Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Mariola Głowacka
Sędziowie:	SSA Bogdan Wysocki SSO del. Małgorzata Goldbeck-Malesińska (spr.)
Protokolant:	st.sekr.sądowy Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu w dniu 10 września 2014 r.

na rozprawie

sprawy z powództwa Spójnia (...) spółki

z ograniczoną odpowiedzialnością w N.

przeciwko M. P.

o ochronę dóbr osobistych ewentualnie o zakazanie czynów nieuczciwej konkurencji

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 3 kwietnia 2014 r., sygn. akt XII C 12/12

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 270 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSO del Małgorzata Goldbeck-Malesińska SSA Mariola Głowacka SSA Bogdan Wysocki

Sygn. akt I ACa 587/14

UZASADNIENIE

Powód - (...) spółka z o.o. z siedzibą w N., wniósł o:

I.  nakazanie pozwanemu M. P. zaprzestania naruszania dóbr osobistych powoda oraz dopełnienia czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia, w szczególności poprzez:

1.  zobowiązanie pozwanego do wycofania wniosku o rejestrację odmiany ogórka pod nazwą (...) złożonego w jednostce rejestrującej U. kontrolniko a zkusebniho ustavu zemedelskeho w (...)

2.  zobowiązanie pozwanego do wydania powodowi, poprzez dostarczenie do jego siedziby, wszystkich posiadanych nasion odmiany ogórka (...) oraz odmiany ogórka(...)tj. komponentu ojcowskiego mieszańca ogórka (...) i odmiany ogórka (...) tj. komponentu matecznego mieszańca ogórka (...),

3.  zobowiązanie pozwanego do wydania powodowi całej dokumentacji naukowej i prawnej związanej z hodowlą odmiany ogórka (...) oraz komponentów rodzicielskich odmiany ogórka (...),

4.  zakazanie pozwanemu posługiwania się nazwą własną (...) w celu oznaczania odmiany ogórka oraz wprowadzania tak oznaczonych ogórków do obrotu,

5.  zakazanie pozwanemu umieszczania nazwy własnej (...) w jakichkolwiek dokumentach, w tym związanych z wprowadzeniem ogórków do obrotu,

6.  zakazanie pozwanemu posługiwania się nazwą własną (...) w celach reklamowych praz przy wykonywaniu innych działań promujących sprzedaż ogórków,

7.  zobowiązanie pozwanego do usunięcia nazwy własnej (...) z będących w jego posiadaniu jakichkolwiek przedmiotów lub materiałów, w tym także z tych wprowadzonych przez niego do obrotu,

8.  zakazanie pozwanemu na przyszłość naruszania dóbr osobistych powoda we wskazanym powyżej zakresie,

9.  zakazanie pozwanemu na przyszłość prób rejestracji odmiany ogórka (...) i odmian ogórków będących komponentami rodzicielskimi odmiany ogórka (...) i odmian ogórków będących komponentami rodzicielskimi odmiany ogórka (...) w jakichkolwiek jednostkach rejestrujących.

II.  Zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej oraz zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17,- zł,

Ewentualnie o:

III.  nakazanie pozwanemu M. P. usunięcia skutków naruszenia prawa powoda do odmiany ogórka (...) oraz komponentów rodzicielskich odmiany ogórka (...), a także wydania uzyskanych korzyści związanych z naruszeniem wyłącznego prawa, w szczególności poprzez zobowiązanie pozwanego do działań określonych w pkt I. 1-3 i 7 powyżej i zakazanie pozwanemu działań określonych w pkt I. 4-6 i 8-9 powyżej,

IV.  Zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej oraz zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17,- zł,

Ewentualnie o:

V.  nakazanie pozwanemu zaniechanie niedozwolonych działań, będących czynami nieuczciwej konkurencji, a polegających na zagrażającemu interesowi powoda, działaniu sprzecznym z prawem i dobrymi obyczajami, w szczególności na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa powoda (w tym poprzez wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa), w skład której wchodzą informacje, dotyczące hodowli ogórka (...) oraz wprowadzającym w błąd oznaczeniu towaru jako ogórka (...), mogącym się kojarzyć z produktem powoda oraz usunięcia skutków tych niedozwolonych działań oraz wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, w szczególności poprzez zobowiązanie pozwanego do działań określonych w pkt I. 1-3 i 7 powyżej i zakazanie pozwanemu działań określonych w pkt I. 4-6 i 8-9 powyżej.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz powództwa ewentualnego i o zasądzenia od powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z uwzględnieniem opłaty skarbowej. Twierdził, że ochrona prawna odmiany ogórka (...) trwała 20 lat, a prawa ochronne powoda do tej odmiany ogórka oraz do komponentów rodzicielskich wygasło zanim pozwany złożył wniosek o rejestrację odmiany w (...)jako kolejny hodowca.

Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2014 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu w punkcie I oddalił powództwo, w punkcie II oddalił powództwo w zakresie roszczeń ewentualnych, w punkcie III uiszczonymi kosztami sądowymi obciążył w całości powódkę, a nadto zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 377 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany zatrudniony był od 1 lipca 1975 roku do 1 czerwca 1991 roku w przedsiębiorstwie państwowym o nazwie W. (...) Przedsiębiorstwo Państwowe w P..

Dnia 28 czerwca 1991 roku Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej zarządzeniami oznaczonymi numerami (...) dokonał podziału wymienionego przedsiębiorstwa na dwa, a mianowicie: W. (...) w P. i Przedsiębiorstwo (...) w N. wskazując przymioty nowo utworzonych przedsiębiorstw umożliwiające ich wpisanie do rejestru przedsiębiorstw. Zakres działania Przedsiębiorstwa (...) w N. ograniczył do: produkcji materiału siewnego roślin warzywnych, hodowli twórczej i zachowawczej roślin warzywnych i obrotu materiałem siewnym. Sąd Rejonowy w Poznaniu w postanowieniu o wpisie do rejestru przedsiębiorstw z 22 listopada 1991 roku wskazał dodatkowo „produkcję ogólnorolną w rozmiarach niezbędnych do właściwego prowadzenia produkcji" i „inną działalność gospodarczą" jako dodatkowe zakresy działania. Wskazał też pozwanego jako tymczasowego kierownika przedsiębiorstwa . W okresie od 6 września 1991 r. do 31 maja 1993 r. pozwany pełnił funkcję dyrektora tego przedsiębiorstwa.

Dnia 12 września 1991 roku pomiędzy W. (...) w P. i Przedsiębiorstwem (...) w N. działającymi przez przedstawicieli zawarte zostało porozumienie dotyczące podziału majątku, zgodnie z którym W. (...) w P. zrzekła się na rzecz Przedsiębiorstwa (...) w N. „prawa własności do ... odmian roślin" w tym do ogórka polowego „ (...) (...).

W dniu 21 maja 1993 roku Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej wydał zarządzenie w sprawie (...) Przedsiębiorstwa (...) w N.. Majątek zlikwidowanego przedsiębiorstwa został przekazany Agencji (...), która założyła spółkę pod firmą : (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" z siedzibą w N. i jako aport wniosła do tej spółki prawa do odmian rozmaitych roślin warzywnych w tym prawa do ogórka polowego „ (...) (...) ^{( 1”)} , a także (...) wskazując, że przelewa wszelkie prawa do odmian wynikające z „postanowień ustawy o nasiennictwie". Pozwany do dnia 27 września 2007 r. pełnił funkcję prezesa zarządu tej spółki. Dnia 7 stycznia 2008 roku z pozwanym zawarto umowę o pracę na stanowisku doradcy prezesa, która rozwiązana została z dniem 3 grudnia 2009 roku. za porozumieniem stron. W dniu 2 kwietnia 2007 roku, pozwany podpisał „Regulamin przyznawania premii autorskiej dla twórców /autorów/ roślin warzywnych wyhodowanych w (...) Spółka z o.o." w N.". W regulaminie tym wskazano między innymi, że wszystkie wyhodowane odmiany roślin warzywnych wytworzone przez pracowników (...) Spółka z o.o." w N. pozostają własnością tej spółki, a twórca pisemnie akceptując ten regulamin oświadcza, że wszelkie informacje technologiczne, handlowe, marketingowe, know- how i inne mające wartość gospodarczą stanowią tajemnicę Hodowcy. Autor jest zobowiązany do zachowania wskazanych informacji w tajemnicy wobec osób trzecich, a jej naruszenie będzie traktowane jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. Po przejściu na emeryturę pozwany przestał być pracownikiem powódki i nie przysługiwało mu już prawo do dodatkowego wynagrodzenia w wysokości 0,6-0,8% od sprzedaży odmian , których był twórcą, lub współtwórcą.

Pozwany był autorem (działającym wraz z zespołem pomocniczym) ogórka polowego o nazwie „ (...) (...) a także jego komponentu ojcowskiego i matecznego.

W dniu 23 czerwca 1988 r. Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych wydał decyzję o wpisaniu do Księgi Ochrony Wyłącznego Prawa /nr W l/ rośliny uprawnej ogórek polowy „ (...) (...) , a pismem z dnia 30 czerwca 2008 roku zawiadomił powódkę, że z dniem 5 grudnia 2008 roku ustało wyłączne prawo powódki, jako hodowcy do odmiany ogórka (...) i nastąpiło „wygaśnięcie okresu ochrony prawnej".

W dniu 31 grudnia 1988 roku Centralny Ośrodek Badania (...)wydał decyzję o wpisaniu do Księgi Ochrony Wyłącznego Prawa (...) komponentu ojcowskiego ogórka polowego „ (...) (...), który to komponent oznaczono jako „(...) a pismem z dnia 30 czerwca 2008 roku zawiadomił powódkę, że z dniem 30 grudnia 2008 r. ustało wyłączne prawo powódki, jako hodowcy do tej odmiany i nastąpiło „wygaśnięcie okresu ochrony prawnej".

W dniu 15 kwietnia 1989 roku Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych wydał także decyzję o wpisaniu do Księgi Ochrony Wyłącznego Prawa (...)komponentu matecznego ogórka polowego (...), który to komponent oznaczono jako (...)", a pismem z dnia 27 marca 2009 roku zawiadomił powódkę, że z dniem 14 kwietnia 2009 roku ustało wyłączne prawo powódki, jako hodowcy do odmiany ogórka (...) i nastąpiło „wygaśnięcie okresu ochrony prawnej".

W dniu 18 grudnia 2009 roku pozwany złożył do działającej w Republice (...)instytucji rejestrującej odmiany roślin w skrócie (...), wniosek o wpis ogórka o nazwie (...) wskazując jako roślinę zgłaszaną ogórek (...). W toku postępowania przed (...) Centralny Ośrodek (...) zgłosił zastrzeżenia co do zgłoszonych do rejestracji odmian mieszańcowych ogórka (...). W dniu 22 marca 2011 roku przedstawiciele (...) i (...) przeprowadzili pierwszą kontrolę zachowania odmiany w hodowli prowadzonej przez pozwanego. Pobrano wówczas próby nasion odmiany zgłoszonej do rejestracji w(...), a także komponentów matecznych i ojcowskich oraz zobowiązano pozwanego do dostarczenia próbek nasion, od których pozwany zapoczątkował hodowlę i opisano schemat i metody hodowli zastosowane przez pozwanego. W dniu 16 maja 2011 roku przedstawiciele obu tych instytucji przeprowadzili kolejną kontrolę i ustalili, że czas kontroli w tzw. sezonie zamkniętym nie umożliwiał potwierdzenia tożsamości odmian. Wątpliwości wzbudził też krótki czas otrzymania komponentów z mieszańca. Przedstawiciele obu instytucji uzgodnili, że zostaną wyznaczeni niezależni eksperci, którzy powinni wyjaśnić jednoznacznie możliwość segregacji odmian mieszańcowych i otrzymanie w ten sposób linii rodzicielskich, zwłaszcza w tak krótkim czasie. Jeśli opinia ekspertów będzie negatywna, to odmiany mieszańcowe wzbudzające zastrzeżenia, w tym odmiana zgłoszona przez pozwanego, nie zostaną zarejestrowane w (...).

Dnia 14 lutego 2013 roku (...) wydał decyzję o zarejestrowaniu gatunku ogórka (...) pod nazwą (...).

Powódka sprzedawała i sprzedaje nasiona ogórka „ (...) (...) hurtowniom, oraz przedsiębiorcom i rolnikom zajmującym się produkcją ogórków na terenie Polski i nie planuje ich sprzedaży w innych krajach. Sprzedawane nasiona zabezpiecza w hermetycznie zamkniętych pojemnikach i oznacza swoją nazwą, a także wskazuje numer partii nasion. Ze względu na stałych odbiorców oraz stabilną pozycję na rynku w Polsce i troskę o zachowanie renomy firmy, powódka chroniła i chroni komponenty mateczne i ojcowskie roślin, których nasiona uzyskuje i sprzedaje, a także wszelką dokumentację związaną z pozyskaniem odmian roślin jako tajemnice przedsiębiorstwa. Kooperanci produkujący nasiona są kontrolowani i rozliczani z ilości wysianego materiału nasiennego, a w umowach zobowiązują się do zwrotu nasion nie wysianych. Jako pierwotny hodowca ogórka (...) powódka może sprzedawać jego nasiona we wszystkich krajach europejskich. Powódka obawia się, że rozpoczęcie i kontynuowanie przez pozwanego sprzedaży nasion ogórka zarejestrowanego w (...) doprowadzi do rozprowadzania tych nasion także przez pokątnych sprzedawców, do zagrożenia renomy powódki jako firmy rozprowadzającej te nasiona i wymiernych strat finansowych.

Powódka nie złożyła doniesienia o popełnieniu przez małżonków W. przestępstwa kradzieży nasion.

Pozwany planuje sprzedaż nasion ogórka zarejestrowanego w (...) na terenie państw południowoeuropejskich, głównie na W. i w(...) także w(...)i innych krajach należących do Unii Europejskiej pod swoim nazwiskiem, ewentualnie pod swoją firmą, jeśli rozpocznie działalność gospodarczą. Zapewniał, że odmianę (...) wyhodował stosując wynalezioną przez siebie metodę, że jest pasjonatem hodowli roślin, genetyki i nasiennictwa, a w przeszłości uzyskał 20 odmian ogórków.

Pozwany nie dopuścił się bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powódki wskazanych w pozwie, ani żadnego z czynów nieuczciwej konkurencji. Powódka nie wykazała też, aby działał na terenie (...) z pogwałceniem przepisów ustawy o ochronie odmian roślin.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił na podstawie dokumentów, które szczegółowo wymienił w uzasadnieniu. Uznał, że ich autentyczności strony nie kwestionowały, a jedynie odmiennie interpretowały ich znaczenie i skutki. Sąd Okręgowy ustaleń dokonał także w oparciu o zeznania świadka W. W. (2) i zeznania stron: zeznania prezesa powódki P. W. i zeznania pozwanego. Sąd dał im wiarę w części w jakiej potwierdzały się wzajemnie i znalazły potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym przyjętym za podstawę ustaleń.

Przeprowadzenie pozostałych dowodów uznał za zbędne dla wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Zeznania wnioskowanych przez powoda świadków A. L. i A. D. w ocenie Sądu Okręgowego nie dotyczyły meritum sprawy. Sąd ów podniósł nadto, iż strony nie uprzedziły o nieprzerwanej obecności A. L. na sali rozpraw podczas przesłuchania, wskazał, iż jeśli istotnie doszłoby do przywłaszczenia nasion, czyli naruszenia chronionej przez pozwanego tajemnicy przedsiębiorstwa powód powinien zgłosić ten fakt organom ścigania, ewentualnie przeprowadzić własne ustalenia na okoliczność tego co stało z brakującymi nasionami i czy ktoś nimi nie handluje bez uprawnień. Jak wskazał, powód nie podjął takich czynności. Za zbędny Sąd I instancji uznał także dowód z zeznań świadka P. P. - syna pozwanego podniósł, iż okoliczności wskazane w tezie dowodowej stanowiły ogólne dywagacje i były wyjaśniane przez (...) oraz w zeznaniach pozwanego. Sąd Okręgowy oddalił także wniosek o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka K. S.. Wskazał, iż lista pytań do wymienionej dotyczyła odpowiedzi na pytania powódki zawarte w dwóch pismach, z których pierwsze jest nie podpisane i nie zawiera daty, a zeznania świadka dotyczyć miały ogólnej wiedzy o rozszczepianiu odmian mieszańcowych według znanych metod i prac pani świadek będącej profesorem (...) w W.. Za zbędne i znacząco przedłużające postępowanie Sąd I instancji uznał postępowanie dowodowe w zakresie wniosków powódki o zlecenie opinii biegłemu z dziedziny genetyki i roślin warzywnych na okoliczność czasu potrzebnego do uzyskania odmiany ogórka zgłoszonego przez pozwanego do rejestracji w (...)oraz w zakresie wniosku pozwanego o przeprowadzenie eksperymentu procesowego. Z tych przyczyn zgłoszone wnioski oddalił. Odwołał się ponownie do okoliczności prowadzenia przez (...) postępowania rejestracyjnego , tego, że od 2009 roku do 2013 roku, czyli przez około 3 lata wykonywano kontrole przy udziale stron i przedstawicieli (...), a także do zobowiązania się w 2011 roku do zlecenia niezależnym ekspertom wydania opinii wyjaśniającej zastrzeżenia krótkiego czasu wyhodowania zgłoszonej do rejestracji odmiany ogórka. Sąd ów podkreślił, iż przedstawiciele (...) i (...) ustalili, że jeśli opinia będzie negatywna (...) odmówi rejestracji. Fakt dokonania rejestracji przez (...) pozwalał – w ocenie Sądu Okręgowego - na wyciągnięcie wniosku o tym, że opinia była pozytywna.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Okręgowy zważył:

Powód jest osobą prawną i jego dobra osobiste podlegają ochronie prawnej na podstawie art. 23 k.c. i 24 k.c. w związku z art. 43 k.c. Ponieważ domniemywa się naruszenie dóbr osobistych, ciężar dowodu, że takie naruszenie nie nastąpiło obciążał w procesie pozwanego. Powód podnosił, że zostały naruszone działaniami pozwanego takie jej dobra osobiste jak twórczość naukowa i wynalazcza, oraz tajemnica przedsiębiorstwa, a mianowicie informacje o hodowli ogórka (...) i jego komponentów rodzicielskich, genotyp tej odmiany ogórka jak i informacje praktyczne o procesie pozyskiwania nasion tej odmiany tzw. know- how. Wskazał też, że te dobra osobiste zagrożone są dalszymi naruszeniami w przyszłości. Wobec powyższego w pierwszej kolejności – jak wskazał Sąd I instancji - należało zbadać, czy powód dysponował prawami wyłączności wynikającymi z powołanych przy okazji ustalania stanu faktycznego decyzji (...) i to po zlikwidowaniu przedsiębiorstwa państwowego na rzecz którego, zastrzeżono te prawa jako prawa hodowcy. Poprzednik prawny powoda, jak wyżej opisano, został wydzielony z tego przedsiębiorstwa, a kontynuowanie hodowli ogórka „ (...) (...)i obrotu nasionami tej odmiany wyłącznie przez poprzedników prawnych powoda, a potem przez niego było skutkiem porozumień między przekształcającymi się podmiotami gospodarczymi. Ponieważ prawa te wniesione zostały aportem do powodowej spółki przez Agencję (...) stanowiącej- tak jak podzielona W. (...) w P. - własność Skarbu Państwa, Sąd Okręgowy przyjął, że powód nabył wskazane prawa. Jednocześnie podkreślił, iż prawa wyłączne hodowcy do ogórka „ (...) (...) wygasły 5 grudnia 2008 r., a prawa wyłączne hodowcy do komponentów matecznego i ojcowskiego tej odmiany wygasły 14 kwietnia 2009 r. Powód, po wskazanych terminach nie nabył prawa wyłączności do hodowli tych ogórków i obrotu nasionami.

Pozwany złożył wniosek o rejestrację do (...) odmiany ogórka (...) w dniu 18 grudnia 2009 r. W toku postępowania rejestracyjnego wykazał, że jest to odmiana przez niego wyhodowania i określił sposób hodowli. (...) dokonał rejestracji po około 3- letnim postępowaniu. Pozwany ma długoletnie doświadczenie w hodowli odmian roślin, jest autorem wielu odmian ogórków, pasjonatem w tej dziedzinie. Niewątpliwie jest pomysłowym ogrodnikiem i posiada znaczną wiedzę w omawianym przedmiocie. Podpisując regulamin przyznawania premii autorskiej w dniu 2 kwietnia 2007 r. zobowiązał się do zachowania w tajemnicy informacji technologicznych, handlowych, marketingowych i innych mających wartość gospodarczą wobec osób trzecich. Do dnia 27 września 2007 r. był prezesem zarządu powoda. Następnie pełnił funkcję doradcy nowego prezesa. Podpisany przez niego regulamin obowiązywał wyłącznie pracowników i dotyczył przyznawania premii autorskiej, a więc obowiązywał pozwanego do 3 grudnia 2009 r. Powód jest firmą znaną na terenie Polski, nie planuje sprzedaży nasion w innych krajach. Ma stałych kontrahentów i mocną pozycję rynkową.

W ocenie Sądu Okręgowego, działania pozwanego polegające na staraniach o rejestrację odmiany ogórka i doprowadzeniu do tej rejestracji w (...) nie godziły i nie godzą w dobra osobiste powoda przez niego wskazane. Nie są też działaniami bezprawnymi co pozwany – w ocenie Sądu I instancji - udowodnił składając decyzję o rejestracji w (...) spornej odmiany ogórka. Prawa wyłączności powoda jako hodowcy ustały w 2008 i 2009 r. Powód nadal posiada możliwość handlu nasionami ogórka (...) we wszystkich krajach Unii Europejskiej, bowiem przez wpis w (...) pozwany nie nabył prawa wyłączności. Powód wprawdzie nie będzie już monopolistą, ale rozpoczęcie konkurencji handlowej nie stanowi naruszenia dóbr osobistych w rozumieniu w/w przepisów. Sugestie powoda, że pozwany do wyhodowania zarejestrowanej w (...) odmiany ogórka, użył nasion przywłaszczonych przez siebie lub małżeństwo W., zdaniem Sądu Okręgowego, nie zostały nawet uprawdopodobnione.

Sąd ten wskazał, że ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej odmian roślin (Dz. U. z dnia 6 sierpnia 2003 r. nr. 137 poz. 1300) reguluje sprawy ochrony prawnej odmian roślin, a w szczególności: tryb oraz sposób przyznawania i pozbawiania prawa do ochrony wyhodowanej albo odkrytej i wyprowadzonej przez hodowcę odmiany, a także zarobkowego korzystania z niej; a także zakres ochrony tego prawa. W myśl art. 2. tej ustawy:

1) odmiana - oznacza zbiorowość roślin w obrębie botanicznej jednostki systematycznej najniższego znanego stopnia, która niezależnie od tego, czy w pełni odpowiada warunkom przyznania wyłącznego prawa:

a) jest określona na podstawie przejawianych właściwości wynikających z określonego genotypu lub kombinacji genotypów,

b) jest odróżnialna od każdej innej zbiorowości roślin na podstawie co najmniej jednej z przejawianych właściwości,

c) pozostaje niezmieniona po rozmnożeniu;

2) odmiana mieszańcowa - oznacza odmianę, której materiał siewny jest wytwarzany każdorazowo przez krzyżowanie określonych zbiorowości roślin, zgodnie z podanym przez hodowcę tej odmiany sposobem i kolejnością;

3) składnik odmiany mieszańcowej - oznacza odmianę lub linię rośliny wykorzystywaną w procesie wytwarzania odmiany mieszańcowej;

4) odmiana chroniona - oznacza odmianę, do której hodowca posiada prawo do ochrony i zarobkowego korzystania;

5) hodowla roślin - oznacza działalność zmierzającą do wytworzenia i zachowania odmian;

6) zachowanie odmiany - oznacza działalność zmierzającą do wytworzenia materiału siewnego tej odmiany, który zapewni jej charakterystyczne właściwości, wyrównanie i trwałość;

7) hodowca - oznacza osobę, która:

a) wyhodowała albo odkryła i wyprowadziła odmianę albo

b) jest lub była pracodawcą osoby, o której mowa w lit. a, albo zawarła umowę, w ramach której inna strona tej umowy wyhodowała albo odkryła i wyprowadziła odmianę, albo

c) jest następcą prawnym osób, o których mowa w lit. a i b;

8) materiał siewny - oznacza rośliny lub ich części przeznaczone do siewu, sadzenia, szczepienia, okulizacji lub innego sposobu rozmnażania roślin, w tym z zastosowaniem metod biotechnologii; 16) wyłączne prawo - oznacza prawo hodowcy do ochrony wyhodowanej albo odkrytej i wyprowadzonej odmiany, a także do zarobkowego korzystania z niej.

2. Przepis ust. l pkt 7 lit. a nie dotyczy osób, które wyhodowały albo odkryły i wyprowadziły odmianę na podstawie umowy o pracę albo innej umowy, chyba że umowy te stanowią inaczej.

3. Osoby, które wspólnie wyhodowały albo odkryły i wyprowadziły odmianę, oraz ich następcy prawni, a także następcy prawni osoby, o której mowa w ust. l pkt 7 lit. b, wykonują łącznie uprawnienia hodowcy.

W odwołaniu do wskazanych przepisów, Sąd I instancji przyjął, że pozwany w okresie świadczenia pracy na rzecz powoda nie był hodowcą w rozumieniu tej ustawy, uznał natomiast, że w odwołaniu do artykułu 22 ustawy z 9 listopada 2012 roku o nasiennictwie /Dz. U. z 2012 r. poz. 15127/ , nie był on pozbawiony praw do hodowania ogórków dla potrzeb własnych i w realizacji własnych zainteresowań. W myśl powołanego przepisu bowiem odmiana niechroniona wyłącznym prawem do odmiany może być zachowywana przez więcej niż jednego zachowującego odmianę. Podmiot, który zamierza być kolejnym zachowującym odmianę, w przypadku odmiany, o której mowa w ust. l, może złożyć do dyrektora (...) wniosek o wpisanie go do krajowego rejestru jako zachowującego tę odmianę. Wniosek, zawierać winien dane wskazane w punktach od 1-6 ustępu 3

W ustępie 6 powołanego artykułu wskazano, że podmiot, o którym mowa w ust. 2: 1) dostarcza nieodpłatnie materiał siewny odmiany w ilości i terminie wskazanych przez (...) i na adres wskazany przez ten ośrodek; 2) udziela, na wniosek dyrektora (...), pisemnych wyjaśnień i informacji o odmianie, niezbędnych do przeprowadzenia badań (...).

W myśl ustępu 7 wskazanego artykułu, w przypadku odmian mieszańcowych podmiot, o którym mowa w ust. 2, przedstawia dyrektorowi (...) zgodę hodowcy na zachowywanie składników odmiany mieszańcowej. Zgodnie natomiast z ustępem 8, po przeprowadzeniu badań (...) dyrektor (...) wydaje decyzję w sprawie wpisania zachowującego odmianę do krajowego rejestru jako kolejnego zachowującego daną odmianę.

Sąd Okręgowy podniósł, iż bezsporne jest, że ogórek „ (...) (...) był i jest odmianą mieszańcową, ale ponieważ przepisy prawne UE stosowane są obok przepisów prawnych krajów członkowskich w poszczególnych kwestiach Rozporządzenie Rady /WE/ oznaczone numerem (...) powinno być stosowane mimo, że nie przedłuża praw ochronnych odmian mieszańcowych.

Sąd Okręgowy podniósł nadto, iż ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji /Dz. U. z 2003 r. Nr. 153 poz. 1503- tekst jednolity/ wskazuje w rozdziale 2 katalog czynów nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z art. 10 ust l tej ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów albo usług, a także zatajenie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich.

Według powoda starania pozwanego o zarejestrowanie odmiany ogórka o nazwie (...) identycznej z nazwą nasion ogórka przez powódkę sprzedawanych, a w przeszłości objętej ochroną prawną i dokonana rejestracja będą skutkowały wprowadzaniem w błąd nabywców nasion, którzy kojarzą te nazwę z produktem powoda. W ocenie Sądu I instancji działanie pozwanego nie było bezprawne skoro zgodnie z prawem dokonał rejestracji w (...), a w sytuacji, gdy sprzedawane nasiona są opakowane, na opakowaniach podana jest nazwa powoda, a powód zbywa nasiona hurtowniom i podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą, istnieje znikome prawdopodobieństwo pomylenia produktów powoda z nasionami oferowanymi do sprzedaży przez pozwanego o ile zdecyduje się on na podjęcie sprzedaży w Polsce.

Sąd Okręgowy wskazał także, że zgodnie z art. 11. 1 przywołanej ustawy: czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża lub narusza interes przedsiębiorcy. W ustępie 2 wskazano, iż przepis ust. l stosuje się również do osoby, która świadczyła pracę na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego - przez okres trzech lat od jego ustania, chyba że umowa stanowi inaczej albo ustał stan tajemnicy.

Zgodnie natomiast z art. 11.4 omawianej ustawy przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.

Sąd Okręgowy w odwołaniu do powyższego wskazał, że pozwany wyhodował zarejestrowaną w (...) odmianę ogórka (...), rejestracja nastąpiła po wykonaniu czynności kontrolnych i wydaniu ekspertyzy z czego należy wnioskować, że nie dokonał tego z wykorzystaniem tajemnic powódki, lecz wyhodował ogórek własnym kosztem i staraniem, wykorzystując swoją wiedzę i pomysły. Oczywiste jest, że kończąc pracę u powoda pozwany nie był zobowiązany do zapomnienia i zaprzestania wykorzystywania swojej wiedzy zawodowej, zdolności i umiejętności. Inna ocena byłaby możliwa, gdyby pozwany był np. ekonomistą, socjologiem, albo ogrodnikiem bez osobowości twórczej.

W myśl art. 3. ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji:

1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

2. Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa , nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.

Odwołując się do powyższego, Sąd I instancji podniósł, że jak omówiono wyżej, sposób sprzedaży uniemożliwia omyłki co do identyfikacji producenta, a trudno przyjąć, że wskazani w zeznaniach prezesa powoda odbiorcy nasion prowadzący działalność gospodarczą mogli pomylić produkty powoda - renomowanej firmy i stałego dostawcy z produktami działalności gospodarczej pozwanego. Pozwany nie jest obecnie w stanie naruszyć interesów powoda w tym interesów finansowych.

O kosztach postępowania Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 11 ust. l pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie ... /Dz. U. Nr 163 poz.13487 /

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł powód.

Powód zaskarżył wyrok w całości i wniósł o:

1) jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości i nakazanie pozwanemu zachowania się w sposób określony w żądaniu pozwu oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za pierwszą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w wysokości sześciokrotności stawki minimalnej oraz zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17,- zł;

2) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu przed instancją odwoławczą, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

ewentualnie o

3) uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Poznaniu, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.

Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił naruszenie :

1) a) art. 227 k.p.c. polegającego na odmowie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków A. L. i A. D. albowiem nie dotyczyły one meritum sprawy oraz zeznań świadka prof. dr hab. K. S. albowiem dotyczyły one ogólnej wiedzy o rozszczepianiu odmian mieszańcowych według znanych metod i prac świadka;

b) art. 278 § l k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegającego na odmowie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z dziedziny genetyki i roślin warzywnych albowiem były to czynności procesowe zbędne i znacząco przedłużające postępowanie;

c) art. 233 § l k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. polegającego na przyznaniu wiarygodności zeznaniom powoda, za którego działał Prezes Zarządu P. W. jedynie w takiej części w jakiej nie były sprzeczne ze sobą i z pozostałym materiałem dowodowym przyjętym za podstawę ustaleń oraz braku wskazania, w jakiej konkretnie części Sąd odmówił przyznania wiarygodności zeznaniom powoda;

2) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu l instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia przepisów postępowania cywilnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § l k.p.c. polegającego na braku wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, poprzez:

a) pominięcie treści zastrzeżeń przedstawionych w piśmie (...) z dnia 16.05.2011 r. co do hodowli pozwanego;

b) pominięcie protokołu kontroli zachowania odmiany z dnia 22.03.2011 r. oraz zeznań pozwanego, z których wynika, iż hodowla pozwanego rozpoczęta została jeszcze przed wygaśnięciem wyłącznego prawa do odmiany ogórka (...) oraz jego komponentu ojcowskiego (Ml) i matecznego (Pl);

c) przyjęcie, iż w postępowaniu dotyczącym rejestracji odmiany ogórka w jednostce rejestrującej U. kontrolniko a zkusebniho ustavu zemedelskeho (dalej zwanej: (...)) przeprowadzana była przez niezależnych ekspertów opinia wyjaśniająca zastrzeżenia sposobu dojścia do odmiany ogórka i krótkiego czasu wyhodowania zgłoszonej przez pozwanego do rejestracji odmiany ogórka;

co doprowadziło Sąd do błędnego przekonania, iż pozwany nie działał bezprawnie, a w konsekwencji nie naruszył przepisów prawa stanowiących podstawę orzekania w niniejszym sporze, co miało wpływ na wynik sprawy, albowiem Sąd dokonał oceny prawnej w oparciu o błędnie ustalony stan faktyczny;

3) naruszenie prawa materialnego tj. art. 24 § l k.c. w zw. z art. 43 k.c. poprzez uznanie, iż pozwany nie dopuścił się naruszenia dóbr osobistych powoda;

4) naruszenie prawa materialnego tj. art. 36a ust. l pkt l, 2 i 4 ustawy o ochronie prawnej odmian roślin poprzez jego niezastosowanie pomimo wykazania w toku postępowania przed Sądem l instancji, iż wyłączne prawo powoda do odmiany ogórka (...) zostało naruszone;

5) naruszenie prawa materialnego tj. art. 11 ust. l, art. 3 ust. 2, art. 10 ust. l ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania przed Sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda okazała się niezasadna.

Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia Sądu I instancji i dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną. Ustalenia Sądu wymagały jednak pewnego uzupełnienia, a mianowicie wskazania, iż pozwany rozpoczął prace hodowlane nad zgłoszoną do (...) kwestionowaną odmianą ogórka w roku 2006. Polegały one na rozszczepieniu mieszańca i prowadzeniu selekcyjnych prac hodowlanych. Prace te miały charakter eksperymentalny i początkowo prowadzone były na należących do rodziny pozwanego gruntach, a od 2010 roku na działce małżeństwa W.. Konieczność dokonania wskazanego uzupełnienia nie wpłynęła jednak na prawidłowość dokonanej przez Sąd I instancji oceny prawnej ustalonego przez ten Sąd stanu faktycznego. Zważyć należało, że zaistnienia faktów, co do których Sąd Apelacyjny poczynił stosowne uzupełnienia apelujący w istocie nie zaprzeczał, powód dokonał jedynie odmiennej niż należało ich oceny w odniesieniu do obowiązujących przepisów prawa, co zostanie wyjaśnione niżej.

Chybionym okazał się zarzut naruszenia prawa procesowego, a mianowicie: art. 227 k.p.c. polegający na odmowie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków A. L. i A. D.. Zważyć należało, że dowód z zeznań świadków zawnioskowany został na okoliczności niesporne, albowiem na okoliczność prowadzenia przez W. W. (2) hodowli komponentów rodzicielskich ogórka (...), a okoliczności tej pozwany nie zaprzeczał wskazując, że hodowlę tę prowadził u wymienionej od 2010 roku. Świadek W. W. (2) okoliczność tę potwierdziła. Omawiany dowód okazał się zatem, w myśl art. 229 k.p.c zbędny. Zbędnym okazał się także dowód z zeznań wymienionych osób wnioskowany na okoliczność przeprowadzonych kontroli w gospodarstwie wymienionej i ich wyników. Okoliczności te, w myśl art. 227 k.p.c nie wymagały dowodzenia, albowiem nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia, skoro, jak wskazano w dalszej części tezy dowodowej prowadzić miały do ustalenia, że W. W. (2) rozliczyła się z powodem z przekazanych do rozsiania nasion. Powód z kolei zdawał się w istocie przeczyć temu twierdzeniu, co jednakże nie znalazło uzasadnienia w skonstruowanej tezie dowodowej. W tym kontekście omawiane dowody nie mogłyby stanowić przeciwwagi dla zeznań pozwanego o prowadzeniu prac hodowlanych spornej odmiany ogórka w oparciu o eksperymentalną metodę zastosowaną przez pozwanego.

Niezasadnym okazał się również zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. poprzez odmowę przeprowadzenia dowodu zeznań świadka prof. dr hab. K. S.. Należało bowiem podzielić stanowisko Sądu I instancji, iż mając na uwadze przedstawioną listę pytań, stwierdzić należało, że zeznania świadka w istocie dotyczyć miały ogólnej wiedzy o rozszczepianiu odmian mieszańcowych według znanych metod i doświadczeń świadka. Świadek nie miała zeznawać o faktach, które były jej udziałem, bądź które zaobserwowała w procesie hodowli prowadzonej przez pozwanego lub na okoliczność jej nieprowadzenia. Zeznania świadka miały w istocie sprowadzać się do zaprezentowania Sądowi wiadomości specjalnych, a wnioskowany świadek nie była powołanym w sprawie biegłym i nie wnioskowano o jej powołanie w takim charakterze. Nadto, jak słusznie wskazał Sąd I instancji, przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka zgłoszonego na wnioskowane okoliczności, wobec dokonania rejestracji spornej odmiany przez (...) i to w okolicznościach uprzedniego wyrażenia przez wskazany urząd wątpliwości, w zakresie których świadek miałaby zająć stanowisko, po dokonaniu – jak należało racjonalnie wnioskować – zapowiedzianych badań, okazało się zbędne. Pozwany w toku sporu dysponował już urzędowo potwierdzonym uprawnieniem do rejestracji odmiany ogórka (...). Nie było sporu, co do tego, że prace nad jego hodowlą prowadził od 2006 roku, na tę okoliczność powoływał się powód wskazując na bezprawność działań pozwanego w tym okresie. Wniosek o rejestrację pozwany zgłosił w grudniu 2009 roku . Prace te trwały więc blisko 4 lata. Powód stał na stanowisku, że dopuszczalnym jest przyjęcie, że winny trwać około pięciu lat, jednak jednocześnie nie kwestionował, że aktualnie czas wyhodowania odmian roślin, także mieszańcowych ulega skróceniu. Mając na uwadze wskazane, a nadto biorąc pod uwagę niekwestionowane umiejętności, wiedzę, doświadczenie pozwanego, to, iż był autorem odmiany wyłącznych praw powoda, wniosek Sądu Okręgowego o wyhodowaniu przez pozwanego zarejestrowanej w (...) odmiany w eksperymentalny sposób uznać należało za usprawiedliwiony. Tak jak za zasadną ocenić należało konkluzję tegoż Sądu o dokonaniu rejestracji w 2013 roku, a więc po trwającym ponad 3 lata postępowaniu, po wykonaniu zapowiedzianych podczas kontroli w 2011 roku badań odnośnie możliwości wyhodowania zgłoszonej do rejestracji odmiany ogórka w czasie podanym przez pozwanego, przy zastosowaniu wskazanej metody. Dokonanie ustaleń w tym zakresie przez przedstawicieli (...) warunkować bowiem miało rejestrację, która ostatecznie nastąpiła.

Z tych samych powodów, Sąd Apelacyjny, za niezasadny uznał zarzut naruszenia art. 278 § l k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. polegający na odmowie przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z dziedziny genetyki i roślin warzywnych. Dowód ten zmierzał do sięgnięcia po wiadomości specjalne. Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że w okolicznościach sprawy, w szczególności dokonania rejestracji spornej odmiany przez (...), dowód ten uznać należało za zbędny. Aktualnymi w tym zakresie dla uzasadnienia trafności orzeczenia o jego nieprzydatności pozostają argumenty przedstawione wyżej.

Jako bezzasadny Sąd Apelacyjny ocenił także podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § l k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. Sąd I instancji w istocie dokonując oceny wiarygodności zeznań powoda ograniczył się do wskazania, iż za wiarygodne uznaje zeznania powoda, jedynie w takiej części w jakiej nie stały w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym przyjętym za podstawę ustaleń. Jednakże w sposób nie budzący wątpliwości podał jednocześnie, które z dowodów ocenił jako wiarygodne. W odniesieniu do poczynionych ustaleń, nie mogło zatem budzić wątpliwości to, że owa sprzeczność dotyczyła okoliczności wyhodowania przez pozwanego omawianej odmiany ogórka oraz okoliczności nierozliczenia się W. W. (2) z powodem z przekazanych do rozsiania nasion. Sąd Okręgowy w tym kontekście wyjaśnił dlaczego odmówił wiary powodowi, a biorąc pod uwagę przedstawione argumenty, w szczególności powołany przez Sąd I instancji fakt dokonania rejestracji odmiany, powołaną już wcześniej wiedzę, zdolności, umiejętności, doświadczenie pozwanego, jego dorobek w przedmiocie autorstwa wielu odmian roślin w tym mieszańcowych, ocenę tę należało uznać za prawidłową. Natomiast, co do podniesionej okoliczności nierozliczenia się przez W. W. (2) z przekazanych nasion, słusznie Sąd Okręgowy brak podjęcia przez powoda jakichkolwiek kroków w zakresie odzyskania nierozliczonych nasion i brak pociągnięcia do odpowiedzialności osób, które stosownego rozliczenia – jak twierdzi powód - nie dokonały i to mimo powoływania się na pilne strzeżenie tajemnicy przedsiębiorstwa przez dochowywanie opisanych wyżej procedur - ocenił jako okoliczności pozwalające na uznanie, że do takiego nierozliczenia nigdy nie doszło. Przedmiotowa ocena Sądu I instancji nie razi dowolnością, Sąd Apelacyjny ocenił ją jako prawidłową.

W ocenie Sądu Apelacyjnego przy ferowaniu zaskarżonego wyroku nie doszło także do naruszenia art. 233 § l k.p.c. polegającego na braku wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji do sprzeczności istotnych ustaleń Sądu l instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego i to poprzez pominięcie treści zastrzeżeń przedstawionych w piśmie (...) z dnia 16 maja 2011 r. co do hodowli pozwanego. Powód nie wskazał w jaki sposób pismo to wpłynąć miało na błędne ustalenie stanu faktycznego w świetle dokonanej przez (...) rejestracji. Istotnym było, iż pismo z dnia 16 maja 2011 r. zawierało zastrzeżenia (wątpliwości) jego autora kierowane, co do prac hodowlanych ogórka (...) prowadzonych przez pozwanego, w szczególności w zakresie wskazanego przez pozwanego sposobu rozpoczęcia zachowania odmiany ogórek (...) oraz krótkiego czasu otrzymania komponentów z mieszańca. Okoliczność powołania się na istnienie wątpliwości nie może jednak zostać utożsamione z faktem udowodnienia zaistnienia określonych zdarzeń, a wielokrotnie powołany już fakt dokonania rejestracji nastąpił bez wątpienia po zapoznaniu się z opisanymi zastrzeżeniami i jak wyżej wskazano po przeprowadzeniu stosownej procedury mającej na celu ewentualne potwierdzenie zasadności stawianych w tym przedmiocie zastrzeżeń.

Nie doszło również do naruszenia art. 233 § l k.p.c. w omawianym zakresie poprzez pominięcie treści protokołu kontroli zachowania odmiany z dnia 22 marca 2011 r., gdzie wskazano, iż prace hodowlane nad ogórkiem (...) pozwany rozpoczął w 2007 r. oraz tego, że w swoich zeznaniach pozwany wyjaśnił, iż hodowlę odmiany ogórka zgłoszonej do (...) rozpoczął w 2006 r., a więc w każdym przypadku zanim wygasło wyłączne prawo do odmiany powoda.

Sąd Okręgowy bowiem, nawet pomijając w ustaleniach faktycznych wskazane fakty, słusznie uznał, iż opisane działania pozwanego nie były bezprawne. Przeprowadzone dowody dawały podstawę do ustalenia, że pozwany w istocie rozpoczął prace hodowlane zgłoszonej do (...) odmiany ogórka (...) w 2006 roku. Okoliczności tej nie zaprzeczał, korzystał wówczas z gruntów rodzinnych, a od 2010 roku prowadził prace hodowlane u państwa W.. Fakt prowadzenia wskazanych prac w tym czasie, jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, nie nosił cech działania bezprawnego. Powód nie zdołał przedstawić dowodów przeciwnych do podnoszonej przez pozwanego okoliczności prowadzenia w tych latach, to jest do momentu zgłoszenia wniosku o rejestrację, prac hodowlanych o charakterze eksperymentalnym prowadzonych szczególną metodą, a mianowicie poprzez uzyskanie odmiany przez rozszczepienie mieszańca i dokonanie selekcyjnych prac hodowlanych. W szczególności nie wykazał, aby hodowla odbywała się przy użyciu – jak zdawał się sugerować – nierozliczonych wcześniej przez małżeństwo W., nasion.

Zgodnie z artykułem 15 Konwencji (...) Międzynarodowego związku hodowców roślin i ochrony prawnej, prawo hodowcy nie obejmuje działań podejmowanych prywatnie oraz w celach niekomercyjnych, działań podejmowanych w celach eksperymentalnych. Konwencja stanowi najpowszechniejszy sposób ochrony własności intelektualnej w hodowli roślin . reguluje prawo hodowców do odmian roślin (Konwencja (...) Akty z 1961, 1972, 1978 i 1991). Jest międzynarodowo wynegocjowanym systemem prawnym przygotowanym wyłącznie do ochrony własności intelektualnej w hodowli roślin i w nasiennictwie. Polska jest członkiem (...) od 1989 roku, a najnowszy Akt Konwencji z 1991 r. został implementowany w Krajowej Ustawie z dnia 26 czerwca 2003 roku o ochronie prawnej odmian roślin. Jak wynika z treści art. 22 ust.3 wspomnianej ustawy powołanych przez powoda, dla uzasadnienia oddalonego żądania przepisów ust 1 art. 22 i art. 21 zawierających katalog przedmiotowy wyłącznego prawa do hodowli roślin, nie stosuje się między innymi do materiału siewnego i materiału ze zbioru przeznaczonego na własne niezarobkowe potrzeby i dla celów doświadczalnych.

Prowadząc prace hodowlane w latach 2006 do 2009, które bezsprzecznie miały charakter doświadczalny, niezarobkowy pozwany nie działał więc wbrew regulacji ustawowej, a więc bezprawnie. Niewątpliwie, w omawianym okresie nie prowadził hodowli o charakterze komercyjnym, co warunkowałoby uznanie bezprawności jego działania. Natomiast dopuszczenie przez ustawodawcę możliwości prowadzenia na własne niezarobkowe potrzeby i dla celów doświadczalnych prac hodowlanych odmian, do których w okresie ich prowadzenia inny podmiot posiada prawo wyłączne koresponduje aktualnie z regulacją art. 27 ust.1 ustawy z dnia 26 czerwca 2003 roku, o ochronie prawnej odmian roślin stanowiącą o okresach istnienia praw wyłącznych do odmian. Wyłączne prawo do odmiany stanowi prawo o charakterze majątkowym. Przez korzystanie z tego prawa uprawniony hodowca realizuje bowiem swój interes ekonomiczny. Konstrukcja wyłącznego prawa hodowcy ma zatem na celu przede wszystkim zagwarantowanie mu monopolu w zakresie komercyjnej eksploatacji materiału siewnego. Jedną z charakterystycznych cech takiego prawa jest jednak to, że okres jego ochrony jest limitowany. Ustawodawca wprowadzając ograniczony czas jego trwania miał na względzie to, że ukształtowanie go jako prawa o charakterze wiecznym stanowiłoby w tym przypadku przeszkodę dla rozwoju ekonomicznego, rozwoju nauki czy techniki. Prawo to zatem podlega ochronie jedynie przez czas jego trwania.

Jeśli ustawodawca przewidział ochronę wyłącznego prawa powoda, tak jak w niniejszej sprawie, na podstawie obowiązujących wówczas przepisów (art. 17 ust2 ustawy z dnia 10 października 1987 roku o nasiennictwie ) w okresie 20 lat, a nie ma sporu, co do tego, że wyhodowanie odmiany dla prowadzenia produkcji zachowawczej trwa około pięciu lat, to gdyby przyjąć, że hodowca zachowawczy nie mógłby prowadzić prac hodowlanych o opisanym charakterze, to jest na własne niezarobkowe potrzeby i dla celów doświadczalnych, w okresie obowiązywania praw wyłącznych, przyjąć by należało, że terminy wyłączności są w istocie znacznie dłuższe niż przewidziano w ustawie. To z kolei uznać by należało za sprzeczne z założeniem ustawodawcy.

Mając na uwadze wyżej przedstawione argumenty już jedynie dla zachowania porządku analizy stawianych wyrokowi Sądu I instancji zrzutów wskazać należało, iż chybionym okazał się także podniesiony w apelacji zarzut sprzeczności istotnych ustaleń Sądu l instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego polegający na przyjęciu, iż przed dokonaniem rejestracji przez Główny Kontrolny i Probierczy Instytut Rolniczy - (...) przeprowadzono analizę przypadku pozwanego przez niezależnych ekspertów. Apelujący twierdzi, że mimo dokonania rejestracji analiza przypadku pozwanego nie została przekazana niezależnym ekspertom. W ocenie Sądu Apelacyjnego – jak podniesiono wcześniej - istniały podstawy do uznania, iż w postępowaniu dotyczącym rejestracji odmiany ogórka (...) przez Główny Kontrolny i Probierczy Instytut Rolniczy - (...) przeprowadzana została przez niezależnych ekspertów opinia wyjaśniająca zastrzeżenia sposobu dojścia przez pozwanego do odmiany ogórka i krótkiego czasu wyhodowania zgłoszonej przez pozwanego do rejestracji odmiany ogórka. Sekwencja następujących po sobie zdarzeń związanych z dokonaniem rejestracji, jej uzależnienie od przeprowadzenia stosownych badań i poczynienia stosownych ustaleń pozwalały na wniosek o dokonaniu niezbędnej analizy metody przedstawionej przez pozwanego i wobec zarejestrowania odmiany braku wątpliwości, co do jej skuteczności. W konsekwencji twierdzenia Sądu I instancji o braku bezprawności działania pozwanego należało uznać za uzasadnione. Zważyć należało, iż bezprawności działania strony pozwanej, apelujący dopatrywał się w dwóch aspektach, a mianowicie, zdając sobie sprawę z okoliczności wygaśnięcia swych praw wyłącznych, jako pierwotny hodowca odmiany, starał się wykazać, że do naruszenia tych praw doszło poprzez podjęcie się przez pozwanego prowadzenia w okresie, w którym prawa posiadał prac hodowlanych odmiany, której prawo wyłączne dotyczyło. Nietrafność wskazanego poglądu została już omówiona wyżej.

Powód bezprawności tej upatrywał także – jak w istocie należy się domyślać - w założeniu, że pozwany nie wyhodował samodzielnie, ponownie przy użyciu metody, na którą się powołał, odmiany ogórka, który zarejestrował w (...), a prowadził hodowlę na podstawie przywłaszczonych przez W. W. (2) nasion powoda. Okoliczności tej powód, bezsprzecznie – jak słusznie uznał Sąd I instancji - w toku sporu nie wykazał, a argumenty apelującego mające przemawiać za dokonaniem przez Sąd Okręgowy wadliwej oceny wartości dowodowej zaprezentowanych dowodów, czy braku wszechstronności w ustaleniach nie zostały uznane przez Sąd Apelacyjny za trafne i to w odwołaniu do motywów przytoczonych wyżej. Istotnym było przy dokonywaniu wskazanej oceny także to, iż w toku sporu nie wykazano, że pozwany dokonywał w okresie obowiązywania wyłącznego prawa powoda bądź dokonuje aktualnie wytwarzania lub rozmnażania ogórków o spornej odmianie w rozumieniu art.21 ustawy z dnia 26 czerwca 2003 roku o ochronie prawnej odmian roślin.

Sąd Apelacyjny nie podzielił także zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego - art. 24 § l k.c. w zw. z art. 43 k.c. poprzez uznanie, iż pozwany nie dopuścił się naruszenia dóbr osobistych powoda. Ustalenia Sądu Okręgowego w kwestionowanym zakresie uznać należało za trafne. Należało zauważyć, iż dobra osobiste powoda takie jak twórczość naukowa i wynalazcza, tajemnica przedsiębiorstwa dotyczące informacji o hodowli ogórka (...) i jego komponentów rodzicielskich, jak i informacji praktycznych o procesie pozyskiwania nasion tej odmiany /tzw. know- how/, nie zostały w żaden sposób przez pozwanego upublicznione. Informacje, które pozwany posiadał z racji bycia autorem odmiany i pracownikiem hodowcy, zachował dla siebie. Prowadził prace hodowlane spornej odmiany inną metodą, powód nie posiada już wyłącznych praw do hodowli, a pozwany w toku postępowania rejestracyjnego wykazał, że zarejestrowana odmiana mieszańca jest to odmiana przez niego wyhodowana i określił sposób prowadzenia prac hodowlanych. Pozwany będąc pracownikiem powoda, w istocie zobowiązał się do zachowania w tajemnicy informacji technologicznych, handlowych, marketingowych i innych mających wartość gospodarczą, jednak jak słusznie wskazał Sąd I instancji, wobec osób trzecich i zobowiązania tego dotrzymał . Działania pozwanego polegające na staraniach o rejestrację odmiany ogórka i doprowadzeniu do tej rejestracji w (...), po wygaśnięciu praw wyłącznych powódki nie godzą i wcześniej również nie godziły w dobra osobiste powoda przez niego wskazane. Nie były bezprawne, a więc brak było podstaw do uznania, że zaistniały przesłanki opisane w powołanych przepisach.

Za niezasadny Sąd Apelacyjny uznał również zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 10 ust l ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Apelujący utrzymywał, iż Sąd Okręgowy niezasadnie przyjął, że oznaczanie towaru pozwanego nazwą (...) nie będzie wprowadzać w błąd potencjalnego nabywcy, co do producenta. W istocie zgodnie z treścią art. 10 ust l powołanej ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd co do pochodzenia towarów. Jednakże istotnym jest, że pozwany choć zamierza zachowaną odmianę wprowadzić na rynek, aktualnie nie podjął działalności produkcyjnej. Trudno więc hipotetycznie oceniać czy użycie nazwy (...) w odniesieniu do spornego ogórka na opakowaniu produktu strony pozwanej będzie stanowiło przyczynę wprowadzenia w błąd co do pochodzenia towarów potencjalnych nabywców. Sprzedawane przez powodową spółkę nasiona są opakowywane, na opakowaniach podana jest nazwa powoda, a powód zbywa nasiona hurtowniom i podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą. Istnieje znikome prawdopodobieństwo pomylenia produktów powoda z nasionami oferowanymi w przyszłości do sprzedaży przez pozwanego o ile zdecyduje się on na podjęcie sprzedaży w Polsce. Pozwany nie wprowadził swego towaru do obrotu. Zamierza handlować nim na rynkach Europy południowej. Powód prowadzi sprzedaż na terenie Polski. Wystąpienie wskazanych wątpliwości wśród konsumentów więc jest mało prawdopodobne. Nadto wspomniany przepis wskazuje na wątpliwości w zakresie pochodzenia towaru. Takowe z pewnością nie wystąpią przy oznaczeniu producenta.

Nadto, co istotniejsze pozwany w toku procesu uzyskał uprawnienia do posługiwania się wskazaną nazwą. Niezmienione - także w apelacji - roszczenie powoda w przedmiocie zobowiązanie pozwanego do wycofania wniosku o rejestrację odmiany ogórka pod nazwą (...) złożonego w jednostce rejestrującej U. kontrolniko a zkusebniho ustavu zemedelskeho w (...), zgłoszone tak w oparciu o analizowany przepis jak i wymienione przepisy regulujące ochronę dóbr osobistych, stało się nieaktualne.

Jako bezzasadny, ocenił Sąd Apelacyjny także podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W myśl wskazanego przepisu czynem nieuczciwej konkurencji jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Powód utrzymywał, iż uznanie przez Sąd Okręgowy, iż pozwany nie dopuścił się opisanego czynu, a w konsekwencji nie zastosowanie dyrektyw wskazanego artykułu stanowiło naruszenie prawa materialnego. Aktualnymi, w tym miejscu pozostają argumenty podniesione przy okazji oceny zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji art. 24 § l k.c. w zw. z art. 43 k.c. Apelujący odwołał się, zwracając uwagę na naruszenie dóbr osobistych powoda, do analogicznej okoliczności. Zważyć, należało, że przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Tajemnicę przedsiębiorstwa stanowi więc poufna informacja posiadająca wartość gospodarczą. Sąd I instancji, nie miał wątpliwości, co do tego, że powód podjął stosowne działania – jako hodowca wyłączny - w odniesieniu do zachowania jako tajemnicy przedsiębiorstwa wszelkich informacji związanych z hodowlą spornej odmiany ogórka. Nie było jednak podstaw – jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy – do przyjęcia, iż pozwany tajemnicę tę ujawnił. Pozwany wyhodował zarejestrowaną w (...) odmianę ogórka (...), rejestracja nastąpiła po wykonaniu czynności kontrolnych i wydaniu ekspertyzy z czego należy wnioskować, że nie prowadził prac hodowlanych z wykorzystaniem tajemnic powódki, lecz wyhodował ogórek własnym kosztem i staraniem, wykorzystując swoją wiedzę i pomysły. Podał przy tym, że zastosował metodę polegającą na rozszczepieniu mieszańca i prowadzeniu selekcyjnych prac hodowlanych korzystając z zakupionego nasienia powoda. Powód nie kwestionował możliwości zapoczątkowania hodowli wskazaną metodą. Nie było zatem podstaw do przyjęcia, że gdy rozpocznie wytwarzanie i rozmnażanie mieszańca, korzystać będzie z poufnych informacji na temat stosowanych przez powoda rozwiązań. Nadto na gruncie prawa polskiego przyjmuję się zasadę, że bez względu na rodzaj i ilość wprowadzanych i zastosowanych zabezpieczeń legalną metodą pozyskania chronionej tajemnicy pod warunkiem zastosowania do jej uzyskania metody zgodnej z prawem i dobrymi obyczajami jest tak zwany reverse engineering - odtwórcza analiza. Zakup nasion powoda przez pozwanego dla celów prowadzenia prac hodowlanych i ich wykorzystanie do zapoczątkowania hodowli poprzez użycie jako materiału wyjściowego dla nowej metody pozyskania mieszańca przez rozszczepienie stanowi rodzaj wskazanego reverse engineering. Pozwany wszedł w ich posiadanie w sposób zgodny z prawem i dobrymi obyczajami, jak każdy konsument. Nie prowadząc hodowli jako hodowca zachowawczy w okresie wyłączności praw powoda działał zgodnie z obowiązującymi przepisami. A fakt prowadzenia na własny użytek opisanych prac hodowlanych nie stanowi podstawy do przyjęcia, że ujawnił lub wykorzystał cudze informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa powoda.

Sąd Apelacyjny nie podzielił także zarzutu naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego, a mianowicie art. 36a ust. l pkt l, 2 i 4 ustawy o ochronie prawnej odmian roślin poprzez jego niezastosowanie. Skoro Sąd ów słusznie uznał, iż wyłączne prawo powoda do odmiany ogórka (...) nie zostało przez pozwanego naruszone, nie było podstaw do zastosowania dyrektyw wspomnianego artykułu, albowiem korzystać z instrumentów wymienionych w powołanym przepisie dla ochrony swego prawa, może jedynie hodowca, którego wyłączne prawo zostało naruszone.

Sąd Apelacyjny nie podzielił także twierdzenia apelującego o naruszeniu ust. 2 art. 3 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W myśl art. 3 ust. 2 powołanej ustawy czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.

Stawiając zarzut naruszenia prawa materialnego w omawianym zakresie apelujący podniósł, iż Sąd I instancji błędnie uznał, że wprowadzenie do sprzedaży ogórka o tej samej nazwie nie spowoduje wprowadzenia w błąd w zakresie oznaczenia przedsiębiorstwa. Wskazał, że wprowadzenie do obrotu handlowego odmiany o nazwie identycznej z odmianą oferowaną na rynku przez powoda, stanowi realne ryzyko wprowadzenia konsumentów w błąd co do pochodzenia towaru, jego producenta i związanej z tym renomy. W ocenie apelującego przeciętny konsument, widząc dwa niemal identyczne produkty (nasiona odmiany o nazwie zawierającej wyraz (...)), mógłby mieć uzasadnione problemy z odróżnieniem jednego od drugiego. Sąd Okręgowy wskazał, że sposób sprzedaży prowadzony przez powoda uniemożliwia omyłki co do identyfikacji producenta. Ze stanowiskiem tym należy się zgodzić przede wszystkim mając na uwadze fundamentalną okoliczność, a mianowicie to, iż dyrektywy powołanego przez apelującego artykułu nie mogły znaleźć zastosowania w ustalonym stanie faktycznym sprawy. Zauważyć należało, że pozwany nie wprowadził jak dotąd do obrotu swych produktów, a zatem dywagacje na temat szeroko rozumianej identyfikacji producenta okazały się zbędne . Podkreślenia wymaga, że powołany przepis w zakresie w jakim odwołał się do niego apelujący, a więc stosowania przez pozwanego nazwy (...), nie mógł zasadnie zostać objęty zarzutem naruszenia prawa materialnego albowiem nie dotyczy nazwy produktu, ale oznaczenia przedsiębiorstwa. Pozwany jak dotąd nie wykonuje działalności gospodarczej, nie wprowadził do obrotu nasion jako osoba fizyczna, nie działa pod żadną firmą. Oczywistym jest zatem to, że strona pozwana nie mogła dopuścić się czynów nieuczciwej konkurencji poprzez wprowadzające w błąd potencjalnych konsumentów oznaczenie przedsiębiorstwa.

Istotną przy dokonywaniu analizy zasadności omówionych zarzutów apelacji dotyczących naruszenia prawa materialnego w odniesieniu do żądań formułowanych na ich podstawie okazała się także powołana wcześniej okoliczność tego, że pozwany w toku procesu uzyskał uprawnienia z rejestracji spornej odmiany. Niezmienione roszczenie powoda w przedmiocie zobowiązanie pozwanego do wycofania wniosku o rejestrację odmiany ogórka pod nazwą (...) złożonego w jednostce rejestrującej U. kontrolniko a zkusebniho ustavu zemedelskeho w (...)stało się więc i w tym przypadku nieaktualne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w punkcie 1 oddalił apelację powoda. O kosztach orzekł w punkcie 2 stosownie do dyspozycji art. 98 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. Ponieważ stroną wygraną w instancji odwoławczej okazał się pozwany, pozwanemu należał się od powoda zwrot kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 270 zł ustalonej na podstawie § 11 ust.1 pkt 2 w związku z § 13 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. 2013. 461)

SSA Bogdan Wysocki SSA Mariola Głowacka del. SSO Małgorzata Goldbeck-Malesińska