Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 19 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu – Wydział I Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Mariola Głowacka (spr.)
Sędziowie:	SA Bogdan Wysocki SA Mikołaj Tomaszewski
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Paulus

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 stycznia 2015 r.

sprawy z powództwa Skarbu Państwa- Prezydenta Miasta P.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą

w P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 12 czerwca 2014r., sygn. akt XII C 908/14

p o s t a n a w i a:

I.  uchylić wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 12 czerwca

2014r. i pozew odrzucić oraz zasądzić od powoda na rzecz pozwanej

kwotę 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

II.  zasądzić od powoda na rzecz pozwanej kwotę 51.895 zł tytułem

zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

/-/SSA B. Wysocki /-/SSA M. Głowacka /-/ SSA M. Tomaszewski

Sygn. akt IACa 995/14

UZASADNIENIE

Powód Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta Miasta P. pozwem skierowanym przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. wniósł o wydanie w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i orzeczenie nim, żeby pozwana (...) z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. zapłaciła na rzecz powoda kwotę 933.899,60 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 lipca 2013r. do dnia zapłaty i koszty postępowania na rzecz Skarbu Państwa - Prezydenta Miasta P. w tym koszty zastępstwa procesowego na rzecz Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Dochodzona kwota stanowi różnicę pomiędzy sumą należności z tytułu opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa zapłaconych przez pozwaną jako użytkownika za lata 2010–2013, a sumą należności jakie pozwana winna z tego tytułu ponieść w związku z podwyższeniem kwoty opłaty w wyniku prawomocnego zakończenia postępowania aktualizacyjnego.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w dniu 21 lutego 2014r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym w którym nakazał pozwanej, aby zapłaciła powodowi kwotę 933.899,60 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 24 lipca 2013r. do dnia zapłaty oraz koszty procesu.

Pozwana (...) z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. wniosła sprzeciw od tego nakazu zaskarżając nakaz w całości i domagając się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności minimalnych stawek przewidzianych przepisami.

Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 12 czerwca 2014r. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 933.899,60 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 24 lipca 2013r. do dnia zapłaty i rozstrzygnął o kosztach procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że aktem notarialnym z dnia 5 stycznia 2007r. nr repertorium(...) sporządzonym przez notariusza (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L. przeniosła na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. prawo użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa położnego w P., obręb J., arkusz mapy 33, ulica (...) stanowiącego działkę (...) o obszarze 0,7356 ha oraz działkę (...) o obszarze 0,0354 ha, a także własność posadowionych na nich budynków w wykonaniu warunkowej umowy sprzedaży prawa użytkowania wieczystego gruntu oraz posadowionych na nich budynków z dnia 17 listopada 2006r. Pismem z dnia 6 lutego 2007r. Urząd Miasta P. poinformował (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P., że w związku z nabyciem prawa użytkowania wieczystego działek nr (...) z dniem 5 stycznia 2007r. powstał po jej stronie obowiązek wnoszenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego w/w gruntu w wysokości 41.400 zł. Uchwałą z dnia 3 października 2007r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. przekształciła się w (...) Spółkę komandytową. Pismem z dnia 5 grudnia 2008r. powód poinformował (...) Spółkę komandytową w P., iż wypowiada opłatę roczną w wysokości 41.400 zł z tytułu użytkowania wieczystego działek nr (...) i oferuje nową opłatę w wysokości 308.073,09 zł od dnia 1 stycznia 2009r. (...) Spółka komandytowa złożyła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w P. wniosek o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej jest nieuzasadniona lub uzasadniona w innej wysokości. W toku postępowania aktualizacyjnego aktem notarialnym z dnia 18 lutego 2010r. nr repertorium (...) nr (...)sporządzonym przez notariusza M. S., (...) Spółka komandytowa w P. przeniosła na rzecz 2 (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. prawo użytkowania wieczystego opisanych wyżej działek. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. orzeczeniem z dnia 5 listopada 2010r. nr (...) umorzyło postępowanie w zakresie aktualizacji opłaty rocznej jako bezprzedmiotowe. Użytkownik wieczysty nie wniósł odwołania od tegoż orzeczenia. Skarb Państwa - Prezydent Miasta P. wniósł sprzeciw od powyższego orzeczenia do Sądu Okręgowego w Poznaniu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że pismem z dnia 3 czerwca 2011r. powód poinformował 2 (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P., że w związku z nabyciem prawa użytkowania wieczystego przedmiotowych działek obciąża ją opłata roczna za użytkowanie wieczyste w wysokości 41.400 zł. Nadto wskazał, że toczy się postępowanie aktualizacyjne w związku z wypowiedzeniem dotychczasowej wysokości opłaty i do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia wysokości nowej opłaty użytkownik wieczysty jest zobowiązany do uiszczania opłaty rocznej w dotychczasowej wysokości. Pismem z dnia 12 kwietnia 2012r. powód został poinformowany, że 2 (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. z dniem 26 marca 2012r. zmieniła nazwę na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Decyzją Dyrektora Zarządu (...) (...) z dnia 30 października 2012r. nr (...) (...) działki (...) uległy podziałowi. Po podziale powstały działki nr (...). Sąd Okręgowy w Poznaniu postanowieniem z dnia 8 maja 2013r. w sprawie o sygn. akt I C 184/11 na skutek sprzeciwu powoda od orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 5 listopada 2010r. odrzucił pozew. W uzasadnieniu wskazano, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze w P. powinno wydać rozstrzygnięcie merytoryczne o którym mowa w art. 79 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami oraz, że droga sądowa była niedopuszczalna z uwagi na to, że Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie wydało merytorycznego orzeczenia w sprawie. Nadto wskazano, że sprzeciw przysługuje od orzeczeń Samorządowego Kolegium Odwoławczego rozstrzygających sprawę co do istoty. Sąd w uzasadnieniu wskazał również, że o prawidłowości umorzenia postępowania władny jest orzekać wyłącznie sąd administracyjny. Zażalenie wniesione przez powoda na to postanowienie zostało oddalone postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 23 lipca 2013r. sygn. akt IACz 1092/13. Orzeczenie o odrzuceniu pozwu stało się prawomocne z dniem 24 lipca 2013r. Powód pismami z dnia 24 października 2013r. i z 12 listopada 2013r. wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 933.899,59 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo w całości zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że zgodnie z art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarowaniu nieruchomościami (j.t. Dz.U.2014.518 dalej u.g.n.) właściwy organ zamierzający zaktualizować opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej powinien wypowiedzieć na piśmie wysokość dotychczasowej opłaty, do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego, przesyłając równocześnie ofertę przyjęcia jej nowej wysokości. Wypowiedzenie dotychczasowej opłaty rocznej doręczone zostało (...) Spółce komandytowej z siedzibą w P. będącej poprzednikiem prawnym pozwanej w dniu 9 grudnia 2008r., czego pozwana i jej poprzednicy prawni nie kwestionowali. Poprzednik prawny pozwanej nie zgadzając się na wysokość nowej opłaty rocznej wniósł, stosownie do treści art. 78 ust. 2 u.g.n., wniosek do Samorządowego Kolegium Odwoławczego o ustalenie, że aktualizacja opłaty jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości. Postępowanie zostało umorzone orzeczeniem tego Kolegium z dnia 5 listopada 2010r. Bezspornie poprzednik prawny pozwanej nie zakwestionował prawidłowości umorzenia postępowania. Nie skorzystał on również z przewidzianego w art. 127 § 3 kpa wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, ani z możliwości wniesienia skargi do sądu administracyjnego w trybie art. 52 § 2 ustawy z 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 poz. 270 z póz. zm ). Zdaniem Sądu w sytuacji zaś, gdy postępowanie przed sądem powszechnym na skutek złożenia przez powoda sprzeciwu od orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego zakończyło się prawomocnym odrzuceniem pozwu, uznać należało, że postępowanie aktualizacyjne przed Samorządowym Kolegium Odwoławczym zostało zakończone.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że decyzja o umorzeniu postępowania administracyjnego nie rozstrzyga o materialnoprawnych uprawnieniach i obowiązkach stron, stwierdza brak przesłanek do merytorycznego orzekania co do istoty sprawy kończąc zawisłość sprawy w danej instancji. Skutki decyzji umarzającej mają zatem charakter procesowy, zniweczeniu podlega dotychczas toczące się postępowanie. W ocenie Sądu na skutek umorzenia postępowania aktualizacyjnego zniweczone zostały czynności prawne poprzednika prawnego pozwanej dokonane w tym postępowaniu. W konsekwencji Sąd podzielił stanowisko powoda, że w tej sytuacji użytkownik wieczysty nie złożył skutecznie wniosku o ustalenie, iż aktualizacja jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości. Tym samym w niniejszej sprawie zastosowanie znajduje art. 78 ust. 2 u.g.n. zgodnie z którym w przypadku niezłożenia wniosku właściwy organ oraz użytkownika wieczystego obowiązuje nowa wysokość opłaty zaoferowana w wypowiedzeniu.

Sąd pierwszej instancji odsetki zasądził na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c., a kosztach postępowania orzekł stosownie do art. 98 k.p.c. i art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ( Dz. U. z 2010r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.).

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana (...) z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. zaskarżając wyrok w całości. Pozwana zarzuciła naruszenie art. 78 ust. 1 i 78 ust. 4 u.g.n. poprzez błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że umorzenie postępowania aktualizacyjnego przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze jest równoznaczne z niezłożeniem wniosku o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości, co implikuje wniosek o skuteczności oświadczenia wypowiadającego wysokość dotychczasowej opłaty. Pozwana wskazując na te zarzuty wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za obydwie instancje w maksymalnej prawem dopuszczalnej wysokości, według norm przepisanych.

Powód w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja pozwanej zasługiwała na uwzględnienie, choć z powodów inne niż objęte treścią zarzutów.

Sąd Apelacyjny z urzędu wziął bowiem pod uwagę zaistnienie w sprawie ujemnej przesłanki procesowej w postaci niedopuszczalności drogi sądowej. Art. 2 k.p.c. ustanawia domniemanie drogi sądowej w sprawach cywilnych. Oznacza to, że każda sprawa cywilna w rozumieniu art. 1 k.p.c. w tym ze stosunków z zakresu prawa cywilnego podlega rozpoznaniu przez sąd chyba, że przepis szczególny przekazuje ją do właściwości innych organów.

Przedmiotem rozpoznawanej sprawy jest opłata za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowej. Nie ulega wątpliwości, że użytkowanie wieczyste jest instytucją prawa cywilnego. Również tryb zmiany opłat z tytułu użytkowania wieczystego gruntu związany jest z uznaniem, że użytkowanie wieczyste ma charakter prawa typowo cywilnoprawnego uregulowanego umową. Odbywa się bowiem z zastosowaniem wypowiedzenia zmieniającego. W przepisach art. 78-81 u.g.n. ustawodawca przewidział dwustopniową procedurę rozstrzygania sporów o zasadność aktualizacji opłaty rocznej. Sprawy te zostały przekazane do rozstrzygania w postępowaniu administracyjnym (prowadzonym przez samorządowe kolegia odwoławcze przy odpowiednim zastosowaniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego) po zakończeniu którego strona może żądać rozstrzygnięcia sporu przez sąd powszechny, wnosząc sprzeciw od orzeczenia kolegium.

Postępowanie niniejsze nie jest jednak sprawą o ustalenie wysokości opłaty za użytkowanie wieczyste przewidzianą w powyższych przepisach, a sporem o zapłatę należności z tytułu użytkowania wieczystego. Żądanie pozwu opiera się na twierdzeniu, że w związku z nieskutecznym zakwestionowaniem wypowiedzenia dotychczasowej opłaty, postępowanie aktualizacyjne zostało zakończone. Do dochodzenia należności tego rodzaju stosuje się, w ocenie Sądu Apelacyjnego, tryb przewidziany w ustawie z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t. j. Dz.U. 2014.1619, dalej: u.p.e.a). Ustawa ta określa sposób postępowania wierzycieli w przypadkach uchylania się zobowiązanych od wykonania ciążących na nich, rodzajowo określonych obowiązków (zarówno o charakterze administracyjno-prawnym jak i cywilnoprawnym). Z przepisu art. 2 § 1 pkt 1 u.p.e.a wynika, że egzekucji administracyjnej podlegają m.in. niepodatkowe należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013r. poz. 885 z późn. zm. dalej u.f.p.). Niepodatkowe należności budżetowe dołączone zostały do katalogu obowiązków podlegających egzekucji administracyjnej w trybie komentowanej ustawy w wyniku jej nowelizacji przeprowadzonej w związku z uchwaleniem w 2009r. nowej ustawy o finansach publicznych, która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2010r. Z analizy art. 60 u.f.p., który zawiera otwarty katalog dochodów budżetu Państwa albo budżetu samorządu terytorialnego stanowiących niepodatkowe należności budżetowe wynika, że jedyną grupą takich należności do których ma zastosowanie ustawa o finansach publicznych z 2009r., a które wcześniej nie były, w oparciu o inne podstawy, poddane egzekucji administracyjnej, są należności przypadające jednostkom budżetowym o charakterze cywilnoprawnym (art. 60 pkt 7 u.f.p.). W związku z zaliczeniem w art. 5 u.f.p. wszelkiego rodzaju należności jednostek sektora finansów publicznych opartych na cywilnoprawnych tytułach do środków publicznych, uznać należy, że ustawodawca poddał od dnia 1 stycznia 2010r. wszystkie należności przypadające jednostkom budżetowym – także cywilnoprawne – egzekucji administracyjnej (vide: Komentarz do art. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji autorstwa Dariusza Kijowskiego Komentarze LEX stan prawny 2010.12.01). Jeśli zważyć, że w art. 5 ust. 2 pkt 4 a u.f.p. za dochody publiczne uznano wprost dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych do których zalicza się w szczególności wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze, przyjąć trzeba, że zalicza się do nich również dochody z tytułu opłat za użytkowanie wieczyste, które stanowi cywilnoprawną formę udostępniania nieruchomości publicznych. Wierzytelność powoda mieści się zatem w katalogu należności podlegających egzekucji administracyjnej. Art. 3 u.p.e.a wprowadza dodatkowe zastrzeżenie, że egzekucję administracyjną stosuje się do obowiązków określonych w art. 2, gdy wynikają one z decyzji lub postanowień właściwych organów, albo – w zakresie administracji rządowej i samorządu terytorialnego – bezpośrednio z przepisu prawa, chyba że przepis szczególny zastrzega dla tych obowiązków tryb egzekucji sądowej. W okolicznościach sprawy postępowanie aktualizacyjne przed Samorządowym Kolegium Odwoławczym zostało umorzone z tym skutkiem, że zniweczone zostały czynności prawne poprzednika prawnego pozwanej dokonane w tym postępowaniu. Jak trafnie przyjął Sąd Okręgowy przyjąć trzeba zatem, że użytkownik wieczysty nie złożył skutecznie wniosku o ustalenie, że aktualizacja jest nieuzasadniona albo jest uzasadniona w innej wysokości. W takiej sytuacji zastosowanie znajduje natomiast art. 78 ust. 2 u.g.n. zgodnie z którym za obowiązującą uznać należy nową wysokość opłaty zaoferowaną w wypowiedzeniu. W tym więc sensie obowiązek uiszczenia opłaty podwyższonej wynika bezpośrednio z przepisów ustawy. W konkluzji uznać należało, że właściwą drogą wymuszenia na pozwanej jako dłużniku spełnienia tego obowiązku było zastosowanie procedur i środków przewidzianych w w/w ustawie z dnia 17 czerwca 1966r. o postępowaniu sądowym w administracji, a więc wszczęcie egzekucji administracyjnej na podstawie wystawionego przez wierzyciela tytułu wykonawczego. W tej sytuacji Sąd Apelacyjny uznał, że niniejsza sprawa nie należy do drogi sądowej. Niedopuszczalność drogi sądowej jako ujemna przesłanka procesowa, uwzględniana przez sąd z urzędu na każdym etapie sprawy, stanowi w myśl art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. podstawę odrzucenia pozwu. Merytoryczne rozpoznanie sprawy przez Sąd pierwszej instancji – wbrew istnieniu tej przeszkody – uzasadniało w świetle art. 386 § 4 k.p.c. równoczesne uchylenie zaskarżonego wyroku. W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny, w oparciu o tę podstawę, uchylił wyrok Sądu pierwszej instancji i pozew odrzucił. Uznając w tych okolicznościach powoda za stronę przegrywającą spór w postępowaniu pierwszoinstancyjnym i stosując zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania wynikającą z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zasądzono od powoda na rzecz pozwanej poniesione koszty zastępstwa procesowego w kwocie 7.217 zł, ustalone na podstawie § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348).

Z tym samym uzasadnieniem pozwanej należał się również zwrot kosztów postępowania apelacyjnego na które złożyły się opłata od apelacji w kwocie 46.495 zł i wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 5.400 zł, wynikające z § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 powołanego wyżej rozporządzenia.

/-/SSA B. Wysocki /-/ SSA M. Głowacka /-/ SSA M. Tomaszewski