Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 grudnia 2023 roku

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia: Ryszard Marchwicki

Protokolant: st. sekr. sąd. Joanna Forycka

po rozpoznaniu w dniu 20 grudnia 2023 roku w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. P. i M. P.

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 7 marca 2022 r sygn akt XVIII C 1082/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten tylko sposób, że uzależnia wykonanie obowiązku zapłaty przez pozwanego zasądzonego świadczenia od zaoferowania przez powodów zwrotu kwoty 310.000 zł (trzysta dziesięć tysięcy złotych) albo zabezpieczenia przez nich roszczenia o zwrot tej kwoty,

II.  w pozostałym zakresie apelację oddala,

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów 8.100 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego postanowienia tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą.

Ryszard Marchwicki

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 3 lipca 2020 r. skierowanym przeciwko pozwanemu (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., powodowie J. P. oraz M. P. wnieśli o:

1.  ustalenie, że umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy N. H. z dnia 29 września 2010 r. jest nieważna;

2.  zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwot:

a.  9 343,01 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od ww. kwoty liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

b.  7 344,23 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od ww. kwoty od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według podwójnej stawki minimalnej kosztów zastępstwa procesowego oraz kwoty 34 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa;

4.  przeprowadzenie dowodów wskazanych w treści pozwu na okoliczności w nim podane.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu z należnymi na mocy art. 98 § 1(1) KPC odsetkami, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od dokumentów pełnomocnictwa.

Wyrokiem z dnia 7 marca 2022 r Sąd Okręgowy w Poznaniu:

1.  ustala, że umowa nr (...) o kredyt mieszkaniowy N. – H. z dnia 29 września 2010 roku pomiędzy poprzednikiem prawnym pozwanego a powodami jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwoty:

- 9.343,01 zł (słownie: dziewięć tysięcy trzysta czterdzieści trzy złote 01/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21 lipca 2020r. do dnia zapłaty;

- 7.344,23 CHF (słownie: siedem tysięcy trzysta czterdzieści cztery franki szwajcarskiej 23/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 21 lipca 2020r. do dnia zapłaty;

3.  oddala powództwo w zakresie roszczenia odsetkowego za okres od dnia 03 lipca 2020r. do dnia 20 lipca 2020r.;

4.  kosztami procesu obciąża pozwanego i z tego tytułu zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę: 11.834,00 zł (słownie: jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 10.834,00 zł (słownie: dziesięć tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany który zaskarżył wyrok w części tj w zakresie punktów 1 , 2 i 4 zarzucając:

(a) naruszenie przepisów postępowania;

(i)  art. 235^ § 1 pkt 2 k.p.c. w zw. art. 278 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na pominięciu zgłoszonego przez Bank dowodu z opinii biegłego i błędnej ocenie faktów, które powinny zostać ustalone w postępowaniu dowodowym (szczegółowe uzasadnienie i rozwinięcie zarzutu znajduje się w dalszej części apelacji).

•

ww. naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego pozwoliłoby na ustalenie faktów (wymagających wiedzy specjalnej), które doprowadziłby Sąd do pozytywnej oceny w przedmiocie zgodności Umowy kredytu z przepisami prawa materialnego, tj. art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe („Prawo bankowe") w zw. z art. 58 § 1 k.c. i art. 385^ § 1 k.c.

•

zgodnie z art. 368 § 1^ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na istotne dla rozstrzygnięcia fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji:

•

na chwilę prowadzenia negocjacji kredytowych, zawarcia Umowy kredytu oraz w toku jej realizacji, istnienia zwyczaju w transakcjach walutowych (na rynku międzybankowym) w zakresie stosowania przez banki tabel kursowych w relacjach z ich klientami.

•

na chwilę prowadzenia negocjacji kredytowych/zawarcia umowy kredytu oraz w toku jej realizacji^ zgodności tabel kursowych Banku (stosowanych w relacjach z Powodem przy uruchomieniu/wypłacie kredytu i jego spłacie) ze wskazanym wyżej zwyczajem i możliwości kształtowania i stosowania przez Pozwanego w relacjach z klientami tabel kursowych Banku.

•

na chwilę prowadzenia negocjacji kredytowych, zawarcia Umowy kredytu oraz w toku jej realizacji, możliwości dalszego funkcjonowania Umowy kredytu po eliminacji z niej klauzul przeliczeniowych;

•

wyliczenia wysokości wynagrodzenia Pozwanego należnego od Powoda za korzystanie przez niego z udostępnionego mu kapitału, w sytuacji ustalenia nieważności Umowy kredytu celem rozliczenia wzajemnych świadczeń Stron (przy zastosowaniu teorii salda).

•

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na zaniżeniu mocy dowodowej raportu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dotyczącego spreadów, raportu Komisji Nadzoru Finansowego „Ocena wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów walutowych w (...) na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu" oraz ekspertyzy dr J. T. (Katedra R. Kapitałowych (...)) z lipca 2015 r.: „Opinia na temat wybranych aspektów funkcjonowania rynku kredytów hipotecznych indeksowanych lub denominowanych w walutach obcych oraz kształtowania się kursu walutowego PLN/ (...)" (dalej łącznie jako: (...)), co nastąpiło z naruszeniem zasady wszechstronnej oceny materiału dowodowego, zasad doświadczenia życiowego i zasad logiki (szczegółowe uzasadnienie i rozwinięcie zarzutu znajdujące się w dalszej części apelacji).

•

- przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem ustalenie ww. faktów pozwoliłoby na dokonanie przez Sąd pozytywnej oceny w zakresie zgodności Umowy kredytu z przepisami prawa materialnego. Ponadto, treść Raportów uzasadnia dopuszczenie zawnioskowanego przez Pozwanego dowodu z opinii biegłego.

•

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na zaniżeniu mocy dowodowej Zarządzenia Nr (...) Prezesa Zarządu (...) Bank (...) SA z dnia 16 sierpnia 2010 r. w sprawie wprowadzenia „Instrukcji udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)" wraz z „Instrukcją udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...)" („Instrukcja udzielania kredytów mieszkaniowych" - załącznik do odpowiedzi na pozew). Ogólnych warunków udzielania przez (...) Bank (...) S.A. kredytu mieszkaniowego (...) („Ogólne Warunki" - załącznik do odpowiedzi na pozew pozwu) oraz oświadczeń zawartych we wniosku kredytowym (załącznik do odpowiedzi na pozew), (...) dia Wnioskodawców o ryzyku zmiany stopy procentowej oraz ryzyku kursowym z dnia 28 czerwca 2010 roku wraz z załącznikiem i Informacja dia Wnioskodawców o ryzyku zmiany stopy procentowej, ryzyku kursowym, ryzyku zmiany spreadu walutowego oraz ryzyku zmiany cen rynkowych nieruchomości z dnia 27 września 2010 roku wraz z załącznikiem (dalej łącznie „Informacja dla wnioskodawców – załącznik do odpowiedzi na pozew) umowie kredytu a także (...) o ryzyku kursowym i ryzyku stopy procentowej dla kredytobiorców zaciągających kredyty hipoteczne (załącznik do odpowiedzi na pozew), co nastąpiło z naruszeniem zasady wszechstronnej oceny materiału dowodowego, zasad doświadczenia życiowego i zasad logiki (szczegółowe uzasadnienie i rozwinięcie zarzutu znajduje się w dalszej części apelacji).

•

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem zaniżając moc dowodową Instrukcji udzielania kredytów mieszkaniowych, wniosku kredytowego. Umowy kredytu, Ogólnych warunków. (...) dla Wnioskodawców i (...) o ryzyku kursowym i ryzyku stopy procentowej dla kredytobiorców zaciągających kredyty hipoteczne Sąd: (1) błędnie ocenił wiarygodność zeznań Powoda / moc dowodową zeznań świadków oraz (2) nie poczynił na podstawie ww. dokumentów pełnych ustaleń faktycznych, w sytuacji, gdy dokumentacja kredytowa, fakty powszechnie znane (art. 228 § 1 k.p.c.), domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.) oraz zeznania świadków prowadzą do wniosku, że w niniejszej sprawie procedura kredytowa została zachowana, w tym sporne informacje zostały przekazane Powoda, co miało wpływ na błędną ocenę Umowy kredytu w zakresie braku jej zgodności z prawem materialnym.

•

zgodnie z art, 368 § 1^ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na istotne dla rozstrzygnięcia fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji:

•

W Banku obowiązywała wewnętrzna procedura udzielania kredytów mieszkaniowych. W rozdziale I\Z Instrukcji udzielania kredytów mieszkaniowych „Proces udzielania Kredytów hipotecznych" wskazano, że:

•

Prezentacja oferty kredytowej oraz kompletowanie dokumentacji kredytowej

•

Oferowanie K/ientowi w pierwszej kolejności kredytu w PLN lub w walucie w J. uzyskuje dochody w przypadku wnioskowania o kredyt indeksowany do waluty obcej.

•

Informowanie Klienta o ryzyku stosowania zmiennej stopy procentowej^ ryzyku kursowym i ryzyku wynikającym ze zmiany wysokości spredu walutowego, związanym z zaciągniędem kredytu indeksowanego oraz . ryzyku wynikającym ze zmiany cen rynkowych nieruchomości.

•

Informowanie K. o definicji spread-u walutov(fego oraz o ryzyku wpływu spreadu walutowego na obciążenie z tytułu spłaty kredytu. Dodatkowo nd życzenie Klienta udostępnienie archiwalnych kursów walutowych i spread-ów począwszy od dnia 01.01.2008 r.

•

Przedstawienie Klientowi symulacji wzrostu kosztów obsługi kredytu.

•

Wstępna weryfikacji zdolności kredytowej Klienta.

•

Sprawdzenie zasad kredytowych:

•

1/ Obliczenie oceny scoringowej.

•

2/ Zaproponowanie stopy bazowej i marży,

•

3/ Wygenerowanie decyzji systemowej.

•

Wydanie Klientowi:

•

C. listy

2/ Wzoru Umowy o kredyt,

3/ Ogólnych warunków,

4/ W. z aktualnie obowiązującej Tabeli opłat i prowizji dla klientów indywidualnych. (vide-. rozdział W Instrukcji udzielania kredytów mieszkaniowych „Proces udzielania Kredytów hipotecznych").

We wniosku kredytowym zostaty zawarte oświadczenia Powoda o ponoszeniu ryzyka kursowego:

„Oświadczam, że zostałem(~am) poinformowany (-a) przez (...) Bank (...) S.A. o ryzyku, wynikającym ze stosowania przez przy spłacie kredytu zmiennej stopy procentowej i to ryzyko akceptuję. Jestem świadomy, że ewentualny wzrost stopy procentowej spowoduje wzrost raty kapitałowo- odsetkowej kredytu" (vide: pkt 6 Oświadczeń Wniosku kredytowego);

„Oświadczam, że zostałem(-am) poinformowany (-a) przez (...) Bank (...) S.A. o ponoszeniu przeze mnie ryzyka, wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz zmiany wysokości spreadu walutowego, w przypadku zaciągnięcia kredytu denominowanego w walucie obcej przyjmuję do wiadomości i akceptuje to ryzyko. Przyjmuję do wiadomości, że zmiany kursów walut oraz zmiany wysokości spreadu walutowego w trakcie okresu kredytowania, mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu, tj. kwotę kredytu do spłaty oraz wysokość raty kapitałowo odsetkowej (...). (vide: pkt 6 Oświadczeń Wniosku kredytowego);

W Umowie kredytu Powód złożył oświadczenie o ponoszeniu ryzyka kursowego, jak również wytłumaczono na czym polega ryzyko kursowe i jaki jest jego wpływ na spłatę kredytu (§ 1 ust. 2 pkt 3-4 (...));

•

w (...) dla Wnioskodawców Powód złożył oświadczenie o ponoszeniu ryzyka kursowego, jak również wytłumaczono na czym polega ryzyko kursowe i jaki jest jego wpływ na spłatę kredytu;

•

W Umowie kredytu i Ogólnych warunkach zdefiniowano tabele kursowe (§ 1 ust. 2 pkt S (...) i § 1 pkt 20 Ogólnych warunków), w tym w Ogólnych warunkach w zakresie tworzenia tabeli kursów wskazano, że Kursy kupna i sprzedaży walut, ustalane są procentowo w odniesieniu do kursów poszczególnych walut na rynku międzybankowym w momencie tworzenia tabeli, w granicach maksymalnych dopuszczalnych wartości odchyleń procentowych, zaakceptowanych przez Bank (§ 1 pkt 20 Ogólnych warunków);

•

W Ogólnych warunkach zdefiniowano spread jako wyrażoną procentowo różnice pomiędzy kursem sprzedaży a kursem zakupu waluty obcej, do jakiej kredyt jest indeksowany (§ 1 pkt 19 Ogólnych warunków).

•

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na zaniżeniu mocy dowodowej: (1) Zarządzenia Prezesa Zarządu w sprawie wprowadzenia „Instrukcji stosowania Tabeli kursów walutowych (...) Bank (...) SA oraz raportowania transakcji zawieranych przy jej użyciu – załącznik do odpowiedzi na pozew(2), Regulaminu transakcji walutowych i przykładowej umowy (...)zawierającej kurs negocjowany (przy piśmie Pozwanego z dnia 24 września 2020 r.) (dalej łącznie; „Dokumenty dot. Tabeli kursów walutowych"), co nastąpiło z naruszeniem zasady wszechstronnej oceny materiału dowodowego, zasad doświadczenia życiowego i zasad logiki (szczegółowe uzasadnienie i rozwinięcie zarzutu znajduje się w dalszej części apelacji).

•

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem zaniżając moc dowodową Dokumentów dot. Tabeli kursów walutowych Sąd nie poczynił na ich podstawie ustaleń faktycznych, w sytuacji, gdy ww. dokumenty, a także Ogólne warunki wskazują na ustalone przez Strony czynniki wpływające na kształt tabel kursowych kupna / sprzedaży.

•

zgodnie z art. 368 § 1^ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na istotne dla rozstrzygnięcia fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji:

•

Dla określania kursów wskazanych w Tabeli kursowej banku Pozwany stosował obiektywne - zewnętrzne - kryteria, na które nie miał wpływu, tj. odnosił się do kursu obowiązującego na rynku międzybankowym;

•

Tabela kursów zawiera: 1/ określenie dnia roboczego^ dla którego obowiązuje, 2/ kolejny numer, 3/ godzinę, od której obowiązuje, 4/ kraj, symbol, walutę, 5/ kursy kupna i sprzedaży walut, 6/ kurs średni Banku, 7/ kurs średni NBP (z dnia poprzedniego),. 8/ godzinę do której można stosować Tabelę kursów, 9/ informację o minimalnej kwocie transakcji uprawniającej do negocjowania kursów walutowego, 10/ imię i nazwisko pracownika (...), który opracował tabelę kursów" (§ 3 ust. 2 Instrukcji stosowania Tabeli kursów (...) Bank (...) S.A. oraz raportowania transakcji zawieranych przy jej użyciu);

•

Tabela kursów może ulegać zmianie w ciągu dnia roboczego w zależności od zmian kursów na rynku walutowym: godzina obowiązywania oraz kolejny numer są każdorazowo umieszczane w Tabeli kursów" (§ 4 ust. 3 Instrukcji stosowania Tabeli kursów (...) Bank (...) S.A. oraz raportowania transakcji zawieranych przy jej użyciu);

•

„Dyrektor (...) na podstawie analizy sytuacji rynkowej ustala odchylenie procentowe kursów kupna/sprzedaźy walut zamieszczonych w Tabeli kursów" (§4 ust. 5 Instrukcji stosowania Tabeli kursów (...) Bank (...) S.A. oraz raportowania transakcji zawieranych przy jej użyciu);

•

„Do tworzenia Tabeli kursów służy aplikacja (...) kompatybilna z programem (...)" (§ 2 ust. 4 Instrukcji ustalania przez (...) Bank (...) S.A.);

•

„Wyznaczony pracownik (...) tworzy w aplikacji (...) odpowiedni plik wsadowy dia Tabeli podstawowej łub rozszerzonej, zawierający kursy średnie oraz kusy kupna i sprzedaży walut" (§ 3 ust. 1 Instrukcji ustalania przez (...) Bank (...) S.A.);

•

//IV przypadku braku dostępu do systemu R. oraz po powiadomieniu (...), pracownik (...) tworzący tabelę zobowiązany jest do: 1) skontaktowania się z sekcją (...) w (...) lub z odpowiednią sekcją w banku (...) ((...), (...)Bank, (...) wskazaną przez (...), w celu ustalania Średnich kursów rynkowych dla walut wymienionych w Tabeli (§ 4 pkt 1 Instrukcji ustalania przez (...) Bank (...) S.A.)

•

W Banku istniała możliwość negocjowania kursów walut.

•

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na zaniżeniu mocy dowodowej świadków, co nastąpiło z naruszeniem zasady wszechstronnej oceny materiału dowodowego, zasad doświadczenia życiowego i zasad logiki (szczegółowe uzasadnienie i rozwinięcie zarzutu znajduje się w dalszej części apelacji).

•

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem zaniżając moc dowodową zeznań świadków Sąd: (1): błędnie ocenił wiarygodność zeznań Powoda oraz (2) nie poczynił na podstawie zeznań świadków pełnych ustaleń faktycznych, w sytuacji/ gdy dokumentacja kredytowa, fakty powszechnie znane (art. 228 § 1 k.p.c.), domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.) oraz zeznania świadków prowadzą do wniosku, że w niniejszej sprawie procedura kredytowa została zachowana, w tym sporne informacje zostały przekazane Powodowi, co miało wpływ na błędną ocenę Umowy kredytu w zakresie braku jej zgodności z prawem materialnym.

•

zgodnie z art. 368 § 1^ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisu dotyczącego podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji:

•

W 2010 Bank udzielał kredytów denominowanych i indeksowanych w walucie obcej ((...), a także kredytów złotowych (zeznania świadka S. P., 0:15:00-0:15:20, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r. i zeznania świadka A. P., 0:46:30-0:47:30, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

•

Klienci byli nastawiani na kredyt we frankach szwajcarskich ( (...)) i nie chcieli kredytu złotowego z uwagi na wysokość rat (zeznania świadka S. P., 0:17:45- 0:18:00, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r. i zeznania świadka A. P., 0:47:30-0:47:45, e- protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

•

Bank organizował dla pracowników szkolenia. W ramach szkoleń pracownicy mieli obowiązek przedstawiać w pierwszej kolejności klientom kredyty zlotowe (PLN), jako bezpieczniejsze bez ryzyka kursowego i jako kredyt w walucie uzyskiwanych dochodów. Ponadto, pracownicy byli szkoleni z zakresu ryzyka kursowego. Pracownik wręczał klientom wykresy dot. ryzyka kursowego. Pracownik nie mógł zapewnić o stabilności waluty (zeznania świadka S. P., 0:17:00-0:17:30 i 0:18:08- 0:19:02 – e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r ,

•

Bank weryfikował przestrzeganie procedur sprzedaży kredytów, tj. w Banku obowiązywała procedura tajemniczego klienta, która polegała na tym, że w oddziale Banku pojawiał się incognito kontroler, który jako klient weryfikował stosowane przez doradców kredytowych procedury (zeznania świadka S. P., 0:14:00-0:14:53, e- protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r. i zeznania świadka A. P., 1:21:10-1:21:45, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

Bank dopuszczał możliwość negocjowania warunków umów kredytowych. Klienci mogli zawnioskować o kredyt w określonej walucie, w tym o kredyt Złotowy (doradca kredytowy nie wpływał na wybór waluty kredytu przez klienta). Klienci wnioskowali o okres kredytowania. Klienci mieli możliwość negocjowania kursu uruchomienia kredytu, co odbyłwało się w ten sposób, że będąc w oddziale Banku - w dniu uruchomienia kredytu - klient dzownił do pracownika Banku będącego w Ł. i w . trakcie rozmowy telefnicznej prowadził negocajcje co do kursu uruchomienia kredytu. Klient mógł negocjować marżę i prowizję Banku, (zeznania świadka S. P., 0:16:00-0:16:20 / 0:21:20- 0:22:30, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r. i zeznania świadka A. P., 0:56:42-0:58:21 / 1:04:55-1:05:30, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

Tabele kursowe były dostępne na stronie Banku (zeznania świadka S. P., 0:23:30-0:23:45, e- protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

D. kredytowy miał obowiązek poinformować klientów, że kredyt jest uruchomiony po kursie kupna, a spłacany jest po kursie sprzedaży wg tabeli kursowej Banku (zeznania świadka S. P., 0:24:07-0:24:45, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r. i zeznania świadka A. P., 0:51:10-0:51:45, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

Przy negocjacjach kredytowych doradca kredytowy informował o ryzyku kursowym i ryzyku zmiennej stopy procentowej. Ponadto, porównywał poprzez symulacje kredyt Złotowy i kredyt walutowy, pokazując jak wyglądają raty obydwu kredytów. Ryzyko kursowe wynikało z przedstawionych w ww. zakresie symulacji. W niniejszej sprawie 310.000 zł było przeliczone na franki po kursie kupna. W symulacji raty były pokazane we frankach w dalszym przeliczeniu. Przeliczenia były omawiane w odniesieniu do kursów, np. 1 CHF do 2 PLN / 1 CHF do 4 PLN. Ponadto, klientom były pokazywane również symulacje w oparciu o WIBOR / LIBOR (zeznania świadka A. P., 0:47:30-0:49:50 / 0:59:34-1:01:26, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

•

Przy negocjacjach kredytowych Klienci otrzymywali dokument w postaci symulacji spłaty kredytu z uwzględnieniem zmiany (...) i kursu franka szwajcarskiego. Doradca kredytowy tłumaczył pojęcie ryzyka kursowego z praktycznego punktu widzenia, nie ograniczył się wyłącznie do stwierdzenia, że one istnieje . Doradca kredytowy tłumaczył pojęcie ryzyka kursowego na przykładach wzrostu kursu. Doradca kredytowy nie zapewnił o stabilności kursu na przyszłość (zeznania świadka A. P., 1:22:20-1:24:44, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

•

. W kredycie indeksowanym saldo kredytu do spłaty było określone po kursie kupna z dnia uruchomienia kredytu, co było tłumaczone klientom. Ponadto, po uruchomieniu kredytu Bank przekazywał klientowi harmonogram spłaty kredytu, (zeznania świadka A. P., 0:53:30-0:55:13, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

•

Spotkanie w przedmiocie wypełnienia wniosku kredytowego trwało ok. godziny (zeznania świadka A. P., 0:55:10-0:55:30, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020

•

Przed zawarciem umowy kredytu klient miał możliwość zapoznania się ze wzorem umowy, gdyż otrzymywał ją na e- maila (zeznania świadka A. P., 0:55:10- 0:56:16, e-protokół rozprawy z dnia 3 grudnia 2020 r.);

•

(vi) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na dokonaniu dowolnej oceny zeznań Powoda z naruszeniem zasady wszechstronnej oceny materiału dowodowego, zasad doświadczenia życiowego i zasad logiki poprzez uznanie ich za wiarygodne, w sytuacji, gdy zeznania Powoda były wewnętrznie niespójne, sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym i ww. zasadami, a także przy ich ocenie Sąd nie wziął pod uwagę szeregu okoliczności wpływających na ich wiarygodność oraz moc dowodową (szczegółowe uzasadnienie i rozwinięcie zarzutu znajduje się w dalszej części apelacji).

•

przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem na podstawie zeznań Powoda wadliwe Sąd ustalił stan faktyczny, co miało wpływ na błędną ocenę Umowy kredytu w zakresie braku jej zgodności z prawem materialnym,

•

zgodnie z art. 368 § 1^ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisów dotyczących podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na fakty ustalone przez sąd pierwszej instancji niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy:

•

Pracownik banku polecił Powodowi kredyt hipoteczny walutowy podkreślając, że jest to najkorzystniejsza oferta kredytowa dla powodów, pod kątem kosztów kredytu. Powodowi nie przedstawiono oferty kredytu w PLN;

•

Powód na podstawie przedstawionej symulacji kursu waluty (...) doszli do przekonania, że frank szwajcarski jest walutą stabilną;

•

Powód był zapewniony, że ryzyko znaczących zmian kursowych jest bardzo niskie;

•

Powód , został, zapewniony o bezpieczeństwie kredytu walutowego - generalnie podkreślano tylko i wyłącznie jego zalety. Powód nie wiedziały że zmiana kursu (...)/PLN zmieni wysokość całego zobowiązania;

•

Pracownik banku nie powiadomił Powoda o tym w jaki sposób bank ustala tabele kursowe banku,

•

Powód nie miał możliwości negocjacji postanowień Umowy kredytu. Możliwość negocjacji postanowień Umowy kredytu nie była też Powodowi sygnalizowana przez pracownika banku;

•

Powód działał w przeświadczeniu, że Bank nie oferuje im produktu, który może się wiązać z wysokim ryzykiem finansowym po stronie Powoda jako klienta;

•

Kredyt indeksowany do waluty (...) przedstawiany był Powodowi jako bezpieczny produkt finansowy, a potencjalne wahania wysokości rat spłaty wynikające ze zmienności kursu waluty obcej jako nieznaczne;

•

Powód nie został poinformowani o możliwości spłaty rat kredytu bezpośrednio w walucie (...);

•

Przed podpisaniem Umowy kredytu, Powód pobieżnie ją przeczytał.

•

zgodnie z art. 368 § 1^ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisu dotyczącego podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji:

•

Przed zawarciem Umowy kredytu Powód posiadał kredyt w złotym (PLN), który przewalutował do waluty obcej (zeznania Powoda “ J. P. 0:40:35-0:40:45, e-protokół rozprawy z dnia 3 września 2020 r.);

•

We wniosku kredytowym Powód miał możliwość wyboru waluty kredytu (zeznania Powoda - J. P. 0:45:05 - 0:45:15, e-protokół rozprawy z dnia 3 września 2020 r.).

•

W czerwcu 2010 r. Powód zwrócił się po raz pierwszy do Banku o kredyt i podpisał oświadczenie o ryzyku kursowym, ale nie doszło do zawarcia Umowy kredytu z uwagi na brak sprzedaży mieszkania należącego do Powoda. Następnie we wrześniu 2010 r. na skutek sprzedaży mieszkania ponownie Powód udał się do Banku celem zawarcia Umowy kredytu i wtedy już doszło do zawarcia Umowy kredytu. Ponownie Powód podpisał oświadczenia o ryzyku kursowym (zeznania Powoda - J. P. 0:53:00 - 0:56:00, e-protokół rozprawy z dnia 3 września 2020 r.).

•

(vii) art. 228 § 1 k.p.c. poprzez brak jego zastosowania w niniejszej sprawie, w sytuacji, gdy faktami powszechnie znanymi są zmienność kursów w czasie i brak możliwości przewidzenia wysokości kursów w długoletnim okresie czasu, co Sąd powinien wziąć pod uwagę z urzędu przy ustaleniu stanu faktycznego (szczegółowe uzasadnienie i rozwinięcie zarzutu znajduje się w dalszej części apelacji).

•

- przedmiotowe naruszenie miało istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albowiem brak zastosowania niniejszego przepisu spowodował, że Sąd: (1) błędnie ocenił wiarygodność zeznań Powoda i (2) błędnie ustalił stan faktyczny, w sytuacji, gdy dokumentacja kredytowa, fakty powszechnie znane (art. 228 § 1 k.p.c.), domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.) oraz zeznania świadków prowadzą do wniosku, że w niniejszej sprawie procedura kredytowa została zachowana, w tym sporne informacje zostały przekazane Powodowi, co miało wpływ na błędną ocenę Umowy kredytu w zakresie braku jej zgodności z prawem materialnym.

•

’ zgodnie z art. 368 § 1^ k.p.c. w zw. z naruszeniem przez Sąd ww. przepisu dotyczącego podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, wskazuję na fakty nieustalone przez sąd pierwszej instancji:

•

♦ kursy walut ulegają wahaniom i w długoletniej perspektywie czasu nie ma możliwości przewidzenia ich wysokości.

•

(b) naruszeniu przepisów prawa materialnego;

•

art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165 poz. 984, dalej jako: „Ustawa antyspreadowa") w zw. z art. 58 § 1 k.c. i art. 69 ust. 1 i ust. 2 pkt 4a Prawa bankowego poprzez nieprawidłową wykładnie art. 4 Ustawy antyspreadowej do dokonania oceny ważności Umowy kredytu, w sytuacji gdy wskazany przepis ma zastosowanie do umów kredytowych sprzed wejścia w życie nowelizacji i sanuje umowy kredytowe, które nie zostały całkowicie spłacone w dniu wejścia w życie Ustawy antyspreadowej, niezawierające regulacji identycznej, jak treść przepisu art. 69 ust. 2 pkt 4a Ustawy antyspreadowej;

•

art. 385^ § 2 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegające na uznaniu, że klauzule przeliczeniowe (por. § 1 ust. 2 pkt 2 (...) w zw. z § 16 ust. 1-2 (...) i § 19 ust. 2-3 (...)) stanowią klauzule waloryzacyjne, w sytuacji, gdy przedmiotowe klauzule nie spełniają podstawowych cech waloryzacji (tj. aktualizacji świadczenia i jego ochrony w czasie), a klauzula dotycząca określenia salda kredytu do spłaty służy do jego ustalenia, a nie aktualizacji.

•

art. 385^ § 1 k.c. oraz art. 385^ k.c. w zw. z art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG oraz w zw. z art. 56 k.c. oraz art. 354 § 1 k.c. i art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa Bankowego poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że klauzule przeliczeniowe:

•

kształtują prawa i obowiązki Powoda w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy Powoda z uwagi na: (1) nieprecyzyjność i nieokreśloność postanowień Umowy kredytu w zakresie mechanizmu przeliczeń (2) brak rzetelnej informacji udzielonej powodowi na temat tego mechanizmu (3) brak pełnej i rzetelnej informacji w przedmiocie faktycznego ryzyka kursowego oraz spreadu,

•

zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny gdyż ani w Umowie kredytu ani na etapie procesu ubiegania się o kredyt Powodowi nie przedstawiono wszystkich niezbędnych dla niego informacji, na podstawie których mógłby oszacować potencjalnie istotne dla niego ekonomiczne konsekwencje/ jakie wiążą się z zastosowaniem w umowie klauzul przeliczeniowych, a także nie został poinformowany o ryzyku kursowym..

•

art. 385^ § 1 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 Prawa bankowego i art. 4 ust. 2 Dyrektywy 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (dalej jako: „Dyrektywa 93/13/EWG") i art. 65 k.c. poprzez ich nieprawidłową wykładnie polegającą na uznaniu, że klauzula przeliczeniowa zawarta w Umowie kredytu (por. § 19 ust. 2-3 (...)) dotycząca spłaty kredytu określa główne świadczenia Stron, w sytuacji, gdy ma ona charakter fakultatywny z uwagi na to, że zgodnie z Umową kredytu kredyt mógł być spłacany bezpośrednio we franku szwajcarskim (por. § 19 ust. 2 i 4-5 (...)).

•

art. 56 k.c. w zw. z art. 354 § 1 k.c. w zw. z art. 111 ust. 1 pkt 4 Prawa Bankowego poprzez ich brak ich zastosowania, w sytuacji, gdy zwyczaj konkretyzuje sposób ustalenia i stosowania tabel kursowych, co mocno ogranicza swobodę dla Banku we wskazanym zakresie.

•

art. 358 § 2 k.c. w zw. z art. 385^ § 2 k.c. i art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego poprzez ich błędną wykładnie polegającą na uznaniu art. 358 § 2 k.c. za przepis dyspozytywny, w sytuacji, gdy w razie braku zaistnienia przesłanek w nim wskazanych (tj. regulacji ustawowej, orzeczenia sądowego lub czynności prawnej) ma on charakter ius cogens i po eliminacji tabel kursowych Banku z klauzul przeliczeniowych na ich miejsce obligatoryjnie należy zastosować, wynikający z normy ius cogens art. 358 § 2 k.c., kurs średni Narodowego Banku Polskiego dotyczący franka szwajcarskiego ( (...)).

•

art. 69 ust. 1 Prawa bankowego w zw. z art. 58 § 1 k.c. i art. 385^ § 1 k.c. oraz art. 385^ k.c. w zw. z art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13/EWG w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 Prawa bankowego i art. 65 § 1 i 2 k.c. ich poprzez nieprawidłowe zastosowanie polegające na uznaniu, że po eliminacji klauzul przeliczeniowych Umowa kredytu nie może dalej funkcjonować z uwagi na brak essentiaiia negotii umowy kredytu, w sytuacji, gdy:

•

po przedmiotowej eliminacji Umowa kredytu będzie zawierała wszystkie podstawowe elementy konstrukcyjne niezbędne dla ustalenia treści łączącego strony stosunku prawnego jako kredytu walutowego z oprocentowaniem opartym na stopie składanej (...) 3M’ oraz marży określonej w Umowie kredytu, tj. raty kredytu mogą być spłacane bezpośrednio we franku szwajcarskim.

•

Umowa kredytu zawiera klauzule awaryjną na wypadek eliminacji klauzul przeliczeniowych w postaci odesłania do stopy procentowej WIBOR 3M (por. § 2 ust. 1-3 (...)) celem wyliczenia wysokości rat kredytu złotowego (PLN).

•

art. 411 pkt 2 k.c. poprzez jego nieprawidłowe zastosowanie polegającą na uznaniu, że wskazany przepis nie stoi na przeszkodzie w dochodzeniu roszczeń przez Powoda, w sytuacji, gdy zgodnie z art. 411 pkt 2 k.c. Powód nie mógł żądać zwrotu spełnionych na rzecz Banku świadczeń z uwagi na to, że spłacone przez niego raty kapitałowo-odsetkowe czynią zadość zasadom współżycia społecznego w zakresie obowiązku zwrotu udostępnionego mu kapitału.

•

art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na uznaniu, że do dokonania wzajemnych rozliczeń Stron należy zastosować teorię dwóch kondykcji, w sytuacji, gdy - przy hipotetycznym - ustaleniu nieważności Umowy kredytu należy zastosować teorię salda do dokonania wzajemnych rozliczeń Stron.

•

art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c. poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie polegające na zasądzeniu odsetek ustawowych: od Pozwanego na rzecz Powoda od wskazanych w Wyroku SO kwot od dnia 21 lipca 2020 r. do dnia zapłaty, w sytuacji, gdy dopiero od chwili uprawomocnienia się Wyroku SO Pozwany może być w opóźnieniu co do spełnienia świadczenia z uwagi na to, że po uprawomocnieniu się Wyroku SO definitywnie odpadnie podstawa do spełnienia świadczenia przez Powoda tytułem spłaty kredytu, a co za tym idzie Pozwany będzie zobowiązany do zwrotu zapłaconych przez Powoda świadczeń.

•

na podstawie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 162 § 1 k.p.c., pozwany wniósł o rozpoznanie postanowienia Sądu pierwszej instancji z dnia 24 lutego 2022 r. w przedmiocie pominięcia przez Sąd dowodu z opinii biegłego oraz dopuszczenie i przeprowadzenie przedmiotowego dowodu na fakty szczegółowo wskazane w odpowiedzi na pozew i w piśmie procesowym z dnia 3 sierpnia 2020 r.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę wyroku w punktach 1 i 2 i oddalenie powództwa w całości oraz w punkcie 4 poprzez zasądzenie solidarnie od J. P. i i M. P. na rzecz Pozwanego zwrotu kosztów postępowania przed sądem pierwszej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Nadto pozwany wniósł o zasądzenie solidarnie od J. P. i M. P. na rzecz Pozwanego zwrotu kosztów postępowania przed sądem, drugiej instancji z należnymi na mocy art. 98 § 1^ k.p.c. odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przewidzianych.

Powodowie w odpowiedzi na apelację wnieśli o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych .

W piśmie procesowym z dnia 28 lipca 2022 r ( wpływ do Sądu Apelacyjnego w dniu 1 sierpnia 2022 r.) pozwany zgłosił zarzut zatrzymania na wypadek ustalenia przez Sąd nieważności / nieistnienie Umowy Nr LI< (...)10- (...) o kredyt mieszkaniowy (...) z dnia 29 września 2010 r. (dalej jako; „Umowa kredytu" - załącznik do pozwu), dochodzonej w niniejszym procesie i zasądzonej przez Sąd pierwszej instancji na rzecz Powoda kwoty, do czasu zaofiarowania zwrotu ( albo zabezpieczenia) wypłaconej Powodowi przez Bank kwoty w wysokości 310,000,00 zł, w związku z zawarciem Umowy kredytu i uruchomieniem kredytu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja pozwanego okazał się uzasadniona jedynie w zakresie podniesionego przez bank zarzutu zatrzymania.

Z uwagi na złożenie apelacji po zmianie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego dokonanej ustawą z 4 lipca 2019 r. (Dz.U.2019.1469) uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego zostało sporządzone w sposób określony przepisem art. 387 § 2 ¹ k.p.c. w brzmieniu nadanym tą nowelizacją. Sąd Apelacyjny nie przeprowadził postępowania dowodowego i nie dokonał odmiennej oceny dowodów przeprowadzonych przed sądem pierwszej instancji, nie uzupełnił ustaleń sądu pierwszej instancji. W tej sytuacji, zgodnie z art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c., wystarczające jest wskazanie, że Sąd Apelacyjny przyjął co do zasady za własne ustalenia sądu pierwszej instancji dokonane w sprawie, za wyjątkiem o którym mowa poniżej.

Sąd Apelacyjny w całości podziela ustalenia faktyczne sądu I Instancji i czyni je na podstawie art. 382 k.p.c. swoimi . Ponadto na aprobatę zasługują również ustalenia prawne i wnioski Sądu Okręgowego.

W apelacji podniesiono zarzuty dotyczące naruszenia zarówno prawa procesowego, jak i materialnego. W pierwszej kolejności Sąd II instancji odniósł się do zarzutów dotyczących obrazy prawa procesowego, gdyż dopiero prawidłowo ustalony stan faktyczny stanowić może podstawę dla rozstrzygnięcia pozwu złożonego w niniejszej sprawie. Wskazać bowiem należy, iż prawidłowość zastosowania lub wykładni prawa materialnego może być właściwie oceniona jedynie na kanwie niewadliwie ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Skuteczne, zatem zgłoszenie zarzutu dotyczącego naruszenia prawa materialnego wchodzi zasadniczo w rachubę tylko wtedy, gdy ustalony przez Sąd I instancji stan faktyczny, będący podstawą zaskarżonego wyroku, nie budzi zastrzeżeń (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 1997 r. II CKN 60/97 - OSNC 1997/9/128). Powyższe rodzi konieczność rozpoznania w pierwszym rzędzie zmierzających do zakwestionowania stanu faktycznego zarzutów naruszenia prawa procesowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 r. II CKN 18/97 - OSNC 1997/8/112).

Skarżący podniósł zarzut naruszenia art. 233 § 1 i 2 k.p.c.

Zdaniem Sądu Odwoławczego, Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe w zakresie wystarczającym dla poczynienia ustaleń faktycznych mających wpływ na zastosowanie przepisów prawa materialnego. Zgromadzone w sprawie dowody poddał wszechstronnej, wnikliwej ocenie, ustalając prawidłowo stan faktyczny sprawy. Ocena dowodów przeprowadzona przez Sąd Okręgowy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, przy uwzględnieniu podanych poniżej uwag, odpowiada wymogom stawianym przez przepis art. 233 § 1 k.p.c., uwzględnia cały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy i tym samym pozostaje pod ochroną wynikającą z powołanego przepisu. Nie nosi ona cech dowolności, odnosi się do przeprowadzonych w sprawie dowodów. W tym stanie rzeczy zarzuty pozwanej dotyczące naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie zasługiwały na uwzględnienie. Podkreślić przy tym należy, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu.

W apelacji zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. został bardzo szczegółowo rozbudowany. Pozwany zarzucił sądowi iż ten niezasadnie pominął lub nie nadał odpowiedziej ragi szeregom dołączonym do odpowiedzi na pozew dokumentom banku oraz instytucji bankowych dotyczących przedmiotowych kredytów. Zarzut ten jest bezzasadny . Przede wszytkim należy wskazać , że są to dokumenty wewnętrzne banku których treści powodowie nie znali. Zresztą jako dokumenty wewnętrzne skierowane były jedynie do pracowników banku którzy powinni je stosować.

Nie ulega wątpliwości , że w chwili zawierania umowy kredytobiorcy nie znali mechanizmu na jakim opiera się ustalanie kursu waluty w banku. Nawet więc jeżeli bank nie miał dowolności w jego ustalaniu to i tak nie ma to znaczenia na ustalenie abuzywności tego zapisu ponieważ tej wiedzy nie mieli powodowie w chwili zawierania umowy. Powodowie zaprzeczyli bowiem temu , a bank nie przedstawił , żadnego dowodu na to iż o tych szczegółowych mechanizmach ustalania kursu powodów informował .

Brak również podstaw do podważenia ustalenia sądu , iż powodowie w niedostateczny sposób byli informowani o ryzykach związanych z tym kredytem. Po pierwsze sąd nie twierdził , że powodowie w ogóle nie byli informowani o ryzyku kursowym. Zresztą to , że o takim ryzyku byli informowani wynika z dokumentów. Nie zaprzeczyli temu również sami powodowie . Z ich wiarygodnych zeznań wynika jednak , że po pierwsze pracownik banku przedstawił im wahania kursu (...) za ostanie 3 lata , a pod drugie zapewniał o stabilności waluty i o tym , że ten rodzaj kredytu jest bardzo korzystny.

Nie ulega wiec wątpliwości , że przy kredycie zawieranych na okres kilkudziesięciu lat przedstawienie symulacji jedynie za trzy lata i zapewnianiu o tym , że kurs jest stabilny nie mogło być uznane za prawidłowe wypełnienie obowiązku poinformowania kredytobiorców o realnych zagrożeniach wynikających z ryzyka kursowego i jego wpływu na spłatę kredytu ( wysokość rat).

Sąd Apelacyjny podziela również ocenę prawną zeznań świadków S. P., A. P. oraz M. B..

Sąd Okręgowy ocenił te zeznania jako wiarygodne lecz mało przydatne dla sprawy.

Każdy ze świadków zeznał, że nie pamięta powodów, ani czynności podejmowanych podczas ich procedury kredytowej. Sąd dał wiarę świadkom co do treści ich zeznań w zakresie ogólnej procedury postępowania w banku przy udzielaniu kredytów hipotecznych, lecz jasna deklaracja iż żaden ze świadków nie pamięta sprawy powodów ograniczała przydatność tych dowodów dla sprawy.

W tej sytuacji oparcie się w istotnych kwestiach dotyczących zawierania umowy na zeznaniach powodów było jak najbardziej usprawiedliwione i w żaden sposób nie naruszyło zasad wynikających z art. 233 k.p.c. Sąd Apelacyjny nie podziela przy tym oceny iż zeznania powoda były niespójne wewnętrznie i sprzeczne ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Analiza tych zeznań jednoznacznie temu przeczy . Powodowie przedstawili całokształt okoliczności faktycznych związanych z zawarciem Umowy, w szczególności wskazując na przebieg wydarzeń bezpośrednio poprzedzających jej podpisanie.

W konsekwencji Sąd uznał , że zarzuty procesowe dotyczące naruszenia art. 233 k.p.c. są całkowicie nieuzasadnione i stanowią jedynie niedozwoloną polemikę z prawidłowo dokonanym ustaleniami Sądu I Instancji.

Nieuzasadniony był również zarzut naruszenia art. 235 ¹ §1 pkt. 2 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie zgłoszonego przez bank dowodu z opinii biegłego.

Pozwany wniósł o przeprowadzenie tego dowodu na okoliczność czy kursy walut (...)/PLN stanowiły kursy rynkowe i to na dzień zawarcia umowy oraz wyliczeniu sumy rat kapitałowo –odsetkowych które w okresie objętym pozwem zapłaciliby powodowie gdyby spłacali kredyt w wysokości 310.000 zł według stawki WIBOR 3M + marża banku i porównanie tych rat z rzeczywiście spłacanymi ratami oraz wyliczeniu sumy rat kapitałowo-odsetkowych w których kredyt był spłacany w PLN według kursów tabelowych banku zapłacili by powodowie gdyby raty kredytu były przeliczane z (...) na PLN wg. Średniego kursu NBP. Czy istniała zależność pomiędzy zmianami kursów pary walut (...)/PLN stosowanych do rozliczenia świadczeń stron z umowy kredytu a zmianami na rynku walutowym oraz w jak sposób , w tym po jakich kursach zgodnie ze zwyczajami i praktyką panującą na rynku dokonywane są rozliczenia transakcji kredytowych oraz czy istnieją standardy i zwyczaje rynkowe dotyczące określania wartości zobowiązań stron wyrażonych w różnych walutach według kursu rynkowego danej waluty.

Za utrwalone w judykaturze należy uznać stanowisko, że abuzywność postanowień umownych rozpatruje się na dzień zawarcia umowy z pominięciem okoliczności późniejszych ( por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018r., III CZP 29/17, czy wyrok (...) wyssany w sprawie (...)

Skoro przedmiotem oceny są postanowienia umowy z dnia 29 września 2010 r., to okoliczności, które nie znalazły w nich odzwierciedlenia a związane są z jej wykonywaniem przez bank, zasadami jego funkcjonowania, w szczególności ze stosowaną metodą obliczania kursu (...) w stosunku do PLN czy rynkowego charakteru ustalonych kursów walut obcych - nie mają istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu. Tym samym zbędne było prowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego.

Nieuzasadnione były również zarzuty naruszenia przez Sąd I Instancji przepisów prawa materialnego.

W szczególności nieuzasadniony jest zarzut naruszania art. 4 ustawy z dnia 29 lipca 2011r. o zmianie ustawy –Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. Nr. 165 pozx. 984) w zw. z art. 58 § 1 k.c. i art. 69 ust 1 i ust 2 pkt 4a prawa bankowego.

Wbrew twierdzeniom skarżącego przepisy tej ustawy nie mogły sanować pierwotnych zapisów umowy , a to przede wszystkim z tego powodu co już wyżej było wskazane , że abuzywność postanowień umownych rozpatruje się na dzień zawarcia umowy z pominięciem okoliczności późniejszych ( por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 20 czerwca 2018r., III CZP 29/17, czy wyrok (...) wyssany w sprawie C-186/16)). Dlatego też przepisy ustawy z d 2011 r. nie mogły zmienić abuzywnego charakteru zapisów umowy . Również zawarcie przez strony późniejszego aneksu do umowy umożliwiającego kredytobiorcom zmianę sposobu spłaty kredytu na spłatę w walucie obcej ( (...)) oraz dodanie do umowy informacji o sposobie ustalania przez bank kursów, nie sanuje niedozwolonego charakteru klauzuli ryzyka kursowego. W wyroku (...) z dnia 29 kwietnia 2021r., (...) Trybunał wskazał, że system przewidziany w dyrektywie (...) nie może stać na przeszkodzie temu, by strony umowy eliminowały nieuczciwy charakter zawartego w niej warunku poprzez jego zmianę w drodze umowy, o ile, po pierwsze, odstąpienie przez konsumenta od powołania się na nieuczciwy charakter wynika z jego wolnej i świadomej zgody, i po drugie, nowy warunek zmieniający nie jest nieuczciwy, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z 7 maja 2021r. czy w wyroku z dnia 3 lutego 2022r., sygn. II CSKP 415/22.

Nieuzasadnione okazały się również zarzuty apelacji dotyczące naruszenia art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c , art. 385 ² k.c., w zw. z art. 4 ust 1 i ust 2 Dyrektywy (...) /EWG oraz art. 56 k.c. , art. 354 k.c. art. 58 § 1 k.c. , art. 111 ust 1 pkt 4 prawa bankowego.

Na wstępie należy wskazać , że pomimo licznych zarzutów dotyczących tego naruszenia faktycznie sprowadzają się one do kwestionowania prawidłowości uznania za abuzywne zapisów spornej umowy dotyczących stosowania tabel kursów walut obcych do określania wysokości zobowiązania powodów oraz wniosku, że po ich wyeliminowaniu sporna umowa nie może być w dalszym ciągu trzymana w mocy.

W tym zakresie sąd w całości podziela ustalenia i wnioski prawne Sądu I instancji.

Sąd Apelacyjny podziela zasadność stanowiska Sądu Okręgowego o abuzywności postanowień umowy odsyłających do kursów (...) z tabel pozwanego banku, w sytuacji, gdy umowa nie zawiera żadnych wskazań, jak te kursy będą ustalane. Postanowienia umowy kredytu, które uprawniają bank do jednostronnego ustalenia kursów walut nie są transparentne i pozostawiają pole do arbitralnego działania banku .W ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron (zob. wyroki Sądu Najwyższego z: 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14; 1 marca 2017 r., sygn. akt IV CSK 285/16; 19 września 2018 r., sygn. akt I CNP 39/17; 24 października 2018 r., sygn. akt II CSK 632/17; 13 grudnia 2018 r., sygn. akt V CSK 559/17; 27 lutego 2019 r., sygn. akt II CSK 19/18; 4 kwietnia 2019 r., sygn. akt III CSK 159/17; 9 maja 2019 r., sygn. akt I CSK 242/18; 29 października 2019 r., sygn. akt IV CSK 309/18; 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18; 30 września 2020 r., sygn. akt I CSK 556/18; 2 czerwca 2021 r., sygn. akt I CSKP 55/21, z 28 września 2021 r. Sygn. akt I CSKP 74/21).

Stanowisko wyrażone w tych orzeczeniach należy podzielić, bez potrzeby powtarzania całej argumentacji prawnej.

Odnośnie do klauzul indeksacyjnych, w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości również wskazywano nie raz na nieuczciwy ich charakter (por. np. wyroki z dnia 14 marca 2019 r. C-118/17, z dnia 20 września 2018 r. C 51/17, z dnia 20 września 2017 r., C-186/16).

Niedozwolona jest konstrukcja klauzul, która daje bankowi prawo do arbitralnego wyznaczania obciążeń konsumentów oraz dodatkowych korzyści banku. To, czy pozwany z możliwości tych korzystał pozostaje bez znaczenia. Kwalifikacja według przesłanek z art. 385 ¹ § 1 k.c. dokonywana jest bowiem według stanu na dzień kontraktowania, bez względu na późniejszy rzeczywisty sposób wykonywania umowy (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2).Także kwestia zakresu faktycznego zdeterminowania wysokości kursów wskaźnikami zewnętrznymi, przy zaniechaniu skonkretyzowania tych wskaźników i zaprezentowania ich powódce, nie mogła być prawnie relewantna. Sporne postanowienia nie były przedmiotem indywidualnych uzgodnień - umowa spisana zostałą bowiem w oparciu o wzorzec umowy.

Postanowienia odsyłające do kursów (...) z tabel banku mają istotne znaczenie dla ustalenia wysokości zobowiązania powódki, zatem określają główne świadczenia stron. Ich eliminacja skutkuje niemożnością określenia wysokości zobowiązania powódki, zatem umowa bez tych postanowień nie może być utrzymana w mocy. Wbrew stanowisku pozwanego prezentowanemu w toku postępowania, nie ma możliwości ustalenia wysokości zobowiązań powódki z odwołaniem do średniego kursu (...) ustalanego przez NBP.

Jak wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości ocena możliwości utrzymania umowy dokonywana być powinna według podejścia obiektywnego, a zatem zasadnicza staje się przede wszystkim odpowiedź na pytanie o realność ustalenia praw i obowiązków stron właściwych dla danego stosunku prawnego. Jak przy tym zaznaczał Trybunał Sprawiedliwości umowa powinna istnieć bez jakiejkolwiek zmiany innej niż ta wynikająca ze zniesienia nieuczciwego warunku (por. np. wyrok z dnia 7 sierpnia 2018 r., C 96/16 i C 94/17).Cel założony w art. 7 ust. 1 dyrektywy byłby bowiem osłabiony, gdyby sąd mógł kształtować postanowienia umowne i w razie stwierdzenia nieuczciwości niektórych z nich - swobodnie je zastępować (por. wyrok z dnia 26 marca 2019 r., C 70/17 i C 179/17). Również eliminacja elementów przesądzających o nieuczciwym charakterze warunku, z utrzymaniem go w pozostałym zakresie, choć nie została przez Trybunał oceniona jako niedopuszczalna, nie może prowadzić od zmiany istoty tego warunku (por. wyrok z dnia 29 kwietnia 2021 r., C - 19/20).

W tym stanie rzeczy uznać należy, że nie ma możliwości zastąpienia postanowień umowy odsyłających do kursów (...) z tabel pozwanego banku średnim kursem (...) ustalanym przez (...), jak zdaje się oczekiwać pozwany, czy to poprzez odwołanie się do art. 358 § 2 k.c., czy prawa wekslowego.

Nie ma również racji pozwany zarzucając naruszenie art. 405 k.c. oraz art. 410 k.c. w związku z art. 411 k.c. Pozwany podnosząc ten zarzut zdaje się kwestionować prawidłowość zastosowania do rozliczeń stron teorii dwóch kondycji. Kwestie te jednak wyjaśnił już Sąd Najwyższy w swym orzecznictwie. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. ( III CZP 6/21) jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy ( art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.). Kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna.

Na przeszkodzie uwzględnieniu powództwa nie stał art. 411 pkt 2 k.c., ponieważ dotyczy przypadków spełnienia świadczenia przez podmioty mające jedynie moralny obowiązek świadczenia, np. wynikający z relacji rodzinnych, nie zaś każdej sytuacji, gdy doszło do spełnienia świadczenia mimo braku podstawy prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2004 r., II PK). Chodzi tu więc o wypadki szczególne, nie zaś świadczenie na podstawie nieważnych umów cywilnoprawnych.

Nieuzasadniony jest również zarzut naruszenia art. 481§ 1 k.c. w zw. z art. 410 § 2 k.c.

Nie ulega żadnej wątpliwości , że wyrok w niniejszej sprawie stwierdzający nieważność umowy ma charakter deklaratoryjny. Również niewątpliwym jest , że roszczenia powodów z tytułu nienależytego świadczenia w związku z nieważnością umowy są roszczeniami których termin spełnienia nie został oznaczony( tzw. zobowiązanie bezterminowe) . W takim przypadku dłużnik powinien spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu.

W związku z tym prawidłowo Sąd odsetki za opóźnienie zasądził od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego uzasadniony okazał się zarzut zatrzymania zgłoszony przez pozwany bank w piśmie procesowym z dnia 28 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w obecnym składzie podziela pogląd wyrażony m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2014 r. IV CSK 440/13, że umowa kredytu jest umową wzajemną. Zobowiązanie kredytodawcy do udostępnienia środków pieniężnych jest odpowiednikiem zobowiązania kredytobiorcy do zapłacenia oprocentowania i prowizji. Z tych względów znajdują do niej zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego o skutkach wykonania i niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych ( art. 487 k.c. i nast.).Według art. 496 k.c., jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Przepis ten stosuje się odpowiednio do nieważności umowy ( art. 497 k.c.), a z takim skutkiem umowy kredytu zawartej przez strony mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie.

Należy też zaaprobować stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 7 stycznia 2005 r. (IV CK 204/04), że wymagalność zobowiązania nie zachodzi, gdy dłużnik dysponuje zarzutem hamującym roszczenie wierzyciela, a takim zarzutem jest niewątpliwie zarzut zatrzymania. Skuteczne skorzystanie przez stronę z prawa zatrzymania wzajemnego świadczenia pieniężnego wyłącza opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia. (tak też: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 stycznia 2002 r. IV CKN 651/00).

W ocenie Sądu Apelacyjnego tak sformułowany zarzut jest zarzutem ewentualnym i nie został złożony pod warunkiem zawieszającym. Wskazać należy, że do ewentualnego zarzutu zatrzymania (czyli takiego jak w niniejszej sprawie) zastosowanie znajdą uwagi odnoszące się do ewentualnego zarzutu potrącenia, którego dopuszczalność bez wątpienia została przyjęta w orzecznictwie (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1961 r., IV CR 212/61, OSNC 1963, Nr 6, poz. 120, z dnia 22 listopada 1968 r., OSN 1969, Nr 11, poz. 204, z dnia 9 listopada 2011 r., II CSK 70/11, z dnia 14 czerwca 2013 r., V CSK 389/12, nie publ., z dnia 9 sierpnia r., II CZ 83/16). Zauważyć bowiem należy, że skuteczność oświadczenia wierzyciela o potrąceniu w takim przypadku jest uzależniona od potwierdzenia istnienia wzajemności wierzytelności, umożliwiającej kompensację poprzez zaliczenie i nie może być utożsamiana ze złożeniem pod warunkiem zawieszającym, o którym mowa w kodeksie cywilnym. W sytuacji złożenia oświadczenia przez wierzyciela, że przysługuje mu wierzytelność, jednocześnie połączonego z zaprzeczeniem istnienia wierzytelności wzajemnej oraz wskazaniem, że gdyby okazało się, iż taka wierzytelność istnieje, to skutek retroaktywny umorzenia nastąpiłby wówczas z mocy ustawy ( art. 499 zd. 2 k.c.).Uwagi te znajdują również zastosowanie w niniejszej sprawie do zarzutu zatrzymania.

Ponieważ materialno- prawne oświadczenie o zarzucie zatrzymania dotarło do powodów z dniem 4 maja 2022 r. ( k. 433, 436) i zostało złożone przez pełnomocnika majacego upoważnienie do składania takich świadczeń, to należało uznać , że zarzut ten został zgłoszony skutecznie.

Co do zasady skuteczne powołanie się na prawo zatrzymania pociąga za sobą ustanie po stronie dłużnika opóźnienia w zapłacie dochodzonego przez wierzyciela świadczenia wzajemnego, co uchyla m.in. obowiązek uiszczania odsetek ustawowych za opóźnienie na podstawie art. 481 k.c. (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2005 r., IV CK 204/04, LEX nr 277849 oraz z 6 lutego 2015 r., II CSK 359/14, LEX nr 1653744, a także: T. Wiśniewski, op. cit, str. 280-287). Jednakże – w świetle wyroku (...) z 14 grudnia 2023 r., C-28/22, LEX nr 3642732, którym Sąd na podstawie art. 276 (...) czuje się związany - art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z zasadą skuteczności należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą, w sytuacji gdy umowa kredytu hipotecznego zawarta przez przedsiębiorcę z konsumentem nie może już pozostać wiążąca po usunięciu nieuczciwych warunków zawartych w tej umowie, przedsiębiorca ten może powołać się na prawo zatrzymania umożliwiające mu uzależnienie zwrotu świadczeń ot rzymanych od tego konsumenta od przedstawienia przez niego oferty zwrotu świadczeń, które sam otrzymał od tego przedsiębiorcy, lub gwarancji zwrotu tych ostatnich świadczeń, jeżeli wykonanie przez tego samego przedsiębiorcę tego prawa zatrzymania powoduje utratę przez rzeczonego konsumenta prawa do uzyskania odsetek za opóźnienie od momentu upływu terminu nałożonego na danego przedsiębiorcę do wykonania zobowiązania umownego po tym, jak przedsiębiorca ten otrzyma wezwanie do zwrotu świadczeń zapłaconych jemu w wykonaniu tej umowy. Oznacza to, że o ile w sprawach konsumenckich nie jest wyłączone stosowanie prawa zatrzymania, o tyle skorzystanie z tego instrumentu nie pozbawia konsumenta roszczenia odsetkowego po złożeniu przez przedsiębiorcę tego rodzaju oświadczenia. Stąd brak było podstaw do ingerencji na etapie postępowania apelacyjnego w końcową datę biegu roszczenia odsetkowego od zasądzonych w zaskarżonym wyroku kwot, przy jednoczesnym uwzględnieniu zarzutu zatrzymania w całości.

Z tych powodów, Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i orzekł jak w punkcie I wyroku.

W pozostałym zakresie z przyczyn wskazanych wyżej apelacja pozwanego jako nieuzasadniona została oddalona.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108§ 1 k.p.c. oraz § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 października 2015 r w sprawie opłat za czynności radców prawnych.( Dz.U. z 2018 r poz. 265).

Ryszard Marchwicki

Niniejsze pismo nie wymaga podpisu na podstawie § 100a ust. 1-3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. - Regulamin urzędowania sądów powszechnych jako właściwie zatwierdzone w sądowym systemie teleinformatycznym.

St. sekr. sąd. Katarzyna Surażyńska