Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Krzysztof Józefowicz

Sędziowie: SSA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga

SSO Maciej Rozpędowski /spr./

Protokolant: st.sekr.sąd. Kinga Kwiatkowska

po rozpoznaniu w dniu 21 lutego 2018 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka z o.o. w P.

przeciwko W. S., A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 19 kwietnia 2017 r. sygn. akt XII C 1633/16

1. oddala apelację,

2. zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 4 050 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga Krzysztof Józefowicz Maciej Rozpędowski

Sygn. akt I ACa 949/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2017 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie z powództwa (...) Spółki z o.o. z siedzibą w P. przeciwko W. S. i A. S. o zapłatę utrzymał nakaz zapłaty z dnia 15 lutego 2016 r. wydany w postępowaniu nakazowym przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie XII Nc 45/16 w zakresie obejmującym kwotę 119.450,50 zł tytułem należności głównej, zastrzegając pozwanym prawo do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie ich odpowiedzialności do nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Międzychodzie prowadzi księgę wieczystą nr (...), uchylając w pozostałym zakresie opisany nakaz zapłaty i powództwo oddalił, a ponadto uchylił rozstrzygniecie o kosztach postępowania nakazowego zawarte w punkcie 2 postanowienia z dnia 7 marca 2016 r. , rozdzielając koszty postępowania poniesione przez strony stosunkowo obciążając nimi pozwanych w 58 %, a powoda w 42 % i z tego tytułu zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 3.776,06 zł, nakazując ponadto ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 3.213 zł tytułem części opłaty od zarzutów, obciążając w pozostałym zakresie kosztami sądowymi Skarb Państwa oraz oddalając wniosek powoda o nadanie wyrokowi klauzuli natychmiastowej wykonalności.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia i rozważania:

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. w pozwie z dnia 1 lutego 2016 roku wniósł o zasądzenie solidarnie od pozwanych W. S. i A. S. na swoją rzecz 203.980,24 złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 29 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

Powód wniósł o rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym.

W uzasadnieniu powód wskazał, iż w dniu 10 kwietnia 2009 roku pozwani wystawili weksel własny in blanco i wręczyli go Bankowi (...) P. M.-S. w S.. Weksel został wystawiony na zabezpieczenie Umowy nr (...) o kredyt obrotowy, jaką pozwany W. S. zawarł z Bankiem w dniu 10 kwietnia 2009 r. Pismem z dnia 14 lutego 2012 roku Bank wypowiedział umowę. Zgodnie z deklaracją wekslową pozwani upoważnili remitenta do wypełnienia weksla w każdym czasie, na każą sumę odpowiadającą kwocie wykorzystanego przez pozwanych kredytu wraz z odsetkami, prowizją i kosztami, w przypadku niedotrzymania umownego terminu spłaty kredytu oraz we wszystkich przypadkach, gdy służy Bankowi prawo ściągnięcia wierzytelności przed nadejściem terminu płatności. Pismem z dnia 14 lutego 2012 roku Bank wypowiedział umowę z zachowaniem 30-dniowego wypowiedzenia. Powód wskazał również, iż w dniu 12 października 2015 roku nabył od Banku wierzytelność wynikającą z umowy łączącej pozwanych z tym Bankiem, która wynosiła wówczas 201.964,31 zł.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 15 lutego 2016 roku Sąd Okręgowy zasądził solidarnie od pozwanych na podstawie weksla kwotę 203.980,24 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania.

Pismem z dnia 3 marca 2016 roku pozwani działając samodzielnie, wnieśli zarzuty od nakazu zapłaty. W zarzutach wnieśli o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości, wstrzymanie wykonania zaskarżonego nakazu zapłaty, ograniczenie zabezpieczenia co do nieruchomości pozwanych na podstawie art. 492 1 2 zd. 2 kpc, zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz rozpatrzenie wniosków i dowodów wskazanych w treści zarzutów i rozpatrzenie sformułowanych tam wniosków. Wydanemu nakazowi zapłaty pozwani zarzucili nieprawidłowe wskazanie i wykazanie wysokości oraz podstawy kalkulacji roszczenia wekslowego wynikającego ze stosunku podstawowego, brak wymagalności całości roszczenia w związku z nieprawidłowym doręczeniem wypowiedzenia umowy kredytowej, wypełnienie weksla niezgodnie z deklaracją, a więc wbrew treści upoważnienia do wypełnienia weksla. W przypadku uznania przez sąd wypowiedzenia umowy za prawnie skuteczne, pozwani podnieśli zarzut przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego.

Postanowieniem z dnia 23 sierpnia 2016r. Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił postanowienie referendarza sądowego z dnia 3 czerwca 2016 roku i zwolnił pozwanych od kosztów sądowych. Postanowieniem z tej samej daty Sąd wstrzymał wykonanie nakazu zapłaty.

W odpowiedzi na zarzuty od nakazu zapłaty z dnia 27 października 2016r. powód podtrzymał żądania sformułowane w pozwie i ustosunkował się do wszystkich zarzutów strony pozwanej uznając je za bezzasadne. Pełnomocnik powoda, z powołaniem się na treść bankowego tytułu egzekucyjnego oraz postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, wskazał sposób wyliczania sumy wekslowej.

Na rozprawie w dniu 16 stycznia 2017r. pełnomocnik powoda oświadczył, że przyznaje argumentację dotycząca przedawnienia roszczenia wynikająca z orzecznictwa Sądu Najwyższego. W konsekwencji, powołując się na zabezpieczenie wynikające z hipoteki, wniósł o zasądzenie kwoty należności głównej, nie cofając jednocześnie pozwu w pozostałym zakresie (k.400-40v).

Pełnomocnik pozwanych wywodził, że w postępowaniu toczącym się na skutek zarzutów od nakazu zapłaty nie ma możliwości zmiany podstawy faktycznej powództwa albowiem weksel nie zabezpieczał roszczenia wynikającego z hipoteki (art.495§2kpc). Stosunkiem podstawowym nie została objęta odpowiedzialność rzeczowa pozwanych (k.406-408, k414)

Sąd I instancji ustalił, że w dniu 10 kwietnia 2009 roku pozwany - W. S. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...), zawarł z Bankiem(...) P. M.-S. umowę nr (...) o kredyt obrotowy w wysokości całkowitej 200.000,00 zł. W § 5 umowy strony określiły sposób oprocentowania kredytu, a w § 6 sposób ich uiszczania. Strony umowy w § 11 ust. 1 ustaliły, iż termin wypowiedzenia umowy wynosi 30 dni, a w przypadku zagrożenia upadłością kredytobiorcy 7 dni i biegnie od dnia otrzymania przez kredytobiorcę pisma Banku informującego o wypowiedzeniu umowy. Jednocześnie zastrzeżono, że pismo Banku o wypowiedzeniu kredytu przewidziane w ust. 1 ma skutek prawny po skierowaniu go do kredytobiorcy przesyłką poleconą na ostatni wskazany przez niego adres (§ 11 ust. 2). W umowie z tej samej daty A. S. poręczyła za zobowiązanie męża wynikające z przedmiotowej umowy, stosownie do § 4 ust. 1 umowy kredytowej. Jako zabezpieczenie spłaty kredytu ustanowiono także weksel własny in blanco. W dniu zawarcia umowy kredytowej i poręczenia pozwani podpisali deklarację wekslową i wystawili weksel wręczając go kredytodawcy. Aneksem nr (...) z dnia 10 maja 2011 roku strony zmieniły brzmienie § 4 ust. 1 umowy poprzez dodanie pkt 6 wskazującego, iż prawne zabezpieczenie spłaty kredytu stanowi również hipoteka umowna w wysokości 2.385.000,00 zł na nieruchomości położonej w G., dla której Sąd Rejonowy w Szamotułach VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w M. prowadzi księgę wieczystą nr (...), stanowiącej własność A. S. i W. S.. Hipoteka zgodnie z przywołanym aneksem do umowy została wpisana do księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Szamotułach, VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w M..

Pismem z dnia 14 lutego 2012 roku Bank (...) P. M.-S. w S., działając na podstawie art. 75 ust. i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe wypowiedział pozwanemu W. S. umowę kredytową w całości oraz wezwał do spłacenia zadłużenia w okresie wypowiedzenia. Bank wskazał, iż stan zadłużenia na dzień 13 lutego wynosi 119.450, 50 zł (z czego 98.371,00 zł to wymagalna należność główna, a 22.402,14 zł to odsetki ) oraz należność z tytułu prowizji za administrowanie kredytem - 597,26 zł. Wypowiedzenie umowy zostało doręczone na ostatni wskazany przez pozwanych adres i odebrane przez pracownika pozwanych P. P. .

W stosunku do wierzytelności wynikających z umowy o kredyt nr (...) wszczęta została egzekucja prowadzona przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Szamotułach R. N. na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) z dnia 6 kwietnia 2012 roku opatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Szamotułach z dnia 23 kwietnia 2012 roku. Postępowanie zostało umorzone na wniosek wierzyciela w dniu 21 czerwca 2016r.

Umową z dnia 12 października 2015 r. Bank (...) P. M. - S. z siedzibą w S. zawarł z powodem umowę przelewu wierzytelności, mocą której powód nabył wierzytelności przysługujące Bankowi od pozwanego W. S., tj. wierzytelność o zwrot kwoty głównej w wysokości 119.450,00 zł, odsetek w wysokości 75.247,55 zł i pozostałych należności w wysokości 7.266,26 zł naliczonych do dnia zawarcia tej umowy. Strony zgodnie postanowiły, iż wraz z przelewem wierzytelności następuje przeniesienie przez Bank na rzecz powoda w całości wszystkich uprawnień i zabezpieczeń związanych z wierzytelnościami przysługującymi bankowi wobec pozwanych (§ 5 ust. 2). Nadto strony ustaliły, iż Bank niezwłocznie po zawarciu umowy przekaże powodowi wszystkie weksle wystawione na zabezpieczenie spłaty wierzytelności na rzecz banki oraz na podstawie umowy przenosi na rzecz powoda wszelkie prawa wynikające z tychże weksli (§ 6). Na podstawie tej umowy powód został wpisany jako wierzyciel hipoteczny.

Pismem z dnia 15 grudnia 2015 roku powód wypełnił weksel na kwotę 203.980,00 zł i wezwał pozwanych do wykupu weksla stanowiącego zabezpieczenie długu wynikającego z umowy o kredyt obrotowy nr (...) i wyznaczył termin zapłaty na dzień 28 grudnia 2015 r. Wezwania zostały pozwanym skutecznie doręczone.

dowód: wezwanie do wykupu weksli, k. 29-35

Ustalenia faktyczne Sąd I instancji dokonał na podstawie uznanych za wiarygodne, powołanych wyżej, dowodów. Sąd dał wiarę przedłożonym uwierzytelnionym odpisom dokumentów albowiem ich prawdziwość i autentyczność nie wzbudziła zastrzeżeń Sądu, a także w toku procesu nie została zakwestionowana przez strony. W zakresie kserokopii dokumentów to żadna ze stron nie kwestionowała, że odzwierciedlają one treść oryginałów.

W kwestii wyliczenia sumy wekslowej to stwierdzić trzeba, że pozwani nie podjęli żadnej polemiki w zakresie prawidłowości wyliczenia wskazanego przez powoda.

Zgodnie z regułą rozkładu ciężaru dowodu opisaną w art.6 kc powód winien w niniejszym procesie wykazać istnienie zobowiązania, a pozwani fakt jego wykonania. Okoliczność, że poprzednika prawnego powoda z pozwanym W. S. łączyła umowa kredytu obrotowego jest bezsporna. Pewna jest też wysokość środków udostępnionych pozwanemu przez Bank. Wysokość zobowiązania pozwanych na datę wypowiedzenia umowy wynikała z bankowego tytułu egzekucyjnego, któremu Sąd nadał klauzulę wykonalności, nadając mu tym samym moc dokumentu urzędowego. Na podstawie tego dokumentu toczyło się postępowanie egzekucyjne, na zakończenie którego komornik wyliczył pozostałą do zapłaty należność. W odpowiedzi na zarzuty powód przedstawił wyliczenie sumy wekslowej. W tym stanie rzeczy, jeśli pozwani twierdzą, że ich zobowiązanie z tytułu należności głównej i odsetek jest niższe niż to wynika z twierdzeń strony powodowej to powinni przedłożyć dowody na okoliczność wykonania zobowiązania, czego nie uczynili, nie formułując nawet w tym zakresie twierdzeń.

Sąd Okręgowy zważył, w pierwszej kolejności, odnosząc się do podniesionego przez pozwanych zarzutu nieprawidłowego doręczenia pozwanym pisma wypowiadającego umowę kredytu obrotowego, iż zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 kc oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treści. Zarówno w orzecznictwie, jak i doktrynie utrwalone jest stanowisko, iż już samo dwukrotne awizowanie przesyłki poleconej stwarza domniemanie faktyczne możliwości zapoznania się przez adresata z treścią oświadczenia. Skutkiem tego domniemania jest przerzucenie na adresata ciężaru dowodu braku możliwości zapoznania się z treścią oświadczenia. Wskazać należy, iż strony umowy kredytu obrotowego, w § 11 ust. 2 zastrzegły, że pismo Banku o wypowiedzeniu kredytu ma skutek prawny po skierowaniu go do kredytobiorcy przesyłką poleconą na ostatni wskazany adres. Wypowiedzenie umowy kredytu zostało doręczone na adres stanowiący zarówno miejsce prowadzenia przez pozwanych działalności gospodarczej, jak i miejsce ich zamieszkania. W niniejszej sprawie pozwani wskazywali jedynie, iż przedmiotowe wypowiedzenie nie dotarło do pozwanych. Oświadczenie Banku o wypowiedzeniu umowy kredytu zostało doręczone na ostatni wskazany adres pozwanych i odebrane pod tym adresem przez ich pracownika. Pozwani nie wykazali w żaden sposób, iż na skutek odebrania listu poleconego przez pracownika, nie mogli zapoznać się z jego treścią oświadczenia banku, uznać zatem należało, iż warunek skutecznego doręczenia został spełniony. Wobec powyższego, zdaniem Sądu Okręgowego, prawidłowym jest przyjęcie, iż doszło do skutecznego doręczenia pozwanym wypowiedzenia, a zatem po upływie terminu wskazanego w piśmie Banku i wobec nie uregulowania należności, roszczenie Banku stało się wymagalne. Ponadto pozwani cofnęli wniosek o przesłuchanie osoby, która odebrała przesyłkę kierowaną do nich. Na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego z klauzulą wykonalności toczyło się przeciwko pozwanym postępowanie zainicjowane przez poprzednika prawnego powoda. W jego toku pozwani nie kwestionowali skuteczności wypowiedzenia. Gdyby było inaczej to według Sądu I instancji z pewnością wytoczyliby powództwo przeciwegekucyjne. Stwierdzić zatem należało, iż omawiany zarzut jest gołosłowny i został podniesiony wyłącznie instrumentalnie w ramach obrony w niniejszym postępowaniu.

Pozwani wskazali również, iż weksel in blanco, który przeszedł na powoda w drodze przelewu wierzytelności został uzupełniony niezgodnie z deklaracją wekslową, albowiem pozwany do wypełnienia weksla upoważnił jedynie Bank. Z takim stanowiskiem nie zgodził się Sąd Okręgowy, gdyż jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 września 2009 roku (I CSK 130/06) weksel in blanco wraz z uprawnieniem do uzupełnienia można przenieść w drodze przelewu, chyba że co innego wynika z treści upoważnienia do uzupełnienia. (...) Sytuacje, w których składający podpis na wekslu in blanco imiennie upoważnia odbiorcę tego weksla do uzupełnienia, są sytuacjami typowymi i w odniesieniu do nich przyjmuje się, że odbiorca weksla in blanco imiennie określony w upoważnieniu do uzupełnienia może przenieść weksel in blanco wraz z uprawnieniem do uzupełnienia w drodze przelewu, chyba że co innego wynika z treści upoważnienia do uzupełnienia. Z faktu zatem samego imiennego udzielenia odbiorcy weksla in blanco upoważnienia do uzupełnienia nie można wywodzić woli stron wyłączenia możliwości przeniesienia uprawnienia do uzupełnienia. Na to muszą wskazywać inne postanowienia porozumienia stron lub okoliczności jego zawarcia. Takie stanowisko Sądu Najwyższego jest akceptowane nie tylko przez późniejsze orzeczenia tegoż sądu, ale również szeroko powoływane w orzeczeniach sądów powszechnych (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2010 r., I CSK 387/10, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2013 roku, II CSK 719/12) Umowa przelewu wierzytelności zawarta pomiędzy Bankiem a powodem skutkowała przekazaniem powodowi wszystkich weksli wystawionych na zabezpieczenie spłaty wierzytelności pozwanych wobec Banku oraz przeniesieniem na rzecz powoda wszelkich praw z nich wynikających. Z deklaracji wekslowej pozwanego nie wynika w sposób jednoznaczny wyłączenie możliwości przeniesienia uprawnienia do upoważnienia. Powyższego nie można również w niniejszej sprawie wywieść z pozostałych postanowień deklaracji wekslowej ani z okoliczności sprawy. Skoro więc pozwani nie uczynili na deklaracji wekslowej, ani na wekslu żadnej wzmianki mogącej dawać podstawy do ograniczenia prawa z weksla, to nie można domniemywać, iż wyłączyli oni możliwość wypełnienia weksla przez inny niż Bank podmiot. Dłużnik wekslowy (wystawca) podnoszący zarzut wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z treścią deklaracji wekslowej powinien udowodnić brak upoważnienia indosatariusza do wypełnienia weksla, czego w niniejszej sprawie pozwani nie wykazali. Należy uznać zatem, zdaniem Sądu Okręgowego, iż pozwany, jako zobowiązany z weksla in blanco poddał się odpowiedzialności wekslowej w stosunku do przyszłych i jeszcze mu nieznanych nabywców weksla, a powód nabył uprawnienia przynależne uprzednio bankowi, w tym te wynikające z zabezpieczonej wekslowo wierzytelności.

Jeśli chodzi o zarzut niewykazania przez powoda wysokości wierzytelności to zdaniem Sądu I instancji, udowodnienie, iż zadłużenie kredytobiorcy było niższe spoczywa na pozwanych. Wierzyciel ma obowiązek podać, z jakiego dokładnie tytułu domaga się zapłaty i przedstawić stosowne wyliczenie – bez tego bowiem dłużnik wekslowy nie jest w stanie wykazać zgodności sumy wekslowej z porozumieniem (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2 marca 2005 r., I ACa 1413/04; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 sierpnia 2007 r., I ACa 442/07). W niniejszej sprawie powód takie wyliczenie przedłożył, a pozwani w żaden sposób nie podważyli prawidłowości tego wyliczenia. Jeśli pozwani kwestionowali wysokość swego zobowiązania, to powinni przedstawić możliwie szczegółowe własne wyliczenia, z których wynikałoby, jakie według nich było łączne zadłużenie pozwanych wobec powoda. Nadto negując prawidłowość oszacowania ich zobowiązania winni przedłożyć dokumenty wskazujące na poszczególne wpłaty z tytułu zadłużenia oraz terminy ich dokonania, co pozwoliłoby zweryfikowanie wyliczeń powoda. Proste stwierdzenie, że powód nie wykazał wysokości dochodzonej sumy jest w ocenie Sądu Okręgowego w tym zakresie niewystarczające.

W ocenie Sądu I instancji w niniejszej sprawie kluczowe znaczenie ma jednak kwestia przedawnienia roszczenia dochodzonego pozwem. Powód podniósł, iż roszczenia ze stosunku podstawowego przedawniają się wraz z okresem trzech lat od dnia wymagalności roszczenia. Zgodnie z treścią art. 118 kc termin przedawnienia dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata, natomiast stosownie do treści art. 120 kc, bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Bank w dniu 16 lutego 2012 r. skutecznie doręczył pozwanym pismo wypowiadające umowę kredytu wskazując na trzydziestodniowy okres wypowiedzenia. Termin wyznaczony pozwanym upłynął zatem 19 marca 2012r. i również wtedy zaczął biec termin przedawnienia. Uwzględniając trzyletni okres przedawnienia wskazać należy, iż roszczenie ze stosunku podstawowego przedawniło się 19 marca 2015 r. Na uwzględnienie nie zasługuje według Sądu Okręgowego stanowisko powoda o przerwaniu biegu terminu przedawnienia poprzez nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu. Jak wskazał bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 czerwca 2016 r. (III CZP 29/16) nabywca wierzytelności niebędący bankiem nie może powoływać się na przerwę biegu przedawnienia spowodowaną wszczęciem postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Sąd Najwyższy stwierdził, że co prawda w razie cesji wierzytelności nabywca przejmuje co do zasady ogół uprawnień przysługujących dotychczasowemu wierzycielowi i wstępuje w jego sytuację prawną, w tym także w zakresie przedawnienia, to jednak reguła ta nie ma zastosowania w razie cesji wierzytelności objętej bankowym tytułem egzekucyjnym, gdy nabywcą jest podmiot niebędący bankiem. Przerwanie biegu przedawnienia następuje w podmiotowych i przedmiotowych granicach czynności podjętej przez wierzyciela. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego skutkuje przerwaniem biegu przedawnienia jedynie w odniesieniu do podmiotów uczestniczących w tym postępowaniu, w granicach podmiotowych i przedmiotowych wynikających z treści klauzuli wykonalności. Zainicjowanie postępowania egzekucyjnego przez bank w oparciu o bankowy tytuł egzekucyjny przerywa bieg przedawnienia jedynie w stosunku do niego, nie dotyczy zaś cesjonariusza niebędącego bankiem. Wobec powyższego nie można zgodzić się ze stanowiskiem powoda, jakoby w niniejszej sprawie doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia w stosunku do powoda.

Sąd Okręgowy wskazał, że stosownie do treści art. 77 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przepisu tego nie stosuje się natomiast do roszczeń o świadczenia uboczne. Powyższy przepis stanowi ochronę wierzyciela hipotecznego przed negatywnymi skutkami przedawnienia wierzytelności zabezpieczonej hipoteką. Cesja wierzytelności zabezpieczonej hipoteką dla skuteczności czynności wymaga wpisu do księgi wieczystej na rzecz nabywcy. Hipoteka zapewnia wierzycielowi hipotecznemu przywilej, polegający na możliwości zaspokojenia się z nieruchomości z pierwszeństwem przez wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie szkodzi prawom wierzyciela hipotecznego, który mimo przedawnienia może zaspokoić się z nieruchomości obciążonej. Reguła ta jednak nie dotyczy roszczeń o odsetki. W niniejszej sprawie powodowi przysługuje zabezpieczenie hipoteką umowną w wysokości 2.385.000,00 zł na nieruchomości położonej w G. stanowiącej własność pozwanych na zasadzie współwłasności majątkowej małżeńskiej, czyli powodowi przysługuje prawo do zaspokojenia z tej nieruchomości. Pozwani podnieśli zarzut przedawnienia, lecz ze względu treść art. 77 ust. 1 u.k.w.h. powództwo uznać należało, według Sądu Okręgowego, za zasadne, lecz jedynie w zakresie dochodzonej pozwem należności głównej, tj. 119.450,50 zł, której wysokość została w niniejszej sprawie niewątpliwie wykazana.

Stosownie do treści art.495 § 2 kpc w toku postępowania nie można występować z nowymi roszczeniami obok lub zamiast pierwotnego. Jednakże w razie zmiany okoliczności powód może żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenia powtarzające się może nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy. Artykuł 495 § 2 i 4 kpc zawiera szczególne ograniczenie dokonywania zmian przedmiotowych i podmiotowych w postępowaniu nakazowym. Dodatkowo sytuację komplikuje fakt, że szczególnie w przypadku, gdy podstawą wydania nakazu zapłaty ma być weksel, zakres okoliczności faktycznych, jakie mogą być wskazane na uzasadnienie żądania pozwu, na ogół wyznaczony jest rodzajem dokumentu, z którego powód chce skorzystać. W kwestii możliwości dokonywania przekształceń przedmiotowych w postępowaniu nakazowym Sąd Najwyższy już w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 19/66, OSNCP 1968, nr 5, poz. 79, wyjaśnił, że w postępowaniu nakazowym jest dopuszczalne powoływanie się na podstawę faktyczną i prawną wynikającą z łączącego strony stosunku prawnego, w związku z którym został wystawiony dokument uzasadniający wszczęcie postępowania nakazowego, podkreślając, że dotyczy to roszczeń opartych nie tylko na wekslu, lecz także na innych dokumentach, o których mowa w art. 485. Natomiast w uchwale połączonych Izb Cywilnej oraz Pracy i (...) z dnia 24 kwietnia 1972 r., III PZP 17/70, OSNCP 1973, nr 5, poz. 72, Sąd Najwyższy wskazał, że w postępowaniu nakazowym niedopuszczalne jest rozszerzenie powództwa ani przekształcenia podmiotowe, ani też zmiana jego podstawy; jeżeli jednak nakaz zapłaty wydano na podstawie weksla gwarancyjnego, to strony mogą - w granicach nakazu - powoływać się na podstawy faktyczne i prawne wynikające z łączącego je stosunku prawnego. Sąd Najwyższy w powołanej uchwale wyróżnił natomiast trzy sytuacje, jakie mogą zaistnieć w związku z wekslem gwarancyjnym jako podstawą roszczenia powoda. Sytuacja pierwsza zachodzi wówczas, gdy spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego przenosi się na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego na skutek zarzutów podniesionych przez pozwanego, tzn. gdy pozwany, nie kwestionując ważności weksla, podnosi zarzuty dotyczące stosunku podstawowego. Sytuacja taka nie została zakwalifikowana przez Sąd Najwyższy jako zmiana podstawy powództwa. Nie polega ona bowiem na wymianie okoliczności faktycznych przytoczonych na uzasadnienie żądania pozwu, ale na dodatkowym uzasadnieniu faktycznym i prawnym. Przypadek drugi ma miejsce wówczas, gdy powód już w pozwie (co jest dozwolone) uzasadnia roszczenie wekslem gwarancyjnym, a ponadto dodatkowo przytacza fakty i dowody uzasadniające cywilnoprawne roszczenie, zabezpieczone załączonym wekslem. Gdy w tej sytuacji ujawnią się wady weksla i okaże się, że roszczenie wekslowe nie istnieje, sąd ma obowiązek rozpoznać żądanie oparte na drugiej, dodatkowej podstawie powództwa. Nie jest to zmiana powództwa, gdyż powód już w pozwie wskazywał obie podstawy żądania. Sytuacja trzecia zachodzi, gdy powód w pozwie powoła się jedynie na załączony weksel, a roszczenie wekslowe okaże się niezasadne z powodu wymienionych wad. Zdaniem Sądu Najwyższego zmiana okoliczności faktycznych i podstawy prawnej dochodzonego roszczenia stanowi zmianę powództwa, której dokonanie należy powodowi umożliwić ze względu na zasadę równości broni oraz z przyczyn celowościowych, a mianowicie ze względu na możliwość i tak wystąpienia przez powoda z nowym pozwem. Podobne stanowisko zajmował Sąd Najwyższy także w późniejszych orzeczeniach, np. w wyroku z dnia 14 marca 1997 r., I CKN 48/97, OSNC 1997, nr 9, poz. 124, w którym stwierdził, że po wniesieniu zarzutów wobec nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla gwarancyjnego spór z płaszczyzny stosunku prawa wekslowego przenosi się na ogólną płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, nawet jeśli okaże się, że roszczenie wekslowe nie istnieje. Uwzględniając powyższe reguły Sąd Okręgowy stwierdził, że powód powołując się na zabezpieczenie roszczenia hipoteką nie naruszył cytowanego przepisu. Zważyć należy, iż powód nie dochodzi innego roszczenia zamiast pierwotnego. Już w pozwie powód powołał się na stosunek podstawowy i zabezpieczenie w postaci weksla. Po podniesieniu przez stronę pozwana zarzutu przedawnienia powód powołał się na drugie zabezpieczenie w postaci hipoteki. Powód nie zmienił okoliczności faktycznych przytoczonych na uzasadnienie żądania pozwu, ale przytoczył dodatkowe uzasadnienie faktyczne i prawne.

Z podanych przyczyn Sąd I instancji, działając na podstawie powołanych przepisów, utrzymał nakaz zapłaty w zakresie obejmującym kwotę 119.450,50 zł a w pozostałym zakresie nakaz zapłaty uchylił i powództwo oddalił, o czym orzekł w pkt I sentencji na podstawie powołanych przepisów. Jednocześnie w oparciu o art.319kpc Sąd zastrzegł dla pozwanych prawo powołania się w toku egzekucji na ograniczenie ich odpowiedzialności.

O kosztach postępowania sąd rozstrzygnął w oparciu o art. 100kpc i rozdzielił je stosunkowo obciążając nimi pozwanych w 58%, a powoda w 42%. Na koszty poniesione przez powoda składają się: opłata od pozwu w kwocie 2550zł i koszty zastępstwa procesowego w wysokości 14.400zł (ustalone w oparciu o §2pkt7 i §3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych albowiem pozew w sprawie wpłynął w dniu 08.02.2016r.) , opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17zł; łącznie 16.976zł. 58% z tej kwoty to 9.840,86zł należne od pozwanych na rzecz powoda. Pozwani ponieśli natomiast koszty zastępstwa procesowego w kwocie 14.400zł i opłatę od wniosku o ograniczenie zabezpieczenia w kwocie 40zł; łącznie 14.440zł. 42% tej kwoty daje 6.064,80zł należne od powoda na rzecz pozwanych. Kompensata tych wzajemnych należności daje kwotę 3.776,06zł należną od pozwanych powodowi. O kosztach sądowych w postaci opłaty od zarzutów, od której pozwani byli zwolnieni Sąd orzekł na podstawie art.113ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art.100kpc nakazując ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 3.213zł stanowiącą 42% opłaty od zarzutów, która wynosiła 7.650zł i od obowiązku uiszczenia której pozwani zostali zwolnieni.

Na podstawie art.333§3 kpc Sąd oddalił wniosek o nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności albowiem w sprawie nie zachodzą przesłanki (zwłaszcza w kontekście istniejącego zabezpieczenia hipotecznego) opisane w tym przepisie.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożyli pozwani, zaskarżają orzeczenie w części, tj. w zakresie pkt. 1 oraz pkt. 4 wyroku.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwani zarzucili:

1. naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, w tym naruszenie:

a) art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 6 k.c. poprzez:

- błędne uznanie i przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na uznaniu, iż powód wykazał dokumentami prywatnymi wysokość rzekomego zobowiązania pozwanych z tytułu umowy kredytowej nr (...), podczas gdy powód nie zaproponował jakiegokolwiek dokumentu źródłowego, dotyczącego wysokości rzekomego zobowiązania pozwanych, w tym wyciągu z ksiąg bankowych pierwotnego wierzyciela,

- uznanie za wiarygodne twierdzeń powoda zawartych w odpowiedzi na zarzuty oraz zestawień przedłożonych przez powoda, w tym w szczególności wydruków „tabel" jako uzasadniających wykazanie wysokości roszczenia powoda, podczas gdy wydruki te w żaden sposób nie stanowią dokumentów prywatnych, na podstawie których można byłoby dokonywać ustaleń w niniejszym postępowaniu,

- uznanie, że wysokość zobowiązań pozwanych została udowodniona przez powoda poprzez przedstawienie bankowego tytułu egzekucyjnego, tj. dokumentu wydawanego przez bank we własnej sprawie, co zostało ostatecznie uznane za niezgodne z konstytucją jako ograniczające możliwość obrony dla klientów banków, a co implikuje stwierdzenie, że dokument taki nie może stanowić dowodu na okoliczność wysokości zobowiązań pozwanych w niniejszym postępowaniu,

b) art. 245 k.p.c. oraz art. 309 k.p.c. poprzez uznanie, iż przedstawione przez powoda niepodpisane „tabele" mogą stanowić jakikolwiek dowód dotyczy wysokości dochodzonego przez powoda roszczenia,

c) art. 187 § 1 pkt. 2 k.p.c. poprzez utrzymanie nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla wypełnionego po upływie terminu przedawnienia, podczas gdy podstawa faktyczna i prawna powództwa dotyczyła tylko i wyłącznie odpowiedzialności wekslowej pozwanych, a nie odpowiedzialności rzeczowej,

d) art. 321 § 1 k.p.c. poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty dochodzonej w powództwie na podstawie innej niż wskazana i powołana przez powoda - co stanowiło o orzeczeniu ponad żądanie powoda,

e) art. 193 § 1 k.p.c. w związku z art. 494 § 2 k.p.c. poprzez utrzymanie nakazu zapłaty na podstawie niepowołanej w treści pozwu odpowiedzialności rzeczowej pozwanych (hipoteka na nieruchomości), co stanowiło zdaniem pozw7anych na etapie późniejszym, po wydaniu przez sąd nakazu zapłaty na podstawie weksla, niedozwoloną w toku postępowania nakazowego zmianę powództwa i doprowadziło do wydania błędnego rozstrzygnięcia przez sąd pierwszej instancji,

f) art. 496 k.p.c. poprzez wydanie wyroku utrzymującego nakaz zapłaty w mocy podczas, gdy sąd nie miał podstaw do uznania, by weksel in blanco został uzupełniony zgodnie z porozumieniem wekslowym z uwagi na przedawnienie roszczenia wynikającego z umowy (...) jak i brak było podstaw do uznania, by weksel zabezpieczał roszczenie hipoteczne powoda,

g) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku dotyczącej przejścia „stosunku podstawowego" i zabezpieczenia wekslem in blanco na inny reżim odpowiedzialności, tj. odpowiedzialności rzeczowej oraz poprzez odwołanie się, zdaniem pozwanych, do nieaktualnych stanowisk wyrażonych w uchwałach Sądu Najwyższego, przez co rozstrzygnięcie sądu wymyka się spod kontroli instancyjnej.

Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wnieśli o zmianę wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa w całości, w tym zmianę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania przed sądem pierwszej instancji od powoda na rzecz pozwanych oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych zwrotu kosztów postępowania w drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanych jest bezzasadna.

Sąd odwoławczy podziela dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne oraz wywiedzione wnioski prawne. Zarzuty apelacji nie podważają rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Bezzasadne okazały się zarzut apelacyjny, opisany powyżej w punktach 1 a,b,c,, opierający się o naruszenie przepisu art. 233 § 1 kpc.

Dla skutecznego podniesienia zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 kpc niezbędne było wykazanie przez skarżących, że Sąd I instancji naruszył granice swobodnej oceny dowodów.

Według Sądu odwoławczego takiego zarzutu apelujący skutecznie nie wykazali.

W wyroku z dnia 31 sierpnia 2005 r. Sąd Apelacyjny w Poznaniu ( I ACa 456/05, niepublikowane) wskazał, że „ocena mocy i wiarygodności dowodów, przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna itp.” , podnosząc podobnie w wyroku z dnia 24 maja 2005 r. (I A Ca 1098/04, niepublikowane ) , że „dokonywanie oceny dowodu przez Sąd I instancji bez naruszenia zasad logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego mieści się w granicach swobodnej oceny dowodów”. W wyroku z dnia 7 października 2005 r. (IV CK 122/05) Sąd Najwyższy jednoznacznie wskazał, że „jeżeli wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający z zebranego materiału dowodowego są logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, ocena tego sądu nie narusza przepisu art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby z materiału tego dawały się wysnuć również wnioski odmienne. Tylko wówczas, gdy brakuje logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych związków przyczynowo - skutkowych, przeprowadzona przez sąd orzekający ocena dowodów może być skutecznie podważona”.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że ocena zebranych, istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy dowodów i ustalenie na tej podstawie okoliczności faktycznych dokonana przez Sąd I instancji jest prawidłowa, mieszcząc się w granicach swobodnej oceny dowodów i została przeprowadzona zgodnie ze wskazanymi wyżej zasadami. Skarżący we wniesionym środku odwoławczym nie podważyli, w opisany wyżej sposób, oceny dowodów dokonanej przez Sąd Okręgowy, przy czym zarzuty apelujących oparte są na wybiórczym, a nie całościowym potraktowaniu materiału dowodowego, stanowiąc jedynie polemikę z prawidłowymi, mieszczącymi się w ramach art. 233 § 1 kpc, ustaleniami faktycznymi Sądu I instancji.

Moc dokumentu prywatnego jest słabsza aniżeli moc dokumentu urzędowego, ponieważ dokument prywatny nie korzysta z podstawowego domniemania, że treść dokumentu prywatnego jest zgodna ze stanem rzeczywistym ( domniemanie zgodności z prawdą).

Powyższe nie stoi jednak na przeszkodzie aby orzekający w ramach swobodnej oceny dowodów ( art. 233 § 1 kpc ) Sąd uznał treść dokumentu prywatnego za zgodną z rzeczywistym stanem rzeczy. Odwzorowanie dokumentu urzędowego poświadczone za zgodność z oryginałem przez osobę nie będącą wystawca tego dokumentu , np. tak jak w niniejszej sprawie poświadczenie przez pełnomocnika powoda kserokopii dokumentu urzędowego jakim jest bankowy tytuł egzekucyjny zaopatrzony na podstawie postanowienia sądu w sądową klauzulę wykonalności, należy traktować jako dokument prywatny. Należy jednakże zauważyć, że stanowiący podstawę prowadzenia przez komornika sądowego tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w sądową klauzulę wykonalności, z którego dowód został przeprowadzony, jest dokumentem urzędowym.

Wbrew zarzutom apelujących przedstawienie przez powoda umowy kredytowej, z której między innymi wynika kwota kredytu, jak i zasady i terminy jej spłaty, przedstawienie przez powoda szczegółowego sposobu wyliczenia objętej sporem należności, bezsporna między stronami okoliczność, że poprzednik prawny powoda wystawił bankowy tytuł egzekucyjny, na podstawie którego po uzyskaniu sądowej klauzuli wykonalności prowadził egzekucję, brak zastrzeżeń pozwanych wyrażonych wobec poprzednika prawnego powoda co do treści pisma skierowanego do pozwanych wypowiadających umowę, które zawierało wskazanie wysokości zadłużenia i jego składników, brak wytoczenia przez pozwanych powództwa przeciwegzekucyjnego, skoro kwestionowali objęte bankowym tytułem egzekucyjnym roszczenie tak co do zasady jak i wysokości, które jest tożsame z obecnie dochodzonym przez powoda, treść pisma pozwanych z dnia 13 czerwca 2016 r. do Banku o złożenie wniosków o umorzenie egzekucji z uwagi na przelew wierzytelności, podnoszenie jedynie ogólnikowych zarzutów przez pozwanych wobec wysokości i składowych dochodzonej należności, bez wskazania z jakich względów co do zasady oraz szczegółowo w zakresie wysokości roszczenie powoda jest bezzasadne, uprawniało Sąd Okręgowy w granicach art. 233 § 1 kpc do poczynienia ocen i ustaleń, że wiarygodne jest twierdzenie powoda w zakresie wysokości dochodzonego roszczenia, obecnie ograniczającego się do należności głównej.

Niezasadny jest również zarzut skarżących naruszenia art. 245 kpc oraz art. 309 kpc poprzez uznanie niepodpisanych przesz powoda „tabel” jako dowód wysokości roszczenia. Uwzględniając podane wyżej podstawy ustaleń Sądu I instancji w zakresie wysokości dochodzonego przez powoda roszczenia należy wskazać, iż Sąd Okręgowy powołał te „tabelki” jako dowód w zakresie wyliczenia odsetek, a one nie zostały ostatecznie zasądzone przez Sąd I instancji. Ponadto powód w odpowiedzi na apelację zasadnie również wskazał, że „tabelki” nie były podstawą do wykazania ostatecznie zasadzonej należności głównej, mimo iż w świetle art. 309 kpc mogą stanowić inny środek dowodowy, którego, co należy dodać, moc dowodową ocenia Sąd.

Podobnie bezzasadne są zarzuty apelujących naruszenia art. 187 § 1 pkt 2 kpc poprzez utrzymanie nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla wypełnionego po upływie terminu przedawnienia, naruszenia art. 321 § 1 kpc poprzez zasądzenie dochodzonej kwoty na podstawie innej niż wskazana i powołana przez powoda, co stanowi, według skarżących, orzeczenie ponad żądanie, naruszenia przepisów art. 193 § 1 kpc w zw. z art. 494 § 2 kpc poprzez utrzymanie nakazu zapłaty na podstawie niepowołanej w treści pozwu odpowiedzialności rzeczowej – hipoteka obciążająca nieruchomość – co stanowiło zdaniem apelujących niedozwoloną zmianę powództwa oraz naruszenia przepisu art. 496 kpc poprzez wydanie wyroku utrzymującego w mocy nakaz zapłaty.

Powód w pozwie powołuje się wprawdzie w pierwszej kolejności na weksle jako zabezpieczenie, lecz dalej wskazuje, że wraz z przelaną wierzytelnością przeszły na powoda zabezpieczenia umowy, w szczególności weksel wystawiony przez pozwanych, czyli powołuje się już w pozwie na stosunku podstawowy, w tym zabezpieczenia uzyskane przez poprzednika prawnego, czyli należy przyjąć, iż powołuje się również na zabezpieczenie hipoteczne.

W zarzutach pozwani podnieśli zarzut przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, przy tym nie twierdzili, że nie mieli w ogóle zadłużenia z tej umowy lecz, że nie mieli takiego zadłużenia . Powód w odpowiedzi na zarzuty pozwanych wniósł, z uwagi na treść zarzutów, między innymi o dowód z umowy nr (...) z zabezpieczeniem hipoteką i o dowód z wydruku z elektronicznej KW (...) na okoliczność zabezpieczenia hipoteką umowy o kredyt obrotowy nr (...).

Należy przyjąć, iż takie stanowiska stron, w tym treść pozwu i zarzutów umożliwiły przeniesienie sporu na grunt stosunku podstawowego, w którym obok zabezpieczenia wekslowego ustanowiono również zabezpieczenia hipoteczne. Celowe jest przytoczenie w tym miejscu poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 17 marca 2016 r. ( V CSK 442/15) zgodnie z którym „w orzecznictwie utrwalił się pogląd, że w sytuacji, w której powód powołał się jedynie na dołączony do pozwu weksel, a roszczenie wekslowe okaże się bezpodstawne, sąd powinien umożliwić powodowi zmianę podstawy żądania przez przytoczenie faktów uzasadniających cywilnoprawne roszczenie zabezpieczone wekslem. Wymaga tego pierwszeństwo stosunku podstawowego wobec stosunku wynikającego z weksla, zasada równości stron, bo skoro pozwanemu wolno na obronę przed roszczeniem wekslowym powoda powoływać się na fakty dotyczące stosunku podstawowego, to trzeba również powodowi umożliwić powołanie takich faktów dla ratowania nakazu przed uchyleniem, a także ekonomia procesowa, gdyż w razie niedopuszczenia zmiany podstawy żądania sąd uchyliłby wprawdzie nakaz i oddalił powództwo, ale powód mógłby niezwłocznie wytoczyć pozwanemu nowe powództwo, oparte tylko na faktach uzasadniających roszczenie cywilnoprawne, które przy zasadności tej podstawy musiałoby być uwzględnione. Przyjmowano zatem, że sąd, rozpoznając zarzuty od nakazu zapłaty wydanego na podstawie weksla, może - w granicach nakazu - uwzględnić podstawy faktyczne i prawne, wynikające ze stosunku podstawowego. Podkreślano jednak, że dopuszczalna w takim zakresie zmiana podstawy faktycznej żądania może służyć tylko do utrzymania nakazu zapłaty, nie zaś do rozszerzenia żądania pozwu” . Na tle okoliczności rozpoznawanej sprawy Sąd Najwyższy stwierdził w uzasadnieniu swego wyroku, że „…w tej sytuacji podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 321 § 1 w związku z art. 193 k.p.c. , art. 187 § 1 pkt 2 kpc i art. 496 k.p.c. okazały się nieuzasadnione. W szczególności nie można zarzucić Sądowi Okręgowemu w niniejszej sprawie wyrokowania co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzenia ponad żądanie.”.

Należy zauważyć, że powód poza stanowiskiem przedstawionym w piśmie z dnia 27 października 2016 r. – odpowiedzi na zarzuty - wyrażając swe stanowisko oparte o przepis art. 77 ukwh oraz art. 319 kpc, na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2017 r. pełnomocnik powoda powołał się na zabezpieczenie należności głównej hipoteką, powołując ponownie przepis art. 77 ukwh. Takie stanowisko podwoda zajęte po wniesieniu przez pozwanych zarzutów i jako odpowiedź na te zarzuty, umożliwiało Sądowi Okręgowemu uwzględnienie dochodzonego, ograniczonego w toku procesu roszczenia powoda. Opisane stanowisko powoda nie można traktować w okolicznościach niniejszej sprawy jako zmianę powództwa.

W wyroku z dnia 3 lutego 2016 r. ( V CSK 314/15) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „Dochodząc wierzytelności wekslowej wierzyciel nie musi wykazywać podstawy prawnej zobowiązania, może powołać się tylko na treść weksla. W stosunkach między wystawcą a remitentem samodzielność zobowiązania wekslowego ulega jednak złagodzeniu. Jeżeli zobowiązanie wekslowe jest ważne, wystawca może bowiem - w braku skutecznych zarzutów wekslowych - przeciwstawić zarzuty oparte na jego stosunkach osobistych z wierzycielem, czyli zarzuty dotyczące stosunku podstawowego. Może zatem kwestionować samo istnienie lub rozmiar roszczenia wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. Spór przenosi się wówczas z płaszczyzny stosunku wekslowego na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, nie dochodzi jednak do zmiany powództwa, ponieważ przedmiotem rozpoznania jest nadal to samo roszczenie wekslowe, a powód jedynie przydaje mu dodatkowe uzasadnienie faktyczne i prawne.”

Bezzasadny jest również ostatni z podniesionych w apelacji zarzutów naruszenia art. 328 § 2 kpc poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku dotyczącej przejścia na stosunek podstawowy i na inny reżim odpowiedzialności – odpowiedzialności rzeczowej, który w uzasadnieniu apelacji nie został rozwinięty.

W orzecznictwie słusznie przyjmuje się, że ewentualne niedostatki uzasadnienia wyroku mogą być przyczyną uwzględnienia apelacji tylko w sytuacjach szczególnych, gdy w ogóle nie pozwalają na poznanie motywów, jakimi kierował się sąd wydając rozstrzygnięcie. W obecnym modelu apelacji sąd drugiej instancji jest sądem, który nie tylko na podstawie treści uzasadnienia bada prawidłowość decyzji sądu pierwszej instancji, ale rozpoznając merytorycznie sprawę, uprawniony jest także do samodzielnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego przez ten sąd oraz ewentualnie także w postępowaniu apelacyjnym. Jedynie w przypadku uchybień w sporządzeniu uzasadnienia, które faktycznie uniemożliwiają sądowi wyższej instancji kontrolę, czy prawo materialne i procesowe zostało prawidłowo zastosowane, zarzut art. 328 § 2 k.p.c. może okazać się skuteczny. Uzasadnienie Sądu Okręgowego w niniejsze sprawie zostało sporządzone w sposób prawidłowy i brak podstaw do stwierdzenia, aby nie poddawało się kontroli instancyjnej, jako że z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, z jakich przyczyn Sąd ten utrzymał w mocy nakaz zapłaty.

Bezzasadna okazała się argumentacja prawna podniesiona przez stronę pozwaną na rozprawie apelacyjnej, w przedmiocie rzekomej niekonstytucyjności przepisu art. 77 ukwh. Należy zwrócić uwagę na istotnie odmienną sytuację tak faktyczną jak i prawną stanowiąca przedmiot rozważań Trybunału Konstytucyjnego w sprawie SK 40/12, w stosunku do okoliczności niniejszej sprawy. Posługując się pewnym uproszczeniem należy wskazać, że w rozpatrywanej przez Trybunał sytuacji, poza kwestiami nierównego traktowania różnego rodzaju należności podatkowych i podatników, obciążenie hipoteczne nieruchomości ze skutkami prawnymi wynikającymi z uregulowań ordynacji podatkowej, było dokonywane w ramach zabezpieczenia, w oparciu o nieostre, ogólnikowe przesłanki, którymi kierował się organ podatkowy. W niniejszej sprawie zabezpieczenie hipoteczne kredytu nastąpiło na podstawie umowy stron, w której w sposób dobrowolny pozwani takie zabezpieczenie ustanowili, z konsekwencjami prawnymi takiego zabezpieczenia, których powinni być świadomi albo zachowując należytą staranność w prowadzeniu swych spraw, powinni taką wiedzę uzyskać przed podpisaniem aneksu do umowy kredytowej.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie przepisu art. 385 kpc oddalił apelację pozwanych jako bezzasadną.

O kosztach postepowania apelacyjnego orzeczono odpowiednio do jego wyniku na podstawie przepisów art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 i 3 kpc oraz §§ 1 i 2 pkt 6 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w zw. z § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego wskazane rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie, przy uwzględnieniu daty złożenia apelacji i zmian wprowadzanych tym rozporządzeniem.

SSA Małgorzata Mazurkiewicz-Talaga SSA Krzysztof Józefowicz SSO del.Maciej Rozpędowski