Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSA Elżbieta Fijałkowska
Sędziowie:	SA Mariola Głowacka SA Jerzy Geisler /spr./
Protokolant:	st. sekr. sądowy Ewa Gadomska

po rozpoznaniu w dniu 5 lutego 2015 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa S. K. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w S. (dawniej (...) SA

z siedzibą w S.)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 3 czerwca 2014 r., sygn. akt I C 476/12

1.  apelację oddala;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

M. Głowacka E. Fijałkowska J. Geisler

I ACa 1100/14

UZASADNIENIE

Powódka, S. K. (1), wystąpiła z powództwem przeciwko pozwanemu, (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w S., domagając się zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki kwoty 265.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 maja 2012 r. i kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, iż w dniu 16 lutego 2012 r. na drodze krajowej w woj. (...) między N. a N. doszło do zdarzenia drogowego, w wyniku którego śmierć poniósł ojciec powódki L. B. (1). Sprawcą wypadku był M. C. (1) kierujący pojazdem marki A. (...) o nr rej. (...) . Kierowca pojazdu znajdował się w stanie nietrzeźwości ( 1,97 promila alkoholu we krwi ). Pozwany jest stroną umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych dotyczącej pojazdu, którym poruszał się sprawca wypadku. Pozwany uznał swoją odpowiedzialność za skutki wypadku. W dniu 16 kwietnia 2012 r. pozwany odebrał pismo pełnomocnika powódki zawierające wezwanie do wypłaty odszkodowania i zadośćuczynienia. W dniu 26 czerwca 2012 r. pozwany poinformował o przyznaniu powódce: kwoty 10.000,00 zł tytułem odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. oraz kwoty 25.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c.

Podstawę materialnoprawną powództwa w zakresie roszczenia o zapłatę kwoty 225.000,00 zł stanowi art. 822 § 1 k.c. w zw. z art. 446 § 4 k.c., zaś w zakresie kwoty 40.000,00 zł art. 822 § 1 k.c. w zw. z art. 446 § 3 k.c.

W odpowiedzi na pozew / k. 126-134 akt / pozwany wniósł o oddalenie powództwa
w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany podniósł, iż roszczenia powódki należy uznać za wygórowane i nie odpowiadające aktualnym stosunkom majątkowym w społeczeństwie.

Pozwany nie kwestionował, iż śmierć osoby bliskiej stanowi źródło ciężkich przeżyć dla pozostałych członków rodziny, jednakże wskazał, iż pozwany w toku postępowania likwidacyjnego po rozpatrzeniu roszczeń powódki przyznał powódce tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. kwotę 25.000,00 zł , która zdaniem pozwanego wyczerpuje całość uzasadnionych roszczeń powódki i spełnia swoją kompensacyjną funkcję.

Odnośnie żądania przez powódkę kwoty 40.000,00 zł tytułem odszkodowania pozwany podniósł, iż powódka nie wykazała, by pogorszenie jej sytuacji życiowej zasługiwało na przyznanie jej odszkodowania wyższego od dotychczas wypłaconej przez pozwanego kwoty 10.000,00 zł z powyższego tytułu, w szczególności powódka nie wykazała, jaka była wysokość pomocy finansowej udzielanej jej przez ojca.

Wyrokiem z dnia 3.06.2014 r. Sąd Okręgowy w Zielonej Górze zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 55.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 17.05.2012 r. tytułem zadośćuczynienia oraz kwotę 10.000 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 17.05.2012 r. tytułem odszkodowania, w pozostałym zakresie powództwo oddalił oraz orzekł o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu. – k. 618 Pisemne ustalenia i motywy rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przedstawił na kartach 624-631

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 16 lutego 2012 r. kierujący pojazdem marki A. (...) o nr rej. (...) M. C. (2), który w chwili zdarzenia znajdował się w stanie nietrzeźwości , spowodował wypadek drogowy, w wyniku którego śmierć poniósł kierujący pojazdem marki V. (...) o nr rej. (...) L. B. (1).

Samochód sprawcy wypadku był ubezpieczony u pozwanego.

Po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego pozwana przyznała i wypłaciła powódce tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. kwotę w wysokości 25.000,00 zł oraz odszkodowanie z tytułu pogorszenia się sytuacji życiowej na podstawie art. 446 § 3 k.c. w kwocie 10.000,00 zł.

/ dowody:

- zgłoszenie szkody wraz ze zwrotnym potwierdzeniem odbioru k. 17-18 akt,

- pismo pozwanego datowane na dzień 26 czerwca 2012 r. k. 19 akt,

- dok. akt szkody/

U powódki S. K. (1) nie rozpoznano choroby psychicznej, ani upośledzenia umysłowego. Rozpoznano natomiast przebyte zaburzenia adaptacyjne ( reakcja żałoby ).
U powódki nie występują objawy przyjęte za kryteria diagnostyczne chorób psychicznych, takie między innymi jak: patologiczne zaburzenia nastroju, zaburzenia spostrzegania, treści i toku myślenia.

Po śmierci ojca wystąpiły u powódki objawy depresyjne będące obrazem klinicznym zaburzeń adaptacyjnych – reakcji żałoby. Była przygnębiona, zniechęcona, pojawiały się myśli rezygnacyjne, nastąpił spadek aktywności, zaburzenia łaknienia ( nadmierny apetyt, przez co przytyła 14 kg ). Objawy te utrzymywały się u powódki przez okres powyżej sześciu miesięcy.

Powyższe symptomy są związane niewątpliwie z przeżywanym przez powódkę procesem żałoby po śmierci ojca. U powódki proces ten uległ znacznemu wydłużeniu i mimo upływu roku ( z reguły proces ten trwa około roku ) nadal utrzymują się u niej pojedyncze objawy o charakterze depresyjnym. Aktywność powódki jest aktualnie ograniczona do grona najbliższych osób. Nie interesuje się ona sprawami, które nie dotyczą bezpośrednio jej samej, a zwłaszcza jej dzieci. Jej aktualne kontakty interpersonalne są ograniczone, wskazuje na poczucie wyobcowania ze środowiska. Towarzyszy jej duże poczucie straty, krzywdy. Powódka słabo radzi sobie z tą trudną dla siebie sytuacją. Dlatego wskazane byłoby, aby powódka podjęła leczenie psychiatryczne ( farmakoterapia ) oraz psychoterapię w celu poprawy stanu psychicznego i jej codziennego funkcjonowania.

Obecnie stan psychiczny powódki uległ znacznej poprawie, jednakże proces żałoby nie został jeszcze u niej zakończony. Utrzymują się jeszcze u niej pojedyncze objawy depresyjne – poczucie krzywdy, powracające myśli o utracie bliskiej osoby, poczucie wyobcowania ze środowiska.

Powódka nie korzystała dotychczas z leczenia psychiatrycznego i psychologicznego ( była na jednej wizycie u psychoterapeuty ), które mogłyby w znaczący sposób poprawić jej stan zdrowia psychicznego, a tym samym skrócić czas występowania objawów depresyjnych
i poprawić wcześniej jej codzienne funkcjonowanie. Powódka wprawdzie przyjmowała lek przeciwdepresyjny ( A. ) przepisany jej przez lekarza rodzinnego, ale jego dawka była zbyt mała, aby wyrównać jej stan zdrowia psychicznego.

Występujące u S. K. (1) zaburzenia były powodem długotrwałego uszczerbku na jej zdrowiu, który wynosił 4 %.

/ dowody:

- opinia sądowa psychiatryczno-psychologiczna k. 488-490 akt,

- opinia psychologiczna k. 491 akt,

- opinia uzupełniająca sądowa psychiatryczno–psychologiczna k. 530,548 akt /

Powódka S. K. (1) zajmuje dom jednorodzinny, wolnostojący, składający się
z salonu, czterech pokoi, kuchni, łazienki, WC – powierzchnia łączna 150 m ². Opłaty związane
z utrzymaniem domu opiewają na łączna kwotę 600,00 – 700,00 zł. Rata kredytu zaciągniętego na budowę domu stanowi kwotę ok. 1.000,00 zł ( kwota zależna od kursu (...) ). Powódka posiada wykształcenie średnie ogólnokształcące, zatrudniona ( przez okres sześciu lat, do chwili śmierci ojca ) w Przedsiębiorstwie (...) L. B. (1) na stanowisku pracownika biurowego z uposażeniem w kwocie najniższej krajowej. Do końca czerwca 2012 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim ( w chwili wypadku ojca przebywała w szpitalu – poddana operacji kręgosłupa ). Uzyskiwała świadczenie chorobowe w kwocie ok. 780,00 zł. Następnie po zarejestrowaniu się w Powiatowym Urzędzie Pracy w N. jako osoba bezrobotna do dnia 13 lipca 2013 r. pobierała zasiłek. Natomiast z dniem 18 listopada 2013 r. w związku z niestawiennictwem w Powiatowym Urzędzie Pracy w wyznaczonym terminie utraciła status osoby bezrobotnej. Jest w związku małżeńskim z M. K., zatrudnionym w (...) z/s w N. na stanowisku operatora maszyn, z wynagrodzeniem w kwocie oscylującej w granicach 2.200,00 - 2.400,00 zł. Ze związku małżeńskiego posiadają dwoje dzieci: N. K. i J. K..

Sytuacja materialna rodziny powódki, do chwili śmierci jej ojca, była bardzo dobra. Zmarły udzielał praktycznie stałej pomocy finansowej córce, przekazując miesięcznie 700,00 – 800,00 zł z przeznaczeniem na spłatę kredytów. Ponadto sfinansował rodzinie wspólny wypoczynek na Wyspach K.. Przekazywał środki na zakup sezonowej odzieży. Powyższa pomoc, wsparcie finansowe, dawało powódce poczucie bezpieczeństwa w codziennym życiu.

Sytuacja materialna powódki uległa znacznemu pogorszeniu. Śmierć ojca to utrata przede wszystkim osoby najbliższej, na której pomoc ( nie tylko materialną ) mogła liczyć
w każdej dziedzinie życia.

Zadeklarowany dochód przedsiębiorstwa ojca powódki na przestrzeni lat kształtował się w różnych przedziałach:

- w 2008 r. – 45.591,64 zł ( przychód - 649.937,33 zł );

- w 2009 r. - strata 10.630,21 zł ( przychód 640.060,24 zł );

- w 2010 r. – strata 2.150, 79 zł ( przychód 672.823,22 zł );

- w 2011 r. - 355.678 ,23 zł ( przychód 755.754,15 zł).

L. B. (1) był uprawniony do wcześniejszej emerytury, której wysokość wynosiła w latach 2009-2012 od 1349,60 zł do 1563,83 zł brutto.

L. B. (1) był osobą ciepłą, rodzinną, kochającą. Jego hobby było gotowanie. Powódka była wychowywana przez oboje rodziców. Dom rodzinny opuściła w 2004 r. zamieszkując ze swoim ówczesnym partnerem. Widywała się z ojcem codziennie z racji choćby obowiązków zawodowych. Wspólnie organizowali i spędzali wolny czas, dni wolne od pracy. Zmarły dbał o teren posesji. Czynił to z zamiłowania, starał się, aby dom córki był utrzymywany w dobrym stanie. Wspólnie spędzali święta i uroczystości ważne w życiu rodziny, w których uczestniczyło także przyrodnie rodzeństwo powódki . Zmarły był dobrym dziadkiem. Był zżyty z wnukami. Średnio co dwa dni przyjeżdżał do domu powódki celem odwiedzenia i spotkania się z wnukami, które obdarowywał prezentami.

Ojciec zawsze wspierał powódkę emocjonalnie. Zwłaszcza po narodzinach syna, kiedy to mąż powódki wyjechał za granicę, a ona cierpiała na depresje poporodową, mogła liczyć na pomoc ojca, który przeprowadził się do niej wraz ze swoją żoną i pomagał zajmować się domem, dziećmi i odzyskać równowagę psychiczną. Mogła zawsze liczyć na jego pomoc i dobre słowo.

Wypadek ojca zastał powódkę w szpitalu. Otrzymała wówczas środki uspokajające, które przyjmowała przez ok. jeden miesiąc. W następstwie tego zdarzenia odbyła jedną wizytę
w prywatnym gabinecie psychoterapeuty ( dr S. K. ) w N. oraz podjęła konsultacje medyczne u lekarza rodzinnego ( (...) z/s N. ) . Lekarz rodzinny zalecił i stosowała lek o nazwie (...). Obecnie leków nie przyjmuje. Własny stan emocjonalny powódka określa jako nadal trudny.

Obecnie powódka sporadycznie utrzymuje kontakty z przyrodnim rodzeństwem. W maju 2014 r. małżonek powódki opuścił wspólne miejsce zamieszkania, twierdząc że nie powróci. Powódka korzysta z pomocy mamy, która obecnie utrzymuje się z renty rodzinnej w wysokości 1.200,00 zł miesięcznie. Z tej kwoty partycypuje w kosztach spłaty raty kredytu zaciągniętego wspólnie z powódką i jej mężem na budowę domu .

/ dowody:

- zeznania świadka R. B. na rozprawie w dniu 03 lipca 2013 r. – czas trwania 00:11:14-00:30:25,

- zeznania świadka M. K. na rozprawie w dniu 03 lipca 2013 r. – czas trwania 00:31:18-00:43:13,

- zeznania świadka A. Ł. na rozprawie w dniu 03 lipca 2013 r. – czas trwania 00:43:13-00:52:22,

- zeznania świadka E. P. na rozprawie w dniu 03 lipca 2013 r. – czas trwania 00:52:22-00:57:37,

- zeznania świadka U. S. na rozprawie w dniu 03 lipca 2013 r. – czas trwania 00:57:37-01:02:51,

- zeznania świadka J. S. na rozprawie w dniu 03 lipca 2013 r. – czas trwania 01:02:51-01:05:47,

- zeznania powódki S. K. (1) na rozprawie w dniu 21 maja 2014 r. – czas trwania 00:09:57-00:47:44,

- wydruk z (...)k. 20 akt,

- zeznania podatkowe ojca powódki k. 21-24, 467-477 akt,

- dokumentacja medyczna powódki k. 25-26, 39-40 akt,

- świadectwo pracy k. 27 akt,

- decyzja z dnia 12 lipca 2012 r. k. 28 akt,

- porozumienie zmieniające k. 29 akt,

- odpisy skrócone aktów urodzenia dzieci powódki k. 30 akt,

- decyzja z dnia 02 kwietnia 2012 r. k. 31-32 akt,

- umowa o kredyt hipoteczny z dnia 26 czerwca 2008 r. k. 33-35 akt,

- dowody wpłaty, faktury k. 49-57, 89-102, 604-612 akt,

- historia rachunku k. 62-78 akt,

- protokół z wywiadu środowiskowego z dnia 20 czerwca 2012 r. k. 180-191 akt,

- decyzja o wysokości emerytury z dnia 12 stycznia 2010 r. k. 479-481 akt,

- zeznania podatkowe powódki k. 586-588,590-601 akt,

- decyzja z dnia 16 lipca 2013 r. k. 602 akt,

- decyzja z dnia 02 grudnia 2013 r. k. 603 akt ,

-informacja ZUS z dnia 16 lipca 2013 r. – k.478/

W świetle tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy uznał, że powództwo zasługiwało jedynie na częściowe uwzględnienie.

W ocenie Sądu suma 80.000 zł jako zadośćuczynienie z art. 446 § 4 kc, z jednej strony uwzględnia wyjątkowo wysoki stopień krzywdy powódki, z drugiej strony uwzględnia panujące stosunki majątkowe, przez co jest utrzymana w rozsądnych granicach. Jest to kwota adekwatna do tak trudnej do oszacowania krzywdy, jak śmierć rodzica i do okoliczności rozpoznawanej sprawy.

Mając na uwadze powyższe Sąd zasądził na rzecz powódki dodatkowo (poza wypłaconą przez pozwanego kwotą 25.000 zł ) kwotę 55.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 kc.

W przedmiocie odszkodowania z art. 446 § 3 kc Sąd uznał, że należną powódce S. K. (1) kwotą odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej będzie kwota 20.000,00 zł. Sąd zasądził więc na rzecz powódki dodatkowo (poza wypłaconą przez pozwanego kwotą 10.000 zł ) kwotę 10.000 zł tytułem odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 kc

W pozostałej części powództwo jako bezzasadne oddalono.

Strona pozwana zaskarżyła wyrok Sądu I instancji w części, a mianowicie:

- w punkcie l, co do kwoty 20 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 maja 2012 do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia, to jest ponad zasądzoną od pozwanego na rzecz powódki kwotę 35 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 maja 2012 do dnia zapłaty oraz co do zasądzonego odszkodowania w całości

- w punkcie 4 rozstrzygającym o kosztach procesu w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 822 k.c., art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 34 ust. l ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych,

- poprzez niewłaściwą wykładnię i zastosowanie uzasadniające przyjęcie, że kwotą odpowiedniego zadośćuczynienia po śmierci ojca dla powódki jest łącznie kwota 80 000 zł, gdy tymczasem sumą spełniającą kryterium odpowiedniości i kwotą ekonomicznie odczuwalną dla powódki jest łącznie kwota 60 000 zł,

- poprzez pominięcie w dokonywanej ocenie wysokości należnego na rzecz powódki zadośćuczynienia kryterium stopy życiowej ludności, w szczególności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2013 r., które wynosiło 3 650,06 zł - 2 609,16 zł netto i które to w ocenie pozwanego winno być uwzględniane w procesie wyrokowania,

- poprzez zrównanie kryteriów dla określenia wysokości zadośćuczynienia w przypadku krzywdy wynikającej z uszkodzenia ciała i w razie krzywdy na skutek śmierci osoby bliskiej, gdy tymczasem kryteria dotyczące określania wysokości odpowiedniej sumy zadośćuczynienia wynikających z w/w podstaw prawnych nie są tożsame, albowiem w przypadku krzywdy wynikającej ze śmierci osoby bliskiej zasądzane zadośćuczynienie winno być niższe niż przy zasądzaniu zadośćuczynienia z uwagi na doznane obrażenia ciała,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 822 k.c., art. 446 § 3 k.c. w zw. z art. 34 ust. l ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, poprzez niewłaściwą wykładnię i zastosowanie polegające na przyjęciu, że sytuacja życiowa powódki uległa pogorszeniu po śmierci ojca w stopniu uzasadniającym przyznanie łącznie kwoty 20.000,00 zł tytułem odszkodowania, gdy tymczasem pozwana stoi na stanowisku, że szkodę powódki wyrównuje kwota 10.000,00 zł wypłacona jej w toku postępowania likwidacyjnego,

3. naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c.,

- poprzez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu I instancji z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności pominięcie przy miarkowaniu wysokości zadośćuczynienia stopy majątkowej ludności w oparciu o kryterium przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2013 roku, które wynosiło 3 650,06 zł - 2 609,16 zł netto, przedłożenie interesu osoby pośrednio poszkodowanej nad interes ubezpieczyciela podmiotu zobowiązanego,

- poprzez nieuwzględnienie faktu, że zgodnie z zasadami życiowymi trauma po śmierci osoby bliskiej mija wraz z upływem czasu, co uzasadnia przyznawanie niższych kwot zadośćuczynień niż w przypadkach uszkodzenia ciała czy naruszenia integralności cielesnej,

- poprzez pominięcie, że z opinii biegłych z dziedziny psychologii (mgr A. J.) i psychiatrii (K. W.) wynika, że powódka nie korzystała z fachowej pomocy psychologicznej, która to pomoc mogłaby w znaczący sposób skrócić czas występowania objawów depresyjnych i poprawić codzienne funkcjonowanie powódki,

- przyjęcie, na skutek śmierci ojca sytuacja powódki uległa pogorszeniu w stopniu znacznym bowiem ojciec udzielał jej stałej pomocy finansowej, gdy tymczasem działalność gospodarcza L. B. (1) przynosiła straty, a zmarły utrzymywał swoją żonę – R. B., a także wspierał finansowo pozostałe swoje dzieci, przekazując im łącznie kwoty średnio ok. 5.700 zł miesięcznie,

4. naruszenie prawa procesowego, tj. art. 232 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez przyjęcie, że powódka wykazała, że kwotą zadośćuczynienia adekwatną i wyrównującą jej krzywdy z uwagi na śmierć ojca – L. B. (1) jest łącznie suma 80.000 zł oraz że po śmierci L. B. (2) jej sytuacja życiowa uległa znacznemu pogorszeniu uzasadniającemu przyznanie jej odszkodowania w łącznej wysokości 20.000 zł.

W konsekwencji, pozwany wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w części, tj. w punkcie l poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kwoty 35 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 maja 2012 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia i oddalenie powództwa w pozostałym zakresie oraz w punkcie 4 w całości poprzez stosunkowe rozdzielenie kosztów postępowania w I instancji i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w postępowaniu przed Sądem I instancji,

2) zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego ustalonych według norm przepisanych w postępowaniu przed Sądem II instancji,

ewentualnie o:

uchylenie zaskarżonego wyroku w części, tj. w punkcie l ponad zasądzoną od pozwanego na rzecz powoda kwotę 35 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 maja 2012 roku do dnia zapłaty, tj. co do kwoty 20 000 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 17 maja 2012 roku do dnia zapłaty i kwoty 10.000 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 17 maja 2012 r. do dnia zapłaty oraz w punkcie 4 w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Zielonej Górze, przy pozostawieniu temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed Sądem II instancji. – k. 637-645

Pismem procesowym z dnia 20.01.2015 r. pozwany poinformował, że na mocy postanowienia Sądu Rejonowego Gdańsk Północ w Gdańsku z dnia 31.10.2014 r. nastąpiło połączenie (...) SA z siedzibą w S. z (...) SA z siedziba w S.. Połączenie nastąpiło przez przejęcie w trybie art. 492 § 1 ksh w zw. z art. 516 § 6 ksh poprzez przeniesienie całego majątku (...) SA, jako spółki przejmowanej, na (...) SA, jako spółkę przejmującą. Stosownie zatem do treści art. 494 ksh, z dniem połączenia (...) SA pod tytułem ogólnym wstąpiło we wszelkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej. – k. 670-671

Powódka w odpowiedzi na apelację strony pozwanej wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego. – k. 655-661

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się niezasadna.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji, jak też wyprowadzone na ich podstawie wnioski prawne, czyniąc je tym samym podstawą własnego rozstrzygnięcia.

Niezrozumiały jest zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 232 kpc w zw. z art. 227 kpc. Art. 227 kpc, określa jedynie, jakie fakty mogą być przedmiotem dowodu. Do naruszenia art. 227 kpc mogłoby dojść w sytuacji, gdy sąd odmówiłby przeprowadzenia dowodu na fakty mające istotne znaczenie w sprawie, błędnie uznając, że nie mają one takiego charakteru, ale na to skarżący się nie powołuje. Brak jest również podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 232 kpc, ponieważ pierwsze zdanie tego artykułu określa obowiązki stron, a nie sądu, natomiast zdanie drugie art. 232 kpc jest źródłem uprawnienia Sądu dopuszczenia z urzędu dowodu nie wskazanego przez stronę, ale do sądu należy wówczas ocena, co do potrzeby skorzystania przezeń z tego uprawnienia, a zarzutu zaniechania przez sąd przeprowadzenia dowodu z urzędu skarżący również nie sformułował.

Wbrew zarzutowi skarżącego Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia co do stanu zdrowia psychicznego powódki w oparciu o opinie psychologa i psychiatry. Podkreślić trzeba, że Sąd wyraźnie wskazał, że powódka nie korzystała z leczenia psychiatrycznego i psychologicznego, za wyjątkiem jednej wizyty u psychoterapeuty, mimo iż mogłoby to w znaczący sposób poprawić jej stan psychiczny. – k. 626 Zatem ta okoliczność nie została przez Sąd Okręgowy pominięta.

Bezzasadnie kwestionuje skarżący ustalenie co do tego, że ojciec powódki udzielał jej stałej pomocy finansowej. Wbrew twierdzeniu pozwanego działalność gospodarcza prowadzona przez L. B. (1) nie przynosiła wyłącznie strat. Badając potencjał zarobkowy zmarłego ojca uwzględnienia wymagały nie tylko dochody z emerytury (1.300 zł miesięcznie), ale również wyniki prowadzonej działalności gospodarczej i to nie tylko z lat ubiegłych, ale przede wszystkim aktualne na moment śmierci. Choć zatem L. B. (1) osiągnął w latach 2009 i 2010 r. stratę (odpowiednio 10.630,21 zł i 2.150,79 zł) nie można nie zauważyć, że w roku 2008 r. i 2011 r. wygenerował zyski na poziomie odpowiednio 45.591,64 zł i 355.678,23 zł. Każdoroczne wysokie przychody firmy (na poziomie 600-700 tyś. zł) świadczą o dużej skali przedsiębiorstwa i jego generalnie dobrej kondycji. Jeśli ostatecznie L. B. (1) zakończył rok 2011 r. bardzo dużym zyskiem, to nie było usprawiedliwione założenie, że w dalszej perspektywie firma powoda dalej generowałaby straty, a może nawet by upadła. Bez znaczenia jest akcentowany przez pozwanego fakt, że osiągnięty w 2011 r. dochód wynikał przede wszystkim ze sprzedaży składnika trwałego przedsiębiorstwa, skoro stanowił on wartość wcześniej wypracowaną, a wydatki na jego zakup wpłynęły w poprzednich okresach rozrachunkowych na pomniejszenie dochodu firmy. Poza tym, jeśli przychód z tej sprzedaży wyniósł 199.837,95 zł (taka jest największa pozycja przychodu z innych źródeł niż sprzedaż towarów i usług w podsumowaniu księgi za rok 2011 r.), to z pominięciem tej operacji zysk firmy wyniósłby ponad 150.000 zł, co przekłada się na miesięczną kwotę około 12.500 zł. Tak więc L. B. (1) dysponował środkami, którymi mógł wspierać najbliższych.

Dobra sytuacja materialna rodziny L. i R. B. oraz fakt wspierania materialnego dzieci wynika też z ustaleń poczynionych przez pozwanego w ramach postępowania likwidacyjnego – wywiady z członkami rodziny – k. 140-153

Zauważyć trzeba, że kredytobiorcami kredytu zaciągniętego na budowę domu powódki byli: powódka – S. K. (1), jej mąż M. K. oraz matka powódki i żona L. R. B. – k. 33-35 Świadczy to niewątpliwie o szczególnie bliskich relacjach powódki ze swoimi rodzicami. Uzasadniałoby także wsparcie córki przez ojca w spłacie kredytu.

W tych okolicznościach Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 233 kpc za nieuzasadniony.

Za bezpodstawny Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 446 § 4 kc

Przyjęta przez Sąd I instancji łączna kwota 80 000 zł zadośćuczynienia, uzasadniająca uwzględnienie powództwa co do kwoty 55 000 zł, stanowi w ocenie Sądu odwoławczego odpowiednią rekompensatę za doznaną przez powódkę krzywdę, a więc krzywdę tę właściwie rekompensuje. Jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, zadośćuczynienie jest środkiem pomocy dla poszkodowanego i powinno pozostawać w odpowiednim stosunku do rozmiarów krzywdy i szkody niemajątkowej oraz stanowić ekonomicznie odczuwalną wartość. Przyjęta przez Sąd I instancji wysokość zadośćuczynienia została utrzymana w rozsądnych granicach. Bezsprzecznie łączna kwota 80 000 zł zadośćuczynienia uzasadniająca zasądzoną przez Sąd Okręgowy należność w wysokości 55 000 zł nie ma charakteru symbolicznego, stanowi odczuwalną wartość ekonomiczną i to ocenianą obiektywnie. Przyznane zadośćuczynienie, choć wysokie, mieści się jednak w granicach kwot zasądzanych w podobnych przypadkach. Sąd I instancji przy jej ustalaniu wziął pod uwagę przede wszystkim bliższą i silniejszą niż typowa w podobnych przypadkach, a więc relacjach rodzic i dorosłe, mające własną rodzinę dziecko, więź łączącą powódkę z ojcem objawiającą się w częstych kontaktach, obecności ojca w codziennym życiu powódki, pomocy tak materialnej jak i psychicznej.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że zasądzone odszkodowanie stanowić ma kompensatę doznanej krzywdy, a więc w szczególności cierpienia, bólu i poczucia osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny. Ma na celu zrekompensować krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie. Naruszenie prawa do życia w rodzinie stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego, który tak jak ojciec powódki rodzinę cementował, stanowił jej filar i żywo uczestniczył w życiu jej członków, a w szczególności w życiu powódki. Sąd Okręgowy zasądzając kwotę 55 000 zł bezsprzecznie miał na względzie osiągnięcie opisanego celu zadośćuczynienia. Niewątpliwie przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie przepisu art. 446 § 4 k.c., jak wysokie by nie było, tylko w pewnym stopniu rekompensuje doznaną krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie. Utrata najbliższej osoby zawsze wywołuje ból, który odczuwany jest przez każdą osobę odmiennie.

Ustalając wysokość przyznanego zadośćuczynienia Sąd Okręgowy sygnalizował wyraźnie, że ma na uwadze, że wysokość zadośćuczynienia musi uwzględniać także aktualne stosunki majątkowe w społeczeństwie. Nie odwoływał się wprost do kryterium wielokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, bo takiego obowiązku nie miał. Skarżący podnosi, że przyznane powódce zadośćuczynienie stanowi trzydziestokrotność przeciętnego wynagrodzenia i jest rażąco wygórowane. W jego ocenie właściwą wysokością byłaby dwudziestotrzykrotność odpowiadająca kwocie 60.000 zł. Sąd Apelacyjny tego stanowiska nie podziela. Ustawodawca nie uznał za właściwe wskazywanie konkretnych kryteriów, według których ustalano by wysokość zadośćuczynień. Z woli ustawodawcy to zadanie pozostawiono swobodnej decyzji sędziowskiej.

Sam pozwany zwrócił uwagę na to, że korygowanie przez Sąd II instancji zasądzonego zadośćuczynienia może mieć miejsce tylko wtedy, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy mających wpływ na jego wysokość, uznać by je trzeba za niewspółmiernie nieodpowiednie, to znaczy, albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie. W ocenie Sądu Apelacyjnego, w przedmiotowej sprawie brak jest podstaw do uznania, że zasądzone zadośćuczynienie na rzecz powódki jest rażąco wygórowane.

Chybiony jest zarzut, że Sąd Okręgowy zrównał kryteria dla określenie wysokości zadośćuczynienia w przypadku krzywdy wynikającej z uszkodzenia ciała i w razie krzywdy na skutek śmierci osoby bliskiej. Sąd I instancji podniósł, że kwestia zadośćuczynienia pieniężnego należnego na podstawie art. 446 § 4kc stwarza wiele problemów w praktyce, gdyż szkoda niemajątkowa jest bardzo trudna do ustalenia i wymierzenia, gdyż przepisy kodeksu cywilnego nie zawierają żadnych kryteriów, jakie należy uwzględniać przy ustalaniu wysokości tego zadośćuczynienia. Sąd ten wyraźnie zaznaczył, że odnośnie wysokości zadośćuczynienia z art. 446 § 4 kc jedynie pomocniczo można się odwoływać do orzecznictwa dotyczącego art. 445 kc, a wynika to z faktu, że art. 446 § 4 kc nie wiąże wystąpienia krzywdy ze szkodą ujętą w kategoriach medycznych. Sąd Apelacyjny taki pogląd podziela.

W konsekwencji Sąd odwoławczy uznał zarzut naruszenia art. 822 k.c., art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 34 ust. l ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych za niezasadny.

Sąd Apelacyjny nie uznał także zasadności zarzutu naruszenia art. 446 § 3 kc.

W myśl art. 446 § 3 kc sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Zakresem odszkodowania, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c. objęty jest uszczerbek określany mianem pogorszenia się sytuacji życiowej wskutek śmierci poszkodowanego, wywołanej uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej może przejawiać się w utracie wsparcia i pomocy w różnych sytuacjach życiowych, a zwłaszcza w utracie szansy na pomoc w przyszłości.

W świetle poczynionych w sprawie ustaleń taka sytuacja miała miejsce w przypadku powódki, która była zatrudniona w firmie ojca, otrzymywała od ojca wsparcie finansowe na różne cele, a także dodatkową pomoc w sprawach życia codziennego. Sąd Apelacyjny podziela argumenty Sądu I instancji, które legły u podstaw przyznania tego odszkodowania w łącznej wysokości 20.000 zł.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny uznał apelację pozwanego za bezzasadną i ją oddalił. – art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 i 108 § 1 kpc.

SSA M. Głowacka SSA E. Fijałkowska SSA J. Geisler