Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Elżbieta Fijałkowska

Sędziowie: SA Jacek Nowicki

SA Mikołaj Tomaszewski (spr.)

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Sylwia Woźniak

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2016 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa P. T.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 8 października 2015 r. sygn. akt XVIII C 973/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, że przyznaje od Skarbu

Państwa - Sądu Okręgowego w Poznaniu radcy prawnemu W. M. kwotę 8.856 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu;

II.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

III.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu

Państwa kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Jacek Nowicki SSA Elżbieta Fijałkowska SSA Mikołaj Tomaszewski

UZASADNIENIE

Pozwem skierowanym przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa, reprezentowanemu przez Prezesa (...), powód P. T. wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 80.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty.

Powód podniósł, że domaga się od pozwanego kwoty 80.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia z uwagi na doznanie długotrwałego naruszenia jego dóbr osobistych.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prezesa Sądu Rejonowego (...), zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 11 marca 2015 roku Sąd Apelacyjny w Poznaniu uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania, znosząc postępowanie przed Sądem Okręgowym.

Sąd drugiej instancji uznał, iż oddalenie - w czasie postępowania przed sądem pierwszej instancji – wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu pozbawiło powoda możności obrony jego praw.

Wyrokiem z dnia 8 października 2015 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił powództwo (pkt 1), zasądzając od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu na rzecz r. pr. W. M. kwoty: 3.600,00 zł plus należny podatek VAT oraz 2.700,00 zł plus należny podatek VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (pkt 2) oraz nie obciążył powoda kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej (pkt 3).

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i wnioski prawne:

Powód P. T. odbywa karę(...) lat pozbawienia wolności orzeczoną wobec niego w sprawie o sygn. akt II K 452/09 przez Sąd Rejonowy w Obornikach. Następnie do wykonania wobec powoda pozostanie kara pozbawienia wolności na podstawie wyroku łącznego z dnia 18 stycznia 2011 roku. Sądu Okręgowego w Poznaniu, sygn. akt III K 187/10 w wymiarze (...)

Postanowieniem z dnia 26 listopada 2008 roku wydanym w sprawie o sygn. akt: Ds. 1196/08 Prokurator Prokuratury Rejonowej w (...)przedstawił P. T. zarzuty z: art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii, z art. 282 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., art. 282 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., z art. 191 § 1 k.k., art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w zw. z art. 12 k.k. oraz z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 282 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., zaś postanowieniem z dnia 28 listopada 2008 roku Prokurator Prokuratury Rejonowej w Obornikach zdecydował o wyłączeniu z akt śledztwa materiały przeciwko P. T. w zakresie zarzucanych mu czynów popełnionych w stosunku do M. K. i o zarejestrowaniu ich w repertorium pod sygn. akt: Ds. 1215/08.

Postanowieniem z dnia 27 listopada 2008 roku Sąd Rejonowy w (...) zastosował wobec powoda w sprawie o sygn. akt: Ds. 1196/08 środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania na okres trzech miesięcy, tj. od dnia 25 listopada 2008 roku do dnia 25 lutego 2009 roku, sygn. akt: II Kp 97/08.

Następnie postanowieniem z dnia 19 lutego 2009 roku zamknięto śledztwo w sprawie o sygn. akt: Ds. 1215/018, a w dniu 26 lutego 2009 roku wniesiono przeciwko P. T. akt oskarżenia w tej sprawie. Z kolei w sprawie toczącej się pod sygn. akt: Ds. 1196/08 skierowano przeciwko powodowi akt oskarżenia z dnia 16 lutego 2009 roku.

W sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Szamotułach pod sygn. akt: II K 101/09 (Ds. 1215/08) odbyły się następujące terminy rozprawy: w dniu 29 kwietnia 2009 roku, w dniu 3 czerwca 2009 roku, w dniu 13 lipca 2009 roku, w dniu 15 października 2009 roku (odwołany został termin w dniu 3 września 2009 roku w związku z pismem obrońcy oskarżonego P. T.), w dniu 30 listopada 2009 roku (przy czym na tym terminie nie stawił się obrońca oskarżonego), w dniu 14 stycznia 2010 roku, w dniu 24 lutego 2010 roku, w dniu 25 marca 2010 roku (przy czym na tym terminie nie stawił się wezwany świadek).

Następnie w sprawie tej doszło do wyznaczenia osoby Sędziego Sprawozdawcy w miejsce SSR (...) – SSR (...) w związku z czym od dnia 29 czerwca 2010 roku rozprawa odroczona prowadzona była od początku. Odbyły się kolejne terminy rozprawy: w dniu 15 września 2010 roku, w dniu 23 listopada 2010 roku, w dniu 17 lutego 2011 roku, w dniu 14 kwietnia 2011 roku, w dniu 14 czerwca 2011 roku, w dniu 25 października 2011 roku (zniesiono termin rozprawy w dniu 20 września 2011 roku), w dniu 13 grudnia 2011 roku, w dniu 31 stycznia 2012 roku (zniesiono termin rozprawy w dniu 20 grudnia 2011 roku) oraz w dniu 1 marca 2012 roku, na którym to terminie zamknięto przewód sądowy. Termin publikacji orzeczenia w tej sprawie wyznaczono na dzień 8 marca 2012 roku, na terminie tym wznowiono przewód sądowy celem pouczenia o zmianie kwalifikacji prawnej i rozprawę wyznaczono na dzień 27 marca 2012 roku. Termin publikacji orzeczenia wyznaczono na dzień 28 marca 2012 roku.

Wyrokiem z dnia 28 marca 2012 roku uznano powoda P. T. winnym zarzucanych mu czynów i wymierzono mu karę łączną (...) pozbawienia wolności.

Wyrokiem z dnia 19 października 2012 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu utrzymał zaskarżony przez P. T. wyrok, uznając jego apelację za oczywiście bezzasadną, sygn. akt: IV Ka 797/12.

W toku tej sprawy powód pozostawał tymczasowo aresztowany do sprawy pod sygn. akt: II K 76/09, prowadzonej przez Sąd Rejonowy w (...)powód przebywał w Areszcie Śledczym w S., a następnie od dnia 24 stycznia 2011 roku wdrożono do wykonania wobec niego karę orzeczoną wyrokiem z dnia 10 grudnia 2009 roku, sygn. akt II K 452/09.

Wyrokiem łącznym z dnia 9 maja 2013 roku Sąd Okręgowy w Poznaniu połączył wobec P. T. kary orzeczone prawomocnymi wyrokami wydanymi przez Sąd Rejonowy w (...)w sprawie o sygn. akt: II K 452/09 w dniu 10 grudnia 2009 roku i Sąd Rejonowy w Szamotułach w sprawie o sygn. akt: II K 101/09 w dniu 28 marca 2012 roku i wymierzył mu karę łączną (...) lat pozbawienia wolności, na poczet której zaliczył okres kary odbytej w sprawie o sygn. akt: II K 452/09 Sądu Rejonowego w Obornikach od dnia 23 października 2010 roku i nadal, sygn. akt: III K 63/13.

W tak ustalonym stanie faktycznym, po przeprowadzeniu oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. W jego ocenie powód nie wykazał w świetle art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c., aby dobra osobiste mu przynależne zostały przez pozwanego naruszone w toku prowadzonej przeciwko powodowi sprawy karnej o sygn. akt: II K 101/09.

Zdaniem Sądu Okręgowego prawo do rozpoznania sprawy bez zbędnej, nieuzasadnionej zwłoki (w rozsądnym terminie) nie jest dobrem osobistym, jak również nie stanowi naruszenia dóbr osobistych przewlekłość postępowania ani tym bardziej długotrwałość postępowania. Jest ono jedynie uprawnieniem, przyznanym jednostce w związku z funkcjonowaniem w określonej sferze życia społecznego.

W odniesieniu do okoliczności faktycznych sprawy Sąd Okręgowy uznał, że ok. 4-letni okres postępowania karnego toczącego się przed Sądem Rejonowym w Szamotułach pod sygn. akt II K 101/09 nie skutkuje naruszeniem przez powoda dóbr osobistych takich jak zdrowie, wolność, godność osobista i cześć bądź dobre imię. Niezasadny okazał się bowiem zarzut zbyt długiego trwania procesu. Na żadnym etapie sprawa nie została pozostawiona bez biegu, a czas trwania postępowania wynikał z okoliczności obiektywnych (w tym ze względu na wnioski dowodowe powoda). Powód nie był tymczasowo aresztowany w tej sprawie. Nie zasługiwał również na uwzględnienie zarzut zmiany składu sędziowskiego. Nie jest bowiem możliwe takie zorganizowanie sprawy, by wykluczyć możliwość zmiany składu z uwagi np. na chorobę lub inną usprawiedliwioną nieobecność sędziego, zaś zasada bezpośredniości w postępowaniu karnym ma priorytet nad zasadą koncentracji materiału dowodowego i szybkości postępowania.

Powód nie wykazał zatem bezprawności zachowania pozwanego.

Postępowanie karne, które - w ocenie powoda - toczyło się przewlekle zostało zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym powoda na karę bezwzględną pozbawienia wolności. Nie sposób też uznać, aby stanowił naruszenie tego dobra dyskomfort wynikający z konieczności stawiania się na kolejne rozprawy, czy też stres stanowiący konsekwencję faktu pozostawania pod zarzutem popełnienia czynu zabronionego w toczącym się postępowaniu karnym. Dolegliwości, jakich doznaje osoba oskarżona, wiążące się z samym faktem prowadzenia wobec niej postępowania sądowego, nie są tożsame z naruszeniem jej dóbr osobistych.

Nie można więc uznać, iż powód wykazał zaistnienie krzywdy w sferze swoich dóbr osobistych, warunkującej cywilnoprawną odpowiedzialność odszkodowawczą strony pozwanej.

Mając powyższe okoliczności na uwadze, powództwo P. T. oddalono.

Sąd Okręgowy uznał jednak, iż z uwagi na trudną sytuację materialną powoda, można skorzystać względem niego z dobrodziejstwa, przewidzianego w art. 102 k.p.c., co wyraża się nie obciążaniem powoda kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej, które to koszty powód powinien byłby ponieść na mocy art. 98 § 1 k.p.c.

O kosztach pełnomocnika powoda ustanowionego z urzędu orzeczono na podstawie § 6 pkt 6 oraz § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Wyrok apelacją w zakresie pkt. 1 i 2 zaskarżył powód, zarzucając naruszenie:

1.  art. 24 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że dobra osobiste powoda nie zostały naruszone w sposób bezprawny,

2.  § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, poprzez bezpodstawne zaniżenie wysokości kosztów zastępstwa procesowego na rzecz pełnomocnika z urzędu w postępowaniu apelacyjnym o sygn. akt: I ACa 1176/14,

3.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, w szczególności poprzez zgromadzenie materiału dowodowego w sposób minimalistyczny, wskutek bezpodstawnego oddalenia wniosków dowodowych powoda zawartych w piśmie z dnia 24 września 2015 roku, a także wniosków zgłoszonych na rozprawie w dniu 24 września 2015 roku,

4.  art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie ustaleń faktycznych na podstawie niekompletnego materiału dowodowego, zgromadzonego w sposób sprzeczny z zasadami prawa procesowego,

5.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez nie zawarcie w uzasadnieniu orzeczenia oceny wiarygodności i mocy dowodowej dowodu z przesłuchania strony.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę pkt. 1 orzeczenia Sądu I instancji poprzez zasądzenie od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Szamotułach na rzecz P. T. kwoty 80.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia oraz zmianę pkt 2 orzeczenia Sądu I instancji poprzez zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej na rzecz pełnomocnika z urzędu powoda w wysokości 8.856,00 zł, na które to składają się koszty zastępstwa procesowego przed Sądem Apelacyjnym w Poznaniu w wysokości 3.600,00 zł (I ACa 1176/14), jako, że pełnomocnik z urzędu nie prowadził sprawy w I instancji (§ 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu) oraz koszty zastępstwa procesowego przed Sądem Okręgowym w Poznaniu w wysokości 3.600,00 zł (XII C 1173/15), powiększone o podatek VAT i jednocześnie jako pełnomocnik powoda oświadczam, że koszty te nie zostały zapłacone całości lub w części, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, z pozostawieniem temu Sądowi orzeczenia o kosztach procesu.

Powód złożył również wniosek o zasądzenie na rzecz pełnomocnika z urzędu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Pozwany, reprezentowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, w odpowiedzi na apelację wniósł o jej odrzucenie w zakresie, w jakim apelujący zaskarża pkt 2 w zakresie zasądzonych kwot 3.600,00 zł i 2.700,00 zł powiększonych o wartość podatku VAT, a w razie nie uwzględnienia tego wniosku – o oddalenie apelacji w całości lub odpowiedniej części oraz zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługiwała na częściowe uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne, poczynione przez Sąd Okręgowy i przyjmuje je jako własne. Podkreślić należy, że powód nie zakwestionował tych ustaleń w zarzutach apelacyjnych, wskazując jedynie, że zostały one ocenione na podstawie niepełnego materiału dowodowego.

Sformułowany w tym kontekście zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c okazał się chybiony. Wbrew stanowisku skarżącego Sąd I instancji dokonał oceny dowodu z zeznań powoda na stronie (...) uzasadnienia wyroku, uznając te zeznania za wiarygodne. Podkreślił jednak, że nie wniosły one do sprawy niczego nowego ponad to, co wynikało w sposób jednoznaczny i oczywisty z dokumentów, składających się na akta sprawy karnej.

Nie sposób również uznać, by w sprawie doszło do zarzucanego w apelacji naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie wniosków dowodowych, zawartych w piśmie powoda z dnia 24 września 2015 roku, a także wniosków zgłoszonych na rozprawie w dniu 24 września 2015 roku. Podkreślić należy, że stosownie do treści art. 162 k.p.c. strony mogą w toku posiedzenia, a jeżeli nie były obecne, na najbliższym posiedzeniu, zwrócić uwagę sądu na uchybienia przepisom postępowania, wnosząc o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Stronie, która zastrzeżenia nie zgłosiła, nie przysługuje prawo powoływania się na takie uchybienia w dalszym toku postępowania, chyba że chodzi o przepisy postępowania, których naruszenie sąd powinien wziąć pod rozwagę z urzędu, albo że strona uprawdopodobni, iż nie zgłosiła zastrzeżeń bez swojej winy. Wskazany przepis przewiduje swoistą prekluzję zarzutów dotyczących niektórych naruszeń prawa procesowego. W judykaturze podnosi się jednomyślnie, że celem regulacji zawartej w art. 162 k.p.c. jest zapobieganie nielojalności procesowej, przez zobligowanie stron do zwracania na bieżąco uwagi sądu na wszelkie uchybienia procesowe w celu ich niezwłocznego wyeliminowania i niedopuszczenie do celowego tolerowania przez strony takich uchybień z zamiarem późniejszego wykorzystania ich w środkach odwoławczych (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 grudnia 2008 r., I ACa 890/08, LEX nr 518065). Prekluzja przewidziana w art. 162 k.p.c. obejmuje swym zakresem wszystkie uchybienia procesowe, w tym również te dotyczące postępowania dowodowego. Zatem przepis art. 162 k.p.c. dotyczy także postanowień oddalających wnioski dowodowe (zob.m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, sygn. akt: IV CSK 185/09, MP 2009 nr 20, (...); wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 8 października 2014 r., I ACa 407/14, LEX nr 1554753; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 września 2012 roku, sygn. akt: I ACa 625/12, LEX nr 1237407).

W niniejszej sprawie na rozprawie w dniu 24 września 2015 roku pełnomocnik powoda zgłosił wprawdzie takie zastrzeżenie, jednakże nie było ono – w ocenie Sądu Apelacyjnego – należycie umotywowane. Z treści art. 162 k.p.c. wynika wprost, że strona ma zwrócić uwagę sądowi na uchybienie przepisom postępowania. Oznacza to, że nie jest wystarczające zwrócenie się do sądu o zaprotokołowanie, że strona zgłasza i wnosi o wpisanie zastrzeżenia do protokołu. Zastrzeżenie będzie skuteczne, jeżeli strona wskaże przepisy, które sąd, jej zdaniem, naruszył (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2013 roku, sygn. akt: V CSK 544/12, LEX nr 1438426). Nie budzi przy tym wątpliwości, że jeżeli strona jest w procesie reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, zastrzeżenie złożone przez niego do protokołu w trybie art. 162 k.p.c. jest skuteczne wówczas, gdy wskazuje, jakie przepisy postępowania zostały naruszone (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2006 r. V CSK 237/06 - nie publ.). W konsekwencji takie zastrzeżenie nie jest skuteczne, gdy nie zawiera wyczerpującego przytoczenia naruszonych przepisów postępowania i nie spełnia tym samym celu umożliwienia sądowi usunięcia skutków naruszenia przepisów postępowania (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 lipca 2013 roku, sygn. akt: V ACa 187/13, LEX nr 1342262).

Zastrzeżenie zgłoszone do protokołu rozprawy z dnia 24 września 2015 roku w związku z oddaleniem przez Sąd Okręgowy dowodu z książeczki zdrowia oraz dowodu z opinii biegłego nie wskazuje przepisów postępowania, które zostały naruszone. Tym samym zgłoszone zastrzeżenie nie było skuteczne.

Powód nie może zatem skutecznie powoływać się w środku odwoławczym na zarzucane uchybienie.

Nie sposób też w tych okolicznościach przyjąć, by powód wykazał zaistnienie szkody w postaci uszczerbku na zdrowiu , a ubocznie zauważyć też należy, że twierdzenia takie pojawiły się dopiero w toku ponownego rozpoznania sprawy.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy został przez Sąd Okręgowy wszechstronnie przeanalizowany, oceniony zgodnie z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego materiał dowodowy, a w każdym razie skarżący nie wykazał, by tak ujęte kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały przez Sąd ten naruszone, prowadząc do ustaleń niezgodnych z materiałem dowodowym.

Niezależnie od powyższego podzielić należy w pełni stanowisko Sądu Okręgowego, iż nie doszło do przewlekłości postępowania karnego, toczącego się pod sygnaturą akt: II K 101/09. Wniosku takiego nie można przyjąć jedynie na podstawie analizy długości postępowania, albowiem o przewlekłości postępowania można mówić jedynie wtedy, gdy postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla jej rozstrzygnięcia (art. 2 ust. 1 z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki). Sąd Okręgowy w uzasadnieniu kwestionowanego rozstrzygnięcia w sposób szczegółowy opisał czynności, jakie były podejmowane przez Sąd Rejonowy w (...) wyjaśniając jednocześnie, jakie miały one znaczenie dla wyjaśnienia istoty sprawy.

Wskazać w szczególności należy, że w sprawie nie było okresów bezczynności Sądu. Rozprawy wyznaczane były regularnie. Przeprowadzone również zostało postępowanie dowodowe. Część rozpraw została zniesiona z uwagi na niestawiennictwo świadka czy też obrońcy powoda, co jednak nie może być uznane za przejaw opieszałości w wykonywaniu czynności sądowych.

Trafnie również argumentował Sąd I instancji, że zmiana składu sędziowskiego i w konsekwencji ponowne prowadzenie postępowania nie może być traktowana jako argument przemawiający za przyjęciem przewlekłości postępowania karnego , skoro zapewniało to realizację zasady niezmienności składu, która oznacza, że orzeczenie może być wydane tylko przez ten sam skład orzekający, który uczestniczył w całym postępowaniu przeznaczonym do rozpoznania danej sprawy.

W niniejszej sprawie SSR (...) przebywała na długotrwałym zwolnieniu lekarskim, zatem konieczna była, w tym także ze względu na sprawność postępowania, zmiana sędziego referenta, by proces mógł być kontynuowany(k. 317v. akt karnych).

W orzecznictwie podkreśla się, że nie można oczekiwać, iż sprawy będą rozstrzygane natychmiast po ich wpływie, bo ani nie jest to możliwe ze względów organizacyjnych, ani też ze względu na konieczność zapoznania się składu orzekającego ze sprawą - zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę ilość spraw, które sędzia rozpoznaje w tym samym czasie (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13 maja 2014 roku, sygn. akt: II S 2/14, KZS 2014/6/82).

W tych okolicznościach sformułowany przez skarżącego zarzut naruszenia art. 24 § 1 k.c. uznać należy za chybiony. Powód nie wykazał bowiem w toku postępowania, by działanie pozwanego Skarbu Państwa było bezprawne, na co wskazywał już Sąd Okręgowy.

Na uwzględnienie zasługiwał natomiast zarzut dotyczący naruszenia kosztów postępowania. Pełnomocnik powoda został ustanowiony postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 1 sierpnia 2014 roku, już po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy. Na tym etapie postępowania, przed Sądem I instancji nie działał on jako pełnomocnik powoda, zatem występując w postępowaniu apelacyjnym po raz pierwszy nabył uprawnienia do uzyskania 100% stawki, zgodnie z treścią § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 2, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., przyznając od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu radcy prawnemu W. M. kwotę 8.856,00 zł brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – pkt I wyroku Sądu Apelacyjnego. Na kwotę tę składały się: 3.600,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za I instancję oraz 3.600,00 zł – za II instancję, tj. łącznie 7.200,00 zł + należny podatek VAT (1.656,00 zł).

W pozostałym zakresie apelacja powoda podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. – pkt 2 wyroku Sądu Apelacyjnego.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c., art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 roku o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz. U. Nr 169, poz. 1417 ze zm.) i § 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu z dnia 28 września 2002 roku (tekst jednolity z dnia 25 lutego 2013 roku, Dz.U. z 2013 r. poz. 461) – pkt III wyroku Sądu Apelacyjnego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie było podstaw do tego, by również w postępowaniu apelacyjnym zastosować dobrodziejstwo z art. 102 k.p.c. Skarżący przed Sądem I instancji nie poniósł kosztów postępowania z uwagi na powyższą regulację, co jednak nie oznacza, iż przesłanki uzasadniające zastosowanie tego przepisu zachodzą obecnie. Koszty zastępstwa procesowego są częścią kosztów procesu, konsekwencją czego jest możliwość w szczególnie uzasadnionych wypadkach zastosowania dyspozycji art. 102 k.p.c. Ten ostatni przepis znajduje zastosowanie w sytuacji, gdy istnieją przewidziane przepisami o zwrocie kosztów procesu podstawy do ich zasądzenia, a sąd uwzględniając szczególne okoliczności sprawy uznaje za zasadne odstąpienie od obciążania nimi strony. Przepis art. 102 k.p.c. nie może być rozszerzająco wykładany i wyklucza uogólnienie. W szczególności brak jest podstaw do przyjęcia, że sama trudna sytuacja majątkowa osoby przegrywającej sprawę stanowić będzie podstawę do zastosowania dyrektywy zawartej w art. 102 k.p.c. Przeciwko takiemu poglądowi przemawia też treść art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 z późn. zm.) zgodnie z którym zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Natomiast strona przed wniesieniem środka zaskarżenia obowiązana jest wszechstronnie rozważyć, czy przysługuje jej dochodzone roszczenie oraz od kogo może żądać jego zaspokojenia i w jakiej wysokości.

SSA Jacek Nowicki SSA Elżbieta Fijałkowska SSA Mikołaj Tomaszewski