Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Nowicki ( spr .)

Sędziowie: SA Małgorzata Gulczyńska

SA Elżbieta Fijałkowska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa B. G. (1), P. G. (1) i K. J.

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 25 lipca 2016 r. sygn. akt I C 576/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów na rzecz pozwanego kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Gulczyńska Jacek Nowicki Elżbieta Fijałkowska

Sygn. akt I ACa 1282/16

UZASADNIENIE

Powodowie B. G. (1), P. G. (1) i K. J. w pozwie z dnia 10 lutego 2014 r., złożonym w dniu 24 lutego 2014, wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.:

- na rzecz powodów B. G. (1) i P. G. (1) kwoty 60.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości,

- na rzecz powodów B. G. (1) i P. G. (1) kwoty 20.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania w postaci kosztów rewitalizacji akustycznej budynku,

- na rzecz powódki K. J. kwoty 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości,

- na rzecz powódki K. J. kwoty 10.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania w postaci kosztów rewitalizacji akustycznej budynku.

Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 maja 2014 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie solidarnie od powodów na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa.

W piśmie z dnia 22 marca 2016 r., doprecyzowanym pismem z dnia 11 kwietnia 2016 r. powodowie zmodyfikowali żądanie pozwu w ten sposób, że wnieśli o zasądzenie od pozwanego:

- na rzecz powodów B. G. (1) i P. G. (1) kwoty 40.516 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości,

- na rzecz powodów B. G. (1) i P. G. (1) kwoty 39.484 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania w postaci kosztów rewitalizacji akustycznej budynku,

- na rzecz powódki K. J. kwoty 20.258 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości,

- na rzecz powódki K. J. kwoty 19.742 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania w postaci kosztów rewitalizacji akustycznej budynku.

Na rozprawie w dniu 29 czerwca 2016 r. strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie, pełnomocnik pozwanego oświadczył, że wyraża zgodę na częściowe cofnięcie pozwu przez powodów, niemniej jednak wnosi o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, również w zakresie cofniętego żądania.

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2016r. Sąd Okręgowy w Poznaniu:

1. umorzył postępowanie w zakresie żądania zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów B. G. (1) i P. G. (1) kwoty 19.484 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia następnego po dniu doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za spadek wartości nieruchomości,

2. umorzył postępowanie w zakresie żądania zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki K. J. kwoty 9.742 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia następnego po dniu doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za spadek wartości nieruchomości,

3. oddalił powództwo w pozostałej części,

4. zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 3.677 zł tytułem zwrotu kosztów procesu,

5. obciążył nieuiszczonymi kosztami sądowymi Skarb Państwa.

Powyższe rozstrzygniecie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia:

Lotnisko P. - Ł. powstało w 1913 r. jako pruskie lotnisko (...) w Ł. pod P.. Przed I wojną światową, a także w czasie jej trwania, na lotnisku funkcjonowała szkoła pilotów, obserwatorów i mechaników, poza tym naprawiano samoloty i składowano sprzęt lotniczy. W latach 1931 - 1938 nastąpiła rozbudowa cywilnej części lotniska, port w Ł. stał się drugim po W. - O. lotniskiem w kraju.

W 1987 r. powstało Przedsiębiorstwo Państwowe (...), które przejęło zarządzanie lotniskiem w Ł..

W 1993 r. przystąpiono do budowy nowego terminalu pasażerskiego, uruchomiono pierwsze połączenie zagraniczne do D..

W 1996 r. rozpoczęto rozbudowę i modernizację terminalu (przeprojektowanie całego obiektu, zmiana funkcjonalności pomieszczeń, połączenie hal przylotów i odlotów) oraz podpisano porozumienia w sprawie utworzenia spółki (...). W dniu 11 lipca 1997 r. utworzono spółkę (...), której udziałowcami zostali Przedsiębiorstwo Państwowe (...), Miasto P. oraz Skarb Państwa.

W 2000 r. rozpoczęto prace przy budowie terminalu pasażerskiego, przystąpiono do modernizacji i rozbudowy płyty postojowej samolotów, uruchomiono połączenia do B. i zawarto porozumienia o współpracy z F. A..

W 2001 r. oddano do użytku dwa nowoczesne terminale: pasażerski i cargo oraz nową płytę postojową. W 2002 r. uruchomiono połączenia do W. i F.. W 2003 r. uruchomiono połączenia do K./B., W., M. i L., a także oddano do użytkowania zmodernizowany terminal GA. W 2004 r. uruchomiono połączenia do B. i M.. W latach 2005 - 2007 uruchomiono kolejne połączenia do L. L., L. S., D., L., S., B.-G., B., D., (...), L. G., E., P.-B., R.-C. i K..

W 2008 r. przystąpiono do rozbudowy terminalu pasażerskiego i dostosowano infrastrukturę do obsługi ruchu w strefie S..

W dniu 28 lutego 2011 r. (...) Dyrektor Ochrony Środowiska w P. wydał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedsięwzięcia „Rozbudowa i modernizacja (...)”.

W kwietniu 2011 r. rozpoczęto rozbudowę terminalu pasażerskiego, a w czerwcu 2011 r. rozpoczęto rozbudowę płaszczyzn lotniskowych. W lipcu 2012 r. rozpoczęto kontynuację rozbudowy terminalu pasażerskiego - początek prac przy budowie nowej sortowni bagażu oraz rozbudowie strefy odlotów.

Rozwój lotniska w kolejnych dziesięcioleciach skutkował wzrostem liczby pasażerów obsługiwanych przez port lotniczy. W 2000 r. skorzystało z niego 227.847 pasażerów, przy liczbie 13.225 operacji lotniczych. W 2008 r. natomiast z portu skorzystało już 1.274.679 pasażerów, a operacji lotniczych odnotowano w liczbie 23.609. W 2012 r. z portu skorzystało 1.595.221 pasażerów i odbyło się 25.261 operacji lotniczych.

Lotnisko cywilne P. - Ł. jest własnością pozwanego (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P..

W dniu 30 stycznia 2012 r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. - Ł. w P..

Uchwała utworzyła obszar ograniczonego użytkowania dla lotniska P. - Ł. w P., którego zarządcą jest (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.. Przedmiotowa uchwała wyznaczyła zewnętrzną granicę obszaru ograniczonego użytkowania na podstawie: (1) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych; (2) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych; (3) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 50 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska; (4) izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy LAeqN = 40 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska.

Na obszarze ograniczonego użytkowania wyodrębniono dwie strefy: (1) zewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca granicą obszaru ograniczonego użytkowania, a od wewnątrz linia będąca obwiednią izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 60 dB oraz dla nocy LAeqN = 50 dB, pochodzącego od startów, lądowań i przelotów statków powietrznych oraz izolinii równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dnia LAeqD = 55 dB oraz dla nocy LAeqN = 45 dB, pochodzącego od pozostałych źródeł hałasu związanych z działalnością lotniska; (2) wewnętrzną, której obszar od zewnątrz wyznacza linia będąca obwiednią, o której mowa w pkt 1, a od wewnątrz linia biegnąca wzdłuż granicy terenu lotniska.

W uchwale wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci: obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. W uchwale wskazano, że przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Wskazano również, że przez właściwy klimat akustyczny w budynkach rozumie się poziom dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej.

W uchwale wprowadzono również wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie zewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci: obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach szpitali, domów opieki społecznej i związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej.

Nadto, w uchwale wskazano, że w strefie zewnętrznej: (a) zabrania się budowy nowych szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, (b) dopuszcza się rozbudowę, odbudowę oraz nadbudowę istniejących szpitali, domów opieki społecznej i budynków związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, (c) zabrania się tworzenia stref ochronnych A uzdrowisk.

Powyższa uchwała weszła w życie w dniu 28 lutego 2012 r.

Powodowie B. G. (1), P. G. (1) i K. J. są współwłaścicielami nieruchomości położonej w P., przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...) – powodowie B. G. (1) i P. G. (1) na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej w udziale wynoszącym 2/3, a powódka K. J. w udziale wynoszącym 1/3.

Zgodnie z załącznikami nr 6b i 7b do uchwały Sejmiku Województwa (...) nr (...) opisana powyżej nieruchomość znajduje się w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania lotniska P. - Ł. w P..

Na dzień wejścia w życie powołanej wyżej uchwały Sejmiku Województwa (...), przedmiotowa nieruchomość zabudowana była budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym w zabudowie bliźniaczej parterowym z poddaszem użytkowym, niepodpiwniczonym. Budynek ten wzniesiony został w technologii tradycyjnej murowanej w latach 2006-2007, z dachem wielospadkowym krytym dachówką.

Dla obszaru na którym położona jest przedmiotowa nieruchomość obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego uchwalony uchwałą nr (...)z dnia 27 czerwca 2000 r. na którym teren obejmujący przedmiotową nieruchomość oznaczony jest jako tereny zabudowy mieszkaniowej.

Wartość opisanej powyżej nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) uległa zmniejszeniu na skutek ograniczeń w zakresie korzystania z nieruchomości wprowadzonych uchwałą Sejmiku Województwa (...) nr (...)

Na poziom cen rynkowych wpływa m. in. tzw. świadomy nabywca. Uchwała Sejmiku Województwa (...) tworząca obszar ograniczonego użytkowania lotniska, stała się bodźcem, który wywarł i wywiera decydujący wpływ na zachowania uczestników rynku nieruchomości na obszarze ograniczonego użytkowania lotniska, uświadamiając im przyczynę jego utworzenia jaką jest ponadnormatywny hałas na tym terenie, co skutkuje spadkiem i niższymi cenami uzyskiwanymi za nieruchomości położone na obszarze oddziaływania lotniska cywilnego w stosunku do cen uzyskiwanych za podobne nieruchomości położone poza tym obszarem.

W związku z powyższym wartość nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), według jej stanu na dzień wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania (tj. 28 lutego 2012 r.), a cen obecnych, spadła o 65.208 zł.

Budynek posadowiony na opisanej wyżej nieruchomości powodów wymaga nakładów związanych z wprowadzeniem obszaru ograniczonego użytkowania w celu dotrzymania Polskiej Normy co do izolacyjności akustycznej. Wartość tychże nakładów wynosi 59.226,12 zł.

Przed złożeniem pozwu w niniejszej sprawie powodowi nie wzywali pozwanego do zapłaty odszkodowania w związku ze zmniejszeniem wartości nieruchomości, jak i koniecznością poczynienia nakładów na rewitalizację akustyczną budynku posadowionego na opisanej wcześniej nieruchomości.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że w toku procesu, w piśmie z dnia 22 marca 2016 r., doprecyzowanym pismem z dnia 11 kwietnia 2016 r. i oświadczeniem złożonym na rozprawie w dniu 29 czerwca 2016 r., powodowie zmodyfikowali żądanie pozwu. Ostatecznie powodowie ograniczyli żądanie pozwu w zakresie odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości i rozszerzyli żądanie w zakresie odszkodowania odpowiadającego kosztom rewitalizacji akustycznej budynku. I choć modyfikacja ta została dokonana w ramach pierwotnie dochodzonej pozwem kwoty, to jednak stanowiła częściowe cofnięcie pozwu (w zakresie odszkodowania z tytułu spadku wartości nieruchomości).

Sąd Okręgowy poddając analizie treść pism pełnomocnika powodów z dnia 22 marca 2016r. i 11 kwietnia 2016 r., w kontekście żądań zgłoszonych w pozwie, uznał, że powodowie cofnęli w nich pozew w zakresie żądania zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów B. G. (1) i P. G. (1) kwoty 19.484 zł (60.000 zł - 40.516 zł) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za spadek wartości nieruchomości oraz w zakresie żądania zasądzenia od pozwanego na rzecz powódki K. J. kwoty 9.742 zł (30.000 zł - 20.258 zł) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za spadek wartości nieruchomości.

Sąd Okręgowy powoływał następnie art. 203 § 1 i 4 k.p.c., wskazując, że pozwany wyraził zgodę na częściowe cofnięcie pozwu przez powodów, Sąd zaś nie dopatrzył się podstaw, by cofnięcie pozwu we wskazanym wyżej zakresie uznać za sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego albo zmierzające do obejścia prawa. To mając na uwadze, na podstawie art. 355 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy orzekł jak w punktach 1. i 2. wyroku.

Sąd Okręgowy wskazał, że w piśmie pełnomocnika powodów z dnia 11 kwietnia 2016 r. wyraźnie wskazano, że powodowie dokonują zmiany żądań w zakresie dotychczas dochodzonych kwot. W szczególności w piśmie tym wskazano, że powodowie B. G. (1) i P. G. (1) nadal dochodzą wyłącznie kwoty 80.000 zł (40.516 zł + 39.484 zł), co oznacza, że pozostałe kwoty wskazane w piśmie z dnia 22 marca 2016 r. (20.258 zł + 19.742 zł) dochodzone są przez powódkę K. J.. Zwłaszcza, gdy wziąć pod uwagę, że w piśmie z dnia 11 kwietnia 2016 r. pełnomocnik powodów oświadczyła, że powódka K. J. dochodzi nadal łącznie kwoty 40.000 zł, co odpowiada sumie wskazanych wyżej kwot.

Poddając merytorycznej ocenie żądanie pozwu w zakresie, w jakim było podtrzymywane, Sąd Okręgowy zważył, że legitymacja czynna powodów w niniejszym procesie nie budziła wątpliwości. Zgodnie z przepisem art. 129 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2013.1232 j.t.), jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej lub z jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, wykupienia nieruchomości lub jej części, a także odszkodowania za poniesioną szkodę może żądać właściciel nieruchomości. Na podstawie art. 129 ust. 3 cytowanej ustawy, roszczenia powyższe przysługują również użytkownikom wieczystym nieruchomości, a roszczenie o którym mowa w ust. 2 także osobie, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości.

Powodowie są współwłaścicielami objętej rozpoznawanym żądaniem nieruchomości położonej w P., przy ul. (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy Poznań - Stare Miasto w P. prowadzi księgę wieczystą (...), a w konsekwencji byli oni uprawnieni do dochodzenia od pozwanego odszkodowania z powyższego tytułu. Mając powyższe okoliczności na uwadze uznać należało, że powodowie są czynnie legitymowani w niniejszym procesie.

Legitymacja bierna pozwanego wynikała natomiast z przepisu art. 136 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska stanowiącego, że obowiązany do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości jest ten, którego działalność spowodowała wprowadzenie ograniczeń w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania.

W tym przedmiocie należy jednak zauważyć, że art. 129 ustawy Prawo ochrony środowiska i art. 435 k.c. są reżimami rozłącznymi, a za taką interpretacją przemawia również dążenie do kompleksowego uregulowania skutków ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania w zakresie szkody polegającej na obniżeniu wartości nieruchomości. Zgodnie z przepisem art. 129 ust. 2 Prawa ochrony środowiska właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę (w tym zmniejszenie wartości nieruchomości) „w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości”, przy czym - jak się wskazuje w orzecznictwie - ograniczeniem tym jest także samo ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania. W związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści rozporządzenia o utworzeniu obszaru (zwłaszcza dotyczących ograniczeń zabudowy), lecz także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z tego, że wskutek wejścia w życie rozporządzenia dochodzi do zawężenia granic własności (art. 140 k.c. w zw. z art. 144 k.c.) i tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. O ile bowiem właściciel przed wejściem w życie rozporządzenia mógł żądać zaniechania immisji (hałasu) przekraczającej standard ochrony środowiska, o tyle w wyniku ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania możliwości takiej został pozbawiony. Inaczej mówiąc, szkodą podlegającą naprawieniu na podstawie art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska jest także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z faktu, iż właściciel nieruchomości będzie musiał znosić dopuszczalne na tym obszarze immisje, np. hałas (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 30 listopada 2010 r., VI ACa 1156/10; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 128/09; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 546/08; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2010 r., III CZP 17/10).

Sąd Okręgowy uznał, że właściwą podstawą prawną dochodzonych pozwem roszczeń jest przepis art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska. Literalne brzmienie art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska nie daje podstaw do dokonania rozróżnienia na poszczególne rodzaje ograniczeń sposobu korzystania z nieruchomości. Skoro zgodnie z art. 129 ust. 2 w zw. z art. 135 i 136 ustawy odszkodowanie przysługuje właścicielowi (użytkownikowi wieczystemu) w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z jego nieruchomości, to rozumieć przez to należy ograniczenie korzystania z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, a więc określony przy zastosowaniu art. 140 k.c. Ograniczenie takie może polegać na nałożeniu na właściciela nieruchomości (użytkownika wieczystego) obowiązku znoszenia hałasu przekraczającego poziom dopuszczalny przez obowiązujące prawo, a więc obowiązek znoszenia immisji przekraczających przeciętną miarę.

Powodowie domagali się w niniejszej sprawie również odszkodowania odpowiadającego kosztom niezbędnym dla poprawy komfortu akustycznego nieruchomości. Należy zatem wskazać, że zgodnie z przepisem art. 136 § 3 ustawy Prawo ochrony środowiska, w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w art. 129 ust. 2, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki, nawet w przypadku braku obowiązku podjęcia działań w tym zakresie.

Bezspornym w niniejszej sprawie było, że w dniu 30 stycznia 2012 r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania dla lotniska P. - Ł. w P.. Obszar ograniczonego użytkowania podzielony został na dwie strefy - wewnętrzną i zewnętrzną, w zależności od odległości od lotniska P. - Ł. i poziomu natężenia hałasu w danej strefie, a nieruchomość objęta postępowaniem, stanowiąca działkę nr (...), została zakwalifikowana do strefy wewnętrznej.

W uchwale wprowadzono wymagania techniczne dotyczące budynków położonych w strefie wewnętrznej obszaru ograniczonego użytkowania w postaci: obowiązku zapewnienia właściwego klimatu akustycznego w budynkach z pomieszczeniami wymagającymi ochrony akustycznej poprzez stosowanie przegród budowlanych o odpowiedniej izolacyjności akustycznej. W uchwale wskazano, że przez odpowiednią izolacyjność akustyczną przegród budowlanych należy rozumieć izolacyjność akustyczną określoną zgodnie z Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej z uwzględnieniem poziomu hałasu powodowanego przez starty, lądowania, przeloty statków powietrznych, operacje naziemne i inne źródła hałasu związane z funkcjonowaniem lotniska, przy zapewnieniu wymaganej wymiany powietrza w pomieszczeniu, a także wymaganej izolacyjności cieplnej. Wskazano również, że przez właściwy klimat akustyczny w budynkach rozumie się poziom dźwięku zgodny z obowiązującymi Polskimi Normami w dziedzinie akustyki budowlanej. Oznacza to, że powodowie byli co do zasady uprawnieni do dochodzenia odszkodowania odpowiadającego kosztom rewitalizacji akustycznej budynku posadowionego na będącej ich własnością nieruchomości, przy założeniu, że budynek ten nie spełnia odpowiednim norm.

Sąd Okręgowy zauważył jednak, że zgodnie z przepisem art. 129 ust. 4 ustawy Prawo ochrony środowiska z roszczeniem odszkodowawczym „można wystąpić” w okresie dwóch lat od wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Cytowany przepis ustawy wprowadza termin zawity, niebędący terminem przedawnienia, którego upływ ma ten skutek, że roszczenie to wygasa (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2008 r., II CSK 216/2008). Terminowe zgłoszenie roszczenia odszkodowawczego obowiązanemu powoduje, że roszczenie nie wygasa, natomiast do zgłoszenia roszczenia nie jest niezbędnie konieczne jego dochodzenie przed sądem. Ponieważ jest to odszkodowawcze roszczenie majątkowe, co do którego zastosowanie znajduje art. 117 § 1 k.c. stwierdzić należy, że podlega ono przedawnieniu. Roszczenie przewidziane w art. 129 ust. 2 ustawy przedawnia się w terminie ogólnym z art. 118 k.c. (w rozpoznawanej sprawie wynoszącym 10 lat). Termin ten biegnie od chwili powstania roszczenia - to znaczy od dnia wprowadzenia ograniczeń korzystania z nieruchomości w drodze ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, od tego momentu bowiem roszczenie jest wymagalne i może być dochodzone od zobowiązanego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., II CSK 161/13).

Sąd Okręgowy wskazał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, że powodowie nie zgłosili pozwanemu roszczenia przed upływem terminu zawitego liczonego od daty wejścia w życie tego rozporządzenia. Zgłoszenia roszczenia, jak to wynika z pisma pełnomocnika powodów z dnia 25 lutego 2016 r., powodowie dokonali dopiero pozwem w niniejszej sprawie. Ten zaś złożony został do sądu w dniu 24 lutego 2014 r. i doręczony pozwanemu w dniu 28 kwietnia 2014 r. Doręczenie pozwu pozwanemu nastąpiło zatem już po upływie dwuletniego terminu zawitego. W razie, gdy nośnikiem tego oświadczenia jest pozew lub inne pisko procesowe, dla dochowania terminu, o którym mowa w art. 129 ust. 4 Prawa ochrony środowiska konieczne jest, aby przed jego upływem pozew lub to pismo zostały doręczone obowiązanemu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2015 r., II CSK 720/14).

Wystąpienie z roszczeniem nastąpiło po upływie terminu zawitego, co uzasadnia przyjęcie, że dochodzone pozwem roszczenia wygasły i nie mogą być skutecznie dochodzone przed sądem. Uzasadniało to zatem oddalenie powództwa. Upływ terminu zawitego do wystąpienia z roszczeniem sąd bierze bowiem pod uwagę z urzędu.

Nadto Sąd Okręgowy uznał, że brak jest w rozpoznawanej sprawie podstaw do nieuwzględnienia upływu terminu zawitego w oparciu o zasady współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Mając powyższe na uwadze wywiedzione powództwo w części w jakiej było podtrzymywane podlegało oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3. wyroku. Powodowie wystąpili do sądu z roszczeniami, które wygasły z uwagi na ich zgłoszenie po upływie przewidzianego ustawą terminu zawitego.

O poniesionych przez strony kosztach procesu, w punkcie 4. wyroku, Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. i art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., obciążając nimi w całości powodów jako przegrywających proces. Na koszty procesu poniesione przez pozwanego składały się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł (ustalone na podstawie § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu) i dwie opłaty sądowe od skarg na orzeczenia referendarza sądowego w łącznej kwocie 60 zł, tj. łącznie 3.677 zł, zasądzone od powodów na rzecz pozwanego. Brak było przy tym podstaw, by móc uznać, że względy słuszności przemawiają za nieobciążaniem powodów kosztami procesu jakie poniósł pozwany.

Mając jednak na uwadze względy, jakie legły u podstaw oddalenia powództwa, w punkcie 5. wyroku, Sąd Okręgowy obciążył nieuiszczonymi kosztami sądowymi Skarb Państwa na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, uznając, że zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony.

Apelację od powyższego wyroku złożyli powodowie, w pkt 3 w zakresie oddalającym powództwo na rzecz B. i P. G. (1) a także na rzecz K. J. oraz w pkt 4 w całości, wnosząc o zmianę wyroku i zasądzenie od pozwanego:

- na rzecz powodów B. G. (2) i P. G. (2) kwoty 40.516 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za utratę wartości nieruchomości oraz kwoty 39.484 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za koszty rewitalizacji budynku,

- na rzecz powódki K. J. kwoty 20.258 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za utratę wartości nieruchomości oraz kwoty 19.742 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za koszty rewitalizacji budynku,

a także o zasądzenie na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, ewentualnie uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, ewentualnie nieobciążanie powodów kosztami procesu za obie instancje na podstawie art. 102 k.p.c.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie jest zasadna.

Zasadniczym zarzutem powodów było naruszenie art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tj. Dz.U. z 2013r. poz 1232 ze zm.) poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że dochowanie 2-letniego terminu zawitego do wystąpienia z roszczeniami przewidzianymi przepisami art. 129 ust. 1-3 ww. ustawy, wymaga doręczenia osobie zobowiązanej zgłoszenia roszczenia przed upływem terminu zawitego, co odnosi się także do doręczenia takiej osobie pozwu złożonego w Sądzie. W konsekwencji powodowie zarzucali, że błędne jest ustalenie Sądu I instancji, że powodowie wystąpili z roszczeniami, które wygasły z uwagi na ich zgłoszenie po upływie przewidzianego ustawą 2 letniego terminu zawitego.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie ma podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 129 ust. 4 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska poprzez jego błędną wykładnię.

Zgodnie z przepisem art. 129 ust. 4 ustawy Prawo ochrony środowiska z roszczeniem odszkodowawczym, o którym mowa w ust. 1-3, można wystąpić w okresie 2 lat od dnia wejścia w życie rozporządzenia lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości.

W judykaturze Sądu Najwyższego wyjaśniono, że termin określony w art. 129 ust. 4 ustawy z 2001 r. jest terminem zawitym, a nie terminem przedawnienia i jest to termin wyznaczony dla zgłoszenia roszczeń wskazanych w art. 129 ust. 1-3 ustawy z 2001 r. obowiązanemu do ich realizacji, którego dochowanie warunkuje zachowanie tych roszczeń (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 października 2008 r., II CSK 216/08, niepubl.; z dnia 21 sierpnia 2013 r., II CSK 578/12, OSNC 2014, Nr 4, poz. 47; z dnia 4 grudnia 2013 r., II CSK 161/13, OSNC-ZD 2015, nr B, poz. 16). Odrębną kwestią jest przedawnienie tych roszczeń. Stanowią one roszczenia majątkowe, niemieszczące się w ramach odpowiedzialności deliktowej, w związku z czym stosuje się do nich termin przedawnienia wynikający z art. 118 k.c., biegnący od chwili ich powstania, tj. od dnia wprowadzenia ograniczeń korzystania z nieruchomości, gdyż wtedy stają się one wymagalne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 r., II CSK 161/13, OSNC-ZD 2015, nr B, poz. 16).

Dodać należy, że wystąpienie z roszczeniem stosownie do art. 129 ust. 4 ustawy z 2001 r. ma charakter czynności jednorazowej w odniesieniu do danego roszczenia - dokonanie tej czynności w terminie wskazanym w tym przepisie oznacza jego dochowanie i kończy jego bieg. Skutkiem tego jest zachowanie roszczenia przez uprawnionego, choćby na drodze sądowej dochodził on roszczenia w większym rozmiarze niż objęty wystąpieniem (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2013 r., II CSK 578/12, OSNC 2014, Nr 4, poz. 47) oraz choćby dochodził roszczenia nie w jednym, ale w kolejnych procesach.

Istotne jest ustalenie, kiedy następuje wystąpienie z roszczeniem, o którym mowa w art. 129 ust. 4 cyt. ustawy. Judykatura przyjmuje, że musi chodzić o zgłoszenie roszczenia obowiązanemu do jego zaspokojenia, np. wystąpienie do niego o wypłatę odszkodowania (wyroki Sądu Najwyższego dnia 10 października 2008 r., II CSK 216/08; z dnia 21 sierpnia 2013 r., II CSK 578/12, OSNC 2014, Nr 4, poz. 47; z dnia 4 grudnia 2013 r., II CSK 161/13; z dnia 2 października 2015r., II CSK 720/14). Chodzi tu o oświadczenie skierowane do obowiązanego, które - celem dochowania terminu określonego w art. 129 ust. 4 ustawy z 2001 r. - musi przed jego upływem do niego dojść w taki sposób, aby mógł się z nim zapoznać (art. 61 k.c.). W razie, gdy nośnikiem tego oświadczenia jest pozew lub inne pismo procesowe, dla dochowania terminu, o którym mowa w art. 129 ust. 4 ustawy z 2001 r., konieczne jest, aby przed jego upływem pozew lub to pismo zostały doręczone obowiązanemu, nie wystarcza zaś to, że przed tym upływem powództwo zostanie wytoczone lub pismo zostanie wniesione do sądu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2015r., II CSK 720/14).

Uwzględniając powyższe - zdaniem Sądu Apelacyjnego - Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że decydująca dla dochowania terminu określonego w art. 129 ust. 4 ww. ustawy jest chwila doręczenia stronie pozwanej pozwu, tj. dzień 28 kwietnia 2014 r. Zgłoszenia roszczenia powodowie dokonali bowiem dopiero pozwem w niniejszej sprawie. Skoro zaś przedmiotowa uchwała Sejmiku Województwa (...) z dnia 30 stycznia 2012r. weszła w życie w dniu 28 lutego 2012r., to doręczenie pozwu pozwanemu nastąpiło już po upływie dwuletniego terminu zawitego.

Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że wystąpienie z roszczeniem w rozumieniu art. 129 ust. 4 ww. ustawy to zgłoszenie roszczenia obowiązanemu do jego zaspokojenia, przy czym to oświadczenie musi dotrzeć do obowiązanego przed upływem dwuletniego terminu zawitego w taki sposób, aby mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 k.c.). W niniejszej sprawie, choć pozew został złożony do sądu przed upływem dwuletniego terminu zawitego, to jednak doręczono jego odpis pozwanemu już po upływie tego terminu (w dniu 28 kwietnia 2014 r.). W konsekwencji wystąpienie z roszczeniem w rozumieniu art. 129 ust. 4 ustawy nastąpiło po upływie terminu zawitego, co uzasadnia przyjęcie, że dochodzone pozwem roszczenia wygasły i nie mogą być skutecznie dochodzone przed sądem, a to z kolei uzasadniało oddalenie powództwa.

Sąd Apelacyjny nie znalazł także podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 5 k.c., bowiem brak jest w rozpoznawanej sprawie podstaw do nieuwzględnienia upływu terminu zawitego w oparciu o zasady współżycia społecznego. Aby móc uznać, że upływ terminu zawitego nie daje się pogodzić z zasadami współżycia społecznego, należałoby wykazać, że bezczynność powodów jest usprawiedliwiona wyjątkowymi okolicznościami, a w niniejszej sprawie takie wyjątkowe okoliczności nie zachodzą. Nie jest w tym zakresie wystarczające powoływanie się przez powodów wyłącznie na – w ich ocenie – niewielkie, bo 2-miesięczne, przekroczenie terminu zawitego. Nie było bowiem przeszkód, by powodowie przed upływem tego terminu zgłosili prawidłowo swoje roszczenia pozwanemu.

Chybione były także zarzuty naruszenia art. 2 i 45 Konstytucji RP oraz art. 6 E.K.P.Cz. już choćby z tego względu, że zasady prawa do sądu i rzetelnego procesu nie można utożsamiać ze stosowaniem wobec strony – w każdym przypadku – korzystnej dla niej wykładni przepisów prawnych, wbrew obowiązującej w tym zakresie aktualnej linii orzecznictwa Sądu Najwyższego.

W konsekwencji także pozostałe zarzuty wywiedzione w apelacji nie były zasadne, a Sąd Apelacyjny orzekł o jej oddaleniu, zgodnie z art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 108 k.p.c. oraz § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015r., poz. 1804 ze zm.), mając na uwadze, że apelacja powodów została oddalona w całości, dlatego Sąd Apelacyjny zasądził od powodów na rzecz pozwanego kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Brak było przy tym podstaw, by móc uznać, że względy słuszności przemawiają za nieobciążaniem powodów kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym jakie poniósł pozwany, na podstawie art. 102 k.p.c.

Małgorzata Gulczyńska Jacek Nowicki Elżbieta Fijałkowska