Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 czerwca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Karol Ratajczak

Sędziowie: SA Mikołaj Tomaszewski

SA Bogusława Żuber (spr.)

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2018 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa L. O.

przeciwko Skarbowi Państwa- Dyrektorowi Aresztu Śledczego w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 30 sierpnia 2017 r. sygn. akt XII C 1512/16

oddala apelację.

Mikołaj Tomaszewski Karol Ratajczak Bogusława Żuber

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo (pkt 1) L. O. oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 240 złotych, tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2).

Powód dochodził zasądzenia na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Aresztu Śledczego w P. kwoty 100.000 zł z tytułu zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia orzeczenia do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanego kosztów procesu. Roszczenie wiązał z naruszeniem jego dóbr osobistych poprzez niedoręczenie mu przez pozwanego ćwiczeń do języka hiszpańskiego, a tym samym uniemożliwienie mu nauki w areszcie śledczym we własnym zakresie.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy uczynił następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

Powód L. O. przebywa w warunkach izolacji więziennej od 2008 r. W okresie od 24 maja 2016 r. do 10 czerwca 2016 r. oraz w okresie od 29 czerwca 2016 r. do 26 września 2016 r. był osadzony w Areszcie Śledczym w P..

Powód jest zaliczony do kategorii osadzonych tzw. niebezpiecznych. Znajduje wobec niego zastosowanie zarządzenie nr (...) Dyrektora Aresztu Śledczego w P. z dnia 30 czerwca 2015 r. w sprawie porządku wewnętrznego dla tymczasowo aresztowanych, skazanych i ukaranych w oddziale penitencjarnym I Aresztu Śledczego w P. i wyznaczonym oddziale dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu – w oddziale(...) Zgodnie z powyższym zarządzeniem korespondencja kierowana do osadzonego – w tym również polecona - może zawierać wyłącznie list lub dokumentację.

W Areszcie Śledczym w P. po wpłynięciu przesyłki funkcjonariusz działu ochrony w ramach wykonywania obowiązków dokonuje kontroli przedmiotów przekazywanych na teren jednostki, w tym również dostarczanej korespondencji, za pomocą urządzenia do prześwietlania bagaży. W przypadku stwierdzenia w korespondencji zawartości niezgodnej z obowiązującym porządkiem wewnętrznym, nie jest ona przyjmowana na teren jednostki penitencjarnej.

W dniu 2 czerwca 2016 r. do Aresztu Śledczego w P. wpłynęła przesyłką o numerze (...), adresowana do powoda, zawierająca niedozwolony przedmiot, która została przekazana pracownikowi urzędu pocztowego w celu zwrócenia do nadawcy.

W dniu 10 czerwca 2016 r. powód złożył do Centralnego Zarządu Służby Więziennej skargę, wskazując, że jego kolega A. S. wysłał mu list polecony na adres Aresztu Śledczego w P.. Powód zaznaczył, że list ten dotarł do aresztu w dniu 3 czerwca 2016 r. oraz że administracja aresztu nie dostarczyła mu tego listu.

Na skutek tej skargi wszczęto postępowanie wyjaśniające i pismem z dnia 27 czerwca 2016 r. Dyrektor Aresztu Śledczego w P. wyjaśnił powodowi, że w czerwcu wpłynęły do aresztu cztery przesyłki adresowane do powoda. Przesyłki, które wpłynęły 2 czerwca 2016 r. o nr (...) oraz 14 czerwca 2016 r. o nr (...) zawierały niedozwolone przedmioty i zostały przekazane pracownikowi urzędu pocztowego w celu zwrócenia do nadawcy. Z kolei przesyłki adresowane do powoda, które wpłynęły 13 czerwca 2016 r. o nr (...) oraz 14 czerwca 2016 r. o nr (...) zostały przekazane pracownikowi urzędu pocztowego, z uwagi na to, że powód przebywał wówczas w Areszcie Śledczym W.-M..

Pismem z 29 września 2016 r. Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w P., po rozpoznaniu skargi powoda na sposób rozpoznania przez Dyrektora Aresztu Śledczego w P. skargi z 10 czerwca 2016 r., poinformował L. O., że powodem nieprzyjęcia adresowanej do niego przesyłki listowej była zawartość niezgodna z obowiązującym w jednostce porządkiem wewnętrznym (ćwiczenia do języka hiszpańskiego).

Pismem z 19 grudnia 2016 r. powód złożył skargę wskazując, że nie może posiadać w celi książek do nauki języka hiszpańskiego, ponieważ administracja aresztu uznaje je za zakazane i szczególnie niebezpieczne.

Pismem z 19 stycznia 2017 r. pozwany wyjaśnił powodowi, że powodem nieprzyjęcia przesyłki listowej była zawartość niezgodna z obowiązującym w jednostce porządkiem wewnętrznym (książka). Pozwany poinformował powoda, że może zwrócić się on do dyrektora jednostki penitencjarnej z prośbą o udzielenie zgody na pozyskanie przedmiotów, w tym także książki do języka hiszpańskiego. L. O. został także poinstruowany, że w momencie uzyskania zgody, może on otrzymać wnioskowane przedmioty w formie paczki.

W piśmie z 24 maja 2016 r. powód zwrócił się do Dyrektora Aresztu Śledczego w P. o wyrażenie zgody na przysłanie powodowi przez członków jego rodziny przesyłki listowej z ćwiczeniami do języka hiszpańskiego. Pismo powoda z 24 maja 2016 r. nie zostało zarejestrowane w rejestrze próśb.

Powód nie zgłaszał wychowawcy żadnych wniosków, uwag ani skarg związanych z jego nauką języka hiszpańskiego.

Sąd I instancji rozpatrywał żądanie powoda na podstawie art. 417 § 1 k.c., art. 448 k.c. oraz art. 23 k.c. i art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Podkreślił, że powód nie sprecyzował, z naruszeniem jakiego dobra osobistego wiąże swoje roszczenie, wywodząc je z bezprawnego, w jego ocenie, działania pozwanego polegającego na niedoręczeniu mu ćwiczeń do języka hiszpańskiego.

Przywołując treść art. 8 a § 1 oraz art. 73 § 1 i 2 Kodeksu karnego wykonawczego, a także postanowień rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 2 października 2012 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności a także ww. zarządzenia nr (...) Dyrektora Aresztu Śledczego w P., Sąd I instancji doszedł do przekonania, że działanie pozwanego, polegające na niedoręczeniu powodowi przesyłki zawierającej ćwiczenia do języka hiszpańskiego nie nosi znamion bezprawności. Przeciwnie, pozwany nie przyjmując na teren jednostki przedmiotowej przesyłki, adresowanej do powoda zaliczonego do kategorii osadzonych niebezpiecznych, zareagował zdaniem Sądu prawidłowo. Skoro bowiem przesyłka nie stanowiła ani listu ani dokumentacji, tym samym pozwany zgodnie z ww. przepisami przekazał przedmiotową przesyłkę pracownikowi poczty celem dokonania zwrotu do nadawcy. W ocenie Sądu Okręgowego prawidłowość działań pozwanego potwierdza także okoliczność, że skargi powoda na niedoręczenie przesyłki nie zostały uwzględnione.

Nadto Sąd Okręgowy uwzględnił, że pozwany wskazał powodowi, w jaki sposób może on otrzymać ćwiczenia do nauki języka hiszpańskiego (tj. w myśl art. 113a § 4 k.k.w.).

Zdaniem Sądu I instancji powód nie wykazał zatem, jakoby pozwany uniemożliwiał mu naukę języka hiszpańskiego we własnym zakresie. Pozwany zakwestionował jedynie, zgodnie z przepisami obowiązującymi powoda, sposób, w jaki powód miał zamiar wejść w posiadanie ćwiczeń do języka hiszpańskiego oraz wyjaśnił powodowi, jaka jest prawidłowa procedura umożliwiająca mu ich otrzymanie. Tym samym nie jest możliwe w ocenie Sądu przypisanie pozwanemu bezprawności działania w powyższej kwestii. W konsekwencji Sąd stwierdził, że skoro działania pozwanego nie były bezprawne, wykluczone jest powstanie z tego tytułu jakiejkolwiek szkody po stronie powoda. Powód nie wykazał tym samym, aby jakiekolwiek z jego dóbr osobistych doznało uszczerbku.

Sąd Okręgowy odnotował, że powód pismem z 24 maja 2016 r. zwrócił się do pozwanego o wyrażenie zgody na otrzymanie ćwiczeń do języka hiszpańskiego. Pismo to nie zostało jednak zarejestrowane w rejestrze próśb, a nadto powód nie zgłaszał wychowawcy jakichkolwiek problemów w zakresie nauki przez niego języka hiszpańskiego. Zdaniem Sądu powyższe także dowodzi, że powód nie zabiegał o otrzymanie zgody administracji pozwanego na otrzymanie paczki zawierającej przedmiotowe ćwiczenia - gdyby bowiem jego prośba pozostała bez odpowiedzi, powód niewątpliwie ponowiłby ją lub powiadomił wychowawcę o przeszkodach w nauce.

Wobec powyższego, z uwagi na brak wykazania bezprawności działania pozwanego oraz brak naruszenia poprzez jego działania jakiegokolwiek dobra osobistego powoda, w ocenie Sądu I instancji żądanie zasądzenia zadośćuczynienia było niezasadne. Tym samym, Sąd oddalił powództwo i orzekł jak w punkcie 1 zaskarżonego wyroku.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Wyrok zaskarżył powód w całości, wnosząc o jego zmianę i zasądzenie kwoty 100.000 zł z tytułu zadośćuczynienia za „doznane straty niematerialne”. Apelujący powielił w wywiedzionym środku odwoławczym argumentację zawartą w pozwie.

Uznając apelację za niezasadną Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Sąd odwoławczy w całości podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy i na podstawie art. 382 k.p.c. czyni je własnymi. Na aprobatę zasługują również wnioski i ustalenia prawne Sądu I Instancji.

Apelujący nie zgodził się z orzeczeniem Sądu I instancji, wskazując, że administracja Aresztu Śledczego w P. nie przekazała mu listu zawierającego książkę z ćwiczeniami do nauki j. hiszpańskiego błędnie uznając, że przedmiot ten był niebezpieczny i zakazany w rozumieniu przepisów wewnętrznych aresztu.

Nie można zgodzić się z zarzutem apelującego, że nieprzekazywanie powodowi przesyłek ze wskazaną zawartością nie miało racjonalnego uzasadnienia. Sąd I instancji w sposób szczegółowy wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, na jakiej podstawie nie można było uznać, że działania administracji aresztu były bezprawne. Kwestię przekazywania listów i paczek skazanym, którzy przebywają w oddziałach dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu normują bowiem prawidłowo zastosowane przez Sąd I instancji przepisy – zarówno Kodeksu karnego wykonawczego, rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 października 2012 r. w sprawie czynności administracyjnych związanych z wykonywaniem tymczasowego aresztowania oraz kar i środków przymusu skutkujących pozbawieniem wolności oraz dokumentowania tych czynności, jak i przepisy wewnętrzne, tj. zarządzenie nr (...) Dyrektora Aresztu Śledczego w P. z dnia 30 czerwca 2015 r. w sprawie porządku wewnętrznego dla tymczasowo aresztowanych, skazanych i ukaranych w oddziale penitencjarnym I Aresztu Śledczego w P. i wyznaczonym oddziale dla osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne albo poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa aresztu – w oddziale (...) Bez znaczenia pozostaje zatem okoliczność wskazywana przez apelującego co do wcześniejszego przekazywania mu przesyłek listowych z podobnymi materiałami do nauki, skoro w czerwcu 2016 r. obowiązywały już przepisy wewnętrzne zaostrzające kwestię kontroli korespondencji i ograniczające dozwoloną jej zawartość do listów i dokumentacji, czego sam apelujący nie kwestionuje.

Nie można przy tym uznać działań administracji Aresztu Śledczego w P. za formę nękania powoda. Należy bowiem wskazać, że zgodnie z art. 102 pkt 5 k.k.w. skazany ma prawo m.in. do kształcenia i samokształcenia oraz wykonywania twórczości własnej, a za zgodą dyrektora zakładu karnego do wytwarzania i zbywania wykonanych przedmiotów. Jak ustalił Sąd I instancji – których to ustaleń apelujący również nie kwestionował – powód miał zapewnione prawo do nauki języków obcych z wykorzystaniem materiałów dostępnych w bibliotece jednostki penitencjarnej. Powyższe stanowi dowód tego, że w areszcie stosuje się wymogi przewidziane m.in. w art. 135 k.k.w., zgodnie z którym w zakładach karnych stwarza się skazanym warunki odpowiedniego spędzania czasu wolnego; w każdym zakładzie karnym prowadzi się wypożyczalnię książek i prasy dla skazanych oraz stwarza możliwość korzystania z urządzeń audiowizualnych w świetlicach i w celach mieszkalnych, przy czym korzystanie z tych urządzeń przez skazanego nie może zakłócać ustalonego porządku w zakładzie. Co więcej, powód został pouczony o trybie, w jakim może uzyskać zgodę dyrektora jednostki na otrzymanie paczki z książką. Okoliczność, iż powód nie dochodził, w jaki sposób procedowano nad wystosowanym przez niego wnioskiem w tym przedmiocie wskazuje, co trafnie podkreślił Sąd I instancji, że nie był on zainteresowany otrzymaniem wymaganej zgody.

Nie można tracić bowiem z pola widzenia okoliczności, że ewentualne udostepnienie osadzonym urządzeń i materiałów do nauki, podlega każdorazowej ocenie dyrektora jednostki zgodnie z wymogami zawartymi w przepisie art. 110a § 2 k.k.w., z którego wynika, że zezwolenie na posiadanie w celi sprzętu audiowizualnego, komputerowego oraz innych przedmiotów, w tym także podnoszących estetykę pomieszczenia lub będących wyrazem kulturalnych zainteresowań skazanego, może być wydane przez dyrektora jednostki, jeżeli posiadanie tych przedmiotów nie narusza zasad porządku i bezpieczeństwa obowiązujących w zakładzie karnym.

Należy jednak wskazać, że nawet gdyby dyrektor Aresztu Śledczego w P. odmówił wyrażenia zgody na przekazanie powodowi paczki z żądaną zawartością, to w sprawie o naruszenie dóbr osobistych sąd nie mógłby oceniać czy dyrektor jednostki, działał w sposób bezprawny (wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2012 r., sygn. akt IV CSK 276/11, OSNC 2012/9/1070). Do oceny tej uprawniony jest bowiem sędzia lub sąd penitencjarny - w razie odwołania się osadzonego od decyzji dyrektora - lub podjęcia działania z urzędu. Dopuszczenie badania tych kwestii przez sąd w sprawie o naruszenie dóbr osobistych osadzonego, oznaczałoby nie tylko dopuszczenie dwutorowości postępowania sądowego w zakresie nadzoru nad wykonywaniem kary pozbawienia wolności, lecz także prowadziłoby do pozbawienia znaczenia przyjętego przez ustawodawcę trybu postępowania i oddziaływania sędziego i sądu penitencjarnego na skazanego osadzonego w zakładzie karnym. Gdyby skazany (w rozpoznawanej sprawie: osadzony), pozbawiony przez dyrektora zakładu karnego (aresztu śledczego) pewnych uprawnień przewidzianych w kodeksie karnym wykonawczym, mógł bez zaskarżenia takiej decyzji w trybie przewidzianym w tym kodeksie skutecznie dochodzić ochrony bezpośrednio przed sądem cywilnym w procesie o naruszenie dóbr osobistych, to przewidziany i uregulowany w kodeksie karnym wykonawczym tryb postępowania penitencjarnego nie tylko nie mógłby spełniać funkcji zakładanych przez ustawodawcę, lecz w istocie straciłby rację bytu.

Ponieważ powód domaga się zadośćuczynienia, koniecznym było także rozważenie czy pozbawienie go dostępu do książki z ćwiczeniami do nauki j. hiszpańskiego stanowiło nękanie. Z podanych wyżej względów nie mogły jednak doprowadzić do uwzględnienia powództwa argumenty, że niegdyś w Areszcie Śledczym w P. obowiązywały przepisy wewnętrzne, zgodnie z którymi osadzonym mogły być przekazywane przesyłki listowe zawierające książki, skoro przepisy obowiązujące w okresie kontroli listów adresowanych do powoda (czerwiec 2016 r.) stanowiły o dopuszczalności jedynie listów i dokumentacji. Wobec tego zwrot przesyłek zawierających ww. książkę nadawcy nie stanowił działania bezprawnego ani formy nękania powoda.

Orzeczenie Sądu I instancji, jako prawidłowe, nie podlegało zatem zmianie również w zaskarżonej części co do kosztów postępowania.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako nieuzasadnioną na podstawie art. 385 k.p.c.

Mikołaj Tomaszewski Karol Ratajczak Bogusława Żuber