, czy intencji stron umowy cesji co do zawarcia z pozwaną ugody, nie mają żadnego znaczenia dla stwierdzenia nieważności umowy cesji. Nie ma także racji apelująca wskazując, że Sąd pierwszej instancji całkowicie pominął kwestię legitymacji czynnej powoda, czy też podnoszone przez pozwanego okoliczności faktyczne, skoro Sąd Okręgowy wskazał w uzasadnieniu zarówno na okoliczność wezwania pozwanej do zapłaty przez M. N. (2), zawarcie umowy cesji i skuteczne zawiadomienie pozwanej przez powoda o dokonanej cesji, a w dalszej części uzasadnienia wprost wskazał, że „w pierwszej kolejności należało zbadać legitymację czynną powoda do wystąpienia z niniejszym powództwem”.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nieuzasadnione okazały się zarzuty naruszenia art. 217§3k.p.c. w zw. z art. 227k.p.c poprzez oddalenie dowodów z przesłuchania wskazanych przez pozwaną świadków. Trafnie bowiem wskazał Sąd Okręgowy, że okoliczności, na które te osoby miałyby zeznać nie były istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy, a ich przeprowadzenie przyczyniłoby się jedynie do przewlekłości postępowania, nadto z uwagi na śmierć pożyczkobiorcy niemożliwe byłoby również skonfrontowanie treści zeznań świadków z zeznaniami drugiej strony umowy.

W rozpoznawanej sprawie, w kontekście treści umowy oraz zgłoszonego żądania oraz jego podstawy prawnej, nie miały dla sprawy znaczenia takie okoliczności jak stan psycho-fizyczny pożyczkobiorcy czy brak działania pod przymusem (gdyż ten nie uchylił się od skutków swoich oświadczeń), jego wiedza o możliwości przejęcie nieruchomości przez pożyczkodawcę i jej sprzedaży (gdyż to wynika z treści umowy), czy treść pouczeń przedstawionych przez notariusza przy zawieraniu umowy. Nie ma też wątpliwości, że w umowie wskazano wartość nieruchomości jako 350.000 złotych i nie ma znaczenia, kto taką wartość podał. Nie miała też znaczenia sytuacja majątkowa pożyczkobiorcy.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy były bowiem okoliczności dotyczące faktycznej wartości nieruchomości przejętej przez pozwaną na zaspokojenie jej wierzytelności (oświadczeniem z 26.06.2015r.) i wysokość wierzytelności pozwanej na ten dzień, a co za tym idzie

wysokości nadwyżki w majątku pozwanej powstałej w wyniku tej czynności. Okoliczności te wynikały ze zgromadzonych w sprawie dokumentów oraz opinii biegłego. Nawet bowiem przyjęcie, że to pożyczkobiorca świadomie i dobrowolnie określił wartość będącej przedmiotem zabezpieczenia nieruchomości na kwotę 350.000 złotych, nie zmienia faktu, że w wyniku jej definitywnego przejęcia przez pozwaną, uzyskała ona korzyść majątkową znacznie przewyższającą wysokość własnej wierzytelności względem pożyczkobiorcy. Stąd też konieczne w niniejszej sprawie było skorzystanie z opinii biegłego, gdyż ustalenie faktycznej wartości nieruchomości wymagało wiadomości specjalnych. Wbrew twierdzeniom pozwanej, rozpoznając żądanie powoda, Sąd nie mógł przyjąć wartości nieruchomości wskazanej z umowie pożyczki bez zbadania jej realnej wartości. Z tych względów zarzut naruszenia art. 278§1 k.p.c. okazał się niezasadny.

Nieuzasadniony okazał się także zarzut naruszenia art. art. 65 §1 i 2 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 5 k.c.

Pozwana kwestionuje, że do zaspokojenia wierzytelności z tytułu pożyczki doszło z dniem złożenia oświadczenia o zatrzymaniu nieruchomości z 26.06.2015r. i zrzeczeniu się w imieniu pożyczkobiorcy prawa do żądania jej zwrotu. Pozwana stanowisko to opiera na dwóch przesłankach: umownym ustaleniu wartości nieruchomości na kwotę 350.000 złotych oraz treści §5 ust.3 umowy przewłaszczenia, w którym jest mowa o spłacie wierzytelności z pożyczki po sprzedaży nieruchomości. Na tej podstawie pozwana twierdzi, że wierzytelność z tytułu pożyczki nadal nie jest spłacona, a co za tym idzie pozwana nie jest bezpodstawnie wzbogacona. Powyższy pogląd nie zasługuje na aprobatę. Stanowisko apelującej w tym przedmiocie pomija bowiem fakt, że stała się ona definitywnym właścicielem nieruchomości o wartości znacznie przewyższającej wysokość długu, który poprzez zatrzymanie własności nieruchomości został zaspokojony. Zgodnie bowiem z zawartymi umowami pożyczki i przewłaszczenia zaspokojenie całej wierzytelności pozwanej nastąpiło już w momencie złożenia oświadczeń o zaliczeniu własności przewłaszczonej nieruchomości na poczet spłaty zadłużenia, co wynika wprost z §4 ust. 5 umowy pożyczki z 3.02.2015r. Wskazano w nim, że „w przypadku postawienia pożyczki w stan natychmiastowej wymagalności pożyczkodawca jest uprawniony do złożenia oświadczenia z podpisem notarialnie poświadczonym o zaliczeniu własności nieruchomości (...) na poczet spłaty pożyczki. Stąd nie jest zobowiązany do złożenia oświadczenia o zwrotnym przeniesieniu własności nieruchomości...” Powyższe zostało powtórzone w umowie o przewłaszczenie na zabezpieczenie (§2 myślnik 2 tiret 4 w zw. z §5 pkt 2 umowy). Dodatkowo potwierdza to fakt, że jednocześnie pozwana w imieniu dłużnika złożyła oświadczenie o zrzeczeniu się prawa do żądania zwrotnego przeniesienia własności. Można zatem w uproszczeniu powiedzieć, że o ile przez podpisanie umowy z 3 lutego 2015r. nastąpiło przewłaszczenie na zabezpieczenie, to przez złożenie oświadczeń z 26.06.2015r. zamieniło się ono w przewłaszczenie na zaspokojenie. Sąd I instancji prawidłowo zatem zinterpretował umowę w tym zakresie uznając, że z dniem przejęcia nieruchomości doszło do zaspokojenia wierzytelności z tytułu pożyczki i powinno dojść do rozliczenia między stronami uzyskanej przez pozwaną nadwyżki wartości. O konieczności rozliczenia takiej nadwyżki traktuje również §5 ust.3 in fine umowy przewłaszczenia, co dodatkowo potwierdza, że pozwana miała świadomość, że faktyczna wartość nieruchomości jest wyższa niż wysokość udzielonej pożyczki. Nie można przy tym podzielić poglądu apelującej, że do czasu sprzedaży całej nieruchomości roszczenie z tytułu pożyczki nadal nie jest zaspokojone .

Powołany paragraf umowy dotyczy jedynie sposobu rozliczenia nadwyżki po sprzedaży nieruchomości, a więc kwestii technicznej. Statuuje on również uprawnienie pozwanej do doliczenia do swojej wierzytelności kosztów sprzedaży nieruchomości, ale nie stanowi o braku konieczności rozliczenia w przypadku braku sprzedaży nieruchomości. Strony w umowie nie uregulowały rozliczenia nadwyżki wartości przewłaszczonej nieruchomości nad wartością pokrywająca zabezpieczony dług w przypadku braku sprzedaży nieruchomości . W tej sytuacji, podzielić należy pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 13.05.2011r , sygn.akt. V CSK 360/10, że „o ile zaspokojenie wierzyciela wierzytelności zabezpieczonej przewłaszczeniem na zabezpieczenie następuje przez zatrzymanie rzeczy na własność po wygaśnięciu roszczenia o zwrotne przeniesienie jej własności, to nadwyżka wartości rzeczy przewłaszczonej nad wartością pokrywającą zabezpieczony dług podlega zwróceniu przewłaszczającemu . Żądanie wydania dłużnikowi nadwyżki kwoty uzyskanej z przewłaszczonej rzeczy nad kwotą pokrywającą dług zabezpieczony prawem jej własności, znajduje podstawę w art. 405 k.c. Rozliczenie dokonane powinno być w pieniądzu, bowiem brak jest podstaw ku temu, by przewłaszczoną rzecz dzielić i zwracać dłużnikowi ewentualną nadwyżkę jej wartości w formie jakiejś wydzielonej części przewłaszczonej rzeczy.” Takie żądanie zostało zgłoszone przez powoda.

Nie ma także racji apelująca wywodząc, że pozwana w sytuacji zaliczenia własności nieruchomości na poczet długu, była zobowiązana do rozliczenia się z pożyczkobiorcą jedynie w odniesieniu do określonej w umowie przez strony- zaniżonej w stosunku do rzeczywistej- wartości nieruchomości w kwocie 350.000zł.

Przyjęcie tego poglądu powodowałoby, że pozwana uzyskałaby przysporzenie przekraczające wartością przysługującą jej wobec pożyczkobiorcy wierzytelność, co sprzeciwia się naturze przewłaszczenia na zabezpieczenie i tym samym wykracza poza dopuszczalną swobodę umów .

W myśl art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć swój stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku prawnego, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Naturą (właściwością) umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nie jest przeniesienie prawa własności na wierzyciela w celu dokonania przysporzenia majątkowego na jego rzecz, lecz mobilizowanie dłużnika do wykonania zobowiązania i dalej ułatwienie wierzycielowi zaspokojenia wierzytelności. Poza naturą przewłaszczenia na zabezpieczenie pozostaje zatem zastrzeżenie zwrotu nadwyżki ponad wierzytelność obejmującą kwotę pożyczki z odsetkami jedynie w zakresie zaniżonej przez strony w umowie wartości nieruchomości, jako, że przewłaszczenie na zabezpieczenie ma służyć umorzeniu istniejącego między stronami zabezpieczonego zobowiązania , a nie przysporzeniu majątkowemu na rzecz wierzyciela.

W świetle powyższego stwierdzić należy, że dokonując oceny postanowień zawartych umów Sąd I instancji dokonał ich prawidłowej wykładni, uznając, że z zarówno z zapisów umowy jak i z istoty nawiązanego stosunku prawnego wynika obowiązek rozliczenia się pozwanej z nadwyżki majątku uzyskanej po zaspokojeniu swojej wierzytelności.

Nieuzasadniony okazał się także zarzut naruszenia art. 409k.c.Nie ma racji apelująca wywodząc, że powód nie udowodnił faktycznego zubożenia, gdyż w majątku pożyczkobiorcy pozostały również inne długi. Zubożenie po stronie pożyczkobiorcy polegało bowiem na wyjściu z jego majątku składnika majątkowego o wartości znacznie przewyższającej wysokość zobowiązania, które wskutek tej czynności zostało zaspokojone. Do zubożenia kredytobiorcy doszło zatem w tym samym momencie, w którym doszło do wzbogacenia pożyczkodawcy. Stan pozostałego majątku pożyczkobiorcy nic w tym zakresie nie zmienia. Również stanowisko pozwanej co do braku wzbogacenia po jej stronie , przynajmniej do czasu dalszej odsprzedaży zatrzymanej nieruchomości jest całkowicie niezasadne. Pozwana pomija, że w dniem 26.06.2015r. stała się właścicielem nieruchomości wartej ponad milion złotych bez prawa pożyczkobiorcy do żądania jej zwrotu. Pozwana zdaje się też pomijać, że nawet po sprzedaży części tej nieruchomości za zaniżoną cenę 400.000 złotych,( wartość sprzedanej nieruchomości gruntowej według cen ze stycznia 2016 r wynosiła 824.825zł – opinia biegłego k 387 ) nadal pozostaje właścicielem pozostałych działek o wartości przekraczającej 500.000zł złotych. 

Nie budzi też wątpliwości, że korzyść przewyższającą wartość wierzytelności z tytułu udzielonej pożyczki, pozwana uzyskała bez podstawy prawnej, co wynika chociażby z samej istoty przewłaszczenia na zabezpieczenie. Należy przy tym podkreślić, że pojęcia podstawy prawnej wzbogacenia i podstawy prawnej świadczenia nie pokrywają się. Na bezprawny charakter zatrzymania takiej nadwyżki wskazują wypowiedzi przedstawicieli doktryny i judykatury. Zgodnie ze stanowiskiem doktryny (m.in. Gudowski Jacek (red.). Kodeks cywilny. Komentarz. Tom EU. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II): brak podstawy prawnej, w rozumieniu art. 405 k.c., może mieć miejsce także wówczas, gdy wprawdzie strony wiązała umowa, jednakże uzyskana korzyść nie ma podstawy w jej postanowieniach ani przepisach prawa. W orzecznictwie przyjęto, że z tego powodu świadczeniem nienależnym (bezpodstawnym wzbogaceniem) jest np.: (...)- część wartości rzeczy przewłaszczonej na zabezpieczenie, z której zaspokoił się wierzyciel, w zakresie przekraczającym wysokość zabezpieczanej wierzytelności (wyrok SN z dnia 22 października 2014 r., II CSK 784/13, M. Praw. 2015, nr 16, s. 870).

Niezależnie zatem od sposobu zaspokojenia wierzyciela z przedmiotu przewłaszczenia na zabezpieczenie , o ile zatrzymuje on kwotę przekraczającą wartość wierzytelności pokrywanej z przewłaszczonej rzeczy , to kwota ta stanowi jego korzyść uzyskaną bez podstawy prawnej kosztem ustanawiającego zabezpieczenie dłużnika.

Sytuacja taka zachodziła w rozpoznawanej sprawie. Sąd Okręgowy prawidłowo zatem uznał, że doszło do bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanej jak również prawidłowo ustalił , że wysokość tego wzbogacenia wynosi 1.036.451,29 złotych, co stanowi różnicę pomiędzy wartością nieruchomości przejętej przez pozwaną w kwocie 1.413.779,00 złotych, a wysokością wierzytelności pozwanej względem pożyczkobiorcy w kwocie 377.327,71 złotych.

Ustalając wartość przejętej nieruchomości Sąd I instancji prawidłowo określił ją w oparciu o opinię biegłego sądowego według stanu i cen na dzień sporządzenia opinii ,bowiem chwilą wymagalności roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia , którego wysokość zostaje ustalona według cen z daty orzekania, jest dzień wyrokowania.

W ocenie Sądu Apelacyjnego na ustalenie wartości wzbogacenia po stronie pozwanej nie miało znaczenia późniejsze odsprzedanie części nieruchomości. Pozwana uzyskała nienależne przysporzenie w momencie kiedy złożyła stosowne oświadczenie o zatrzymaniu nieruchomości, co skutkowało wygaśnięciem roszczenia o przeniesienie jej własności po stronie powoda i umorzeniem jego zobowiązania zapłaty. Węzeł obligacyjny wynikający ze stosunku prawnego pożyczki i zabezpieczenia wygasł. W tym momencie pozwana była uprawniony do dokonywania rozporządzeń nieruchomością, w tym także do sprzedaży po zaniżonej cenie. Wartość przysporzenia po stronie apelującej odnosi się do rzeczywistej wartości nieruchomości, nie zaś do uzyskanej następnie ceny. Pozwana niewątpliwie od początku miała świadomość rzeczywistej wartości nieruchomości. Dokonując sposobu zaspokojenia poprzez zatrzymanie nieruchomości pozwana musiał liczyć się z tym, że będzie zobowiązana do zwrotu pożyczkobiorcy nadwyżki wartości nieruchomości nad wierzytelnością z tytułu pożyczki i to niezależnie od tego czy nieruchomość tę odsprzeda czy nie i za jaką cenę.

W tym kontekście istotne są też działania pozwanej, która zamierzała sprzedać część nieruchomości za dwukrotnie zaniżoną cenę małżonkowi członka zarządu pozwanej spółki, a w sytuacji jak Agencja Nieruchomości Rolnych ( obecnie Krajowy Ośrodek wsparcia (...)) skorzystała z prawa pierwokupu, chciała tę czynność unieważnić, powołując się na brak zgody zgromadzenia wspólników na sprzedaż nieruchomości z uwagi na zaniżoną cenę.( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 19.12.2018r , I ACa 230/18).

Przyjęcie odmiennego stanowiska, tj. że kluczowa dla ustalenia wysokości wzbogacenia powinna być cena uzyskana przez wzbogaconego z tytułu dalszej sprzedaży nieruchomości, w szczególności sprzedaży po zaniżonej cenie, prowadziłoby do wniosku, że do pożyczkodawca decydowałby o wysokości swojego przysporzenia bądź jego braku.

Prawidłowo także Sąd Okręgowy ustalił, iż wysokości wierzytelności pozwanej na dzień jej zaspokojenia wynosiła 377.327,71 złotych. Zgodnie z umową pożyczki wysokość należności głównej wynosiła 350.000 złotych. Do tego należy doliczyć prowizję za okres od udostępnienia środków do spłaty- za każdy rozpoczęty miesiąc korzystania z kapitału pożyczkodawcy. Stanowi o tym wyraźnie §2 pkt 2 ostatnie zdanie umowy pożyczki. Skoro do zaspokojenia wierzytelności pożyczkodawcy doszło w czerwcu 2015 roku, to prowizja za dalsze miesiące nie należała się. Pozwanej przysługiwała zatem prowizja od lutego do czerwca 2015 roku, tj. za 5 miesięcy. Daje to kwotę 37.916,65 złotych (5x 7.583,33 zł). Mając jednak na uwadze, że pożyczkobiorca uregulował część prowizji w łącznej wysokości 15.083,37 zł (co wynika z oświadczenia pozwanej z 13.05.2015r k 30.) należy przyjąć, że z tytułu udzielonej i zaspokojonej pożyczki pozwanej przysługiwała prowizja w wysokości 22.833,28 złotych. Ponadto zgodnie z §4 pkt 2 umowy w przypadku postawienia w stan wymagalności kwoty pożyczki od kapitały wymagalnego pożyczkobiorca zobowiązał się zapłacić pożyczkodawcy odsetki w wysokości 12 % w skali roku. Wysokość odsetek za okres od 13.05.2015r. do 26.06.2015r. od kwoty należności głównej i prowizji za 5 miesięcy obowiązywania umowy pożyczki tj. od kwoty 372.833,28 złotych wynosi 5.393,31 złotych, przy czym jest to kwota przewyższająca kwotę odsetek maksymalnych, które w tym przypadku wynoszą 4.494,43 zł. Zgodnie bowiem z art.359 §2] k.c. maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne), która od 5 marca 2015r. wynosiła 2,5%. A zatem w okresie od 13.05.2015r. do 26.06.2015r. odsetki maksymalne wynosiły 10% w skali roku, co przy uwzględnieniu ilość dni opóźnienia (44) oraz wymagalnej kwoty z umowy pożyczki wynosi 4.494,43 zł (372.833,28 zł x 44 dni x 10 % /365 dni). Przyjmując zatem, że pozwanej za okres 13.05.2015r.-26.06.2015r. należały się odsetki w wysokości odsetek maksymalnych to łączna wysokość wierzytelności pozwanej na dzień 26.06.2015 roku wynosiła 377.327,71 złotych (350.000 + 22.833.28+ 4494,43).

Wobec powyższego wskazać należy, że Sąd I instancji prawidłowo ustalił wysokość wzbogacenia pozwanej na kwotę 1.036.451, 29 złotych, mimo, że w uzasadnieniu wyroku nie zawarł szczegółowych wyliczeń co do wysokości wierzytelności pozwanej, które uległa zaspokojeniu wskutek złożonych oświadczeń z 26.06.2015r.

Nie ma również racji apelująca zarzucając naruszenie §15 ust.3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

W niniejszej sprawie w związku z charakterem żądania nakład pracy pełnomocnika powoda był znaczny, co znalazło odzwierciedlenie w przygotowanych przez niego pismach procesowych, w których przedstawiał argumentację prawną wspartą bogatym orzecznictwem, czym przyczynił się również do rozstrzygnięcia wielu zagadnień prawnych pojawiających się w toku sprawy. Ponadto zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa w wysokości wyższej niż minimalna uzasadnia wysoka wartość przedmiotu sporu. Stąd też orzeczenie Sądu I instancji w zakresie kosztów zastępstwa procesowego należy uznać za prawidłowe.

Biorąc powyższe pod uwagę apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na podstawie art. 385k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. §10 ust.1pkt.2 w zw. z §2pkt.7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 10.2015r w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz.U. 2015. 1800ze zm.). W ocenie Sądu Apelacyjnego nakład pracy pełnomocnika powoda na etapie postepowania apelacyjnego uzasadniał zastosowanie stawki minimalnej.

Małgorzata Goldbeck-Malesińska Małgorzata Kaźmierczak Ryszard Marchwicki

(...)

Sekretarz sądowy

P. A.