Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 sierpnia 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Gulczyńska

Sędziowie: Maciej Rozpędowski

Elżbieta Fijałkowska

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2020 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. W., H. W.

przeciwko (...) sp. z o.o. w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 29 maja 2018 r. sygn. akt XVIII C 607/15

I zmienia zaskarżony wyrok:

1. w punkcie I o tyle tylko, że początkową datę naliczania odsetek ustala na 1 lipca 2017 r., a powództwo o wcześniejsze odsetki oddala;

2. w punkcie II a) zasądza od pozwanego na rzecz powodów 17.900 zł tytułem kosztów procesu, w tym 6.900 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

II oddala apelację w pozostałej części;

III zasądza od pozwanego na rzecz powodów 4.050 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Maciej Rozpędowski Małgorzata Gulczyńska Elżbieta Fijałkowska

Sygn. akt I ACa 827/18

UZASADNIENIE

H. W. i M. W. w pozwie z 28 listopada 2013 r. wnieśli o zasądzenie od (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. 80.000 zł z ustawowymi odsetkami od 25 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty, w tym 20.000 zł tytułem odszkodowania związanego z koniecznością poniesienia nakładów akustycznych w ich budynku i 60.000 zł tytułem odszkodowania za spadek wartości ich nieruchomości oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według nom przepisanych.

Wyrokiem częściowym z 20 września 2016 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powodów z tytułu spadku wartości nieruchomości kwotę 58.400 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty (pkt 1), oddalając powództwo o zapłatę z tego tytułu w pozostałym zakresie (pkt 2).

Powyższy wyrok stał się prawomocny na skutek wyroku Sądu Apelacyjnego z 19 kwietnia 2017 r., którym powyższe rozstrzygnięcie zmieniono w ten tylko sposób, że ustalono początek biegu terminu odsetek ustawowych za opóźnienie na dzień 20 marca 2015 r., w pozostałym zakresie oddalając apelację pozwanego.

Pismem z 11 maja 2018 r. powodowie rozszerzyli pierwotne żądanie w zakresie nakładów na wygłuszenie o kwotę 53.664,12 zł, domagając się zasądzenia od pozwanego z tytułu odszkodowania za nakłady na wygłuszenie ich nieruchomości łącznej kwoty 73.664,12 zł z ustawowymi odsetkami od 25 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty, z tym, że od 1 stycznia 2016 r. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (k. 1574-1637).

Zaskarżonym obecnie wyrokiem z 29 maja 2018 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powodów z tytułu nakładów na rewitalizację akustyczną nieruchomości 73.664,12 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 25 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty (pkt I), kosztami procesu obciążył pozwanego w całości i w związku z tym zasądził od niego na rzecz powodów 19.100 zł, w tym 8.100 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt IIa) oraz nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu 2.684 zł z tytułu nieuiszczonej części opłaty sądowej od pozwu i 5.705,08 zł z tytułu niepokrytych wydatków związanych z opiniami biegłych (pkt IIb).

Ustalenia faktyczne stanowiące podstawę do wydania wyroku częściowego, pozostają niezmienne. Sąd przypomniał, że lotnisko cywilne P.-Ł. jest własnością pozwanego. W dniu 30 stycznia 2012 r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę nr XVIII/302/12 w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P.. Uchwała utworzyła obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska P.-Ł. w P., którego zarządcą jest (...) sp. z o.o. w P.. Na obszarze ograniczonego użytkowania wyodrębniono dwie strefy: zewnętrzną i wewnętrzną. W uchwale wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci: obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. Wskazano, że przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Za właściwy klimat akustyczny w budynkach uznano poziom dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej. Powyższa uchwała weszła w życie 28 lutego 2012 r.

Powodowie są na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej współwłaścicielami nieruchomości położonej w P., przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), o powierzchni 0,0324 ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, dla której Sąd Rejonowy Poznań-Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...).

Zgodnie z załącznikami nr 6b i 7b do uchwały Sejmiku Województwa (...) nr XVIII/302/12, opisana wyżej nieruchomość znajduje się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska P.-Ł. w P.. Na dzień wejścia w życie uchwały była zabudowana niepodpiwniczonym, dwukondygnacyjnym budynkiem mieszkalnym w zabudowie bliźniaczej wykonanym w technologii murowanej. Dla powyższego terenu obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w którym miejsce położenia nieruchomości oznaczono symbolem 10 MN – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej.

Pismem z 5 czerwca 2013 r., doręczonym 8 czerwca 2013 r., powodowie wezwali pozwanego do zapłaty odszkodowania w związku z obniżeniem wartości nieruchomości w kwocie 150.000 zł i zwrotu nakładów na wygłuszenie budynku w kwocie 100.000 zł, zastrzegając, że brak podjęcia negocjacji do 14 czerwca 2013 r. skutkować będzie skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego. Pozwany w piśmie z 25 czerwca 2013 r. poinformował powodów, że przewiduje możliwość wypłaty dobrowolnego odszkodowania wyłącznie na modernizację akustyczną nieruchomości w ramach procedury koncyliacyjnej.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były przepisy art. 129 ust. 2 oraz art. 136 ust. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska. Sąd ten ustalając okoliczności istotne z punktu widzenia nakładów akustycznych na nieruchomość powodów odwołał się w całości do wyliczeń biegłych: K. R., T. W. oraz Z. B. (1).

Sąd Okręgowy wskazał, że szkoda w majątku powodów, przejawiająca się w konieczności poniesienia nakładów rewitalizacyjnych, powstała już w dacie wejścia w życie uchwały Sejmiku Województwa (...) z 30 stycznia 2012 r., tj. w dniu 28 lutego 2012 r. W związku z powyższym, ustalając stan techniczny budynków mieszkalnych i wymagania akustyczne jakie winny spełniać, uwzględniono parametry według stanu na dzień wejścia w życie ww. uchwały. Sąd I instancji ustalił, że po wprowadzeniu przedmiotowej uchwały budynek mieszkalny powodów nie spełnia norm dla zamierzonych i wyliczonych poziomów dźwięku hałasu. Budynek ten wymaga zatem – po wprowadzeniu obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska Ł. – dodatkowej modernizacji w zakresie wymiany okien w salonie na dwóch ścianach i w czterech pokojach, w tym w jednym z nich na dwóch ścianach na parterze budynku oraz wprowadzenia wentylacji mechanicznej. Przy wymianie okien należy uwzględnić cały system o wysokiej izolacyjności akustycznej wraz ze specjalistycznym montażem. W przypadku nieruchomości powodów konieczne jest zapewnienie stałego napływu powietrza. Ważne jest równoczesne zabezpieczenie akustyczne wszystkich przegród w budynku, gdyż słabsza izolacyjność jednego z elementów obniży efekt wypadkowy. Projektowane zabezpieczenia poza wymogami akustycznymi muszą spełniać również wymagania w zakresie wentylacji pomieszczeń, pozwalających na wykluczenie otwierania okien, szczególnie w nocy, w zakresie ochrony cieplnej i przeciwpożarowej, a w szczególnych przypadkach wytrzymałościowej (ściany, stropodachy). W przypadku nieruchomości powodów, w celu zapewnienia optymalnej wentylacji pomieszczeń istnieje potrzeba wprowadzenia wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskaniem ciepła w rekuperatorze.

Wobec konieczności zapewnienia odpowiedniej izolacyjności akustycznej przegród w budynku powodów, konieczna jest wymiana istniejących okien zespolonych na okna drewniane rozwierane i uchylno-rozwierane dwudzielne i osadzenie ich na kotwach stalowych, jak też wymiana drzwi balkonowych zespolonych na drzwi balkonowe drewniane osadzone na kotwach stalowych. Jednocześnie wobec konieczności zapewnienia odpowiedniej wentylacji konieczny jest montaż centrali wentylacyjnej. Dla wykonania nakładów konieczne są też roboty przygotowawcze i wykończeniowe.

Sąd ustalił, że wartość powyższych nakładów, niezbędnych dla zachowania prawidłowego klimatu akustycznego w budynku powodów według cen aktualnych wynosi 73.664,12 zł brutto, w tym 41.536,91 zł na wymianę stolarki okiennej, 19.853,88 zł na wykonanie instalacji wentylacyjnej i 12.273,34 zł na roboty przygotowawcze i wykończeniowe.

Sąd miał przy tym na uwadze, że wzrost izolacyjności akustycznej stolarki budowlanej powoduje ograniczenie infiltracji powietrza do wnętrza budynku, zatem adaptacja akustyczna obejmuje również działania służące poprawie sprawności systemu wentylacji. W budynku powodów, przy konieczności poprawy izolacyjności akustycznej, wentylacja grawitacyjna nie spełni jednak swojej roli. Z uwagi na charakterystykę budynku powodów konieczne jest bowiem zastosowanie w nim wentylacji mechanicznej, nawiewno-wyciągowej.

Niemniej, wobec konsekwentnego kwestionowana przez stronę pozwaną w toku postępowania kwestii zasadności poniesienia nakładów na wentylację mechaniczną w budynku powodów, Sąd wskazał, że znana jest już praktyka orzecznicza co do uwzględniania nakładów koniecznych na rewitalizację budynku także na montaż wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej. Zaznaczył, że nie jest on związany rozstrzygnięciem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, który koszty takie zanegował w jedynym ze swych orzeczeń w roku 2017. W ocenie Sądu I instancji, każda sprawa przeciwko lotnisku Ł. ma charakter indywidualny pomimo występujących, z przyczyn obiektywnych, pomiędzy poszczególnymi sprawami podobieństw. Wyniki przeprowadzonego w sprawie postepowania dowodowego wskazują, że w celu zapewnienia właściwego klimatu akustycznego dla nieruchomości powodów konieczne jest dokonanie odpowiednich nakładów adaptacyjnych w zakresie zwiększenia izolacyjności akustycznej przegród zewnętrznych, w tym wymiany stolarki okiennej, co z kolei powoduje konieczność zapewnienia właściwej wentylacji nieruchomości, co jest możliwe jedynie poprzez zamontowanie wentylacji nawiewno-wywiewnej. Sąd podkreślił, że fakt, iż w innych sprawach biegli nie wskazywali na konieczność zamontowania takiej wentylacji, nie przesądza o wyniku niniejszej sprawy. Zdaniem Sądu sposób motywowania wniosków przez biegłego sądowego Z. B. (1) – specjalistę w zakresie budownictwa, jest przekonujący, a Sąd nie posiadający w tym zakresie wiadomości specjalnych, opiera się na opinii jeśli stanowi metodologicznie poprawną i logiczną całość. Sąd nie podważył rozumowania biegłego, nie zarzucił mu też braku logiki czy niezgodności opinii z przepisami prawa. Odnotował również, że biegły precyzyjnie i przekonująco wyjaśnił, dlaczego nawiewniki nie spełniają swojej roli i dlatego też, uznając opinię za wiarygodną w całości, Sąd Okręgowy na niej się oparł wydając rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu opinia biegłego Z. B. (1) koresponduje nadto z uprzednio sporządzoną opinią biegłego akustyka, który także wskazywał na zasadność zastosowania wentylacji mechanicznej.

Mając powyższe na względzie Sąd w pkt I zaskarżonego wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powodów z tytułu nakładów na rewitalizację akustyczną nieruchomości kwotę 73.664,12 zł.

O odsetkach należnych od zasądzonej kwoty Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c. Zaznaczył, że pozwany, jako profesjonalista, musiał mieć świadomość istnienia roszczeń, które mogą być zgłoszone w związku z utworzeniem strefy ograniczonego użytkowania i w związku z tym winien odpowiednio wcześniej przygotować się do realizacji żądań właścicieli nieruchomości z tym związanych, biorąc zwłaszcza pod uwagę doświadczenia z wypłatą odszkodowań w związku z roszczeniami mieszkańców stref wokół innych polskich lotnisk.

Sąd I instancji podkreślił, że powodowie wezwali pozwanego do zapłaty odszkodowania z tytułu nakładów rewitalizacyjnych w piśmie z 5 czerwca 2013 r., w odpowiedzi na które pozwany – odmawiając spełnienia świadczenia w zakresie ww. odszkodowania – przewidywał możliwość wypłaty dobrowolnego świadczenia na modernizację akustyczną nieruchomości w ramach procedury koncyliacyjnej. Tym samym, w ocenie Sądu, zasadne było zasądzenie odsetek w sprawie od daty pierwotnie dochodzonej, zgodnie z żądaniem pozwu. Powodowie bowiem przed złożeniem pozwu w niniejszej sprawie, pismem z 5 czerwca 2013 r., doręczonym stronie pozwanej 8 czerwca 2013 r., wezwali pozwanego do zapłaty odszkodowania w tym zakresie, wyznaczając termin do 14 czerwca 2013 r. na spełnienie świadczenia. Termin biegu roszczenia odsetkowego rozpoczął zatem swój bieg w dniu 15 czerwca 2013 r. Ze względu jednak na treść art. 321 § 1 k.p.c. Sąd zasądził odsetki od dnia 25 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty.

Rozstrzygając o kosztach procesu Sąd przypomniał, że powodowie domagali się zasądzenia łącznie 133.665 zł (60.000 zł z tytułu utraty wartości nieruchomości oraz 73.664,12 zł odszkodowania w zakresie nakładów), a zasądzono na ich rzecz wyrokiem częściowym i końcowym 132.064,12 zł. Z tego względu Sąd w pkt II zaskarżonego wyroku orzekł o kosztach procesu na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., obciążając nimi pozwanego w całości, skoro przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części żądania.

Sąd ustalił, że na koszty procesu poniesione przez powodów złożyły się: opłata od pozwu – 4.000 zł, koszty zastępstwa procesowego w I instancji – 3.600 zł (ustalone w oparciu o § 6 pkt 6 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu), w postępowaniu apelacyjnym w wysokości – 2.700 zł (§ 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia) oraz zażaleniowym – 1.800 zł (§ 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia) oraz uiszczone zaliczki na poczet opinii biegłych – 7.000 zł. Łącznie jest to kwota 19.100 zł, którą Sąd w pkt IIa zaskarżonego wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powodów.

Nieuiszczone koszty sądowe to z kolei: różnica w należnej opłacie sądowej w związku z rozszerzonym żądaniem pozwu – 6.684 zł (liczona jako 5% od kwoty 133.665 zł), pomniejszona o kwotę 4.000 zł (opłata uiszczona przez powodów), co daje 2.684 zł, nadto wydatki związane z opiniami biegłych (łącznie 5.705,08 zł), nie mające pokrycia w zaliczce 7.000 zł. W związku z tym na podstawie art. 100 k.p.c. i art. 130 ³ § 2 k.p.c. i w zw. z art. 113 ust. 1 i art. 83 ust. 2 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd w pkt IIb zaskarżonego wyroku nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu od pozwanego powyższe należności.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zarzucając mu:

1.  naruszenie art. 129 ust. 2 ustawy – Prawo ochrony środowiska w zw. z art. 136 ust. 3 tej ustawy poprzez ich zastosowanie i zasądzenie na ich podstawie odszkodowania z tytułu modernizacji akustycznej nieruchomości, w sytuacji, gdy konieczność poniesienia tych nakładów nie jest związana z wprowadzeniem (...) ograniczonego (...);

2.  naruszenie art. 136 ust. 3 p.o.ś. w zw. art. 361 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na bezzasadnym przyjęciu, że odpowiedzialność odszkodowawcza przewidziana w tym przepisie obejmuje także zwrot kosztów związanych z montażem i zakupem wentylacji mechanicznej z rekuperacją, nawet w sytuacji, gdy tego typu rodzaj modernizacji akustycznej budynku powodów podwyższa jego standard i nie stanowi nakładu koniecznego;

3.  naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 233 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. poprzez błędną ocenę kluczowego w sprawie dowodu i wydanie rozstrzygnięcia w sprawie w oparciu o nieprawidłową opinię biegłej akustyk, w której dokonano ustalenia poziomu izolacyjności akustycznej według stanu przyszłego, tj. na 2034 rok, co następnie zostało uwzględnione w opinii biegłego z zakresu budownictwa;

4.  naruszenie art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez oparcie ustaleń co do rodzaju nakładów koniecznych celem zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynku powodów w oparciu o opinię biegłego z zakresu akustyki i budownictwa, która jest błędna, albowiem dokonano błędnej wykładni Polskich Norm w zakresie ochrony akustycznej budynków, dopuszczalnych poziomów hałasu w pomieszczeniach mieszkalnych i akustyki środowiska (tj. normy PN-B- (...)-02 i normy PN-B- (...)-3:1999) polegającą na nieuzasadnionym przyjęciu, iż:

– w odniesieniu do ustalenia miarodajnego poziomu hałasu lotniczego stosuje się przepisy normy PN-B- (...)-02, tj. wg biegłej klimat akustyczny w pomieszczeniach określa się dla najgorszej godziny nocy, podczas gdy nie jest to poziom miarodajny w rozumieniu PN-B- (...)-3:1999 (ze względu na inny czas oceny oraz na wymóg uśredniania LAeqT=8h dla 3 najgorszych miesięcy roku), a zatem nie można go stosować do odczytywania wymagań z tabel 5 i 6 tej ostatniej normy,

– możliwe jest wyznaczenie hałasu miarodajnego w oparciu o przyjęcie do analizy tylko jednej znaczącej operacji w odniesieniu do >2 godziny pory nocy, podczas gdy miarodajny poziom hałasu określony jest w PN-B- (...)-3:1999 dla 8 godzin nocy;

5.  naruszenie art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że dłużnik dopuszcza się opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego nie spełniając go po upływie terminu zakreślonego w wezwaniu do zapłaty, tj. w dniu 23 czerwca 2013 r., w sytuacji, gdy stwierdzenie istnienia obowiązku spełnienia przez niego tego świadczenia oraz ustalenie jego wysokości nastąpiło dopiero w wyniku przeprowadzonego postępowania sądowego i wydania wyroku przez Sąd I instancji;

6.  naruszenie § 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu polegające na jego błędnym zastosowaniu i przyznaniu stronie powodowej kwoty 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym, w sytuacji gdy wysokość stawki minimalnej przy wartości przedmiotu sprawy między 1.500 zł a 5.000 zł wynosi 600 zł, a w sytuacji postępowania zażaleniowego kwota ta ulega umniejszeniu stosownie o 50% lub o 75%, co w konsekwencji w niniejszej sprawie powinno spowodować zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym na rzecz strony powodowej łącznie w kwocie 600 zł.

Podnosząc powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od strony powodowej na rzecz strony pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje; ewentualnie o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, w tym kosztach zastępstwa procesowego.

Powodowie wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym w wysokości 2-krotności stawki minimalnej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się uzasadniona jedynie w nieznacznym zakresie.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy należycie zgromadził materiał dowodowy w sprawie, ocenił go z zachowaniem reguł wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. i wyprowadził właściwe wnioski prawne. Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne zarówno poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia, jak i rozważania prawne – pozostają one bowiem nadal aktualne, nawet po przeprowadzeniu w toku postępowania apelacyjnego dowodu z uzupełniającej opinii biegłych Z. B. (1) i W. P. na okoliczność wartości nakładów niezbędnych do rewitalizacji akustycznej na nieruchomości powodów przy zastosowaniu wentylacji grawitacyjnej (nie jak przyjęto w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku – mechanicznej).

Niniejsza sprawa jest jedną z wielu spraw o zapłatę równowartości nakładów koniecznych dla przywrócenia komfortu akustycznego w budynkach znajdujących się w strefie ograniczonego użytkowania wokół lotniska P.-Ł., rozpoznanych już przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu. Argumenty pozwanego co do braku związku przyczynowego między wprowadzeniem strefy ograniczonego użytkowania a koniecznością poniesienia nakładów z tytułu modernizacji akustycznej nieruchomości, były wielokrotnie rozważane (zob. m.in. wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z: 31 października 2017 r., I ACa 151/17; 15 grudnia 2016 r., I ACa 723/16; 17 marca 2016 r., I ACa 1113/15; 21 grudnia 2017 r.; 22 listopada 2017 r., I ACa 562/17). Sąd Apelacyjny także w tej sprawie uznaje za niezasadny zarzut naruszenia art. 129 ust. 2 oraz art. 136 ust. 3 ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (dalej: p.o.ś.).

W art. 129-136 p.o.ś. ustawodawca uregulował samodzielne podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej związanej z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości oraz z utworzeniem obszaru ograniczonego użytkowania, opierając się na założeniu, że ryzyko szkód związanych z działalnością uciążliwą dla otoczenia powinien ponosić podmiot, który tę działalność podejmuje dla własnej korzyści. Przesłankami tej odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą. Art. 136 ust. 3 jednoznacznie wskazuje, że szkodą, której naprawy może domagać się poszkodowany na podstawie art. 129 ust. 2 p.o.ś. w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie. Niewątpliwie w uchwale ustanawiającej obszar ograniczonego użytkowania wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci: obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. Powodowie mieli zatem prawo dochodzić swoich roszczeń bez względu na poziom faktycznego hałasu na należącej do nich nieruchomości przed ustanowieniem tego obszaru.

Nie ma zatem racji pozwany wywodząc, że powodowie mieli obowiązek wykazania, że normy hałasu są na użytkowanej przez nich nieruchomości przekroczone. W tej mierze na uwagę nie zasługuje również zarzut związany z uwzględnieniem przez biegłą akustyk prognoz poziomu hałasu do 2034 roku. Okoliczność tę można bowiem domniemywać z samego faktu wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania. W myśl art. 135 ust. 1 p.o.ś. obszar ograniczonego użytkowania tworzy się, gdy „mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska”. Powodowie wystąpili w sprawie z roszczeniami w związku z wprowadzeniem obszaru, a nie przekroczeniem norm hałasu. Gdyby nie ponadnormatywny hałas, któremu w związku z wprowadzeniem strefy ograniczonego użytkowania nie mogą przeciwdziałać, budynek zapewniałby im należytą, zgodną z normami ochronę akustyczną. Obecnie natomiast, dochowanie tych standardów wymaga poczynienia nakładów. Pozwany w apelacji nie podważa trafności rozumowania biegłego w tej kwestii. Nie budzi więc wątpliwości Sądu Apelacyjnego, że powodowie wykazali, że wydatki konieczne dla dostosowania budynku do obowiązujących norm pozostają w związku przyczynowym z wprowadzeniem strefy ograniczonego użytkowania.

Sąd Apelacyjny nie podziela zarzutów naruszenia przepisów postępowania, które zmierzały do podważenia oceny opinii biegłego z dziedziny budownictwa – Z. B. (1). Biegły ten ma odpowiednie przygotowanie zawodowe i doświadczenie. Odwołując się do braku własnych, dokonanych aktualnie przez biegłego pomiarów, pozwany zapomina, że art. 129 ust. 4 p.o.ś. ustanawiał zaledwie dwuletni termin zawity do zgłoszenia roszczeń. Rewitalizacja akustyczna musi być zatem prowadzona nie na podstawie pomiarów z krótkiego okresu czasu, ale odwoływać się do założeń, jaki hałas na danej nieruchomości może być wywoływany przez funkcjonowanie lotniska.

Obliczenia biegłego miały przy tym swe źródło w porównaniu zastosowanych do wzniesienia budynku na nieruchomości powodów materiałów budowlanych i ich właściwości z materiałami niezbędnymi dla poprawy akustyki, przy czym biegły precyzyjnie opisał ich parametry, wskazując, które z elementów podlegają wymianie z uwagi na niedotrzymanie przez nie wymogów akustycznych.

Problem Polskich Norm, które winny mieć w sprawie zastosowanie, był już podnoszony przez stronę pozwaną w postępowaniu przed Sądem I instancji po wydaniu opinii pisemnej przez biegłą akustyk T. W.. Biegła odniosła się do zarzutów pozwanego w pisemnej opinii uzupełniającej z 3 marca 2017 r. (k. 1300-1303) oraz w czasie przesłuchania na rozprawie w dniu 4 lipca 2017 r. (k. 1413-1416), wyjaśniając wszelkie wątpliwości zgłaszane w związku ze sporządzoną opinią. Na rozprawie był obecny pełnomocnik strony pozwanej, który po wyjaśnieniach biegłej nie zadawał dodatkowych pytań ani co do konkretnej zastosowanej normy, ani też co do wskaźników hałasu, jakie biegła przyjęła do wyliczeń. Sąd Okręgowy słusznie uznał zatem sprawę w tym zakresie za dostatecznie wyjaśnioną. Należy nadto pamiętać, że normy mają za zadanie chronić przed niekorzystnymi zjawiskami, jakie pojawiają się w związku z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania i należy je interpretować pamiętając o tym celu.

W związku z nadal stawianymi przez pozwanego zarzutami związanymi z przyjęciem dla obliczeń wartości niezbędnych nakładów akustycznych wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej, Sąd Apelacyjny dopuścił ww. dowód z uzupełniającej opinii biegłych. I tak, przekonują kalkulacje i wnioski przedstawione przez biegłego Z. B. (1) w sporządzonej przez niego opinii uzupełniającej z 12 grudnia 2019 r. (k. 1810-1827). W szczególności biegły przekonująco wyjaśnił, że przy uwzględnieniu wszystkich cech systemów wentylacji: grawitacyjnej (z nawiewnikami ściennymi) i mechanicznej (nawiewno-wywiewnej), koszt pierwszej z wymienionych (łącznie z wymianą stolarki okiennej, wykonaniem wentylacji z nawiewnikami oraz robotami przygotowawczymi i wykończeniowymi – od 70.359,95 zł brutto do 75.232,39 zł brutto, w zależności od typu wykorzystanych nawiewników) może być porównywalny z instalacją nawiewno-wywiewną zrównoważoną (łącznie 83.387,25 zł brutto). Wypadkową izolacyjność akustyczną przegród w budynku na nieruchomości powodów porównał przy tym biegły akustyk W. P. (w opinii uzupełniającej z 12 grudnia 2019 r., k. 1849-1851), którego zadaniem było ograniczenie się przy obliczeniach do zastosowania wentylacji grawitacyjnej – z nawiewnikami ściennymi firmy (...) oraz (...).

(...) wentylacji mechanicznej – ze względu na odzysk ciepła – pozostaje preferowany ze względu na coraz bardziej zaostrzające się przepisy dotyczące poszanowania energii. Biegły B. podtrzymał bowiem swoje stanowisko co do tego, że dla budynków narażonych na zwiększony hałas zewnętrzny, w którym zastosowane są okna o podwyższonej izolacyjności akustycznej, optymalnym rozwiązaniem jest zastosowanie właśnie wentylacji mechanicznej, która zapewni normowe wymiany powietrza w budynku powodów.

Wobec zastrzeżeń pozwanego (k. 1860-1861) do uzupełniającej opinii biegłego Z. B., biegły ten ustosunkował się do nich w kolejnej opinii uzupełniającej z 7 lutego 2020 r. (k. 1882-1885). Przekonują zwłaszcza wyjaśnienia biegłego, że proponowane przez pozwanego zastosowanie okien nieotwieranych – „stałych” (tańszych o ok. 30-40% od otwieranych) byłoby obniżeniem standardu budynku powodów, skoro zamontowane już w nim okna są otwierane, poza tym okna nieotwierane pociągałyby za sobą konieczność wynajmowania specjalistycznych ekip do ich mycia z podnośnikami hydraulicznymi. Nadto, jeśli okna nieotwierane miałyby być o podwyższonej izolacyjności akustycznej, to i tak ich cena byłaby wyższa niż okien standardowych. Podobnie obniżeniem standardu budynku powodów byłaby wymiana okien na proponowane przez pozwanego okna z profili PCV, skoro obecnie w budynku powodów są zamontowane wysokiej jakości okna z drewna egzotycznego.

Argumenty pozwanego, dążącego do uwzględnienia przy obliczeniu nakładów wentylacji grawitacyjnej w jej najtańszym wariancie (z nawiewnikami (...), tj. za łącznie 70.359,95 zł brutto) również nie zasługiwały na uwzględnienie wobec przekonujących wyjaśnień biegłego B. co do opłacalności wentylacji mechanicznej w dłuższej perspektywie czasowej – zabudowany w centrali wentylacyjnej wymiennik ciepła („rekuperator”) umożliwia bowiem odzysk ciepła z powietrza usuwanego z budynku i ogrzewanie pobieranego powietrza z zewnątrz, kierowanego do pokoi, co przy rosnących cenach energii ma coraz większy wpływ na koszty eksploatacji budynku. Jak zaznaczył przy tym biegły, nawiewniki ścienne nie posiadają do tej pory pełnych potwierdzonych parametrów akustycznych. Nie jest wobec tego pewne czy spełniłyby odnośne wymagania ani by były one odpowiednio trwałe.

W związku z tym, Sąd Apelacyjny podzielił logiczne i spójne wnioski biegłego Z. B., że system wentylacji mechanicznej nie będzie stanowić – wbrew zarzutom pozwanego – podwyższenia standardu budynku, a jedynie pozwoli spełnić wytyczne rozporządzenia w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, odnośnych Polskich Norm oraz postanowień zawartych w uchwale wprowadzającej (...) dla lotniska Ł..

W świetle powyższego nie było zatem podstaw do stwierdzenia, że opinia biegłego Z. B. (1) została sporządzona w nienależyty sposób, nie mógł więc odnieść skutku zarzut naruszenia art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. Zarzut ten byłby trafny wyłącznie w sytuacji, gdyby wiązał się z wykazaniem przez stronę procesu wadliwości sporządzonej opinii. Tymczasem Sąd Okręgowy w sposób wyczerpujący uzasadnił, dlaczego zastrzeżenia zgłaszane przez pozwanego w toku procesu nie podważyły prawidłowości obliczeń wysokości nakładów koniecznych dla poprawy akustyki nieruchomości powodów. Sąd Apelacyjny również nie znalazł powodów, by uznać uzyskane w toku postępowania odwoławczego uzupełniające opinie ww. biegłego za wadliwe, a w związku z tym – by prowadzić dowód z opinii innego biegłego.

Wobec wniosków opinii biegłego usprawiedliwione jest zatem stanowisko Sądu I instancji, że po stronie powodów powstała szkoda w rozumieniu art. 136 ust. 3 w zw. z art. 129 ust. 2 p.o.ś.

Zarzut naruszenia art. 481 § 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. oraz art. 363 § 2 k.c. okazał się częściowo uzasadniony. Sąd Apelacyjny zgadza się co do zasady ze stanowiskiem Sądu I instancji co do wymagalności roszczeń bezterminowych, w tym roszczeń odszkodowawczych objętych niniejszym sporem. Kwestia wymagalności roszczenia o wyrównanie szkód spowodowanych wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania była już przedmiotem szczegółowej analizy Sądu Najwyższego w sprawie III CSK 342/15 (wyrok z 8 listopada 2016 r., LEX 2252191). Sąd Apelacyjny argumentację Sądu Najwyższego w pełni podziela.

W niniejszej sprawie nie naprowadzono jednak dowodów na wysokość szkody powodów na dzień 25 czerwca 2013 r. Powodowie do tej pory nie ponieśli nakładów na rewitalizację akustyczną, nie można zatem odnieść się do rzeczywistych wydatków. Biegły B. wycenił zaś szkodę odwołując się do cenników z II kwartału 2017 roku (k. 1441). Pierwszą możliwą datą ustalenia szkody jest więc 1 lipca 2017 r.

Powołane przy tym na etapie postępowania apelacyjnego dane statystyczne, mające wykazywać niezmienność cen na usługi i materiały budowlane od roku 2013, dotyczą materiałów i usług średnich. Bez oceny fachowca Sąd Apelacyjny nie jest w stanie stwierdzić, czy odnoszą się one także do materiałów i usług niezbędnych w budynku powodów. Opinia uzupełniająca wskazuje natomiast, że ceny przyjęte na III kwartał 2017 roku straciły na aktualności.

Nie ma racji pozwany, próbując wykazać, że pozostawał w opóźnieniu dopiero od daty wydania wyroku czy doręczenia opinii biegłego. Sądowi Apelacyjnemu wiadomo bowiem z innych podobnych spraw, że pozwany proponował mieszkańcom strefy przystąpienie do procedury koncyliacyjnej w sprawie zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego, a zgłaszane przez nich roszczenia rozpatrywał na podstawie opinii rzeczoznawcy, jednak pod warunkiem zrzeczenia się roszczeń o odszkodowanie z tytułu utraty wartości nieruchomości. Taką procedurę zaproponował także powodom, a nie wycenił ich szkody tylko z uwagi na podtrzymanie żądanie co do odszkodowania za utratę wartości nieruchomości. Niewątpliwie, do roku 2017 pozwany miał możliwość samodzielnego ustalenia wysokości szkody powodów.

Sąd Apelacyjny miał na względzie, że pismem z 5 czerwca 2013 r. powodowie wezwali pozwanego do zwrotu nakładów na wygłuszenie budynku w kwocie 100.000 zł. Niemniej, w pozwie domagali się zasądzenia z tego tytułu 20.000 zł. Skoro zatem sami ograniczyli żądanie względem wezwania przedsądowego, nie ma podstaw, aby przyjąć, że pozwany już wówczas opóźniał się wobec nich z zapłatą kwoty niemal czterokrotnie wyższej (tj. zasądzonej zaskarżonym wyrokiem). Dopiero pismem z 11 maja 2018 r. powodowie rozszerzyli pierwotne żądanie w zakresie nakładów na wygłuszenie o kwotę 53.664,12 zł, domagając się zasądzenia od pozwanego tytułem odszkodowania za te nakłady łącznej kwoty 73.664,12 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 czerwca 2013 r. do dnia zapłaty, z tym, że od dnia 1 stycznia 2016 r. z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Jak jednak wskazano wyżej, Sąd Apelacyjny uznał, że wysokość szkody powodów mogła być znana pozwanemu już po II kwartale 2017 r., tj. pozostawał on w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia od 1 lipca 2017 r. Dlatego też termin naliczania odsetek przesunięto właśnie na ten dzień (pkt I 1. sentencji wyroku).

Rację ma przy tym apelujący, zarzucając rozstrzygnięciu o kosztach procesu naruszenie § 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…). Jak słusznie wskazał, złożył on w postępowaniu przed Sądem I instancji:

1)  zażalenie z 1 marca 2016 r. (k. 939) na postanowienie z 3 lutego 2016 r. (k. 925), w którym wartość przedmiotu zaskarżenia wyniosła 4.571 zł,

2)  skargę z 7 czerwca 2017 r. (k. 1341) na orzeczenie referendarza z 15 maja 2017 r. (k. 1328), w której wartość przedmiotu zaskarżenia wyniosła 3.878 zł,

3)  skargę z 20 marca 2018 r. (k. 1531) na orzeczenie referendarza z 5 marca 2018 r. (k. 1487), w której wartość przedmiotu zaskarżenia wyniosła 2.340 zł.

Zgodnie zaś z § 5, § 6 pkt 3 oraz § 12 ust. 2 cyt. Rozporządzenia, koszty zastępstwa procesowego powodów powinny wynieść odpowiednio:

1)  300 zł (§ 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia),

2)  150 zł (§ 6 pkt 3 w zw. z § 12 ust. 2 pkt 1 Rozporządzenia),

3)  150 zł (jw.),

łącznie 600 zł.

Wobec powyższego, zasądzona przez Sąd I instancji kwota 1.800 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego powodów w postępowaniu zażaleniowym podlega obniżeniu do łącznej kwoty 600 zł, tym samym kwota zasądzona w pkt II a zaskarżonego wyroku powinna wynieść 17.900 zł, w tym 6.900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt I 2. sentencji niniejszego wyroku).

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok jedynie co do roszczenia odsetkowego oraz odnoszącego się do kosztów procesu, a w pozostałym zakresie, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

Ponieważ pozwany przegrał postępowanie apelacyjne niemal w całości, o kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z treścią przepisów art. 100 zd. drugie k.p.c. w zw. z § 15 ust. 1, § 2 pkt 6 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm.). Na uwzględnienie nie zasługiwał bowiem wniosek pełnomocnika powodów o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej – niniejsze postępowanie nie łączyło się bowiem z ponadprzeciętnym nakładem pracy pełnomocnika (który reprezentuje podmioty w podobnych sprawach przeciwko pozwanemu), jego stawiennictwo na rozprawie dotyczyło przy tym jednego terminu, zaś poza złożeniem odpowiedzi na apelację pełnomocnik przedkładał po wydaniu uzupełniających opinii biegłych jedynie pisma, w których podzielał ich wnioski.

Maciej Rozpędowski Małgorzata Gulczyńska Elżbieta Fijałkowska