Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Gulczyńska /spr./

Sędziowie: SSA Jan Futro

SSA Piotr Górecki

Protokolant: st. sekr. sąd. Kinga Kwiatkowska      

po rozpoznaniu w dniu 7 maja 2015 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa R. P.

przeciwko Agencja (...) w W.

o ochronę dóbr osobistych

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 28 listopada 2013 r. sygn. akt XII C 825/09

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej 270 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego

w postępowaniu apelacyjnym.

J. Futro M. Gulczyńska P. Górecki

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 stycznia 2002 r. R. P. wniósł o zobowiązanie pozwanej Agencji (...)Skarbu Państwa do złożenia oświadczenia woli przenoszącego własność nieruchomości położonej w K. M. i oświadczenia woli o jej wydaniu powodowi oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, że pozwana zorganizowała przetarg na zbycie opisanej nieruchomości, a powód przetarg ten wygrał. Podniósł, że pozwana Agencja uchyliła się od zawarcia umowy notarialnej definitywnie przenoszącej na powoda własność nieruchomości. Powód wnosił nadto o zwolnienie od kosztów sądowych.

W piśmie z 8 maja 2002 r. (...) Skarbu Państwa w S. z siedzibą w P. działające w imieniu i na rzecz Agencji (...)Oddział Terenowy w P. potwierdziło, że R. P. brał udział w przetargu w dniu 29 czerwca 2001 r. i został wyłoniony jako kandydat na nabywcę. Był on wielokrotnie wzywany do dokonania dopłaty o podpisania aktu notarialnego, jednak nie stawiał się w wyznaczonych terminach i nie dokonał żadnej wpłaty.

W odpowiedzi na pozew, pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu zaprzeczyła, jakoby uchylała się od zawarcia umowy sprzedaży wskazując, że wyłączną odpowiedzialność za niezawarcie stosownej umowy ponosi R. P..

Pismem z 21 czerwca 2004 r. powód rozszerzył powództwo wnosząc o zobowiązanie pozwanej do przeproszenia powoda za naruszenie jego dóbr osobistych przez obrażenie go podczas przetargu i czynności podejmowane po przetargu z 29 czerwca 2001 r., czym spowodowały u niego duże szkody i straty. Jako podstawę prawną wskazał art. 23 i 24 kc. Nadto powód wniósł o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu.

W piśmie z 2 grudnia 2008 r. powód rozszerzył powództwo domagając się zobowiązania pozwanej do przeproszenia powoda za naruszenie jego dóbr osobistych w czasie przetargu i zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli przenoszącego własność nieruchomości położonej w obrębie S. Gmina K. wygraną przez powoda w przetargu z 11 kwietnia 2001 r.

W piśmie z 25 kwietnia 2005 r. powód rozszerzył powództwo wnosząc o nakazanie pozwanej wydania nieruchomości będącej przedmiotem postępowania, zobowiązania pozwanej do przeproszenia powoda i zasądzenia na jego rzecz odszkodowania w kwocie po 23.000 zł rocznie w związku z niewydaniem nieruchomości.

Postanowieniem z 17 marca 2011 r. Sąd oddalił ponowny wniosek powoda o ustanowienie dla niego pełnomocnika z urzędu.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo, nie obciążając powoda kosztami procesu.

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne.

W dniu 11 kwietnia 2001 r. odbył się przetarg dotyczący nieruchomości położonej w S., gmina K. obejmującej działkę nr (...). Przetarg wygrał powód, jednakże umowa sprzedaży tej nieruchomości nie została zawarta.

Z kolei w dniu 29 czerwca 2001 r. w P. został przeprowadzony przetarg publiczny dotyczący nieruchomości położonej w K. M., obejmującej działki nr (...). W toku przetargu wyłoniono kandydata w osobie powoda, którego zawiadomiono o wyniku przetargu i poinformowano, że należną kwotę 21.660 zł należy wpłacić na wskazany rachunek bankowy przed podpisaniem aktu notarialnego oraz że podpisanie aktu notarialnego odbędzie się w dniu 2 sierpnia 2001 r. Następnie pismami z 17 lipca, 8 sierpnia, 24 sierpnia i 27 września 2001 r. informowano powoda o dacie i miejscu zawarcia umowy sprzedaży, wskazując jednocześnie, że niestawiennictwo powoda spowoduje przepadek wadium. Powód odebrał wszystkie pisma i nie stawił się na podpisanie umowy ani nie wpłacił pieniędzy. Pismem z 19 grudnia 2001 r. zawiadomiono powoda, że w związku z tym, że nie stawił się na podpisanie umowy w czterech wyznaczonych terminach, wpłacone wadium w wysokości 1.200 zł ulega przepadkowi na rzecz Agencji.

W trakcie żadnego z tych przetargów nie naruszono dóbr osobistych powoda.

Wydając rozstrzygnięcie, Sąd I instancji oparł się w głównej mierze na treści dołączonych do akt dokumentów dotyczących przetargów z 29 czerwca 2001 r. i 11 kwietnia 2001 r. Z protokołów sporządzonych z przebiegu przetargów nie wynikają żadne okoliczności, na które powoływał się powód.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków, gdyż powód, wzywany o wskazanie danych świadków, ich adresów oraz okoliczności, w związku z którymi mają być przesłuchani, nie podał tych informacji.

Sąd oddalił wniosek powoda o odroczenie rozprawy w dniu 28 listopada 2013 r. z uwagi na to, że powód przedstawił wezwanie na inną rozprawę, otrzymane później niż wezwanie na rozprawę w niniejszej sprawie. Wobec powyższego Sąd uznał nieobecność powoda za nieusprawiedliwioną. Powód otrzymując wezwanie na rozprawę przed innym sądem w tym samym terminie wiedział już o rozprawie w tutejszym Sądzie, wobec tego powinien złożyć wniosek o odroczenie rozprawy, o której dowiedział się później.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania notariusza M. J. jako logiczne i rzeczowe, a także bezstronne. Z uwagi na brak pamięci co do konkretnych umów notarialnych zeznania te nie wniosły nic istotnego do sprawy.

Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda bowiem nie znalazły potwierdzenia w pozostałym materiale dowodowym. W szczególności powód nie udowodnił, żeby naruszono jego dobra osobiste bądź żeby pozwany bezpodstawnie nie przystąpił do umów notarialnych.

Powód upatruje naruszenia swojego dobra osobistego w działaniu pozwanej, polegającym na obrażeniu i ośmieszeniu przez pracowników Agencji podczas przetargów w dniu 29 czerwca 2001 r. i 11 kwietnia 2001 r. W tym zakresie na powodzie spoczywał ciężar dowodu. Pozwana zaprzeczyła, by doszło do jakiegokolwiek zdarzenia, odpowiadającemu okolicznościom przytoczonym przez powoda. Powód nie sprostał więc ciężarowi, który nakładał na niego w procesie art. 6 k.c., co skutkowało oddaleniem powództwa.

Powód domagał się również zobowiązania pozwanej Agencji do złożenia oświadczenia woli przenoszącego własność nieruchomości położonych w K. M. i w S. na powoda i wydania mu tych nieruchomości.

Zgodnie z treścią art. 1047 § 1 k.p.c. jeżeli dłużnik jest obowiązany do złożenia oznaczonego oświadczenia woli, prawomocne orzeczenie sądu zobowiązujące do złożenia oświadczenia zastępuje oświadczenie dłużnika. Postępowanie dowodowe wykazało, że pozwana nie uchylała się od zawarcia umowy, której dotyczyło przedmiotowe postępowanie, a wręcz przeciwnie, wielokrotnie zawiadamiała i wzywała powoda do stawienia się w celu zawarcia umowy przed notariuszem. Powód nie stał się właścicielem nieruchomości w związku z tym, że sam nie stawił się w celu podpisania umowy oraz nie wpłacił należności za nieruchomości. Brak jest więc podstaw do tego, by uwzględnić roszczenie powoda, gdyż pozwana nie była zobowiązana do złożenia oświadczenia woli.

Zgodnie z treścią art. 102 kpc Sąd postanowił nie obciążać powoda kosztami procesu z uwagi na fakt, że powód jest osobą ubogą.

Powyższy wyrok apelacją zaskarżył w całości powód, zarzucając rażące naruszenie prawa materialnego i procesowego z nieważnością postępowania włącznie, naruszenie art. 379 pkt 1 do 5 k.p.c. oraz nierozpoznanie istoty sprawy.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Nie można podzielić zarzutu nieważności postępowania wywodzonego z faktu nieodroczenia rozprawy przed Sądem Okręgowym w dniu 28 listopada 2013 r. Termin ten został ustalony przez Sąd na rozprawie w dniu 25 października 2013 r., natomiast 12 listopada 2013 r. doręczono powodowi zawiadomienie (k. 689 akt). Powód, bezpośrednio po uzyskaniu informacji o terminie rozprawy, nie skierował do Sądu wniosku o jej odroczenie, dopiero 28 listopada 2013 r. wystosował do Sądu faksem taki wniosek, przedkładając kopię zawiadomienia o rozprawie przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Śródmieścia. Z zawiadomienia tego wynika, że w sprawie przed Sądem Rejonowym występował jako pełnomocnik M. P., a Sąd skierował do niego wezwanie w dniu 4 listopada 2013 r. Słuszne było w tej sytuacji stanowisko Sądu Okręgowego, że wniosek o odroczenie rozprawy nie spełniał wymogu, o którym stanowi art. 214 § 1 k.p.c. Wśród przeszkód, które uniemożliwiają przeprowadzenie rozprawy w bogatym orzecznictwie wymienia się w szczególności chorobę strony, potwierdzoną zaświadczeniem lekarskim (wyrok SN z 7 marca 2013 r., II CSK 436/12), ewentualnie inne nadzwyczajne okoliczności, takie jak poszkodowanie w wypadku (wyrok SN z 4 marca 2009 r., IV CSK 468/08, LEX nr 515415), czy przymusowe doprowadzenie na Policję w celu przesłuchania w charakterze świadka (wyrok SN z 26 września 2012 r., II CSK 36/12, LEX nr 1226830). Okolicznością taką nie może być natomiast inna rozprawa, w której strona występuje w charakterze pełnomocnika. Samo zbieganie się terminów dwóch rozpraw nie wskazuje, że w sprawie zaszła konieczność odroczenia rozprawy (postanowienie SN z 18 stycznia 2013 r., IV CZ 155/12).

Pismem z 7 grudnia 2006 r. (k. 302 akt) powód oświadczył, że cofa swój wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, wskutek czego postanowieniem z 15 listopada 2007 r. Sąd rozpoznający sprawę cofnął ustanowienie dla powoda pełnomocnika (k. 343 akt). Ponowny wniosek powoda w tym przedmiocie został oddalony postanowieniem Sądu Okręgowego z 17 marca 2011 r. (k. 489 akt).

W uzasadnieniu tego postanowienia wskazano, że powód nie wymaga pomocy

profesjonalnego pełnomocnika, a ponadto nie współpracował z pełnomocnikami, którzy zostali dotychczas ustanowieni przez Sąd, co wskazuje, że również aktualnie przyznanie pomocy prawnej nie spełni swojej roli. W toku postępowania apelacyjnego Sąd drugiej instancji mógł kontrolować odmowę przyznania powodowi pełnomocnika z urzędu tylko w sytuacji, gdy powodowałaby nieważność postępowania ze względu na pozbawienie strony możności działania (art. 379 pkt 5 k.p.c.). W orzecznictwie wskazuje się jednak, że odmowa uwzględnienia przez sąd wniosku strony o wyznaczenie dla niej pełnomocnika z urzędu tylko wyjątkowo może być oceniona jako powodująca nieważność postępowania z powodu pozbawienia strony możliwości obrony swych praw (wyrok SN z 20 sierpnia 2009 r., II CSK 64/09, LEX nr 786555 i powołane tam orzeczenia). W niniejszej sprawie powód swoim zachowaniem wykazywał wystarczającą znajomość reguł, według których toczy się postępowanie sądowe. Ponadto z jego postępowania wynika dbałość o swoje interesy, w toku sprawy składał osobiście liczne wnioski, zatem nie wymagał on ustanowienia pełnomocnika z urzędu (tak SN w wyroku z 29 czerwca 2008 r., V CSK 58/08, LEX nr 424321). Należy również mieć na względzie okoliczność, że powód nie prowadził w należyty sposób współpracy z ustanowionym pełnomocnikiem, a ostatecznie zrzekł się prawa do korzystania z jego pomocy. Aktualnie wywodzenie z braku profesjonalnej reprezentacji korzystnych dla siebie skutków procesowych winno być zatem traktowane jako nadużycie praw procesowych (art. 3 k.p.c.).

Nie jest słuszne stanowisko powoda, zgodnie z którym zadaniem Sądu I instancji, oddalającego powództwo, było wyraźne wyliczenie, ochrony jakich dóbr osobistych domagał się powód. Jednym z wymogów formalnych pozwu, powiązanym z ciężarem procesowym przewidzianym w art. 232 k.p.c., było przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających istnienie poddanego pod osąd roszczenia (187 pkt 2 k.p.c.). W przypadku ustalenia faktów w sposób zgodny ze stanowiskiem powoda, kolejnym etapem postępowania byłaby ocena, czy obowiązujące normy prawne czynią powództwo zasadnym. Zważywszy, że Sąd Okręgowy oddalił powództwo, uznając, że powód nie wykazał faktów, z których wywodził roszczenie, a które stały się sporne wobec zaprzeczenia im przez stronę pozwaną, zbędne stało się rozważanie, które z dóbr osobistych mogło zostać naruszone działaniem przytoczonym przez powoda.

Nie jest także zasadny zarzut naruszenia art. 325 k.p.c. Zaskarżony wyrok zawiera oznaczenie przedmiotu sprawy „o ochronę dóbr osobistych”, co nie wymagało dalszego sprecyzowania, bowiem przytoczone sformułowanie odpowiada powszechnie przyjętemu sposobowi oznaczania w wyrokach przedmiotu rozpoznania (postanowienie SN z 21 maja 1997 r., I CKN 39/97, LEX nr 31164). Sąd Apelacyjny był zarazem związany przedmiotem sprawy, w której rozstrzygał Sąd Okręgowy natomiast wbrew odmiennym wnioskom płynącym z uzasadnienia zaskarżonego wyroku, zakresem rozpoznania objęto wyłącznie okoliczności, z których powód wywodził naruszenie dóbr osobistych. Z tego względu nie podlegały rozpoznaniu zarzuty apelującego dotyczące nieprawidłowego postępowania pozwanej Agencji w toku przeprowadzonych przetargów, z punktu widzenia roszczenia o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli.

Powód, zgodnie z klarownie wyrażonym stanowiskiem, dochodził roszczeń od Agencji (...)Skarbu Państwa, której następcą prawnym z dniem 16 lipca 2003 r., stała się Agencja (...) (art. 18 ust. 2 ustawy z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego – Dz. U. 2003, nr 64, poz. 592 ze zm.).

Zważywszy, że występujący po stronie pozwanej podmiot, będący państwową osobą prawną, został prawidłowo oznaczony, zarzut niewłaściwego oznaczenia strony pozwanej nie mógł odnieść skutku.

Błędnie również powód powołuje naruszenie art. 6 k.c. Przepis ten może zostać naruszony w sytuacji, gdy Sąd wywodzi ujemne skutki procesowe dla strony, którą nie obciążał obowiązek dowodzenia swoich twierdzeń. W okolicznościach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że to na powodzie spoczywał ciężar wykazania okoliczności, z których wywodził naruszenie jego praw. Zważywszy zaś, że powód w żaden sposób nie wykazał okoliczności, którym zaprzeczył pozwany, oddalenie powództwa było zasadne.

W tym stanie rzeczy apelację należało oddalić na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 i 108 § 1 k.p.c. Przegrywający w instancji odwoławczej powód, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu, winien zwrócić pozwanej koszty zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej, ustalone na podstawie § 10 ust 1 pkt 2 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 490 tj.).

SSA Małgorzata Gulczyńska SSA Jan Futro SSA Piotr Górecki