Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Jacek Nowicki

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Surażyńska

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2024 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Miasta P. – Zarządu (...) w P.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 28 marca 2022 r., sygn. akt XII C 2314/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 4.050 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego postanowienia do dnia zapłaty.

Jacek Nowicki

Sygn. akt I ACa 727/22

UZASADNIENIE

Pozwem z 29 grudnia 2020 r. Miasto P. – Zarząd (...)wniósł o zasądzenie od pozwanego Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w P. – osiedle mieszkaniowe im. M. K. kwoty 223.034,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zapłacie:

- od kwoty 57.655,15 zł od dnia 2 maja 2018 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 16.689,68 zł od dnia 2 listopada 2018 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 57.655,15 zł od dnia 2 listopada 2018 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 16.689,68 zł od dnia 2 maja 2018 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 57.655,15 zł od dnia 28 lipca 2018 r. do dnia zapłaty

- od kwoty 16.689,68 zł od dnia 28 lipca 2018 r. do dnia zapłaty.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 26 maja 2021 r. uwzględniono żądanie pozwu.

Odpis nakazu zapłaty wraz z pozwem doręczono pozwanej 19 lipca 2021 r.

W dniu 28 lipca 2021 r. pozwana wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty. Podniosła zarzut powagi rzeczy osądzonej i wniosła o umorzenie postępowania, a na wypadek odmowy uwzględnienia zarzutu – o oddalenie powództwa.

Postanowieniem z dnia 24 marca 2022 r. sąd oddalił zarzut powagi rzeczy osądzonej i odmówił odrzucenia pozwu. Oddalił też wniosek powoda o zawieszenie postępowania.

Sąd pominął nadto wnioski dowodowe złożone przez powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków oraz o dowód z opinii biegłego z zakresu gospodarki wodnej i funkcjonowania przedsiębiorstw wodno-kanalizacyjnych i ustalania wysokości opłat za usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych na okoliczność potwierdzenia prawidłowości wyliczenia przez powoda wysokości pobieranych opłat za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych z terenu pozwanego objętych fakturami i notami obciążeniowymi wskazanymi w pozwie w razie uznania przez sąd, że opłaty pobierane przez powoda stanowią nienależne świadczenie w myśl art. 411 kc lub w razie kwestionowania przez pozwanego wysokości opłaty pobieranej przez powoda - jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy lub bezsporne (art. 235 ² §1 pkt 2) kpc).

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 marca 2022 r. sąd oddalił powództwo i zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 10.817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w oparciu o następujące ustalenie faktyczne i prawne.

Strony łączy umowa nr (...) (...) z dnia 1 lipca 2012 r. na odprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych, zawarta na czas nieoznaczony z możliwością rozwiązania z zachowaniem 3-miesięcznego okresu wypowiedzenia umowy. Opłaty naliczane są kwartalnie na podstawie danych o powierzchni ujętych w systemy kanalizacyjne oraz rodzaj powierzchni.

Umowa ta była dwukrotnie aneksowana w dniu 26 lutego 2013 r. i 14 kwietnia 2014 r. W umowie użyto pojęcia „ścieki”, co – z uwagi na zakres działalności powoda ograniczony do odprowadzania wód opadowych i roztopowych – strony rozumiały jako właśnie te wody, a nie wszelki inne ścieki.

Treść umowy łączącej strony nie była zmieniana po wejściu w życie ustawy-Prawo wodne i uchyleniu ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do miejskiej kanalizacji deszczowej Miasta P. powód świadczy na rzecz pozwanego również w okresie od 1 stycznia 2018 r. do chwili obecnej.

W piśmie z dnia 27 listopada 2017 r. powód zawiadomił pozwanego, że z uwagi na zmianę ustawy-Prawo wodne i wprowadzenie nowej opłaty wodnej koniecznym stało się dokonanie zmian w umowach zawartych między stronami oraz wprowadzenie nowego regulaminu świadczenia usług i cennika usług odprowadzania wód opadowych i roztopowych. Jednocześnie powód załączył aneksy do łączących strony umów oraz wymienione wyżej dokumenty i zwrócił się o ich podpisanie.

W odpowiedzi pozwany w piśmie z dnia 17 stycznia 2018 r. oświadczył, że od dnia 1 stycznia 2018 r. – z uwagi na dokonane zmiany legislacyjne - nie jest już zobowiązany do ponoszenia na rzecz pozwanego opłat z tytułu odprowadzania wód opadowych i roztopowych ze swoich terenów do kanalizacji deszczowej Miasta P..

Pismem z dnia 19 lutego 2018 r. pozwany ponownie przesłał powodowi aneksy do umów z dnia 1 lipca 2012 r. i poinformował, że podstawą świadczenia usług polegających na odprowadzaniu wód opadowych i roztopowych jest umowa, zaś wejście w życie w dniu 1 stycznia 2018 r. ustawy Prawo wodne nie wpłynęło na trwałość stosunków obligacyjnych.

Następne pisma strony wymieniały wraz z przesyłaniem kolejnych faktur VAT i not obciążeniowych oraz wezwań do zapłaty, bez zmiany stanowiska co do zasady.

Powód wystawił pozwanej następujące faktury VAT:

- nr (...) z dnia 31 marca 2018 r. na kwotę 57.655,15 zł z terminem wymagalności roszczenia 2 maja 2018 r.

- nr (...) z dnia 30 września 2018 r. na kwotę 57.655,15 zł z terminem wymagalności roszczenia 2 listopada 2018 r.

- nr (...) z dnia 30 czerwca 2018 r. na kwotę 57.655,15 zł z terminem wymagalności roszczenia 28 lipca 2018 r.

Ponadto, powód wystawił noty obciążeniowe (bez VAT):

- nr (...) z dnia 31 marca 2018 r. na kwotę 16.689,68 zł z terminem wymagalności roszczenia 2 maja 2018 r.

- nr (...) z dnia 30 września 2018 r. na kwotę 16.689,68 zł z terminem wymagalności roszczenia 2 listopada 2018 r.

- nr (...) z dnia 30 czerwca 2018 r. na kwotę 16.689,68 zł z terminem wymagalności roszczenia 28 lipca 2018 r.

Powyższe kwoty zostały ustalone jednostronnie przez powoda na podstawie zaktualizowanego cennika opłat. Kwoty określone w tych dokumentach księgowych stanowiły według powoda ekwiwalent kosztów usług i opłat wodnych.

Faktury VAT zostały wystawione za usługę w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych, a powód należności w nich zawarte obliczył jako równowartość kosztu technicznego usługi związanym z ilością deszczówki odprowadzonej z nieruchomości odbiorcy na podstawie wyliczeń własnych, opartych na opiniach biegłych i kalkulacjach, a noty obciążeniowe – za usługę wodną jako opłatę administracyjną uiszczaną przez powoda na rzecz Państwowego (...), powiązaną z ilością i sposobem (wielkość retencji) odprowadzanej wody.

Uchwałą nr(...)z dnia 28 maja 2019 r. Rada Miasta P. powierzyła Prezydentowi Miasta P. uprawnienie do ustalania wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej. Celem uchwały było poszerzenie zakresu uprawnień Prezydenta Miasta P. o możliwość ustalania cen i opłat odnoszących się do odprowadzania wód opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej będącej we władaniu Zarządu Dróg Miejskich w P.. Zarządzeniem z dnia 3 grudnia 2019 r., które weszło w życie 27.12.2019 r., Prezydent Miasta P. ustalił ceny za usługę odprowadzania wód opadowych lub roztopowych. Zgodnie z §2 tego zarządzenia, cena określona w §1 tego zarządzenia ma zastosowanie do usług świadczonych przez Zarząd (...) w P., który wykonuje zadania własne Miasta P. w zakresie gospodarki wodami opadowymi lub roztopowymi na terenie Miasta P..

Pozwana Spółdzielnia działając jako strona powodowa w sprawie o sygn. akt IX GC 900/18 przed Sądem Okręgowym w Poznaniu, pozwem z dnia 7 września 2018 r. skierowanym przeciwko Miastu P. – Zarządowi(...)w P. wniosła o ustalenie nieistnienia obowiązku zapłaty przez powoda na rzecz pozwanego – począwszy od 1 stycznia 2018 r. – opłat za usługę w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej Miasta P. z terenów położonych na wydzielonych przez powoda osiedlach, m.in. na osiedlu im. M. K., którego terenów dotyczy niniejsza sprawa. Ponadto Spółdzielnia wystąpiła o ustalenie nieistnienia obowiązku zapłaty przez nią na rzecz Miasta P. – (...), począwszy od dnia 1 stycznia 2018 r., opłat za usługę wodną dot. ww. osiedli.

Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu ustalił nieistnienie obowiązku zapłaty przez powoda ( Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w P.) na rzecz pozwanego (Miasta P. – (...)Miejskich w P.) – począwszy od dnia 1 stycznia 2018 r. – opłat za usługę wodną w odniesieniu do terenów osiedli wydzielonych powoda: R., im. C. R. i im. M. K. (punkt 1.), w pozostałym zakresie powództwo oddalił (punkt 2.).

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2021 r., w sprawie o sygn. akt I AGa 234/19, Sąd Apelacyjny w Poznaniu, na skutek apelacji obu stron od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie o sygn. akt IX GC 900/18, zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 2. w ten sposób, że ustalił nieistnienie obowiązku zapłaty przez powoda na rzecz pozwanego – począwszy od dnia 1 stycznia 2018 r. opłat za usługę w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej Miasta P. z terenów położonych na terenie osiedli wydzielonych powoda, tj. Osiedla (...), im. C. R. i im. M. K., wynikających z umów zawartych między stronami w dniu 1 lipca 2012 r. wraz z aneksami zawartymi do dnia 31.12.2017 r. Oddalił apelacje pozwanego Miasta P. - (...).

Mając tak ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy uznał że nie mógł przyjąć istnienia obowiązku zapłaty przez pozwaną spółdzielnię na rzecz Miasta P. opłat wodnych oraz opłat za usługę w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej Miasta P. z terenów położonych na terenie osiedla im. M. K. od dnia 1 stycznia 2018 r., wynikających z umów zawartych między stronami w dniu 1 lipca 2012 r. z późniejszymi aneksami zawartymi do dnia 31.12.2017 r. Twierdzenie pozwu, które sprowadzało się do ponowienia w sprawie niniejszej argumentacji oraz okoliczności powoływanych już w sprawie prawomocnie rozstrzygniętej, stoi w sprzeczności z sentencją prawomocnego rozstrzygnięcia między tymi samymi stronami. Sąd w niniejszej sprawie jest nim związany, a skoro powód dochodzi zapłaty z tytułu opłat za usługę odprowadzania tych wód oraz za opłatę wodną za rok 2018, na podstawie faktur VAT i not obciążeniowych wystawionych w wykonaniu umowy z 1 lipca 2012 r. wraz z późniejszymi aneksami, to bezzasadność powództwa opartego na takiej podstawie faktycznej i prawnej jest oczywista.

Natomiast co do rozstrzygnięcia w przedmiocie roszczenia o zapłatę na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 kc), nie zasługiwało ono na uwzględnienie.

Stanowiska stron były zgodne, że podstawę świadczenia usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do miejskiej kanalizacji deszczowej upatrują w zawartej w 2012 r. umowie o świadczenie usług komunalnych. Umowa ta nie była wypowiedziana ani aneksowana po wejściu w życie nowej ustawy-Prawo wodne. Powód wskazywał, że skoro wody opadowe i roztopowe nie stanowią od 1 stycznia 2018 r. składnika ścieków, to wynagrodzenie za tę usługę powinno następować według zaproponowanego cennika. Usługa świadczona była na rzecz pozwanej dobrowolnie i pozwana mogła uniknąć konieczności jej świadczenia przez retencję wód opadowych i roztopowych w ramach instalacji własnych. Powód traktował tę usługę jednak jako usługę komunalną, wykonywaną w ramach zadań własnych gminy i na podstawie umowy z 2012 r. Świadczy o tym nie tylko to, że podstawy jej świadczenia konsekwentnie upatrywał w niniejszej sprawie w zawartej z pozwaną ważnej umowie z 2012 r. z późniejszymi aneksami, lecz także świadczy o tym podjęta w 2019 r. uchwała Rady Miasta P. w oparciu o przepisy ustawy o gospodarce komunalnej i wydane na tej podstawie zarządzenie Prezydenta Miasta P. ustalające ceny za tę usługę komunalną. Pozwana z kolei swą obronę w niniejszej sprawie oparła na tezie, iż skoro prawomocnie ustalono w postępowaniu w sprawie IX GC 900/18 Sądu Okręgowego w Poznaniu, iż pozwana nie jest zobowiązana uiszczać opłat z tytułu świadczenia usług odprowadzania wód opadowych i roztopowych objętych umową z 2012 r., to jako usługa wykonywana w ramach zadań własnych gminy jest usługą nieodpłatną. Innymi słowy, nie odpadła podstawa świadczenia usługi przez gminę na rzecz pozwanej, lecz odpadła podstawa świadczenia pieniężnego pozwanej w postaci opłaty za tę usługę wskutek zaniechania gminy w podjęciu uchwały-aktu prawa miejscowego w przedmiocie ustalenia cen i opłat lub sposobu ich ustalenia. Taki stan prawny wynika też z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 lutego 2021 r. w sprawie o sygn. akt I AGa 234/19, zaś z jego sentencji wynika ustalona przez sądy obu instancji konsekwencja - brak obowiązku zapłaty za tę usługę świadczoną na podstawie umowy z 2012 r. z aneksami zawartymi do 31.12.2017 r.

Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie jest – z mocy art. 365 kpc – związany ustaleniami dokonanymi w wyroku w sprawie IX GC 900/18 i w sprawie I AGa 234/19 (z uszczegółowieniem w uzasadnieniu wyroków obu instancji), iż odprowadzanie wód opadowych i roztopowych stanowi usługę komunalną świadczoną przez powoda na rzecz m.in. pozwanej. Jest to usługa o charakterze użyteczności publicznej, należąca do obowiązków własnych samorządu gminnego. Zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorządu terytorialnego, polegające na wykonywaniu przez te jednostki zadań własnych, w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej określa ustawa z 20.12.1996 r. o gospodarce komunalnej. Ustalenie odpłatności tych usług należy do decyzji danej gminy. W poprzednim stanie prawnym Miasto P. zawarło umowę z pozwaną w 2012 r., a zasady ustalania odpłatności za te usługi przewidziane były w ustawie z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Po zmianie stanu prawnego (co do charakteru wód opadowych i roztopowych od 24.08.2017 r.), powód dostrzegł, że dotychczasowych opłat nie może stosować, a więc nie mogą zostać utrzymane umownie (ostatnia taryfa przyjęta na podstawie art. 24 ust. 1 uzzw obowiązywała do końca 2017 r.) i wyliczył je samodzielnie według innych zasad, lecz już w sposób sprzeczny z przewidzianymi w umowie podstawami i zasadami oraz wbrew regułom prawa – ustawie o samorządzie gminnym i ustawie o gospodarce komunalnej. Ustalenie opłat zgodnie z normami tych ustaw nastąpiło dopiero po wydaniu uchwały nr (...) z dnia 28 maja 2019 r., w której Rada Miasta P. powierzyła Prezydentowi Miasta P. uprawnienie do ustalania wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej. Prezydent Miasta P. wydał zarządzenie w dniu 3 grudnia 2019 r.

Pozwana – i to również zostało prawomocnie ustalone w sprawie IX GC 900/18 – nie miała obowiązku zapłaty na rzecz powoda równowartości opłat za usługę wodną (stałą lub zmienną), którą od dnia 1.01.2018 r., na podstawie nowego prawa wodnego to powód uiszcza jako zobowiązany z mocy ustawy za wprowadzanie wód opadowych i roztopowych do wód. Prawo regresowego dochodzenia przez powoda równowartości tej opłaty nie wynika z żadnego przepisu prawnego ani z umowy, która takiej opłaty nie przewidywała. Powód nie uiszczał tej opłaty wyręczając pozwaną i pozwalając jej na zaoszczędzenie tego wydatku, a zatem nie czynił tego również w jej imieniu ani na jej rzecz. Bez wątpienia opłaty te stanowiły koszt dla powoda, który mógł być uwzględniony w wynagrodzeniu za usługę komunalną, ale tylko w formie przewidzianej prawem przez akty prawa miejscowego (ostatecznie powód tak uczynił w grudniu 2019 r.).

Od dnia 1 stycznia 2018 r. do 26 grudnia 2019 r. nie obowiązywały żadne opłaty (taryfy, ceny), które pozwana była zobowiązana uiszczać za świadczoną na podstawie umowy usługę. Nie wynikało to z braku woli przystąpienia pozwanej do aneksowania umów, albowiem powód nie doprowadził we właściwym trybie do ustalenia obowiązujących w tym okresie cen (tak też wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 26.02.2021 r., I AGa 234/21). Konieczność ich ustalenia we właściwym trybie jest obowiązkiem gminy w sytuacji, gdy – tak jak na terenie Miasta P. – istnieje niepodważony dotąd akt prawa miejscowego (uchwała Rady Miasta P. z 28 maja 2019 r.), a gmina stoi na stanowisku, że usługa odprowadzania wód opadowych i roztopowych jest usługą komunalną. W takim przypadku zaniechanie ustalenia tych cen i opłat (lub ściślej - sposobu ich kalkulowania – jak wynika z wyroku NSA z 3.11.2021 r.) tworzy domniemanie nieodpłatności usługi także w okresie od 1 stycznia 2018 r. do wydania stosownego aktu prawa miejscowego. Jak wskazano już powyżej, usługi komunalne mogą być świadczone na podstawie umów zawartych z gminą oraz mogą być świadczone nieodpłatnie. Odpłatność nie jest warunkiem koniecznym dla ważności tych umów i powstaje wówczas, gdy gmina podejmie stosowną i zgodną z prawem uchwałę, a zgodność z prawem ustalenia cen „urzędowych” w tym akcie prawa miejscowego podlega kontroli sądów administracyjnych.

Jeśliby uznać, że usługa odprowadzania wód roztopowych i opadowych nie jest usługą komunalną z zakresu zadań własnych gminy, wówczas pozostawałaby usługą świadczoną na zasadach rynkowych przez gminę jako podmiot prowadzący taką działalność. Świadczenie takiej usługi podlega normom prawa cywilnego i tworzy więź zobowiązaniową dwóch podmiotów – świadczącej usługi gminy oraz odbiorcy usług. Jeśli obie strony tego stosunku zobowiązaniowego twierdzą, że wiąże je co do świadczenia tej właśnie usługi ważna umowa, lecz istnieje między nimi spór co do charakteru tej usługi (komunalna czy nie) oraz odpłatności w ogóle (a nie wysokości wynagrodzenia za usługę), wówczas spór ten może być rozstrzygnięty w ramach powództwa o ustalenie istnienia obowiązku zapłaty (gdy spór inicjuje strona twierdząca, że usługa jest nieodpłatna) lub w ramach powództwa o zapłatę (gdy spór inicjuje podmiot świadczący usługę). Ten spór został już jednak prawomocnie rozstrzygnięty na tej płaszczyźnie i między tymi stronami wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 26.02.2021 r., sygn. akt I AGa 234/19. Natomiast, gdyby strona świadcząca usługę wskazywała, że łącząca strony umowa tej konkretnej usługi nie obejmuje (usługa jest świadczona bez umowy), bowiem odpadła causa tego świadczenia, a nie tylko podstawa uiszczania opłaty za usługę, wówczas w postępowaniu o ustalenie powództwo podlegałoby oddaleniu (wobec pierwotnego ustalenia, że umowa o świadczenie usług odprowadzania wód opadowych i roztopowych nie istnieje lub nie wiąże stron), a świadczenie tej usługi mogłoby podlegać ocenie pod kątem roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia (jako świadczenia bez podstawy prawnej i bez ważnej causae) oraz ewentualnie innych roszczeń konkurencyjnych. Przypomnieć należy jednak raz jeszcze, że Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie związany jest ustaleniem ważności łączącej strony umowy w zakresie usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych w okresie objętym żądaniem niniejszego pozwu oraz ustaleniem braku obowiązku zapłaty za świadczenie tej usługi na podstawie tejże umowy.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie istnieje podstawa roszczeń powoda o zapłatę w oparciu o normy regulujące zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 kc) lub w szczególnym reżimie roszczeń kondykcyjnych (o zwrot nienależnego świadczenia - art. 410 kc).

Skoro bowiem w świetle wiążącej strony umowy nie istniał w okresie objętym pozwem obowiązek uiszczenia przez pozwaną wynagrodzenia za usługę odprowadzania wód opadowych i roztopowych, a także obowiązek tej zapłaty nie wynikał z obiektywnej konieczności lub powinności, to w takim przypadku nie można mówić o wzbogaceniu pozwanej w postaci zaoszczędzonego wydatku. Nie można też przyjąć rzeczywistego wzrostu wartości majątku pozwanej.

W apelacji z 27 maja 2022 r. powód zaskarżył w całości wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 28 marca 2022 r.

Zaskarżonemu wyrokowi, na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

1.1.  art. 235 ² §1 pkt 2 k.p.c. poprzez pominięcie wniosków dowodowych powoda i uznanie, że wnioski dowodowe powoda są nieistotne dla sprawy lub bezsporne, podczas gdy miały one odegrać kluczową rolę w określeniu wysokości bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego, a ich nieprzeprowadzenie spowodowało oddalenie powództwa,

1.2.  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez rażąco wybiórczą i sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę zawartego w sprawie materiału dowodowego, w tym pominięcie istotnych części tego materiału, brak wszechstronnego oraz obiektywnego jego rozważenia, przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów i w konsekwencji wystąpienia błędów w ustaleniach faktycznych polegających na przyjęciu, że:

1.2.1.  powód nie wykazał wysokości wzbogacenia pozwanego, mimo iż powód zgłosił na tę okoliczność stosowne wnioski dowodowe, w tym wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, które to wnioski zostały przez tut. Sąd pominięte,

1.2.2.  powód wyliczył wysokość opłat w sposób sprzeczny z przewidzianymi w umowie postanowieniami podczas gdy sposób wyliczenia tej opłaty zasadniczo nie uległ zmianie - zarówno przed nowelizacją jak i po 1 stycznia 2018 r. powód wyliczał ją wg tych samych założeń,

1.2.3.  usługa odprowadzania wód opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej generuje dochód dla powoda podczas gdy usługa została tak skalkulowana by pokrywała koszty utrzymania infrastruktury deszczowej i nie generowała zysku,

1.2.4.  zaniechanie wprowadzenia uchwały Rady Miasta a następnie zarządzenia stworzyło domniemanie nieodpłatności usługi także w okresie od 1 stycznia 2018 r., podczas gdy powód co najmniej od listopada 2017 r. kierował do pozwanego jak i innych (...) informację o odpłatności tejże usługi, a w okresie poprzedzającym nowelizację usługa ta także była świadczona za wynagrodzeniem,

1.2.5.  związanie stron umową wyłącza możliwość domagania się zapłaty w oparciu o przepisy dot. bezpodstawnego wzbogacenia,

1.3.  naruszenie art. 365 k.p.c. poprzez uznanie, że zakresem związania Sądu orzeczeniem Sądu Apelacyjnego objęty jest także brak zasadności dochodzenia zapłaty w oparciu o przepisy dot. bezpodstawnego wzbogacenia, mimo iż Sąd związany jest tylko sentencją wyroku,

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.:

2.1.  art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. poprzez ich błędną wykładnie a w konsekwencji uznanie, że powód nie może domagać się zapłaty na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, które znajdują zastosowanie w sprawie, w szczególności w zakresie odnoszącym się do świadczenia nienależnego;

2.2.  art 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. poprzez ich błędną wykładnie a w konsekwencji uznanie, że w przypadku braku stosownej podstawy administracyjnej do określenia wysokości opłaty za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych nie można stosować przepisów ogólnych, w szczególności w zakresie odnoszącym się do świadczenia nienależnego.

Wskazując na powyższe powód wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa,

ewentualnie

2.  o uchylenie wyroku sądu i Instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, celem rozpoznania zgłoszonych przez powoda wniosków dowodowych, przy uwzględnieniu przez tut. Sąd kosztów postępowania odwoławczego,

nadto wniósł o:

3.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

1. Apelacja okazała się bezzasadna. Sprawa dotyczy wynagrodzenia, którego zażądał powód z tytułu świadczonej przez niego usługi odprowadzania wód opadowych i roztopowych do miejskiej kanalizacji deszczowej z terenów pozwanej Spółdzielni za rok 2018. Zdaniem powoda, pomimo zmiany stanu pozwanego z dniem 1 stycznia 2018 r. – usługa ma charakter odpłatny. Nowelizacja nie wpłynęła bowiem na zawartą przez strony w dniu 1 lipca 2012 r. umowę, a zmianie uległ jedynie sposób naliczania opłat. Gdyby zaś uznać, że strony nie wiąże umowa, podstawą prawną roszczenia są przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c. i nast.).

Pozwany odpierając zarzuty powoda w pierwszej kolejności podniósł, że prawomocnym wyrokiem z 26 lutego 2021 r., sygn. I AGa 234/19 – Sąd Apelacyjny w Poznaniu ustalił nieistnienie obowiązku zapłaty przez pozwaną Spółdzielnię opłat za odprowadzenie wód opadowych i roztopowych – począwszy od 1 stycznia 2018 r. do kanalizacji deszczowej Miasta P. z terenów Spółdzielni. Sąd Okręgowy jest tym wyrokiem związany. Nadto powód w stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2018 r. do czasu wydania stosownych aktów prawa miejscowego nie mógł się domagać zapłaty opłat za odprowadzenie wód opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej. Stosowne przepisy zostały wydane na mocy zarządzenia nr (...) Prezydenta Miasta P. dopiero w dniu 3 grudnia 2019 r. Zaniechanie ustalenia opłat stworzyło domniemanie nieodpłatności usług od 1 stycznia 2018 r. do czasu wydania wyżej wymienionego zarządzenia.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że jest związany wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 26 lutego 2021 r., a skoro w okresie objętym pozwem nie istniał obowiązek uiszczania opłat za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej powoda, to nie może być mowy o wzbogaceniu pozwanego w postaci zaoszczędzonego wydatku.

2. Przede wszystkim należy wskazać, że Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. jest związany prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 26 lutego 2021 r., sygn. I AGa 234/19. Mianowicie w sentencji wyroku Sąd Apelacyjny ustalił nieistnienie obowiązku zapłaty przez powoda (w niniejszej sprawie pozwanego) na rzecz pozwanego (z niniejszej sprawie powoda) – począwszy od 1 stycznia 2018 r. opłat za usługę w zakresie odprowadzania wód opadowych i roztopowych do kanalizacji deszczowej Miasta P. z terenów osiedli (...) – wynikających z umów zawartych między stronami w dniu 1 lipca 2012 r. oraz z aneksami. Istota mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia sądu polega na tym, że wyrok wydany w innej sprawie swą mocą powoduje, że nie jest możliwe odmienne ocenianie i uregulowanie tego samego stosunku prawnego w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych między tymi samymi stronami.

3. Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie i wydał trafne orzeczenie. Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu I instancji, a wobec tego odniesie się jedynie do zarzutów apelacji, nie dostrzegając konieczności powtarzania tego stanowiska. Jednoczenie Sąd Apelacyjny zauważa, że większa część zarzutów apelacji to kwestie prawne, na które powód powoływał się już w postępowaniu przed Sądem I instancji i do których tenże Sąd się odniósł.

Nie powielając w tym miejscu rozważań Sądu I instancji oraz Sądu Apelacyjnego w Poznaniu wyrażonych w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 lutego 2021 r. w sprawie I A Ga 234/19, które to Sąd Apelacyjny w składzie obecnym podziela, wskazać trzeba, że skoro zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie gospodarki wodnej jest zadaniem własnym gminy to właśnie gmina ustala formę zaspokajania tych potrzeb a także wysokości cen i opłat lub ich brak. Podstawa prawna do ustalenia stawek za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych powstała w dniu 3 grudnia 2019 r., gdy uprawniony do tego Prezydent Miasta P. ustalił te opłaty. Fakt, że zaistniała luka, w której nie było podstawy do naliczania wyżej wymienionych opłat nie może obciążać pozwanego, bowiem to nie pozwany był odpowiedzialny za ich ustalenie.

Sąd Apelacyjny ma na względzie, że strony łączyła umowa z dnia 1 lipca 2012 r. w zakresie odpłatnego odprowadzania ścieków opadowych i roztopowych do kanalizacji ogólnospławnej. Skoro jednak mocą ustawy wody opadowe i roztopowe przestały być uznawane za ścieki, a rozliczanie umowy miało odbywać się na podstawie tej ustawy to powód nie był w żadnej mierze uprawniony do kształtowania opłat za odprowadzanie czegoś, co w świetle przepisów prawa nie było już ściekiem.

Nowe przepisy wyłączające te wody z pojęcia „ścieków” stworzyły odrębną kategorię wód opadowych i roztopowych. Skutkowało to tym, że nie mogły mieć do nich zastosowania dotychczasowe taryfy za odprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych.

Nie jest również zasadny zarzut naruszenia art. 405 k.c. Zgodnie z tym przepisem kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Powód doszukuje się bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego w związku z faktem, że pozwany nie został obciążony opłatą za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych. Stanowisko to nie jest trafne.

O bezpodstawnym wzbogaceniu mowa wówczas, gdy ktoś bez podstawy prawnej uzyskał korzyść czyimś kosztem. Pozwany nie mógł się bezpodstawnie wzbogacić kosztem powoda, skoro nie był zobowiązany do zapłaty. Stosownie do art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Sam fakt, że ostatecznie powód wykonał usługi bezpłatnie nie przesądza jeszcze o tym, że pozwany się wzbogacił. Skoro usługa była nieodpłatna, nie można przyjąć, aby pozwany osiągnął korzyść majątkową kosztem powoda, a tym samym, aby wskutek jej świadczenia na rzecz pozwanego nastąpiło po stronie powoda zubożenie, a po stronie pozwanego wzbogacenie. Jeżeli pozwany nie miał obowiązku odpłatności za tę usługę to nie osiągnął kosztem powoda z tego tytułu jakiejkolwiek korzyści.

Powód wskazywał nadto, że łącząca go z pozwanym umowa z dnia 1 lipca 2012 r. jest ważna i w oparciu o nią wywodził swoje roszczenie, wskazując ją podstawą prawną świadczenia usług. Powód przeoczył jednak, że nie istniała podstawa prawna do pobierania z tego tytułu opłat, bowiem upadła ona z chwilą ustalenia ustawą, że wody opadowe i roztopowe nie są ściekami.

Zgodnie z art. 227 k.p.c., art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. i art. 278 k.p.c. przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Sąd może w szczególności pominąć dowód mający wykazać fakt bezsporny, nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy lub udowodniony zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy. W wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii.

Sąd Okręgowy trafnie pominął wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu inżynierii środowiska na okoliczność ustalenia wysokości kosztów ponoszonych przez powoda w związku ze świadczeniem usług w zakresie dystrybucji i oczyszczenia wód roztopowych i opadowych we wskazanym okresie. Dowód ten, z uwagi na merytoryczna bezzasadność powództwa był zbędny dla rozstrzygnięcia sprawy, skoro powód nie był uprawniony do samodzielnego ustalenia opłat za odprowadzanie wód opadowych i roztopowych w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 31 lipca 2020 r. Z tej też przyczyny nie było podstaw do ingerowania w postanowienie Sądu I instancji z dnia 27 lipca 2021 r. na podstawie art. 380 k.p.c.

Wobec powyższego apelacja powoda była w całości bezzasadna i należało ją oddalić, o czym Sąd Apelacyjny orzekł w punkcie I wyroku. W punkcie II. wyroku orzeczono w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego, a to zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy wyrażona w art. 98 k.p.c. Zasądzona od powoda na rzecz pozwanego kwota 8.100 zł stanowi wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu apelacyjnym i została ustalona w oparciu o § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Jacek Nowicki

(...)

(...)

sekr. sąd. E. F.