Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia: Bogdan Wysocki

Sędziowie: Ewa Staniszewska

Małgorzata Kaźmierczak (spr.)

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2020 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa B. G. i A. G.

przeciwko E. S. (1) i J. S.

o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu, Wydział XIII Cywilny w Lesznie

z dnia 18 kwietnia 2019 r. sygn. akt XIII C 60/18

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów na rzecz pozwanych 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Ewa Staniszewska Bogdan Wysocki Małgorzata Kaźmierczak

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 24 stycznia 2017 r. powodowie B. G.
i A. G. wnieśli o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego
w postaci aktu notarialnego z dnia 30 sierpnia 2012 r. Rep. (...), zaopatrzonego
w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Lesznie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w G. z dnia 29 października 2013 r. w sprawie o sygn.(...), którym sąd nadał klauzulę wykonalności przedmiotowemu aktowi notarialnemu
w zakresie obejmującym zapłatę na rzecz wierzyciela kwoty 125.250 zł. Ponadto wnieśli
o zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew pozwani E. S. (1) i J. S. wnieśli o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu XIII Wydział Cywilny z siedzibą w L. oddalił powództwo (pkt. 1 wyroku) oraz kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa, a pozostałymi kosztami powodów.

Wydając powyższy wyrok Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka była współwłaścicielem kamienicy położonej w K. przy ul. (...) stanowiącej działkę nr (...)
o obszarze 0,0558 ha, dla której Sąd Rejonowy w G. prowadzi księgę wieczystą numer (...) o wartości szacunkowej co najmniej 450.000 zł, którą odziedziczyła wraz z bratem. Pod koniec 2011 r. sytuacja finansowa B. G. pogorszyła się i powódka nie była w stanie na bieżąco regulować swoich zobowiązań kredytowych. W związku z brakiem zdolności kredytowej, powódka postanowiła uzyskać pożyczkę od osoby prywatnej. W lokalnej prasie powódka znalazła ogłoszenie P. L. dotyczące udzielania szybkich pożyczek pod zastaw nieruchomości. B. G. skontaktowała się z P. L., a następnie za jego pośrednictwem poznała G. K., który zdecydował się udzielić jej pożyczki. P. L. obiecał powódce pomoc w rozwiązaniu jej problemów finansowych i jednocześnie zakazał mówienia jej o pożyczce swojemu mężowi. Umowę pożyczki B. G. zawarła u notariusza z G. K., który na mocy tej umowy miał udzielić jej pożyczki w kwocie 11.800 zł. Przy zawarciu umowy obecny był również P. L., który z gotówki w wysokości 11.800 zł zabrał 6.000 zł, a resztę pieniędzy włożył do torebki B. G..

Ponadto P. L. zaoferował powódce pośrednictwo w sprzedaniu nieruchomości położonej w K. przy ul. (...). P. L. oglądał nieruchomość powódki oraz poinstruował ją odnośnie konieczności uregulowania prawa własności nieruchomości, której współwłaścicielem był brat powódki R. F.. W dniu 2 marca 2012 r., na mocy umowy darowizny zawartej z bratem, na powódkę zostało przeniesione prawo własności zabudowanej działki nr (...) o obszarze 0,0558 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gostyniu prowadzi księgę wieczystą numer (...). W tym samym dniu powódka zawarła umowę pożyczki z G. K. w formie aktu notarialnego nr rep. A 2611/2012 kwoty 11.800 zł, przy czym faktycznie powódka otrzymała od G. K. znacznie mniejszą kwotę.

Następnie w dniu 11 maja 2012 r. powódka, która wówczas zamierzała spłacić część zobowiązania wobec G. K., zawarła z R. M. umowę pożyczki kwoty 26.000 zł w formie aktu notarialnego nr rep. A 1775/2012. z aktem ustanowienia hipoteki. Z tytułu zawartej umowy pożyczki B. G. otrzymała jedynie 6.000 zł, o czym zorientowała się dopiero w domu.

Powódka w ogłoszeniach prasowych znalazła kolejnego pożyczkodawcę – M. P., z którym w dniu 26 czerwca 2012 r. zawarła umowę pożyczki w formie aktu notarialnego nr rep. (...) z dnia 26 czerwca 2012 r. kwoty 42.500 zł wraz z przeniesieniem prawa własności nieruchomości na zabezpieczenie wierzytelności, przy czym M. P. przekazał B. G. jedynie kwotę około 23.100 zł w celu spłaty wierzytelności wobec R. M.. Następnie P. L. zaproponował powódce pomoc w celu uwolnienia się od skutków umowy pożyczki zawartej z M. P..

W dniu 1 sierpnia 2012 r. G. K. zawarł z B. G. w formie aktu notarialnego nr rep. (...) umowę zmiany umowy pożyczki na kwotę 88.500 zł z aktem ustanowienia hipoteki, przekazując jej kwotę około 44.625 zł w celu spłaty wierzytelności wobec M. P. oraz kwotę 1.100 zł. W tym samym dniu M. P. dokonał powrotnego przeniesienia na B. G. własności nieruchomości w formie aktu notarialnego repertorium A numer (...). Wysokość tej pożyczki oraz dalszych rozliczeń była uzgodniona przez P. L. z G. K. i na powyższą sumę miały się składać kwoty z poprzednich pożyczek. Powódka na swojej nieruchomości ustanowiła hipotekę umowną do kwoty 150.000 zł na zabezpieczenie wierzytelności G. K. i zobowiązała się do zwrotu pożyczki udzielonej przez G. K. do 1 września 2012r.

W sierpniu 2012 r. powódka o wszystkich zaciągniętych pożyczkach poinformowała swojego męża. Powódka powiedziała powodowi, że była zastraszana przez G. K. i P. L. i dlatego nie mówiła mu wcześniej o zaciągniętych zobowiązaniach pieniężnych.

W dniu 30 sierpniu 2012 r. powodowie udali się do P. na spotkanie z pozwanym, z którym zostali umówieniu za pośrednictwem znajomego J. J.. Powodowie chcieli w ten sposób uzyskać pożyczkę od innej osoby w celu spłacenia zobowiązania wobec G. K. i uniknięcia egzekucji z ich nieruchomości. Pozwany nalegał, aby stroną umowy był również powód i dlatego powódka na to spotkanie pojechała wraz z mężem. Do kawiarni, do której powodowie udali się na spotkanie z pozwanym, przyszedł również P. L., a pozwany E. S. (1) rozmawiał z nim przez chwilę na osobności. W czasie spotkania pozwany zgodził się udzielić pożyczki powodom i następnie udał się wraz z nimi do kancelarii notarialnej H. G., gdzie czekał na nich G. K.. Pozwany udał się z G. K. do banku, gdzie dokonał na jego rzecz przelewu kwoty 90.000 zł. Następnie pomiędzy pozwanymi, a B. G. i jej mężem doszło do zawarcia umowy pożyczki i umowy przeniesienia prawa własności nieruchomości na zabezpieczenie wierzytelności w formie aktu notarialnego repertorium (...) przed notariuszem H. G., na podstawie której pozwany E. S. (1), działając w imieniu własnym oraz w imieniu i na rzecz żony – udzielił solidarnie panu A. G. i B. G. – pożyczki w łącznej kwocie 127.000 zł, przy czym kwota 32.000 zł została przekazana powodom w gotówce przed zawarciem umowy na własne potrzeby powodów, a kwota 90.000 zł została przelana w dniu zawarcia umowy na konto bankowe G. K.. Kwota 5.000 zł miała natomiast zostać przekazana w terminie dwóch dni po wykreśleniu hipoteki umownej w wysokości 150.000 zł tytułem wierzytelności ustanowionej na rzecz G. K. z działu IV księgi wieczystej dla nieruchomości stanowiącej własności B. G. położonej w K., przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Gostyniu prowadzi księgę wieczystą numer (...) oraz po wpisie w dziale II księgi wieczystej dla powyższej nieruchomości prawa własności na rzecz powodów. Powodowie zobowiązali się solidarnie spłacić całą kwotę pożyczki w wysokości 127.000 zł w dwunastu ratach – pierwszych jedenastu w wysokości po 1.000 zł i dwunastej racie w wysokości 116.000 zł płatnej najpóźniej do dnia 30 sierpnia 2013 r. Pozwany E. S. (1) przekazał B. G. kwotę 2.000 zł, zamiast kwoty 5.000 zł, dokonując potrącenia trzech rat pożyczki. W § 2 umowy G. K. w związku z wygaśnięciem zobowiązania zabezpieczonego hipoteką wyraził zgodę na jej wykreślenie.

W celu zabezpieczenia spłaty wierzytelności wynikającej z umowy pożyczki B. G. przeniosła na rzecz pozwanych prawo własności nieruchomości położonej w K., przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Gostyniu prowadzi księgę wieczystą numer (...). Pozwany E. S. (1) w imieniu własnym i żony zobowiązał się do zwrotnego przeniesienia na rzecz B. G. prawa własności powyżej opisanej nieruchomości w terminie 14 dni po całkowitym wywiązaniu się ze zobowiązań przez pożyczkobiorców wobec pozwanych.

Powodowie podpisali powyższą umowę po jej odczytaniu przez notariusza i po potwierdzeniu, że rozumieją zapisy tej umowy. Po zawarciu tej umowy G. K. nie domagał się od powódki zwrotu jakiejkolwiek kwoty. Powód, aby wywiązać się z umowy pożyczki zawartej z pozwanymi, zawarł umowę kredytową, a uzyskane z niej środki
w wysokości 25.000 zł zwrócił pozwanemu.

Na podstawie umowy z dnia 23 października 2012 r. zawartej w formie aktu notarialnego repertorium (...) przed notariuszem H. G., w związku
z częściową spłatą pożyczki, na prośbę powódki, pozwany E. S. (1) działając w imieniu własnym oraz w imieniu i na rzecz żony, przeniósł powrotnie na rzecz powódki prawo własności nieruchomości położonej w K., przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy
w G. prowadzi księgę wieczystą numer (...). Jednocześnie powódka ustanowiła na tej nieruchomości hipotekę umowną do kwoty maksymalnej 250.000 zł na rzecz pozwanych celem zabezpieczenia wierzytelności – spłaty pożyczki wraz z odsetkami
i odsetkami karnymi.

Od tego czasu powodowie zaprzestali dokonywać spłaty pożyczki, w związku z czym pozwany E. S. (1) wystąpił do sądu o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu.

Prawomocnym postanowieniem z dnia 29 października 2013 r. wydanym w sprawie
o sygn. (...) Sąd Rejonowy w Lesznie nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu sporządzonemu przez notariusza H. G. w Kancelarii Notarialnej
w P. Repertorium (...) z dnia 30 sierpnia 2012 r. w zakresie kwoty 131.250 zł.

Postępowanie egzekucyjne wobec powodów zostało wszczęte na skutek wniosku pozwanego E. S. (1) z dnia 12 listopada 2013 r. Egzekucja była prowadzona
z rachunku bankowego dłużników, zostało nadto wysłane przez komornika sądowego wezwanie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o dokonywanie potrąceń z renty. Postępowanie egzekucyjne okazało się częściowo nieskuteczne, komornik sądowy egzekwował kwoty po 100 zł miesięcznie z rachunku bankowego, a gdy pozwany E. S. (1) złożył wniosek o przeprowadzenie egzekucji z nieruchomości B. G. okazało się, że nie jest już ona jej właścicielem.

Na podstawie umowy darowizny zawartej w dniu 10 grudnia 2013 r. w formie aktu notarialnego repertorium (...) powódka darowała swojej córce D. G. nieruchomość położoną w K., przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy
w G. prowadzi księgę wieczystą numer (...). Jednocześnie córka powodów ustanowiła nieodpłatnie na nabytej tym aktem nieruchomości na rzecz rodziców bezpłatną i dożywotnią służebność osobistą mieszkania.

W związku z darowaniem, obciążonej na rzecz powodów hipoteką umowną, nieruchomości przez B. G. córce D., pozwani wystąpili o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu sporządzonemu w dniu 30 sierpnia 2012 r. repertorium
(...) także przeciwko D. G., jako dłużnice rzeczowej. Wniosek pozwanych został uwzględniony przez Sąd Rejonowy w Gostyniu na mocy postanowienia
z dnia 13 lutego 2015 r. wydanego w sprawie o sygn. (...), które zostało zmienione przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w ten sposób, że wniosek pozwanych został oddalony.

Pozwani E. S. (1) i J. S. wystąpili do tutejszego sądu o uznanie za bezskuteczną w stosunku do nich czynności prawnej w postaci umowy darowizny, zawartej pomiędzy powódką, a D. G. w formie aktu notarialnego przed notariuszem w G. L. C. za Rep. (...), dotyczącą nieruchomości położonej w K., gmina K., powiat (...), województwo (...), stanowiącą działkę nr (...), obejmującą grunty rolne zabudowane
o powierzchni 0,0558 ha, zabudowaną kamienicą nr 19 oraz trzema budynkami gospodarczymi, dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Lesznie, X Wydział Zamiejscowy Ksiąg Wieczystych z siedzibą w G. prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Wyrokiem z dnia 4 grudnia 2017 r. tutejszy sąd uwzględnił w całości wyżej wymienione powództwo. Wyrok ten został zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 13 lutego 2019 r. w sprawie o sygn. I ACa 396/18 tylko w ten sposób, że uznano za bezskuteczną w stosunku do powodów opisaną tam czynność prawną wyłącznie w zakresie uprawnienia powodów do egzekucji wierzytelności powstałej po ich stronie na podstawie umowy pożyczki z 30 sierpnia 2012 r. zawartej między E. S. (1) i J. S. jako pożyczkodawcami oraz A. G. i B. G. jako pożyczkobiorcami w formie aktu notarialnego z dnia 30 sierpnia 2012 r., sporządzonego przed notariuszem H. G. i zapisanego w repertorium (...)

Przeciwko G. K. został skierowany akt oskarżenia, w którym między innymi zarzucono mu popełnienie przestępstwa polegającego na tym, że w okresie od grudnia 2011 r. do sierpnia 2012 r. w Ś. i w P., czyniąc sobie z popełnienia przestępstwa stałe źródło dochodu, wspólnie i w porozumieniu z P. L. i innymi nieustalonymi osobami, w krótkich odstępach czasu, działając w wykonaniu z góry powziętego zamiaru osiągnięcia korzyści majątkowej, polegającego na przejęciu należącej do B. G. zabudowanej nieruchomości, położonej przy ul. (...) w miejscowości K., dla której Sąd Rejonowy w Gostyniu prowadzi księgę wieczystą numer (...), pod pozorem udzielania B. G. pożyczek w kwotach 11.800 zł, 26.000 zł, 88.500 zł i poprzez wprowadzenie jej w błąd, co do wysokości i warunków udzielonych pożyczek, sposobu ich spłaty, pośrednictwa w sprzedaży w/w nieruchomości, wyzyskując przy tym niezdolność pokrzywdzonej do należytego pojmowania przedsiębranej czynności, a następnie jej przymusowe położenie oraz nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym:

-

aktem notarialnym nr rep. (...) z dnia 15 lutego 2012 r. zawarł
z pokrzywdzoną umowę pożyczki kwoty 11.800 zł, faktycznie przekazując jej kwotę 5.800 zł, a następnie,

-

aktem notarialnym nr rep. (...) z dnia 02 marca 2012 r. gdzie najpierw R. F. zawarł z pokrzywdzoną umowę darowizny prawa własności zabudowanej działki nr (...) w K. o wartości 450.000 zł,
a następnie,

-

aktem notarialnym nr rep.(...) z dnia 02 marca 2012 r. zawarł
z pokrzywdzoną umowę pożyczki kwoty 11.800 zł, faktycznie przekazując jej kwotę 1.588,40 zł na opłacenie kosztów notarialnych aktu darowizny oraz kwotę 1.000 zł,

-

aktem notarialnym nr rep. (...) z dnia 11 maja 2012 r. gdzie R. M. zawarł z pokrzywdzoną umowę pożyczki kwoty 26.000 zł z aktem ustanowienia hipoteki, faktycznie przekazując jej kwotę 6.000 zł, a następnie,

-

aktem notarialnym nr rep. (...) z dnia 26 czerwca 2012 r. gdzie M. P. zawarł z pokrzywdzoną umowę pożyczki kwoty 42.500 zł oraz przeniesienia prawa własności nieruchomości na zabezpieczenie wierzytelności, przekazując jej kwotę około 23.100 zł w celu spłaty wierzytelności wobec R. M. i odzyskania przez nią własności nieruchomości oraz kwotę 450 zł, a następnie,

-

aktem notarialnym nr rep. (...) z dnia 01 sierpnia 2012 r. zawarł
z pokrzywdzoną umowę zmiany umowy pożyczki na kwotę 88.500 zł z aktem ustanowienia hipoteki, przekazując jej kwotę 44.625 zł w celu spłaty wierzytelności wobec M. P. oraz kwotę 1.100 zł, a następnie,

-

aktem notarialnym nr rep.(...)z dnia 30 sierpnia 2012 r. gdzie E. S. (1) zawarł z pokrzywdzoną umowę pożyczki kwoty 127.000 zł
z przeniesieniem prawa własności nieruchomości na jej zabezpieczenie,

czym doprowadził B. G. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie co najmniej 450.000 zł, tj. o przestępstwo z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z
art. 304 k.k. i w zw. z art. 65 § 1 k.k. i art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k.

W sprawie karnej o sygn. (...) toczącej się przed Sądem Okręgowym w Poznaniu przeciwko G. K. i P. L. powódka występuje jako oskarżycielka posiłkowa i jako pokrzywdzona domaga się zapłaty od G. K. i P. L. kwoty w wysokości ok. 130.000 zł tytułem obowiązku naprawienia szkody.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji stwierdził, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wskazał, że powodowie jako podstawę dochodzonego roszczenia wskazali art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c.

Odnosząc się do podniesionego przez powodów zarzutu nieważności umów pożyczek zawartych z M. P. i G. K., Sąd pierwszej instancji wskazał należy, że nie mógł uwzględnić tego zarzutu wobec osób, które nie są stroną postępowania. Podniesienie tego zarzutu w niniejszym postępowaniu było więc bezzasadne. Powodowie nie wykazali również zasadności zarzutu nieważności umowy zawartej z pozwanymi w formie aktu notarialnego repertorium (...) sporządzonego przed notariuszem H. G.. Sąd Okręgowy miał na uwadze, że zarzut ten dotyczył udzielonej pożyczki ponad kwotę 25.146,93 zł, co w żaden sposób nie koresponduje ze stanowiskiem powódki, która na ostatniej rozprawie twierdziła, że otrzymała od pozwanego jedynie kwotę 2.000 zł, a w sprawie karnej wraz z powodem twierdziła, że nie otrzymali od pozwanego żadnej kwoty.

Dalej Sąd pierwszej instancji zważył, że powodowie w toku postępowania nie wykazali by pozwany, który zawierał umowę również w imieniu swojej żony, chciał wykorzystać trudną sytuację powodów. Pozwany w toku postępowania podnosił, że od swojego znajomego uzyskał informację, że powodom grozi utrata ich nieruchomości, w związku z czym zgodził się im udzielić pożyczki, by ich od tego uchronić. Powódka natomiast potwierdziła, że pozwanego poznała za pośrednictwem J. J., co zdaniem Sądu Okręgowego nie wskazuje na powiązanie pozwanego z G. K. i P. L. i fakt współdziałania z nimi. Ponadto Sąd Okręgowy miał na uwadze, że pozwany nalegał, aby stroną umowy pożyczki był również mąż powódki, co odróżnia jego zachowanie od zachowania P. L. i G. K., którzy zakazywali powódce informowania powoda o zaciąganych wobec nich zobowiązaniach. Ponadto umowę pożyczki zawartą z pozwanymi w dniu 30 sierpnia 2012 r. od pozostałych umów zawieranych przez B. G. odróżniało to, że środki pieniężne pozwanych zostały przekazane w sposób określony w akcie notarialnym. W sprawie o sygn. akt (...) toczącej się przed Sądem Okręgowym w Poznaniu – Ośrodek (...) w L. na rozprawie w dniu 27 marca 2017 r. pozwany okazał dowód wpłaty na konto G. K. kwoty 90.000 zł w dniu zawarcia umowy pożyczki. Pomimo tego, powodowie w toku niniejszego postępowania nadal kwestionowali fakt przekazania przez pozwanego G. K. kwoty 90.000 zł, co zdaniem Sądu pierwszej instancji było bezzasadne nie tylko w świetle zapisów umowy pożyczki zawartej w formie aktu notarialnego oraz dowodu wpłaty, ale również wobec tego, że G. K. wyraził zgodę na wykreślenie hipoteki ustanowionej na jego rzecz, a po zawarciu umowy z pozwanymi nie domagał się od powódki zwrotu jakiejkolwiek kwoty, pomimo, że przy zawarciu wcześniejszej umowy pożyczki z powódką przekazał jej część środków pieniężnych.

Powodowie kwestionowali również fakt otrzymania od pozwanego kwoty 5.000 zł, którą pozwany miał im przekazać w terminie dwóch dni po dokonaniu odpowiednich wpisów
w księdze wieczystej w zakresie wykreślenia hipoteki i wpisania prawa własności nieruchomości na rzecz pozwanych. Powódka potwierdziła fakt otrzymania od pozwanego kwoty 2.000 zł, pozwany natomiast wyjaśnił, że przekazanie powódce tej kwoty zamiast kwoty 5.000 zł, wynikało z potrącenia wymagalnych rat udzielonej powodom pożyczki.

W ocenie Sądu Okręgowego jednocześnie powodowie w toku niniejszego postępowania nie wykazali by zapis w akcie notarialnym dotyczący potwierdzenia otrzymania od pozwanych przed zawarciem umowy kwoty 32.000 zł nie był prawdziwy. Powodowie zwrócili pozwanemu kwotę 25.000 zł, co w połączeniu z niekwestionowaniem przez nich ważności umowy pożyczki w zakresie tej kwoty uzasadnia tezę, że zapis aktu notarialnego dotyczący przekazania im przez pozwanego w gotówce kwoty 32.000 zł jest wiarygodny.
Z kwoty tej zostały poniesione koszty aktu notarialnego, które obciążały powodów. Powód
w celu przekazania pozwanemu kwoty 25.000 zł zawarł umowę kredytową z bankiem, co zdaniem Sądu Okręgowego świadczy o zamiarze wywiązania się z ciążącego zobowiązania uznanego przez powodów w zakresie faktycznie otrzymanej gotówki, a z pominięciem kosztów notarialnych.

Ponadto umowę pożyczki zawartą z pozwanymi od pozostałych umów odróżniał termin spełnienia świadczenia. Na mocy ostatniej umowy zawartej z G. K. powódka zobowiązała się do spłaty kwoty 88.500 zł w ciągu zaledwie miesiąca, w umowie zawartej z pozwanymi termin spełnienia świadczenia w wysokości 116.000 zł wynosił rok, a pozostałe raty miesięczne wynosiły po 1.000 zł, co w przeciwieństwie do wcześniejszej umowy dawało powodom realną możliwość wywiązania się z tego zobowiązania. Z uwagi na powyższe, Sąd pierwszej instancji nie znalazł podstaw do uznania, by umowa pożyczki z 30 sierpnia 2012 r. została sformułowana w sposób krzywdzący dla powodów. Sąd Okręgowy podkreślił, że kwoty wynikającej z tej umowy zostały rozdysponowane w sposób tam określony, pozwani w związku z zawarciem tej umowy nie żądali żadnego niewspółmiernego świadczenia, a termin spełnienia świadczenia został określony w sposób uwzględniający interes powodów i ich trudną sytuację finansową. Twierdzenia powodów odnośnie ich sytuacji zdrowotnej mającej wpływ na ważność zawartej umowy były natomiast gołosłowne, albowiem powodowie nie przeprowadzili w tym zakresie żadnego postępowania dowodowego, ani nawet nie wskazali żadnego schorzenia w związku z którym mieli być wykorzystani przez pozwanych. Istotne dla oceny niniejszej sprawy było również to, że pozwany na prośbę powódki, przeniósł powrotnie na jej rzecz prawo własności nieruchomości położonej w K., co miało miejsce po upływie niespełna dwóch miesięcy od zawarcia umowy pożyczki w związku z częściową spłatą świadczenia, pomimo, że zgodnie z zapisem umowy pożyczki prawo własności nieruchomości miało być przeniesione na powódkę dopiero po całkowitym wywiązaniu się z zobowiązania przez powodów. Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe oznacza, że pozwani, zawierając umowę z powodami, nie dążyli do przejęcia prawa własności nieruchomości należącej do powódki.

W konsekwencji Sąd Okręgowy stwierdził, że powodowie nie wykazali, aby jakakolwiek przesłanka pozwalająca na pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, została spełniona. Fakt, że powódka zawierała wcześniej ciąg niekorzystnych umów pożyczek nie daje podstawy do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego z dnia 30 sierpnia 2012 r. Rep. (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Lesznie VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w G. z dnia 29 października 2013 r. w sprawie o sygn. (...), którym sąd nadał klauzulę wykonalności przedmiotowemu aktowi notarialnemu w zakresie obejmującym zapłatę na rzecz wierzyciela kwoty 125.250 zł. Powodowie nie wykazali bowiem, by umowa pożyczki zawarta z pozwanymi naruszała zasady współżycia społecznego i by została sformułowana w sposób krzywdzący dla powodów. W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali jako podstawę żądania również art. 388 k.c., który to przepis nie stanowi podstawy do pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego lecz zawiera inne uregulowania pozwalające zmienić treść zobowiązania lub unieważnić umowę.

Pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego może nastąpić tylko wtedy gdy wykazane zostaną w procesie przesłanki opisane w art. 840 k.p.c. W toku postępowania żadna z przesłanek opisanych w tym przepisie nie została wykazana.

O kosztach Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. W związku ze zwolnieniem powodów w całości od poniesienia kosztów sadowych, Sąd Okręgowy tymi kosztami obciążył Skarb Państwa, a pozostałymi kosztami obciążył powodów.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli powodowie, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi powodowie zarzucili:

I.  naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.:

1.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu pierwszej instancji
z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie a w konsekwencji z wydanym
w sprawie rozstrzygnięciem, przede wszystkim poprzez przyjęcie, że:

a.  prowadzone postępowanie karne o sygnaturze akt. (...) Sądu Okręgowego w Poznaniu, przeciwko m.in. G. K. P. L. - w tym dopuszczone i przeprowadzone tam dowody
z dokumentów w toku niniejszego postępowania, nie stanowią - podstawy do zaprzeczenia zdarzeniom, na podstawie których oparto wydanie klauzuli wykonalności oraz podstawy do kwestionowania istnienia obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu;

b.  złożone w toku niniejszego postępowania zeznania stron w zakresie okoliczności nawiązania współpracy pomiędzy nimi, przymusowej sytuacji strony powodowej, rozeznania i zawodowego charakteru w ramach prowadzonej przez pozwanego działalności w zakresie udzielania pożyczek; znajomości pozwanego z innymi osobami w zakresie zaciąganych przez stronę powodową zobowiązań nie stanowią podstawy dla uznania ich jako zdarzeń stanowiących podstawę dla zaprzeczenia podstawom dla wydania klauzuli wykonalności;

II.  naruszenie prawa materialnego poprzez ich błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie:

1.  art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie/niewłaściwe zastosowanie
i przyjęcie że powodowie nie wykazali, aby jakakolwiek przesłanka pozwalająca na pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego pod postacią aktu notarialnego została spełniona;

2.  art. 58 § 1 i 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że akt notarialny z dnia 30 sierpnia 2012 r., zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 29 października 2013 r. Sądu Rejonowego w Lesznie VII Zamiejscowego Wydziału Cywilnego z siedzibą w G., sygn. akt (...) nie jest sprzeczny z ustawą i nie zmierza do obejścia prawa oraz nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty powodowie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego - aktu notarialnego z dnia
30 sierpnia 2012 r., notariusz H. G., Kancelaria Notarialna w P. (Rep. (...)
nr (...)), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 29 października 2013 r. Sądu Rejonowego w Lesznie VII Zamiejscowego Wydziału Cywilnego
z siedzibą w G., sygn. akt(...) w zakresie zapłaty na rzecz wierzycieli kwoty 125.250 zł; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od pozwanych na rzecz powodów kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądami obu instancji według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o oddalenie apelacji oraz o zasadzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie

Sąd Okręgowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Ustalenia te oraz ich prawną ocenę Sąd Apelacyjny podziela, przyjmując je jako własne.

Nietrafny okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie z którym sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, ocena materiału dowodowego przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji nie narusza granic swobodnej oceny dowodów, wyznaczonej dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. Nie jest sprzeczna z zasadami logicznego rozumowania, czy doświadczenia życiowego i mieści się w ramach swobody sądu (por. też Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r., sygn. III CKN 4/98, publ. LEX nr 322031).

Toczące się przed Sądem Okręgowym w Poznaniu postępowanie karne w sprawie
o sygn. akt (...) oraz dopuszczone i przeprowadzone dowody z dokumentów z tegoż postępowania w niniejszej sprawie nie stanowią, wbrew twierdzeniom apelujących, podstawy do kwestionowania tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego z dnia 30 sierpnia
2012 r., Rep. (...), któremu Sąd Rejonowy w Lesznie VII Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w G. postanowieniem z dnia 29 października 2013 r.,
sygn. akt (...) nadał klauzulę wykonalności. Podstawą powództwa w niniejszej sprawie nie może być sam fakt wszczęcia postępowania karnego przeciwko P. L. oraz G. K.. Zarzucenie im przestępczej działalności, związanej z udzielaniem pożyczek, jak również okoliczność ,że środki uzyskane z przedmiotowej pożyczki zostały przeznaczone na spłatę zadłużenia powodów wobec G. K., nie ma wpływu na istnienie zadłużenie powodów względem pozwanych. Nie można również pozbawić wykonalności przedmiotowego tytułu wykonawczego z uwagi na fakt, że pozwany mógł rozmawiać z G. K. lub P. L., co miałyby potwierdzać fotografie zgromadzone w aktach sprawy(...). Materiał dowodowy
w postępowaniu karnym nie wskazuje na to, że pozwany współpracował z oskarżonymi, a jego kontakt z G. K. służył jednie wykonaniu treści aktu notarialnego i przekazaniu części kwoty pożyczki, co było zgodne z wolą powodów, którzy chcieli środki uzyskane z przedmiotowej umowy pożyczki przeznaczyć na spłatę swojego zadłużenia względem G. K.. Zarzuty przestępstwa oszustwa z art. 286 § 1 k.k. w zw.
z art. 294 § 1 k.k. zostały przedstawione aż dziewięciu osobom, ale nie pozwanym. W akcie oskarżenia wskazano umowę pożyczki z dnia 30 sierpnia 2012 r. w opisie czynu zarzucanego G. K. i P. L., a nie E. S. (1) i J. S., którym nie postawiono żadnych zarzutów i wobec których nie toczy się żadne postępowanie karne.

Również złożone w toku przedmiotowego postępowania zeznania stron nie stanowią podstawy do zaprzeczenia istnienia zadłużenia powodów względem pozwanych. Sąd pierwszej instancji słusznie stwierdził, że okoliczności zawarcia oraz treść umowy pożyczki z dnia 30 sierpnia 2012 r. znacznie różniły się od wcześniejszych umów zawieranych przez powodów. Dokonując prawidłowej oceny zeznań stron, Sąd Okręgowy po pierwsze poczynił właściwe ustalenia w zakresie rozdysponowania kwoty pożyczki, zgodnie z treścią aktu notarialnego. Kwota 90.000 zł została przekazana na rzecz G. K., na rachunek bankowy wskazany w akcie notarialnym. Powyższa okoliczność wynika z dokumentu w postaci potwierdzenia przelewu (vide: k. 17, k.139), ale również została przyznana przez samą powódkę. Trafnie Sąd Okręgowy wskazał nadto, że z kwoty 32.000 zł pozwani zapłacili powodom 25.000 zł, a pozostałe 13.000 zł przeznaczono na opłatę notarialną. Świadczy o tym – jak słusznie stwierdził Sąd pierwszej instancji - fakt że powodowie zwrócili pozwanym kwotę 25.000 zł zawierając w tym celu umowę pożyczki z bankiem. Nadto po zwrocie tej kwoty, pozwani przenieśli własność nieruchomości w K. na powódkę, co również dowodzi prawdziwości zapisów w akcie notarialnym, oraz świadczy o tym ,że pozwani swoim zachowaniem nie naruszyli zasad kontraktowych, jak również nie dążyli do wyrządzenia powodom szkody wyzyskując ich przymusowe położenie.

Celnie Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę na pozostałe okoliczności zawarcia umowy pożyczki z dnia 30 sierpnia 2020 r., w tym na fakt że powodowie sami zwrócili się do pozwanego o pomoc, a także na późniejsze powrotne przeniesienie własności nieruchomości w K. na powódkę. Nadto, termin spełnienia świadczenia wynosił rok, a zobowiązanie zostało podzielone na raty, dając przy tym powodom realną możliwość spłacenia pożyczki. Nie można więc zgodzić się z apelującymi, że znajdowali się w przymusowej sytuacji, którą pozwani mający się trudnić zawodowo w udzielaniu pożyczek, wykorzystali, co jak już wyżej wskazano, nie zostało potwierdzone w trwającym postępowaniu karnym, ani w toku przedmiotowego postępowania. W świetle powyższego nie można uznać by umowa pożyczki z 30 08.2012r objęta aktem notarialnym rep. (...) była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Godzi przy tym zauważyć, że istnienie wierzytelności pozwanych względem powodów zostało stwierdzone w prawomocnie zakończonej sprawie ze skargi paulińskiej o sygn. akt (...)

W świetle wyżej opisanych okoliczności niniejszej sprawy nieuzasadnione okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. 58 § 1 i 2 k.c. oraz 840 § 1 pkt 1 k.p.c., albowiem umowa z dnia 30 sierpnia 2012 r. nie jest nieważna.

Rację mają apelujący, podnosząc, że w przypadku powództwa z art. 840 § 1 pkt. 1 k.p.c. dłużnik ma prawo żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego z uwagi na okoliczności zaistniałe po powstaniu tytułu egzekucyjnego jak i przed jego powstaniem, oparte na zarzucie nieważności aktu notarialnego. Istnieją tytuły egzekucyjne, które – ze względu na odmienny od wyroków charakter – nie korzystają ani z prawomocności, ani z powagi rzecz osądzonej. Dłużnik może zaprzeczyć treści takich tytułów. Zalicza się do nich: akt notarialny, ugodę sądową, ugodę zawartą przed sądem polubownym, bankowy tytuł egzekucyjny [zob. H. P., w: T. E. (red.), Kodeks, t. V, 2016, s. 359]. W przypadku tych tytułów zarzuty mogą dotyczyć braku zdolności sądowej, braku zdolności procesowej, braku pełnomocnictwa osoby, która w imieniu dłużnika złożyła oświadczenie woli, wad oświadczenia woli, nieważności aktu lub jego bezskuteczność [zob. E. W., Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne, s. 287; H. P., w: T. E. (red.), Kodeks, t. V, 2016, s. 359 (w:) T. S. (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. art. 506–1217. Tom II, W. 2019]

Niemniej jednak, zdarzeniem uzasadniającym pozbawienie wykonalności aktu notarialnego z dnia 30 sierpnia 2012 r. zaopatrzonym w klauzulę wykonalności nie może być postawienie w stan oskarżenia P. L. oraz G. K., którzy nie są wierzycielami powodów z tytułu tej umowy pożyczki. Takim zdarzeniem nie jest również nieważność przedmiotowej umowy pożyczki, albowiem – jak już wyżej wskazano - okoliczności niniejszej sprawy, nie pozwalają na stwierdzenie, że umowa z dnia 30 sierpnia 2012 r. jest niezgodna z prawem lub narusza zasady współżycia społecznego (art. 58 § 1 i 2 k.c.)

Z przedstawionych względów apelacja jako pozbawiona uzasadnionych podstaw podlegała z mocy art. 385 k.p.c. oddaleniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. obciążając nimi powodów, jako stronę przegrywająca sprawę. Zasądzone koszty obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika pozwanych obliczone stosownie do § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015.1804 ze zm.).

Ewa Staniszewska Małgorzata Kaźmierczak Bogdan Wysocki