Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Karol Ratajczak

Sędziowie: SSA Jacek Nowicki (spr.)

SSA Ewa Staniszewska

Protokolant: st. sekr. sądowy Kinga Kwiatkowska

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2018 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Akademii (...) (...) im.E. P. w P.

przeciwko Stowarzyszeniu (...) w P.

o wydanie

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 28 kwietnia 2017 r. sygn. akt I C 1406/16

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Jacek Nowicki Karol Ratajczak Ewa Staniszewska

Sygn. akt I A Ca 1072/17

UZASADNIENIE

Powódka (...) im. E P. w P. wniosła o nakazanie pozwanemu Stowarzyszeniu (...) w P. wydania lokalu użytkowego znajdującego się na parterze i I piętrze budynku położonego przy ul. (...) oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

Wyrokiem z 18 maja 2017 r. Sąd Okręgowy nakazał pozwanemu wydanie powodowi lokalu użytkowego znajdującego się na parterze i I piętrze budynku położonego przy ul. (...) w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i prawne.

W dniu 12 lipca 2007 r. strony zawarły umowę najmu lokalu użytkowego położonego na parterze i I piętrze budynku znajdującego się przy ul. (...) w P.. Lokal składa się z trzech pomieszczeń. Pozwany był zobowiązany do zapłaty czynszu w kwocie 30.000 zł netto miesięcznie, przy czym do momentu przystosowania lokalu do umówionego użytku, to jest od 30 września 2007 r. przez okres 5 lat najemca miał uiszczać trzecią część tej kwoty (10.000 zł). Pozwany wykorzystywał lokal do realizacji zadań publicznych w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym.

Począwszy od grudnia 2011 pozwany nie regulował należności wynikających z wystawionych faktur VAT. Za okres od grudnia 2011 do kwietnia 2012 r. powstała zaległość w kwocie 82.343,80 zł. Powód pismem z 22 czerwca 2012 r. wezwał pozwanego do zapłaty wyżej wymienionej kwoty, który w odpowiedzi złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności wynikającej – jego zdaniem – z naliczenia opłat za energię cieplną za okres od stycznia 2008 r. do marca 2012 r. w łącznej kwocie 85.243,20 zł.

Wyrokiem z 24 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i W. w sprawie o sygn.. I C 2286/13 nakazał powodowi, aby przywrócił poprzedni stan posiadania poprzez wydanie go pozwanemu.

Na podstawie tego orzeczenia pozwany wszczął postępowanie egzekucyjne.

W dniu 4 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w sprawie o sygn.. I C 816/13 zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 124.474,93 zł z tytułu zaległego czynszu i opłat za media. Apelacja od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z 22 lutego 2017 r.

Postanowieniem z 2 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i W. zawiesił postępowanie egzekucyjne. Postępowanie to zostało umorzone w dniu 23 lutego 2017 r. na skutek wniosku pozwanego.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie budziło wątpliwości, że powód jest właścicielem przedmiotowego lokalu i że obecnie nie jest on zajmowany przez pozwanego. Z tego faktu pozwany wywodzi zarzut braku legitymacji procesowych stron niniejszego sporu.

Między stronami toczy się natomiast spór czy pozwany ma tytuł prawny do zajmowania lokalu, a tym samym czy wypowiedzenie umowy najmu było skuteczne.

Na tym tle Sąd pierwszej instancji rozpatrywał niniejsze powództwo o wydawanie lokalu uznając, że roszczenie windykacyjne przysługuje właścicielowi także wówczas, gdy odzyskał on faktyczne władztwo nad rzeczą, ale nie wiąże się to z wyzbyciem przez dotychczasowego posiadacza woli władania rzeczą. Okoliczności rozpatrywanej sprawy wskazują, że pozwany woli takiej się nie wyzbył i nie ma znaczenia fakt, że w trakcie niniejszego procesu cofnął wniosek egzekucyjny. Pozwany bowiem w dalszym ciągu dysponuje tytułem wykonawczym i może ponownie złożyć wniosek o egzekucję. W takiej sytuacji powód zmuszony byłby do ponownego wytoczenia powództwa windykacyjnego , a w jego interesie leży definitywne zakończenie sporu, bo tylko wówczas może w sposób odpowiedni władać lokalem. Gdyby uznać, że powód nie posiada legitymacji procesowej, to w dalszym ciągu pozostawałby między stronami stan niepewności co do istnienia stosunku najmu.

Z kolei co do kwestii skuteczności wypowiedzenia umowy najmu przez powoda Sąd Okręgowy uznał, że wypowiedzenie nastąpiło. Mianowicie kwestia istnienia po stronie pozwanego zaległości w zapłacie czynszu i dodatkowych opłat za media została przesądzona prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego z 4 marca 2016 r. Zaległość przekraczała dwa pełne okresy rozliczeniowe, skoro czynsz wynosił 30.000 zł. Nadto powód dochował rygorów dotyczących wypowiedzenia, a mianowicie najpierw w piśmie z 22 czerwca 2012 r. wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 82.343,80 zł i uprzedził o zamiarze wypowiedzenia umowy, a następnie w piśmie z 8 października 2012 r. złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy.

W apelacji z 29 maja 2017 r. pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa zarzucając naruszenie przepisów prawa procesowego, które miało istotny wpływ na wynik sprawy to jest art. 233 § 1 kpc , art. 316 § 1 kpc, art. 316 § 1kpc, art. 365 kpc w zw. z art. 366 kpc, art. 299 kpc oraz art. 328 § 2 kpc, a nadto przepisów prawa materialnego, to jest art. 222 § 1 kc, art. 6 kc i art. 5 kc.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

1.Apelacja pozwanego jest bezzasadna . Powód wniósł o wydanie lokalu użytkowego, którego jest właścicielem i który wynajmował pozwanemu na mocy umowy z 12 lipca 2007 r. Ponieważ pozwany zalegał z zapłatą czynszu za dwa pełne okresy płatności, powód pismem z 8 października 2012 r. wypowiedział umowę bez zachowania terminu wypowiedzenia, wcześniej – to jest w piśmie z 22 czerwca 2012 r. – wyznaczając miesięczny termin zapłaty i uprzedzając o zamiarze wypowiedzenia w razie braku zapłaty. W następstwie wypowiedzenia, powód w tym samym dniu, to jest 8 października 2012 r. zajął przedmiotowy lokal uniemożliwiając pozwanemu korzystnie z lokalu. Wyrokiem z 24 kwietnia 2014 Sąd Rejonowy Poznań Nowe Miasto – W. w ramach procesu posesoryjnego nakazał przywrócenie poprzedniego stanu posiadania lokalu użytkowego. Sąd Okręgowy wyrokiem z 25 września 2014 r. – na skutek apelacji Stowarzyszenia – rozszerzył przywrócenie posiadania także na ruchomości wymienione w wyroku.

Dysponując tytułem wykonawczym w postaci wyroku procesoryjnego pozwany wszczął postępowanie egzekucyjne, ale w piśmie z 1 lutego 2017 r. cofnął wniosek egzekucyjny i ostatecznie komornik postanowieniem z 23 lutego 2017 r. umorzył postępowanie egzekucyjne.

2.Przytoczone wyżej krótkie przypomnienie najważniejszych elementów stanu faktycznego pozwala od razu przejść do kluczowej kwestii, a mianowicie zarzutu braku legitymacji czynnej i biernej, jako że przedmiotowy lokal znajduje się w posiadaniu powoda .

Fundamentalny w niniejszej sprawie przepis art. 222 § 1 kc stanowi, że właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, aby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Należy się zgodzić z Sądem Okręgowym, że pod określeniem „która faktycznie włada rzeczą” należy rozumieć nie tylko rzeczywiste władanie rzeczą. Elementem faktycznego władztwa jest bowiem nie tylko fizyczne dysponowanie rzeczą, ale także wola jego władania. W sytuacji zatem, gdy dana osoba, w niniejszej sprawie pozwany, został pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą, ale nie wyzbył się woli władania rzeczą, właścicielowi przysługuje roszczenie windykacyjne. Nie została bowiem ostatecznie przesądzona kwestia faktycznego władztwa, skoro po stronie pozwanego istnieje zamiar powrotu do poprzedniego stanu rzeczy czyli do tego, aby rzecz ponownie przejąć w posiadanie (wyrok Sądu Najwyższego z 17 grudnia 2003, IV CK 297/02).

Sąd pierwszej instancji wskazał, że pozwany dysponuje tytułem wykonawczym w postaci wyroku posesoryjnego i może go w każdej chwili wykorzystać w celu wszczęcia egzekucji. Pozwany podnosi, że wniosek o wszczęcie egzekucji cofnął i komornik umorzył postępowanie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, to czy pozwany ponownie zrobi użytek z tytułu wykonawczego jest kwestią otwartą. Na dzień wyrokowania postępowanie egzekucyjne było umorzone, chociaż może on ponownie wystąpić do komornika o wszczęcie egzekucji. Nie można wykluczyć, że pozwany cofnął wniosek egzekucyjny w związku z toczącym się postępowaniem windykacyjnym. Wniosek nosi datę 1 lutego 2017 r., a więc został złożony krótko przed wydaniem zaskarżonego wyroku.

To, że pozwany nie wyzbył się woli władania rzeczą, świadczy jednak przede wszystkim niniejsze postępowanie. Nie chodzi tylko o to, że pozwany wnosi o oddalenie powództwa, co można tłumaczyć sporną kwestią wykładni art. 222 § 1 kc, ale to, że cały czas uznaje wypowiedzenie umowy najmu za bezskuteczne. A zatem, że przysługuje mu uprawnienie do władania rzeczą. Co więcej, pozwany w apelacji powołuje się na art. 5 kc uznając, ze zgłoszenie roszczenia windykacyjnego przez powoda stanowi nadużycie prawa podmiotowego i jako takie nie zasługuje na ochronę.

Reasumując, zachowanie pozwanego wskazuje, że nie wyraża on woli wyzbycia się władania rzeczą, a przeciwnie nosi się z zamiarem odzyskania władztwa nad rzeczą. Przepis art. 222 § 1 kc służy ochronie prawa własności i wynikające z niego roszczenie windykacyjne, w realiach istniejącego sporu pozostało jedynym sposobem jego zakończenia.

Jak trafnie podniósł Sąd pierwszej instancji, pozwany ma instrumenty prawne do skutecznego wejścia w posiadanie lokalu i jego zachowanie świadczy o tym, ze z nich nie zrezygnował.

Powództwo windykacyjne jako dalej idące w stosunku do powództwa posesoryjnego ostatecznie przetnie spór między stronami, ponieważ przesłanką rozstrzygnięcia jest kwestia skuteczności wypowiedzenia umowy najmu i tym samym ustalenia, czy przysługuje mu prawo do lokalu. Ubocznie należy zauważyć, że umowa najmu z 12 lipca 2007 r. już i tak wygasła, ponieważ została zawarta na okres 10 lat.

Pozwany w apelacji podnosi, że Sąd Okręgowy prawomocnym wyrokiem z 22 grudnia 2015 r. w sprawie w sygn. XVIII C 412/15 oddalił powództwo Akademii Wychowania Fizycznego o ustalenie, że umowa najmu z 12 lipca 2007 r. nie istnieje albowiem została skutecznie wypowiedziana. Faktem jest, że powództwo zostało prawomocnie oddalone, ale jedynie z uwagi na brak interesu prawnego. W uzasadnieniu wyroku z 14 września 2016 r. Sąd Apelacyjny wskazał, że brak interesu prawnego wynika z możliwości domagania się przez Akademię ochrony prawnej w toku postępowania windykacyjnego. Nie może być zatem mowy o naruszeniu art. 365 kpc i art. 366 kpc.

Wypowiedzenie umowy najmu z 8 października 2010 r. było skuteczne i pozwany nie ma praw do lokalu. Wbrew zarzutom apelacji, pozwany popadł w zwłokę z zapłatą czynszu za dwa okresy płatności. W tamtym czasie czynsz najmu wynosił 10.000 zł a nie 30.000 zł. Strony w § 2 ust. 2 i 3 umowy ustaliły bowiem, że przez pierwszych 5 lat umowy od zawarcia umowy czynsz będzie wynosił 1/3 stawki nominalnej, to jest 10.000 zł Istotne jest, jaka była wówczas faktycznie wysokość czynszu i jaką kwotę miesięcznie pozwany był zobowiązany płacić. Pozwany przyznaje, że zaległość z tytułu czynszu wynosiła 55.325,55 zł, a zatem obejmowała ona więcej niż dwa okresy płatności.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 385 kpc należało orzec jak w punkcie 1 sentencji wyroku. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 391 § kpc i § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804 ze zm. ).

Jacek Nowicki Karol Ratajczak Ewa Staniszewska