Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSA Bogdan Wysocki
Sędziowie:	SA Mariola Głowacka SA Mikołaj Tomaszewski (spr.)
Protokolant:	st.sekr.sąd. Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2014 r.

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy S.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...)

(...)

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 30 października 2013 r., sygn. akt I C 515/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów

zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Mikołaj Tomaszewski Bogdan Wysocki Mariola Głowacka

UZASADNIENIE

Powód Gmina S. wniósł pozew o ustalenie przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Oddział w P.. Po ostatecznym sprecyzowaniu żądania pozwu powód domagał się ustalenia, że stary przebieg drogi krajowej nr (...) o długości 12 km w granicach Gminy S. nie stał się drogą gminną w rozumieniu art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych z dnia 21 marca 1985 r. (Dz.U. 2007.19.115 j. t. z późn. zm. – dalej zwana „u.d.p.”), w tym ustalenia, że samorząd Gminy S. z dniem 1 stycznia 2013 r. nie przejął obowiązków zarządcy wymienionej drogi.

Wyrokiem z 30 października 2013r. Sąd Okręgowy w Poznaniu;

1. odmówił odrzucenia pozwu;

2. oddalił powództwo;

3. orzekł o kosztach procesu zasądzając od powoda na rzecz

pozwanego 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że przez obszar Gminy S. przebiegał ciąg drogi krajowej nr (...), która zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15 maja 2004 r. w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. nr 128, poz. 1334 ze zm.), wydanego na podstawie art. 4a ust. 1 u.d.p. została zaliczona do drogi ekspresowej, łączącej planowaną autostradę (...) na wysokości G. z B. i dalej P. i W.. Przez powodową Gminę przebiega odcinek drogi o długości 12 km, łączący P. z G.

Na podstawie prawomocnej decyzji Wojewody (...) nr (...) z dnia 6 czerwca 2008 r. o lokalizacji inwestycji polegającej na budowie obwodnicy wschodniej miasta P. w ciągu drogi krajowej nr (...) Generalna (...) przystąpiła do budowy nowej drogi ekspresowej na odcinku od Ł. (G.) do autostrady (...) w K. (P.).

Zasadnicza część inwestycji drogowej, w tym pas jezdni oraz podstawowa infrastruktura, została zakończona w pierwszej połowie (...) w związku z czym decyzjami z dnia 2 czerwca 2012 r. i 4 czerwca 2012 r. (...) Wojewódzki (...)w P. wydał na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji w zakresie dróg publicznych w zw. z art. 59 ust. 1 i 3 i art. 55 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawa budowlanego (Dz.U. z 2010 r., nr 243, poz. 1623 ze zm.) pozwolenie na użytkowanie dwóch jezdni drogi ekspresowej (...), w tym fragment przebiegający przez teren Gminy S.. W związku z niezakończeniem wszystkich robót budowlanych wykończeniowych organ administracyjny zobowiązał jednocześnie inwestora do wykonania w terminie do(...)r. robót budowlanych polegających na dokończeniu odwodnienia, obiektów inżynieryjnych, urządzeń telekomunikacyjnych, gazowych oraz urządzenia zieleni, a także wymienionych w decyzji z dnia (...) r. najazdów, ronda, urządzeń ochrony środowiska, ekranów akustycznych wraz z uporządkowaniem i właściwym zagospodarowaniem terenów przy węzłach. W kolejnych miesiącach (...) Wojewódzki (...)wydawał decyzje udzielające pozwolenia na użytkowanie kolejnych obiektów drogowych oraz związanych z ochroną środowiska: w dniu(...) zezwolił na użytkowanie miejsca obsługi podróżnych (...) i (...), w dniu (...) r. zezwolił na użytkowanie przejścia dla zwierząt nas (...) w km 14+910,00 oraz określił na 30 listopada 2012 r. termin ułożenia humusu oraz nasadzeń na obiekcie, w dniu 11.06.2012 r. zezwolił na użytkowanie wiaduktu drogowego nad drogą ekspresową (...) w km 14+256,01 w ciągu drogi gminnej J. P. i drogi gminnej J. P., w dniu 11.12.2012 r. zezwolił na użytkowanie wiaduktu ekologicznego nad drogą ekspresową (...) w km 13+400,00, w dniu 24.12.2012 r. zezwolił na użytkowanie wiaduktu drogowego nad drogą ekspresową (...) w km 4+666,68 w ciągu drogi powiatowej C.-Ł. i drogi powiatowej C.-Ł..

Od tego czasu strony pozostają w sporze co do charakteru dotychczasowej drogi krajowej nr (...) i co za tym idzie – podmiotu, który jest obowiązany sprawować zarząd drogą. Powód wystąpił z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia powództwa wytoczonego w niniejszej sprawie. Prawomocnym postanowieniem z dnia 1 lutego 2013 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu (w sprawie o sygn. akt I Co 5/13) udzielił zabezpieczenie poprzez unormowanie na czas postępowania praw i obowiązków stron nakazując Generalnej (...) działającej jako statio fisci Skarbu Państwa, w sezonie zimowym i letnim 2013 r. utrzymywanie nawierzchni drogi krajowej nr (...) o długości 12 km w granicach Gminy S., w tym chodników, drogowych obiektów inżynieryjnych, urządzeń zabezpieczających ruch i innych urządzeń związanych z wymienioną drogą.

Jednocześnie z inicjatywy Burmistrza Miasta i Gminy S. został wszczęty przed Naczelnym Sądem Administracyjnym spór kompetencyjny pomiędzy wnioskodawcą a Dyrektorem (...)w sprawie dotyczącej przedłużenia decyzji o umieszczeniu tablic reklamowych przy drodze nr (...) w S. oraz przy drodze nr (...) w miejscowości K.. Postanowieniem z dnia 16 lipca 2013 r. w sprawie o sygn. akt II GW 11/13 NSA wskazał Burmistrza Miasta i Gminy P. jako organ właściwy do rozpatrzenia sprawy, uznając, że z chwilą wydania decyzji o pozwoleniu na użytkowanie dwóch jezdni nowo wybudowanej drogi ekspresowej (...) z dnia 2 czerwca i 4 czerwca 2012 r. dotychczasowa droga krajowa nr (...) stała się drogą gminną i z mocy art. 10 ust. 5 przeszła na własność i pod zarząd Gminy S..

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy wskazał, że po ostatecznym sprecyzowaniu żądań pozwu powód Gmina S. domagał się ustalenia, że stary przebieg drogi krajowej nr (...) o długości 12 km w granicach Gminy S. nie stał się drogą gminną w rozumieniu art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych z dnia 21 marca 1985 r. (Dz.U. 2007.19.115 j.t. z późn. zm. – dalej zwana „u.d.p.”), w tym ustalenia, że samorząd Gminy S. z dniem 1 stycznia 2013 r. nie przejął obowiązków zarządcy wymienionej drogi. Nie może budzić wątpliwości, że tak sformułowane roszczenie zmierza w istocie do ustalenia, że powodowa Gmina nie stała się z chwilą oddania w użytkowanie drogi ekspresowej (...) z mocy prawa, na podstawie art. 10 ust. 5 u.p.d., właścicielem i zarządcą odcinka o długości 12 km dotychczasowej drogi krajowej nr (...). Nie ulega więc wątpliwości, że spór ten dotyczy kwestii istnienia bądź nieistnienia prawa własności, a zatem podstawę zgłoszonego roszczenia stanowi art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Nie może budzić wątpliwości, że powód legitymuje się interesem prawnym w ustaleniu, że stary przebieg drogi krajowej nr (...) o długości 12 km w granicach Gminy S. nie stał się drogą gminną w rozumieniu art. 10 ust. 5 u.d.p., w tym ustaleniu, że samorząd Gminy S. z dniem 1 stycznia 2013 r. nie przejął obowiązków zarządcy wymienionej drogi. Drogi gminne stanowią przedmiot własności gminy. Przekwalifikowanie następujące z mocy prawa oznacza po pierwsze powiększenie zasobu własności gminy (zwiększenie jej majątku), po drugie zaś - automatycznie wiąże się z powstaniem obciążeń w postaci konieczności wykonywania przez właściciela obowiązków zarządcy drogi. Tak więc regulacja zawarta w art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych ma dwoisty wpływ na majątek gminy.

Z jednej strony przewiduje dla gminy przysporzenie majątkowe, w postaci powiększenia jej własności o własność "starego" odcinka drogi. Z drugiej strony taka okoliczność powoduje konieczność ponoszenia wydatków na utrzymanie nowego przedmiotu własności. Właściciel nie ma przy tym wyboru zarówno co do możliwości samego nabycia własności, jak i co do tego, jakie koszty będzie ponosił na utrzymanie drogi, ponieważ w tym zakresie powinności zarządcy drogi są w poważnej mierze determinowane normatywnie. Nie ulega więc wątpliwości, że ewentualne nabycie przez powoda własności odcinka byłej drogi krajowej nr (...) może spowodować zwiększenie wydatków, co nie pozostanie bez wpływu na jego budżet. Z tego względu ustalenie kwestii, któremu podmiotowi przysługuje prawo własności i związany z nim obowiązek zarządzania drogą publiczną bez wątpienia ma wpływ na sferę praw podmiotowych powoda. Z drugiej strony ustalenie takie pozwoli definitywnie zakończy spór pomiędzy stronami, który aktualnie toczy się nie tylko w sferze prawa cywilnego, ale również administracyjnego.

Odnosząc się do zagadnienia, czy na powoda przeszło ex lege prawo własności przedmiotowego odcinka drogi krajowej nr (...) Sąd Okręgowy wskazał, że rozstrzygające znaczenie w tej mierze należało przypisać treści art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych, w brzmieniu nadanym mu przez art. 1 pkt 12 ustawy z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 200, poz. 1953 ), która to nowelizacja weszła w życie z dniem 8 lutego 2007 r. Wspomniany przepis stanowi, iż odcinek drogi, zastąpiony nowo wybudowanym odcinkiem drogi, z chwilą oddania go do użytkowania zostaje pozbawiony dotychczasowej kategorii i zaliczony do kategorii gminnej. W ocenie Sądu treść tego przepisu nie pozostawia wątpliwości i po spełnieniu wymienionych w nich przesłanek takich jak: wybudowanie nowego odcinka drogi, zastępującego poprzednio wybudowany i oddanie go do użytku, odcinek "dawnej" drogi uzyskuje - z mocy przepisu art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych - status drogi publicznej o kategorii drogi gminnej. Jak wynika bowiem z treści uzasadnienia rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 1933 z datą wpływu 22.08.2003 r.), nadanie przepisowi art. 10 ust. 5 omawianej ustawy aktualnego brzmienia wiązało się z dążeniem by zarządca drogi, który wybudował nowe odcinki dróg czy obwodnice, nie był zmuszony zarządzać dwoma, równolegle przebiegającymi odcinkami dróg. Wprowadzona nowelizacja związana też była z faktem, że po wybudowaniu nowych odcinków dróg (zwłaszcza obwodnic miejscowości) szereg istniejących poprzednio odcinków dróg, wymagało pozbawienia ich dotychczasowej kategorii i zaliczenia do nowej kategorii drogi a proces owego "pozbawiania" i "zaliczania" trwał niejednokrotnie zbyt długo. Przedstawione zatem wyżej motywy wprowadzonych zmian ustawodawczych jednoznacznie dowodzą, że celem wspomnianej nowelizacji było wprowadzenie zasady, by w sytuacji faktycznej takiej, jaka miała miejsce w rozpatrywanej sprawie, dokonanie zmiany kategorii dotychczasowej (dawnej) drogi następowało z mocy prawa. Z tego powodu słuszne jest stanowisko pozwanego, że przepis art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych ma charakter przepisu lex specialis, bowiem rozstrzyga o zmianie kategorii drogi publicznej w sposób całkowicie odmienny od ogólnych zasad przewidzianych ww. ustawą i niezależny od woli podmiotów zainteresowanych. Nie wymaga przy tym wydania odrębnego aktu normatywnego w tym przedmiocie, o którym wspomina wnioskodawca (por. postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2012-01-27, I OW 148/11; z 2012-09-11, II GW 8/12; z 2012-01-27, I OW 149/11; z 2012-01-27, I OW 149/11; z 2011-08-02, I OW 58/11; z 2011-08-02, I OW 52/11 i z 2005-12-08, I OW 203/05).

Nietrafiony okazał się zarzut powoda, który wywodził, iż nowa droga ekspresowa (...) nie została wybudowana zamiast drogi krajowej nr (...), lecz dodatkowo, obok tej drogi. Z tego też względu nie uległa zmianie zasadnicza funkcja starej drogi nr (...), która w dalszym ciągu stanowi główny szlak pomiędzy P. a G. i w związku z tym charakteryzuje się dużym natężeniem ruchu, nieadekwatnym do drogi gminnej. W związku z powyższym należy stwierdzić, że droga ekspresowa (...) stanowi tożsamy szlak komunikacyjny do byłej drogi krajowej nr (...), stanowiący połączenie pomiędzy autostradą (...) na wysokości G. a W. (przez B., G. i P.). Pozwany przedłożył dokumenty, z których jednoznacznie wynika, że inwestycja w postaci budowy wschodniej obwodnicy P., stanowiącej fragment drogi ekspresowej (...), zastępuje dotychczasowy drogą krajową nr (...) na odcinku od P. do G..

Jednocześnie nie można zgodzić się z zaproponowaną przez powoda interpretacją art. 10 ust. 5 u.d.p., według której oddanie do użytkowania nowej drogi publicznej następuje z chwilą wydania decyzji o pozwoleniu na jej użytkowanie, której przedmiotem jest zgodna na użytkowanie drogi publicznej. W treści tego przepisu wskazano bowiem, że skutki prawne w nim przewidziane następują z chwilą oddania do użytkowania nowo wybudowanego odcinka drogi. Oznacza to, że relewantny z punktu widzenia zastosowania normy wyrażonej w tym przepisie jest fakt faktycznego oddania do użytku drogi publicznej, przez co należy rozumieć dopuszczenie na niej ruchu kołowego. W niniejszej sprawie droga ekspresowa (...) na odcinku przebiegającym przez teren Gminy S. została dopuszczona do użytkowania na podstawie decyzji (...) Wojewódzkiego (...)z dnia (...)które zostały wydane na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji w zakresie dróg publicznych w zw. z art. 59 ust. 1 i 3 i art. 55 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawa budowlanego (Dz.U. z 2010 r., nr 243, poz. 1623 ze zm.). Z chwilą uprawomocnienia się powyższych decyzji bez wątpienia nowa droga została oddana do użytku, co z kolei skutkowało z mocy prawa przekwalifikowaniem drogi na drogę gminną i nabyciem jej własności ex lege przez powodową Gminę.

W tych warunkach, ponieważ w przedmiotowym stanie faktycznym został wybudowany nowy odcinek drogowy i został on oddany do użytku, co oznaczało, że spełnione zostały przesłanki zawarte w omawianym przepisie art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych, skutkowało to zmianą kategorii dawnej drogi krajowej oznaczonej nr (...), która z mocy prawa stała się aktualnie drogą gminną.

Powyższej oceny nie zmienia fakt, że droga krajowa nr (...) była wymieniona w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie ustalenie sieci autostrad, dróg ekspresowych oraz dróg o znaczeniu obronnym z dnia 29 września 2001 r. (Dz.U. nr 120, poz. 1283 ze zm.) jako droga o znaczeniu dla obronności kraju. Zważyć bowiem należy, że powyższe rozporządzenie utraciło moc w 2004 r. Po wtóre art. 10 ust. 5 u.d.p. ma charakter lex specialis wobec innych zapisów ww. ustawy, w tym co do trybu zmiany kategorii drogi a znaczenie obronne drogi gminnej (dawnej drogi krajowej nr (...)) nie powoduje, iż przepisu tego nie stosuje się. Wreszcie zważyć trzeba, że – jak wynika z treści art. 5 ust. 2 u.d.p. - minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw administracji publicznej, spraw wewnętrznych oraz Ministrem Obrony Narodowej, po zasięgnięciu opinii właściwych sejmików województw, a w miastach na prawach powiatu - opinii rad miast - w drodze rozporządzenia, zalicza drogi do kategorii dróg krajowych, mając na uwadze kryteria zaliczenia takie jak np. obronne znaczenie danej drogi. Powszechnie obowiązujące przepisy prawa nie przewidują natomiast zaliczenia drogi do kategorii drogi krajowej wyłącznie z uwagi na fakt, iż ma ona charakter obronny. Charakter obronny drogi jest tylko pewnym wyznacznikiem, determinującym potrzebę zaliczenia drogi np. do kategorii drogi wojewódzkiej. Na powyższe stanowisko pozostawała bez wpływu, podnoszona przez powoda, okoliczność, że droga nr (...) została rzekom ujęta w zarządzeniu właściwego ministra w sprawie określenia wykazu dróg o znaczeniu obronnym i z tego powodu nadal ma kategorię drogi krajowej. Wyjaśnić bowiem trzeba, że ww. zarządzenie zostało wydane na podstawie art. 4a ust. 2 ustawy o drogach publicznych, który stanowi jedynie, iż minister właściwy do spraw transportu w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej określi, w drodze zarządzenia, niepodlegającego ogłoszeniu, wykaz dróg o znaczeniu obronnym. Przepis art. 4a cytowanej ustawy nie może być jednak rozumiany w ten sposób, że skoro dana droga została ujęta w zarządzeniu wydanym na ww. podstawie prawnej, to tym samym droga ta jest aktualnie drogą krajową. Wspomniany przepis bowiem takiego skutku nie przewiduje. Ze względu na znaczenie obronne, zaliczenie drogi nr (...) do dróg krajowych mogłoby natomiast potencjalnie nastąpić, ale dopiero w przypadku zadecydowania o tym przez ministra właściwego do spraw transportu, w drodze rozporządzenia, o którym mowa w art. 5 ust. 2 ustawy o drogach publicznych. Przepis ten zawiera bowiem delegację ustawową dla ministra właściwego do spraw transportu do wydania rozporządzenia w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw administracji publicznej, spraw wewnętrznych oraz Ministrem Obrony Narodowej, po zasięgnięciu opinii właściwych sejmików województw a w miastach na prawach powiatu - opinii rad miast, w którym dokona zaliczenia dróg do kategorii dróg krajowych, mając na uwadze kryteria zaliczenia określone w ust. 1 art. 5, wśród których w pkt 7 wymienione zostały drogi o znaczeniu obronnym (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2011-08-02, I OW 58/11). Ponadto, jak wynika z treści uzasadnienia rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o drogach publicznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk nr 1933 z datą wpływu (...).08.2003 r.), nadanie przepisowi art. 10 ust. 5 omawianej ustawy aktualnego brzmienia wiązało się z dążeniem by zarządca drogi, który wybudował nowe odcinki dróg czy obwodnice, nie był zmuszony zarządzać dwoma, równolegle przebiegającymi odcinkami dróg. Wprowadzona nowelizacja związana też była z faktem, że po wybudowaniu nowych odcinków dróg (zwłaszcza obwodnic miejscowości) szereg istniejących poprzednio odcinków dróg, wymagało pozbawienia ich dotychczasowej kategorii i zaliczenia do nowej kategorii drogi a proces owego "pozbawiania" i "zaliczania" trwał niejednokrotnie zbyt długo.

Przedstawione zatem wyżej motywy wprowadzonych zmian ustawodawczych jednoznacznie dowodzą, że celem wspomnianej nowelizacji było wprowadzenie zasady, by w sytuacji faktycznej takiej, jaka miała miejsce w rozpatrywanej sprawie, dokonanie zmiany kategorii dotychczasowej (dawnej) drogi następowało z mocy prawa.

Powyższy wyrok punktach 2 i 3 zaskarżył apelacją powód, który zarzucając nieważność postępowania, naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci art. 227 kpc, 207 kpc, 217 kpc w zw. z art. 278 kpc, 328 § 2 kpc oraz błędne ustalenia faktyczne wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku we wskazanym zakresie, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku we wskazanym zakresie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie na ich podstawie orzekł o niezasadności powództwa.

Powyższe ustalenia Sąd Apelacyjny przyjmuje jako własne.

Zastrzeżenia można mieć jedynie do uzasadnienia rozstrzygnięcia z punktu 1 zaskarżonego wyroku, gdzie Sąd Okręgowy odnosząc się do zarzutu niedopuszczalności drogi sądowej rozpatrywał tę kwestię pod kątem istnienia interesu prawnego w dochodzonym pozwem ustaleniu, co jest nieporozumieniem.

W tej części wyrok nie został zaskarżony i wystarczające będzie zatem stwierdzenie, że Sąd Apelacyjny uznał, że dopuszczalność drogi sądowej w niniejszej sprawie wynika z faktu oparcia roszczeń powoda na zdarzeniach, które w relacjach między stronami wywołały skutki cywilne i zgłoszenia żądań zmierzających do realizacji roszczeń cywilnych, wynikających z przytoczonych zdarzeń.

Nie ma natomiast znaczenia fakt, że zdarzeniami tymi były akty administracyjne, skoro wywołały one skutki na gruncie prawa cywilnego (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r. III CZP 88/10).

Nie zachodzi w sprawie nieważność postępowania, której skarżący dopatruje się w pozbawieniu możliwości obrony swych praw w wyniku naruszenia przez Sąd Okręgowy zasady równości stron postępowania i oddalenia wszystkich wniosków dowodowych powódki, przy jednoczesnym dopuszczeniu i przeprowadzeniu dowodów powołanych przez pozwanego.

W judykaturze wyjaśniono, iż pozbawienie strony możności obrony jej praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c. ma miejsce w sytuacji, gdy na skutek wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, strona nie mogła i faktycznie nie brała udziału w całym postępowaniu lub jego istotnej części, gdy w postępowaniu sądowym całkowicie pozbawiono stronę, wbrew jej woli, możności podejmowania lub świadomego zaniechania czynności procesowych zmierzających do ochrony jej sfery prawnej, (por. wyrok SN z dnia 17 stycznia 2003 r., I CK 166/02, wyrok SN z dnia 17 października 2003 r., IV CK 76/02, wyrok SN z dnia 9 stycznia 2001 r., II CKN 1211/00, postanowienie SN z dnia 4 listopada 2010 r., IV CSK 181/10, postanowienie SN z dnia 6 maja 2003 r., I CZ 43/03).

W rozpoznawanej sprawie prawo powoda do obrony w tym znaczeniu nie zostało naruszone. W toku postępowania powód był reprezentowany przez adwokata, który brał udział w postępowaniu dowodowym.

Należy przy tym zwrócić uwagę, że oddalenie wniosków dowodowych, na co powoływał się powód , nie może stanowić przesłanki nieważności postępowania z powodu pozbawienia tej strony możności obrony swych praw (por. wyrok SN z dnia 23 lutego 2001 r., II CKN 395/00).

Nie zachodzi zarzucane w apelacji naruszenie art. 227 kpc, 207 kpc, 217 kpc w zw. z art. 278 kpc.

Wbrew twierdzeniom apelacji Sąd Okręgowy nie kierował się przy oddalaniu wniosków dowodowych kryterium ich pochodzenia od danej strony, tylko przydatnością do wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych.

Pominięciu uległy nieprzydatne dla sprawy wnioski dowodowe obu stron, a nie tylko powódki(por. pkt 3 postanowienia z 30.10.2013r. (k. 400).

Stanowisko Sądu Okręgowego było uzasadnione.

Zostały bowiem wyjaśnione wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności faktyczne.

Prowadzenie w sprawie powołanego w apelacji jako niesłusznie oddalonego dowodu z opinii biegłego na okoliczność stopnia natężenia ruchu drogowego na starym odcinku drogi krajowej nr (...) byłoby zbędne i powodowałoby przewlekłość postępowania oraz niepotrzebne koszty.

Akcentowy w apelacji poziom natężenia ruchu na obu wchodzących w grę odcinkach dróg jest dla sprawy indyferentny.

W świetle art. art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych nie ulega wątpliwości, że nowo wybudowany odcinek drogi ekspresowej (...) zastąpił - w rozumieniu tej ustawy - odcinek drogi krajowej nr (...) na terenie powodowej Gminy i generalnie na trasie P. –G..

Przepis art. 10 ust. 5 jest jasny i nie był uzasadniony wniosek apelującej o zadanie pytania prawnego Sądowi Najwyższemu.

W art. 10 ust. 5 chodzi o zastąpienie starego odcinka drogi w znaczeniu formalnym, wynikającym z obowiązujących przepisów określających m.in. procedurę dotyczącą lokalizacji nowo budowanych dróg, a nie w znaczeniu funkcjonalnym odwołującym się, najogólniej mówiąc, do zaprezentowanych w apelacji argumentów w postaci porównania natężenia ruchu na obu odcinkach dróg.

Tylko ubocznie należy w tej sytuacji wskazać, że droga krajowa nr (...) prowadzi z W. do G. jednym, nieprzerwanym szlakiem i przez pryzmat tej okoliczności należy odnosić się do argumentów eksponujących stopień natężenia ruchu na pewnych odcinkach tej drogi.

Kierowcy pojazdów nadjeżdżających do P. drogą krajową nr (...) z kierunku W. i kontynuujący podróż w kierunku G. niewątpliwie korzystają z nowo wybudowanego odcinka drogi (...).

Gdyby bowiem chcieli oni korzystać ze „starego” odcinka drogi krajowej nr (...), na trasie P. – G., to musieliby wjechać do centrum P., zamiast przejechać istniejącymi już w południowej i wschodniej części P. obwodnicami w standardzie autostrady i drogi ekspresowej.

Okoliczność, że dla części kierowców nadjeżdżających do P. z innych kierunków - lub też rozpoczynających podróż w samym P. - i udających się w kierunku G. i G., z różnych względów wygodniejsze jest skorzystanie ze starego odcinka drogi krajowej, nie może być w tej sytuacji miarodajna.

Gdyby przyjąć punkt widzenia apelującego, to drogę krajową nr (...) powinny tworzyć nawet nie połączone ze sobą odcinki dróg na trasie W. – G., na których występuje największe natężenie ruchu.

Niezasadny jest też zarzut naruszenia art. 328 § 2 kpc przez niewskazanie w uzasadnieniu wyroku, na podstawie jakich dowodów Sąd Okręgowy ustalił, że „droga ekspresowa nr (...) zastąpiła drogę krajową nr (...)”.

Sąd Okręgowy wskazał, że aktualny przebieg drogi krajowej nr (...) wynika ze znajdującej się w aktach ostatecznej decyzji Wojewody (...) z 6.06.2008r. o ustaleniu lokalizacji przedmiotowej inwestycji, wydanej na podstawie art. 2 ustawy z 10.04.2003r. o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (k. 209 i n. ) i po wydaniu w trybie art. 32 tej ustawy powołanych przez Sąd Okręgowy decyzji (...) Wojewódzkiego(...) z (...) (...) (...)i (...) (...) w przedmiocie pozwolenia na użytkowanie, nastąpił skutek określony w art. 10 ust. 5 w stosunku do starego odcinka drogi krajowej nr (...).

Taka decyzja lokalizacyjna wydawana jest na wniosek właściwego zarządcy drogi, w tym wypadku (...) Dyrektora (...)

Chybiony jest argument apelacji , że nowo wybudowana droga (...) nie zastąpiła dotychczasowego odcinka drogi krajowej nr (...), bowiem została wybudowana „obok tej drogi”.

Jest bowiem oczywiste, że art. 10 ust. 5 dotyczy tylko takich sytuacji i nie ma w ogóle zastosowania, gdy nowo wybudowany odcinek drogi biegnie tym samym szlakiem.

Wtedy w dalszym ciągu mamy do czynienia z jedną drogą i w ogóle nie wchodzi w grę uwłaszczenie gminy dotychczasową drogą krajową czy wojewódzką.

Nie było też potrzeby przedstawienia Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego co do zgodności art. 10 ust. 5 ustawy o drogach publicznych z Konstytucją.

Trybunał rozpatrywał już bowiem tę kwestię w innej sprawie, w której również chodziło o to, że art. 10 ust. 5 uwłaszcza gminy mieniem, z którego posiadaniem wiążą się wydatki na utrzymanie dróg w należytym stanie, odśnieżanie etc.

W wyroku z dnia 6 września 2005r. K 46/04 Trybunał Konstytucyjny stwierdził zgodność tego przepisu z ustawą zasadniczą i wszechstronnie odniósł się do zagadnienia, jaki wpływ ma omawiana regulacja na samodzielność finansową gmin.

W tym aspekcie, w jakim rzeczywiście konstytucyjność przedmiotowego przepisu wymagała zbadania przez Trybunał Konstytucyjny, zostało to już zatem dokonane.

Skarżący w nawiązaniu do tego orzeczenia podniósł w pozwie argument o zaistniałym w następnych latach zwiększeniu obciążeń finansowych gmin.

Nie daje to jednak w ocenie Sądu Apelacyjnego podstaw do stwierdzenia niekonstytucyjności art. 10 ust. 5 u.d.p.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu w instancji odwoławczej znajdowało oparcie w art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 391 § 1 kpc k.p.c. oraz § 2 ust. 1, § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z póź. zm.).

Mikołaj Tomaszewski Bogdan Wysocki Mariola Głowacka