Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Jacek Nowicki

Protokolant: st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 15 lutego 2023 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa E. K.

przeciwko M. P.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 15 lipca 2021 r., sygn. akt XII C 1013/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

a)  w punkcie II. w ten sposób, że ponad kwotę zasądzoną w punkcie I. dodatkowo zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 49.994,10 zł (czterdzieści dziewięć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt cztery złote dziesięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 22 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty;

b)  w punkcie III. w ten sposób, że kosztami sądowymi obciąża powódkę w 50/100 części, a pozwanego w 50/100 pozostawiając referendarzowi sądowemu ich szczegółowe wyliczenie, natomiast koszty pozasądowe wzajemnie znosi;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  koszty procesu w postępowaniu apelacyjnym wzajemnie znosi.

Jacek Nowicki

UZASADNIENIE

Powódka w pozwie z 6 maja 2013 r., wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 75.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty wskazując jako podstawę swego roszczenia art. 560 k.c. z czego wynikało, że domagała się obniżenia ceny budynku o wartość kosztów usunięcia wady budynku, a konkretnie instalacji c.o.

W piśmie z 16 grudnia 2016 r. rozszerzyła swe żądania wnosząc dodatkowo o zasądzenie od pozwanego kwoty 89.000 zł jako kolejne umniejszenie wartości budynku ze względu na koszt usunięcia wad: posadzki, „ściany fundamentowej”, stropu i połaci dachowej, a także wniosła o zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 50.000 zł za „straty moralne oraz zdrowotne skutki niedziałającego w domu ogrzewania w okresie trwania postępowania tj. w ciągu ostatnich 5 lat”.

Roszczenie o zapłatę za wady rozszerzyła do kwoty 89.600 zł.

Wyrokiem częściowym z dnia 26 września 2018 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 45.000 zł tytułem obniżenia ceny budynku za wady centralnego ogrzewania i kosztów prac dodatkowych związanych z podłogowym systemem grzejnym z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 23 lipca 2013 r. do dnia zapłaty, a w pozostałej części powództwo z tego tytułu oddalił.

Oddalił też w całości powództwo o zadośćuczynienie.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z 18 lipca 2019 r. oddalił apelacje stron od wyroku częściowego, a więc wyrok częściowy jest prawomocny od 18 lipca 2019 r.

Na rozprawie 6 lutego 2020 r. powódka wniosła o zasądzenie odsetek za opóźnienie od daty wydania opinii określającej zmniejszenie wartości budynku o koszt usunięcia wad i niezgodności z projektem budowlanym według cen z daty wydania opinii, a następnie zeznała, że domaga się ustalenia utraty wartości „na czas zawarcia aktu notarialnego z 29 sierpnia 2011 r.”.

W piśmie procesowym z 9 września 2020 r. wniosła o zasądzenie kwot:

- 49.994,10 zł za obniżenie wartości budynku według cen z I kwartału 2011 r.,

- 137.038,89 zł z tytułu kosztów usunięcia wad budowlanych i odstępstw od projektu budowlanego,

- 50.000 zł zadośćuczynienia za „niedogodności i wysiłek związany z doprowadzeniem domu do stanu wolnego od wad w zakresie określonym przez biegłego, powstałych z winy pozwanego”.

Pismo z 18 lutego 2021 r. powódka złożyła bez odpisu, ale składając zeznania na rozprawie dnia 20 maja 2021 r. wskazała, że podtrzymuje wszystkie wnioski w tym piśmie zawarte z modyfikacjami, a mianowicie domaga się ostatecznie:

- 49.994,10 zł za obniżenie wartości budynku według cen z I kwartału 2011 r.,

- 3.999,53 zł z tytułu odsetek skapitalizowanych od powyższej kwoty,

- 206.354,36 zł tytułu kosztów usunięcia wad budowlanych i odstępstw od projektu budowlanego wskazanych w opinii uzupełniającej z 2 grudnia 2020 r. /191.068,85 zł + VAT w wysokości 8% wynoszący wg powódki 15.285,51 zł/,

- 56.000 zł zadośćuczynienia za „niedogodności i wysiłek związany z doprowadzeniem domu do stanu wolnego od wad w zakresie określonym przez biegłego, powstałych z winy pozwanego” i za „niekorzystny mikroklimat w budynku wynikający z braku ogrzewania”,

- kwoty 615 zł za ekspertyzę prywatną z 23 lipca 2016 r.

Wartość swych roszczeń łącznie z kwotą zasądzoną wyrokiem częściowym dochodzoną w niniejszym postępowania określiła na 384.963,29 zł.

Domagała się też zasądzenia od pozwanego kosztów postępowania.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa także w części rozszerzonej i zwrot kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z 15 lipca 2015 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 137.038,89 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 22 sierpnia 2020 r., a w pozostałej części powództwo oddalił w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne.

Pozwany M. P., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) z siedzibą w G. wraz ze swą żoną K. P., dnia 29 sierpnia 2011 r. sprzedali powódce, oraz jej mężowi W. K. i córce J. K. nieruchomość położoną w G. przy ul. (...) zabudowaną domem mieszkalnym w stanie deweloperskim postawionym przez firmę pozwanego na działce (...) o powierzchni 0,05.98 ha wchodzącej w skład nieruchomości zapisanej w KW (...).

Udział powódki i W. K., na prawach ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, we współwłasności nieruchomości wynosił 2/3 części, a udział J. K..

Po zamieszkaniu nabywców w budynku ujawniły się wady instalacji centralnego ogrzewania podłogowego, a także nieprawidłowe działanie pieca c.o.

W wyżej wskazanym prawomocnym wyroku częściowym zasądzona została na rzecz powódki kwota stanowiąca równowartość wszelkich prac naprawczych i rekonstrukcyjnych związanych z centralnym ogrzewaniem.

Sąd Apelacyjny potwierdził ocenę Sądu Okręgowego, że powódka, jako współwłaścicielka, może skutecznie dochodzić roszczeń w niniejszej sprawie również w imieniu i na rzecz pozostałych współwłaścicieli.

Rozpoznając roszczenia powódki w dalszej ich części należało przyjąć, że powódka działa w na rzecz córki i męża w stosunku do których wyrok końcowy będzie prawnie skuteczny, a jedynie w zakresie roszczenia o zadośćuczynienie działa wyłącznie w imieniu własnym.

Budynek został postawiony na gruncie o wystarczająco dobrych cechach wytrzymałościowych dla poniesienia obciążeń tego rodzaju konstrukcji. Podziemna konstrukcja budynku usytuowana jest powyżej swobodnego zwierciadła zaskórnej wody gruntowej, jednak pozostaje w strefie kapilarnego podciągania wilgoci z nawodnionych piasków. Wykonane na fundamentach i na podziemnej części ścian domu izolacje przeciwwilgociowe i termoizolacyjne stanowią wystarczająco skuteczne zabezpieczenie przed niekorzystnym wpływem wilgoci na substancję budowlaną budynku.

Dom zbudowany został z odstępstwami od projektu budowlanego jednak część odstępstw miała skutki pozytywne, lub nie była istotna w sensie obniżenia użyteczności, lub wartości budynku. Mniejsza niż w projekcie głębokość posadowienia budynku /1,30 m/nie jest wadą istotną i była skutkiem istniejącego poziomu wody gruntowej /1,60- 1,70 m/. Głębokość projektowa /1,70 m/ skutkowałaby zwiększoną wilgotnością, lub zalaniami ławy fundamentowej, a nawet fundamentów w wyższej ich części. Ściany fundamentowe zostały jednak zaizolowane odmiennie niż w projekcie skutkiem czego jest obniżenie wartości i użyteczności budynku ze względu na pogorszenie parametrów cieplnych o około 60%.

W stosunku do projektu zmieniona też została warstwa konstrukcyjna ścian zewnętrznych z jednowarstwowej na dwuwarstwową, czego skutkiem jest znaczniejsza izolacyjność ścian zewnętrznych budynku.

Tak więc mimo teoretycznego zmniejszenia wartości o 10.531,15 zł to odstępstwo od projektu skutkowało zwiększeniem użyteczności budynku . Od kwoty 49.994,10 zł Sąd Okręgowy odjął zatem kwotę 10.531,15 zł. Różnica wynosi 35.823,58 zł.

Pozostałe istotne wady i istotne odstępstwa od projektu budynku w zakresie:

- ścian fundamentowych,

- stropu i dachu,

- ścian budynku, dadzą się usunąć za wskazaną w opinii kwotę 126.887,86 zł netto /35.823,58+18.106,72+72.957,56/, czyli 137.038,89 zł brutto.

Wykonanie robót wymienionych szczegółowo w kosztorysie i określonych według cen z czasu wydania opinii zniweluje skutki wad istotnych pod względem użyteczności i wartości budynku.

Tak więc należna powódce kwota to 137.038,89 zł i stała się ona wymagalna w dacie doręczenia pełnomocnikowi pozwanego odpisu opinii biegłego R. R., czyli od 21 sierpnia 2020 r., a od dnia następnego należą się powódce odsetki ustawowe za opóźnienie.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji zgodnie z art. 560 k.c. powódka mogła się natomiast domagać obniżenia ceny odpowiednio do zakresu wad istotnych, czyli obniżających wartość i użyteczność budynku.

W wyroku częściowym zasądzona została na rzecz powódki kwota 45.000 zł z odsetkami za opóźnienie od 23 lipca 2013 r. rekompensująca umniejszenie wartości budynku ze względu na wady systemu grzewczego.

Usunięcie pozostałych wad istotnych kosztowałoby 137.038,89 zł brutto według cen wolnorynkowych w lipcu 2020 r. i kwota ta odpowiada ubytkowi wartości nieruchomości w zakresie nie uwzględnionym w wyroku częściowym.

Z przyczyn wyżej opisanych Sąd uznał te kwoty za wymagalne w dacie doręczenia odpisu opinii głównej biegłego R. R. pozwanemu i ustalił, że opóźnienie w zapłacie rozpoczęło się od dnia następnego, czyli od dnia 22 sierpnia 2020 r. Od tej daty zasądził od pozwanego odsetki ustawowe za opóźnienie na podstawie art. 476 k.c. w związku z art. 481§1 i 2 k.c.

W wyroku częściowym z 26 września 2018 r. roszczenie powódki o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę zostało prawomocnie oddalone.

Powódka ponownie żądała zasądzenia kwoty 56.000 zł z tego tytułu jednak nie udowodniła, ani nawet nie uprawdopodobniła związku przyczynowego między uszczerbkiem na swoim zdrowiu, a wadami budynku w okresie po wydaniu wyroku częściowego, czyli po 26 września 2018 r. Rozstrój zdrowia powódki nie jest skutkiem działań, lub zaniechań pozwanego. Pozwany nie naruszył też żadnego z dóbr osobistych powódki wskazanych w art. 23 k.c., a ściśle mówiąc powódka nie uprawdopodobniła takiego naruszenia. Zamieszkiwanie w pomieszczeniach o preferowanej temperaturze i wilgotności nie jest dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 k.c.

Nie należy się też powódce zwrot kosztów w kwocie 615 zł za prywatne ekspertyzy zlecone przez powódkę firmie dekarsko- blacharskiej w toku niniejszego postępowania, ponieważ są one nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. Były one też zbędne ze względu na oczywistość i konieczność przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego sądowego z dziedziny budownictwa.

Wobec naliczenia i zasądzenia kwoty niwelującej zmniejszenie wartości budynku według wolnorynkowych cen aktualnych na dzień wydania opinii biegłego R. R. powódce nie należą się jakiekolwiek odsetki skapitalizowane.

W tym stanie rzeczy Sąd pierwszej instancji orzekł jak w punkcie I. wyroku, a w punkcie II. oddalił powództwo o obniżenie ceny w pozostałej części, oraz oddalił powództwa o zadośćuczynienie, odszkodowanie i skapitalizowane roszczenia akcesoryjne w całości.

W apelacji z 26 sierpnia 2021 r. powódka zaskarżyła wyrok w części oddalającej powództwo (pkt. 2 sentencji) oraz w części orzekającej o kosztach postępowania (pkt 3 sentencji).

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1)  niewyjaśnienie wszystkich faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek pomięcia dowodu z sentencji i uzasadnienia wyroku częściowego z dnia 26 września 2018 r. oraz opinii biegłego sądowego datowanej na dzień 11 lipca 2020 r. oraz opinii uzupełniającej datowanej na dzień 2 grudnia 2020 r.,

2)  naruszenie art. 2352 § 1 pkt 2 k.p.c. przez bezzasadne pominięcia dowodów z sentencji i uzasadnienia wyroku częściowego z dnia 26 września 2018 r. oraz opinii biegłego sądowego datowanej na dzień 11 lipca 2020 r. oraz opinii uzupełniającej datowanej na dzień 2 grudnia 2020 r.,

3)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. przez dokonanie oceny dowodów:

a)  w sposób niewszechstronny, ponieważ z pominięciem dowodów z sentencji i uzasadnienia wyroku częściowego z dnia 26 września 2018 r. oraz opinii biegłego sądowego datowanej na dzień 11 lipca 2020 r. oraz opinii uzupełniającej datowanej na dzień 2 grudnia 2020 r.,

b)  w sposób niewszechstronny, ponieważ z pominięciem dowodów z sentencji i uzasadnienia wyroku częściowego z dnia 26 września 2018 r. oraz opinii biegłego sądowego datowanej na dzień 11 lipca 2020 r. oraz opinii uzupełniającej datowanej na dzień 2 grudnia 2020 r.,

c)  w sposób nasuwający zastrzeżenia z punktu widzenia zasad logicznego rozumowania zaskarżonemu zakresowi wyroku w konfrontacji zebranego zasobu dowodów przywołanych w uzasadnieniu tegoż wyroku poprzez ich przywołanie a w rezultacie przyjęcie wartości z innych dowodów jak również nieuwzględnienie sumarycznie zasądzonych kwot.

Wskazując na powyższe powódka wniosła o:

1)  zmianę wyroku w części zaskarżonej i zasądzenie powództwa w całości oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania za pierwszą instancję według norm przypisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego,

2)  zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Apelacja częściowo okazała się zasadna. Powódka – po wydaniu wyroku częściowego z 26 września 2018 r. i oddalającego apelacje obu stron wyroku Sądu Apelacyjnego z 18 lipca 2019 r. – w piśmie procesowym z 18 lutego 2021 r. ostatecznie wniosła o zasądzenie od pozwanego kwoty 316.962,99 zł w tym z tytułu obniżenia wartości budynku w związku z wadami (49.994,10 zł + 3.999,53 zł odsetki), kosztów usunięcia wad budowlanych i odstępstw od projektu budowlanego (191.068,85 zł + 15.285,51 zł odsetki), opłaconej ekspertyzy (615 zł) i zadośćuczynienia (56.000 zł).

Sąd pierwszej instancji zasądził od pozwanego kwotę 137.038,89 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie z tytułu kosztów usunięcia pozostałych wad istotnych (w wyroku częściowym z 26 września 2018 r. Sąd obniżył cenę z tytułu wad centralnego ogrzewania o kwotę 45.000 zł).

Żądanie powódki – sformułowane ostatecznie w piśmie procesowym z 18 lutego 2021 r. – z tytułu obniżenia wynagrodzenia w związku z wadami budowlanymi i odstępstwami od projektu budowlanego było zasadne. Nie budziło bowiem wątpliwości, że takie wady wystąpiły, co potwierdził biegły R. R. w opinii z 11 lipca 2020 r. i opinii uzupełniającej z 2 grudnia 2020 r. Chodzi o wady ścian fundamentowych, stropu i dachu, a nadto ścian zewnętrznych. Biegły wyliczył obniżenie wartości budynku na kwotę 49.994,10 zł (str. 43-46 opinii podstawowej).

Sąd pierwszej instancji w wyroku błędnie nie uwzględnił tej kwoty, chociaż w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał, że w punkcie II oddalił powództwo o obniżenie ceny w pozostałej części. Faktycznie powództwo o obniżenie ceny – z tytułu wad budowlanych – oddalił w całości.

Jak już wyżej wskazano wady budowlane – wyżej wymienione – obniżyły wartość budynku i powódka w apelacji zasadnie żądała zmiany wyroku w tym zakresie. Pozwany nie kwestionował wyliczonej przez biegłego R. R. wysokości obniżenia wynagrodzenia.

Ubocznie należy dodać, że Sąd Okręgowy niesłusznie uznał, iż wysokość obniżenia wartości budynku z tytułu wad budowlanych wynosi 35.823,58 zł. Po pierwsze, niezasadnie przyjął, że niektóre wady, a ściśle odstępstwa od projektu budowlanego są nieistotne i nie wpływają na użyteczność budynku. Chodzi o kwotę 10.531,15 zł którą zdaniem Sądu pierwszej instancji należało odjąć od sumy 49.994,10 zł. Po drugie, omyłkowo przyjął, że różnica między 49.994,10 zł a 10.531,15 zł wynosi 35.823,58 zł.

W pozostałym zakresie apelacja okazała się bezzasadna. Roszczenie powódki o zadośćuczynienie w kwocie 56.000 zł zostało bowiem prawomocnie oddalone w wyroku częściowym z 26 września 2018 r. Z niezrozumiałych przyczyn powódka ponownie zgłosiła to roszczenie, które poza tym jest oczywiście niezasadne.

Trafnie Sąd Okręgowy uznał też, że bezzasadne jest żądanie zwrotu kosztów za prywatne ekspertyzy w kwocie 615 zł, które były nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz skapitalizowanych odsetek, jako że biegły wyliczył wielkość obniżenia wartości budynku według cen wolnorynkowych aktualnych na dzień wydania opinii.

Oczywiście chybione okazały się zarzuty apelacji dotyczące pominięcia dowodów z sentencji i uzasadnienia wyroku częściowego z 26 września 2018 r. Zarówno sentencja wyroku jak i jego uzasadnienie nie stanowią dowodu w postępowaniu cywilnym.

Należało także uznać jako bezzasadne i pominąć wnioski o aktualizację wyceny kosztorysowej wykonanej przez biegłego R. R. – zawarte w pismach procesowych powódki z 30 grudnia 2021 r., 6 kwietnia 2022 r., 27 maja 2022 r. i 19 października 2022 r. Są one oczywiście bezzasadne. Na etapie postępowania apelacyjnego nie jest dopuszczalne „urealnianie” wyceny kosztorysowej biegłego według aktualnych cen wolnorynkowych. Opinia biegłego uwzględnia stan sprawy na dzień zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w punkcie 1.a) i 2. sentencji wyroku.

O kosztach procesu w punkcie 1.b) wyroku orzeczono stosownie do ostatecznego wyroku sprawy, a zatem z uwzględnieniem orzeczonej zmiany.

O kosztach procesu w punkcie 3. orzeczono na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.). Powódka poniosła koszty apelacji w kwocie 5.866 zł, a pozwany koszty zastępstwa procesowego w wysokości 4.050 zł. Mając na uwadze fakt, że Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację powódki w 42% - po rozliczeniu – koszty należało wzajemnie znieść.

Jacek Nowicki

(...)

(...)

sekr. sąd. E. F.