Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2020 r.

Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Jerzy Geisler

Sędziowie: Piotr Górecki (spr.)

Małgorzata Gulczyńska

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2020 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. w upadłości likwidacyjnej

przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P., Związek (...) w M.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 9 kwietnia 2019 r. sygn. akt IX GC 398/18

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)  oddala powództwo,

2)  zasądza od powoda na rzecz pozwanych po 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

II.  zasądza od powoda na rzecz każdego z pozwanych 9.873 zł tytułem zwrotu kosztów

w postępowaniu apelacyjnym.

Piotr Górecki Jerzy Geisler Małgorzata Gulczyńska

Sygn. akt IA Ga 193/19

UZASADNIENIE

Powód Syndyk Masy Upadłości (...) sp. z o. o. w upadłości likwidacyjnej w B. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) sp. z o.o. w P. oraz Związku (...) w M. kwoty 116.448,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 11 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty, przy uwzględnieniu, że od 1 stycznia 2016r., są to odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podniósł, że w dniu 10 lipca 2014 r. (...) sp. z o.o. zawarło z pozwanym (...) sp. z o.o. umowę o roboty budowlane, na podstawie której, jako podwykonawca, miał realizować roboty zlecone przez Związek (...). W związku z wykonaniem prac wystawił pozwanemu dwie faktury o nr (...) z dnia 5 lutego 2015 r. na kwotę 55.765,83 zł i nr (...) z dnia 26 czerwca 2015 r. na kwotę 241.628,96 zł. Pismem z dnia 21 kwietnia 2015 r. pozwany (...) sp. z o.o. wezwał (...) sp. z o.o. do zapłaty kwoty 179.330,40 zł tytułem kary umownej, naliczonej na podstawie § 10 pkt 1 lit. a) i lit. c) umowy. Z kolei w piśmie z dnia 24 kwietnia 2015 r. pozwany ten złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności z tytułu kary umownej, z wierzytelnością w kwocie 55.765,83 zł, przysługującą (...) Przedsiębiorstwu (...) na podstawie faktury nr (...) Oświadczeniem z dnia 27 lipca 2015 r. pozwany (...) sp. z o.o. dokonał potrącenia pozostałej części kary umownej w wysokości 123.564,57 zł, z wierzytelnością (...) sp. z o. o. z tytułu faktury nr (...).

Powód wskazał, że pozwany (...) sp. z o.o. obciążył (...) sp. z o.o. jednocześnie karą umowną za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy, jak i karą za odstąpienie od umowy z winy wymienionego przedsiębiorstwa. Powód wskazał, że taka kumulacja kar umownych jest niedopuszczalna. Wyjaśnił też, iż pozwem w niniejszej sprawie dochodzi jedynie równowartości kwoty, odpowiadającej karze umownej z tytułu odstąpienia od umowy, które zdaniem powoda było bezzasadne, gdyż opóźnienie w wykonaniu umowy, spowodowane było okolicznościami, za które nie ponosi on odpowiedzialności.

Pozwany Związek (...) w M. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów postępowania według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko pozwany Związek (...) zakwestionował swoją solidarną odpowiedzialność za roszczenie objęte pozwem. Odnosząc się do przedłożonego przez powoda protokołu z negocjacji z dnia 3 lipca 2014 r. pozwany ad. 2 podkreślił, iż w żaden sposób nie wynika z jego treści, aby posiadał wiedzę co do zawarcia umowy z podwykonawcą lub aby zaakceptował podwykonawcę.

Pozwany (...) sp. z o.o. w P. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podniósł, iż w pozwie powód potwierdził zaistnienie opóźnienia w realizacji umowy i brak realizacji w dodatkowo wyznaczonym terminie jednakże twierdził, że nie ponosił winy za opóźnienia. Zdaniem pozwanego powoływanie się na rzekome braki płatności ze strony powoda, jako przyczynę realizacji umowy jest chybione i wbrew twierdzeniom powoda świadczy o działaniu, za które ponosi on odpowiedzialność.

Sąd Okręgowy w (...)wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2019 r.:

1) zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 116.448,30 zł wraz z następującymi odsetkami:

a) od pozwanego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. ustawowymi odsetkami od kwoty 116.448,30 zł od dnia 11 sierpnia 2015r. do dnia 31 grudnia 2015r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

b) od pozwanego Związek (...) w M. ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 116.448,30 zł od dnia 1 marca 2017 r. do dnia zapłaty

2) w pozostałym zakresie oddalił powództwo w stosunku do pozwanego Związek (...) w M.,

3) kosztami postępowania obciążył w całości pozwanych solidarnie i z tego tytułu zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwotę 11.240 zł (sygn. akt IX GC 398/18). Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Pozwany (...) sp. z o.o. pełnił w 2014 r. rolę Lidera Konsorcjum (...), które zawarło ze Związkiem (...), jako inwestorem umowę, dotyczącą wykonania zadania inwestycyjnego pod nazwą „(...) Parku Krajobrazowego P. i okolic - Etap II Kontrakt II - gmina (...), Kontrakt IV gmina P.”.

W dniu 10 lipca 2014 r. (...) sp. z o.o. zawarło ze spółką (...) umowę nr (...), której przedmiotem było wykonanie elementu wymienionego wyżej zadania inwestycyjnego na terenie miejscowości L. (...) – Gmina P. zadanie 1.1. W § 4 powyższej umowy uzgodniono, że (...) Przedsiębiorstwo (...) rozpocznie wykonywanie prac w dniu 14 lipca 2014 r., a roboty te zostaną zakończone do dnia 30 października 2014 r. Z kolei w § 5 ust. 1 umowy wskazano, że (...) Sp. z o.o. zapłaci (...) sp. z o.o. łączne szacunkowe wynagrodzenie w wysokości 776.322 zł netto. W § 5 ust. 2 podano, że szacunkowa wartość przedmiotu umowy wynosi 776.322 zł netto.

Podwykonawca miał obowiązek na bieżąco przedkładać prośbę o zatwierdzenie obmiaru robót dla robót zanikających oraz comiesięcznie do dnia 28 każdego miesiąca obmiar zrealizowanych robót w danym miesiącu rozliczeniowym oraz prawo wystawiać miesięczne częściowe faktury VAT na podstawie zatwierdzonego i podpisanego przez Kierownika Budowy Wykonawcy protokołu odbioru częściowego robót. Rozliczenie końcowe przedmiotu umowy nastąpić miało na podstawie faktury końcowej za zakończony i odebrany przez wykonawcę i właściwe służby zamawiającego przedmiot umowy. Wynagrodzenie miało być płatne w terminie 60 dni (pierwsza faktura), 45 dni – kolejne faktury licząc od dnia otrzymania przez wykonawcę prawidłowo wystawionej przez podwykonawcę faktury (§ 6). W § 10 pkt 1 a) umowy uzgodniono, że (...) sp. z o.o. zapłaci (...) sp. z o. o. karę umowną za opóźnienie w wykonaniu przedmiotu umowy w wysokości 0,18 % wynagrodzenia netto za każdy dzień opóźnienia. Z kolei w § 10 pkt 1 c) przewidziano karę umowną za odstąpienie od umowy przez (...) Sp. z o. o. z przyczyn za które ponosi odpowiedzialność (...) sp. z o.o. w wysokości 15 % wynagrodzenia netto (z wyłączeniem siły wyższej).

(...) sp. z o. o. zostało zaakceptowane przez inwestora – Związek (...) jako podwykonawca robót.

Umowa została zmieniona trzema aneksami, w tym między innymi aneksem nr (...) z dnia 27 października 2014 r. przedłużono termin wykonania prac do dnia 31 grudnia 2014r. Z kolei w dniu 30 grudnia 2014 r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy, w którym dokonały przedłużenia terminu wykonania robót do dnia 28 lutego 2015 r.

Do dnia 28 lutego 2015 r. (...) sp. z o.o. wykonało tylko część robót zleconych przez pozwanego ad. . W dniu 10 marca 2015 r. (...) sp. z o.o. wezwał (...) sp. z o.o. do niezwłocznego podjęcia czynności w celu wykonania robót zgodnie z umową podwykonawstwa, wyznaczając termin do zakończenia realizacji prac na dzień 25 marca 2015 r.

Pismem z dnia 14 kwietnia 2015 r. pozwany (...) sp. z o.o. złożył oświadczenie o odstąpieniu ze skutkiem natychmiastowym na podstawie art. 491 § 1 k.c. od w/w umowy z dnia 10 lipca 2014 r.

Z kolei w dniu 5 lutego 2015 r. (...) Przedsiębiorstwo (...) obciążyło (...) sp. z o.o. fakturą nr (...) na kwotę 55.765,83 zł z tytułu realizacji umowy z dnia 10 lipca 2014 r. W treści faktury oznaczono termin zapłaty na dzień 22 marca 2015 r.

W dniu 17 czerwca 2015 r. pozwany (...) sp. z o.o. i (...) Przedsiębiorstwo (...) sporządziły protokół przerobowy (...), w którym dokonały inwentaryzacji prac zrealizowanych przez podwykonawcę. W protokole wskazano, że wartość wykonanych robót wyniosła 196.446,31 zł netto. W oparciu o powyższy protokół (...) sp. z o.o. obciążyło pozwanego (...) sp. z o.o. fakturą nr (...) na kwotę 241.628,96 brutto (196.446,31 zł netto) zł z tytułu realizacji umowy z dnia 10 lipca 2014 r. W treści faktury oznaczono termin zapłaty na dzień 10 sierpnia 2015 r. W dniu 21 kwietnia 2015 r. (...) Sp. z o.o. wezwał (...) sp. z o.o. do zapłaty w terminie do dnia 23 kwietnia 2015r. kwoty 179.330,40 zł tytułem kary umownej wymierzonej w oparciu o treść § 10 pkt 1 lit. a) i lit. c) umowy.

Z kolei w dniu 24 kwietnia 2015 r. pozwany (...) Sp. z o.o. oświadczył, że potrąca wierzytelność z tytułu kary umownej w kwocie 179.330,40 zł z wierzytelnością przysługującą (...) sp. z o.o. na podstawie faktury VAT nr (...) na kwotę 55.765,83 zł. Pozwany wskazał, że na skutek potrącenia do zapłaty pozostała kwota 123.564,57 zł.

W dniu 27 lipca 2015 r. (...) sp. z o.o. złożył kolejne oświadczenie o potrąceniu swojej wierzytelności z tytułu kar umownych w kwocie 123.564,57 zł, z wierzytelnością przysługującą (...) Przedsiębiorstwu (...) na podstawie faktury VAT nr (...) na kwotę 171.628,96 zł. Pozwany wskazał, że na skutek potrącenia do zapłaty na rzecz podwykonawcy pozostała kwota 48.064,39 zł.

W dniu 5 października 2015 r. Sąd Rejonowy w (...) w sprawie sygn. akt XV GU 129/15 ogłosił upadłość (...) sp. z o.o. obejmującą likwidację majątku upadłego. W dniu 27 października 2016 r. syndykiem masy upadłości tego przedsiębiorstwa ustanowiono R. M..

W dniu 20 lutego 2017 r. powód wezwał Związek (...) do zapłaty w terminie do dnia 28 lutego 2017r. kwoty 297.394,79 zł, tytułem należności za wykonane roboty, wynikające z faktur nr (...). W odpowiedzi na wezwanie Związek (...) w piśmie z dnia 4 marca 2017 r. odmówił zapłaty żądanej kwoty.

Wyrokiem z dnia 9 października 2017 r. Sąd Rejonowy w (...) w sprawie sygn. akt VIII GC 2151/17 zasądził od pozwanych na rzecz powoda kwotę 62.882,10 zł, objętą w/w potrąceniem.

W dniu 24 sierpnia 2018 r. pozwana spółka (...) złożyła powodowi oświadczenie o potrąceniu, w którym do potrącenia przedstawił swoją wierzytelność o zapłatę kary umownej w kwocie 116.448,30 zł i wierzytelności powoda, wynikające z faktur VAT nr (...) z dnia 5 lutego 2015r. na kwotę 55.765,83 zł oraz (...) z dnia 26 czerwca 2015r. na kwotę 297.394,79 zł. Jednocześnie pozwany (...) oświadczył, iż wskutek dokonanego potrącenia wierzytelność wynikająca z faktury VAT nr (...) w kwocie 55.765,83 zł podlega umorzeniu w całości, natomiast wierzytelność wynikająca z faktury (...) podlega umorzeniu do wysokości 180.946,49 zł.

W ocenie Sądu I instancji przyjąć należy, że roszczenie o zapłatę kary umownej na wypadek zwłoki nie przysługuje, jeżeli strona odstąpiła od umowy wzajemnej i naliczyła z tego tytułu karę umowną. Kara umowna za opóźnienie w wykonaniu zobowiązania dotyczy w istocie sytuacji, gdy dłużnik nienależycie wykonał swoje zobowiązanie w zakresie dotyczącym terminu jego realizacji. Pierwsza z wymienionych kar dotyczy zatem sytuacji nienależytego wykonania zobowiązania, a druga jest rekompensatą dla wierzyciela za szkodę związaną z brakiem realizacji zobowiązania. W konsekwencji należy przyjąć – zdanie m sądu I instancji - że nie jest możliwe, aby jednocześnie ziściły się przesłanki uzasadniające naliczenie obu rodzajów kar, gdyż wzajemnie się one wykluczają. W związku z powyższym Sąd Okręgowy przyjął, iż pozwany (...) sp. z o.o. nie był uprawniony do naliczenia (...) sp. z o.o. kary za zwłokę w realizacji umowy w wysokości 62.882,10 zł. Prawidłowo i skutecznie została natomiast naliczona kara umowna za odstąpienie od umowy w wysokości 15 % wynagrodzenia netto tj. 116.448,30 zł.

Zdaniem Sądu Okręgowego w (...) zaoferowany przez powoda materiał dowodowy był wystarczający dla uznania, iż pozwany Związek (...) wiedział o wykonywaniu przez powoda prac jako podwykonawcy, ich zakresie oraz wynagrodzeniu (art. 647 ¹ § 1 k.c.). W konsekwencji sąd ten uznał, że pozwany inwestor ponosi solidarną odpowiedzialność z wykonawcą względem powoda za zobowiązanie dotyczące wynagrodzenia za wykonane roboty. Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy w oparciu o art. 647 k.c. i 647 ¹ § 5 k.c. orzekł jak w pkt 1 wyroku, zasądzając od pozwanych na rzecz powoda solidarnie kwotę 116.448,30 zł.

Apelacje od powyższego wyroku w całości wnieśli obaj pozwani. Pozwany Związek (...) podniósł następujące zarzuty odwoławcze:

1) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 647 ¹ k.c. polegające na:

a) dowolnej i jednostronnej ocenie zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego skutkujących:

i. ustaleniem okoliczności dających podstawę do przypisania pozwanemu inwestorowi odpowiedzialność solidarną w sytuacji, w której nie zostały spełnione przesłanki wskazane w art. 647 ¹ k.c.,

ii. jednostronnym przyjęciem stanowiska Powoda i pominięciem całokształtu okoliczności sprawy, w szczególności braku wiedzy pozwanego inwestora o zawarciu umowy podwykonawczej i braku zgody na akceptację podwykonawcy;

b) nieuwzględnieniu całokształtu okoliczności mogących mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia o braku odpowiedzialności solidarnej pozwanego inwestora, a w konsekwencji jego braku biernej legitymacji procesowej,

c) dowolną ocenę przeprowadzonego postępowania dowodowego w zakresie zeznań świadka A. R. oraz treści dokumentu prywatnego (Protokół z negocjacji) i w konsekwencji dokonanie błędnych ustaleń faktycznych wskutek błędnego wnioskowania co do wskazanego zakresu postępowania dowodowego prowadzące do przypisania pozwanemu odpowiedzialności solidarnej pomimo niespełnienia przesłanek wynikających z art. 647 ¹ k.c., w sytuacji w której pozwany inwestor od samego początku kwestionował możliwość przypisania mu odpowiedzialności solidarnej na podstawie tego dokumentu, powód nie przedstawił innych dowodów na poparcie swego stanowiska w zakresie rzekomej odpowiedzialności solidarnej oraz Sąd przypisując inwestorowi odpowiedzialność solidarną w oparciu o błędne ustalenia faktyczne wyrokował w oparciu o treść zeznań świadka A. R., który przyznał, iż Protokół z negocjacji jest dokumentem prywatnym pozwanego (...) sp. z o.o. oraz że nie jest w stanie wskazać kto, kiedy i w jakich okolicznościach rzekomo poinformował inwestora o wyborze podwykonawcy;

d) „uznaniu za całkowicie wiarygodne i kompletne zeznań świadka A. R. (…)”;

e) „braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego w postaci oświadczeń pozwanego inwestora zawartych w jego odpowiedziach (z dnia 16 lutego 2017 r. oraz z dnia 4 marca 2017 r.) na wezwanie do zapłaty z dnia 27 stycznia 2017 r. (…) poprzez uznanie, iż Pozwany (…) „przed procesem nie kwestionował w sposób jednoznaczny swojej odpowiedzialności w stosunku do powoda” (…)”;

2) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. oraz z art. 6 k.c. polegające na przypisaniu:

a) pozwanemu inwestorowi „solidarnej odpowiedzialności w sytuacji, w której wbrew ciążącemu na powodzie ciężarowi dowodowemu w tym zakresie, nie udowodnił on okoliczności dających podstawę do przypisania (…) odpowiedzialności (…),”

b) „ingerencji Sądu I instancji w zakres postępowania dowodowego i wyręczenie powoda poprzez przejęcie inicjatywy dowodowej (…)”,

3) naruszenie art. 231 k.p.c. w zw. z art. 647 ¹ k.c. polegające na nieuzasadnionym przyjęciu domniemania faktycznego, iż z faktu sporządzenia dokumentu wewnętrznego Pozwanego (...) sp. z o.o. (Protokół z negocjacji) można wyprowadzić wniosek, iż Pozwany inwestor wiedział o wyborze podwykonawcy (Powoda) i wyraził zgodę na zawarcie umowy podwykonawczej, a w konsekwencji, iż istnieją podstawy do przypisania mu na tej podstawie odpowiedzialności solidarnej;

4) naruszenie art. 321 § 1 k.p.c. polegające na zasądzeniu ponad żądanie pozwu poprzez zasądzenie solidarnie od Pozwanych na rzecz Powoda kwoty 116.448,30 zł w sytuacji, w której w petitum Pozwu (pkt 2) Powód złożył wniosek o zasądzenie na jego rzecz od Pozwanych solidarnie kwoty 11.648,30 zł.

W oparciu o powyższe zarzuty pozwany wniósł o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego inwestora kosztów postępowania w I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

2) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego inwestora kosztów postępowania w II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie

3) zmianę zaskarżonego wyroku w stosunku do pozwanego inwestora pkt. 1 oraz pkt 1 oraz ppkt. 1b zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda - zgodnie z roszczeniem pozwu - kwoty 11.648,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tej kwoty liczonymi od dnia 1 marca 2017 r. do dnia zapłaty;

4) zasądzenie od powoda na rzecz skarżącego kosztów postępowania w II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Z kolei pozwany podwykonawca (...) sp. z o.o. podniósł następujące zarzuty odwoławcze:

1)  rażące naruszenie art. 321 § 1 w związku z art. 187 § 1 k.p.c. „poprzez orzeczenie ponad żądanie, a mianowicie poprzez zasadzenie przez Sąd kwoty w wysokości określonej pozwem przyjmując za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia kwotę wynikającą z faktury (...) dokumentującej płatność wynagrodzenia z tytułu realizacji umowy z dnia 10 lipca 2014 r., podczas gdy powód w niniejszym procesie nigdy nie dochodził płatności z tytułu tej faktury, nie wskazywał jej jako podstawy faktycznej roszczenia, lecz wyraźnie sprecyzował (str. 7 pozwu), że dochodzi jedynie zwrotu równowartości kwoty odpowiadającej karze umownej z tytułu odstąpienia od umowy, powołując się na okoliczności, które jego zdaniem świadczą o braku podstaw do naliczenia przez pozwanego ad. 1 kary umownej”;

2) naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. „poprzez brak wskazania dowodów, na których oparł się Sąd zasądzając kwotę 116.448,30 zł, w tym nie wyjaśnienie podstawy prawnej takiego rozstrzygnięcia, a także nie wyjaśnienie zastosowanej podstawy prawnej rozstrzygnięcia co do odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych (…)”,

3) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z materiałem zgromadzonym w sprawie prowadzącą do:

3.1. „błędnego uznania, że powodowi przysługuje roszczenie o zapłatę kwoty wynikającej z faktury (...) z dnia 26/06/2015, podczas gdy powód w przedmiotowym procesie nie opierał swojego żądania na tej podstawie faktycznej (…)”,

3.2. „błędnego uznania, że początkowy dzień biegu odsetek należy liczyć od dnia następnego po terminie zapłaty wskazanym w fakturze nr (...) z dnia 26/06/2015 r„ albowiem roszczenie powoda nie ma swojego źródła w w/w fakturze”,

4) naruszenie art. 7 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych poprzez jego zastosowanie, mimo, że stan faktyczny istniejący w sprawie nie wypełnia dyspozycji tej normy.

W konkluzji autor apelacji wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa,

2)  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego Związek (...) kosztów postępowania w II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie

3)  uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Okręgowy w (...)

Powód wniósł o oddalenie obu apelacji i zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny w (...)zważył, co następuje.

Apelacje zasługiwały na uwzględnienie, aczkolwiek nie wszystkie zarzuty okazały się trafne. Sąd odwoławczy podzielił istotne ustalenia faktyczne sądu I instancji z tym, że dokonał ich odmiennej oceny prawnej.

Na wstępie wypada odnieść się do zarzutu apelacji w zakresie wartości przedmiotu sporu. Wbrew zarzutom powód wniósł o zasądzenie od pozwanych solidarnie kwoty 116.449 zł, a nie jak sugerowano w apelacji Związku (...)– kwoty 11.648,30 zł. Przypomnieć trzeba, że wartość przedmiotu sporu została przez powoda określona na kwotę 116.449 zł i od tej też kwoty pobrano opłatę sądową. Wartość ta nie była zresztą kwestionowana przez pozwanych w toku postępowania pierwszoinstancyjnego. Powyższy problem wynikł zapewne w związku z błędem pisarskim jaki pojawił się w petitum pozwu, gdzie na skutek oczywistej omyłki pisarskiej wskazano, że roszczenie obejmuje kwotę „116.48,30 zł”.

Z kolei w ocenie pozwanego inwestora powód nie dochodził roszczenia z faktury. Zarzut ten nie był trafny. Dochodzone roszczenie wynikało w istocie z faktury (...) wystawionej przez (...) Przedsiębiorstwo (...) w kwocie 241.628,96 zł brutto, bowiem podwykonawca (...) sp. z o.o. pismem z dnia 27 lipca 2015 r. potrącił część kary umownej w kwocie 123.564,57 zł z tej właśnie faktury (k. 34). Powód stał na stanowisku, że potrącenie było niesłuszne - a co za tym idzie - niezasadnie umniejszało jego należność z ww. faktury o kwotę dochodzoną pozwem. Przypomnieć trzeba, że w pozwie powód wyraził to jednoznacznie stwierdzając, iż „niniejszym pozwem dochodzi jedynie równowartości kwoty odpowiadającej karze umownej z tytułu odstąpienia od umowy, które zdaniem powoda było niezasadne, gdyż opóźnienie w wykonaniu umowy spowodowane było okolicznościami za które (...) sp. z o.o. nie ponosi odpowiedzialności” (k. 8).

Poza sporem było również, że (...) sp. z o.o. zgodnie z treścią aneksu nr (...) z dnia 30 grudnia 2014 r., miało wykonać zlecone mu zadanie do dnia 28 lutego 2015 r. Strony zgadzały się również co do tego, że w zakreślonym terminie (...) sp. z o.o. wykonało jedynie część zleconych prac. Skutkiem tego w dniu 14 kwietnia 2015 r. pozwany wykonawca – firma (...) - odstąpił od umowy z tym podwykonawcą, wskazując jako przyczynę zwłokę w realizacji robót.

Postępowanie przed sądem I instancji wykazało zatem, że pozwany (...) spółka z o.o. nie był uprawniony do naliczenia (...) sp. z o.o. kary za zwłokę w realizacji umowy w wysokości 62.882,10 zł, ale prawidłowo i skutecznie została natomiast naliczona przez niego kara umowna za odstąpienie od umowy w wysokości 15 % wynagrodzenia netto, tj. 116.448,30 zł. Jak zasadnie wskazał sąd I instancji, powód powoływał się wprawdzie na przeszkody w realizacji umowy, związane z nieprawidłową dokumentacją dotyczącą niezgodności z rzeczywistością istniejącej infrastruktury na terenie objętym inwestycją, jednakże okoliczności tej nie wykazał. W szczególności nie wykazał, iż ta właśnie wadliwość nie pozwoliła dochować mu terminów. Dodać wypada, że okoliczności na które wskazywał powód, skutkowały zresztą zawarciem kolejnych aneksów i wydłużeniem terminu wykonania prac. Pomimo tego (...) Przedsiębiorstwo (...) nie dochowało terminu zakończenia robót.

Nie można również pominąć okoliczności, iż w pozwie sam powód przyznał, że nie otrzymywał od pozwanego wykonawcy zapłaty za całość wykonanych prac, a on sam nie miał wystarczająco dużo środków finansowych, aby samemu ponosić koszty dalszej inwestycji. Powód skarżył się na system rozliczeń istniejący pomiędzy nimi, który w konsekwencji miał prowadzić do opóźnienia w rozliczeniach. Okoliczność ta potwierdzona została zeznaniami przesłuchanych w sprawie świadków na co trafnie wskazał sąd I instancji. Nie bez racji akcentował więc sąd I instancji, iż powód znał warunki umowy i je zaakceptował. W tych okolicznościach powód ponosił odpowiedzialność za opóźnienie w wykonaniu prac, co uzasadniło odstąpienie od umowy z jego winy przez wykonawcę - pozwanego (...) sp. z o.o. Kara umowa z tego tytułu została zatem skutecznie i prawidłowo naliczona, co umożliwiło w konsekwencji potrącenie tej kary.

Powyższe wywody wskazywały jednoznacznie, że skoro jednak pozwany (...) sp. z o.o. zasadnie obciążył ówczesne Przedsiębiorstwo (...) sp. z o.o. karą umowną za odstąpienie od umowy na podstawie art. 10 lit c tejże umowy, to nie było żadnych podstaw, aby zasądzić od pozwanych solidarnie kwotę dochodzoną pozwem, tj. 116.448,30 zł. Wystawiona faktura została w efekcie umniejszona o powyższą kwotę.

W tym znaczeniu zasadny okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., aczkolwiek nie z przyczyn wskazanych wprost w obu apelacjach. Nie zmieniało to faktu, że zebrany materiał dowodowy został oceniony przez sąd I instancji w sposób naruszający zasadę swobodnej oceny dowodów. Skoro bowiem z materiału dowodowego wynikało, że wykonawca zasadnie potrącił dochodzoną pozwem kwotę, to tym samym nie było żadnych podstaw do zasądzenia tej kwoty na rzecz powoda. Ponadto sąd odwoławczy miał obowiązek brać pod uwagę naruszenia prawa materialnego, w tym art. 647 ¹ § 1 k.c. regulujący umowę z podwykonawcą o roboty budowlane.

Ubocznie dodać można jedynie, że zarzut apelacyjny pozwanego wykonawcy co do naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. nie był trafny. Biorąc pod uwagę, że powództwo okazało się niezasadne, tym samym bezprzedmiotowe okazały się zarzuty co do odsetek ustawowych, w tym odsetek w transakcjach handlowych.

Skoro roszczenie było nieuzasadnione, tym samym zmiana zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwo musiała obejmować także drugiego z pozwanych, a mianowicie Związek (...) w M.. Pozwany ten w swojej apelacji koncentrował się w zasadzie na zwalczaniu swojej odpowiedzialność wobec powoda na zasadzie solidarności, jednak kwestia ta wobec zmiany wyroku sądu I instancji i oddalenie powództwa, nie wymagała bliższych rozważań w tym zakresie. Zarzuty, które doprowadziły do uwzględnienia apelacji wobec współdłużnika solidarnego były z istoty wspólne dla nich obu.

Biorąc pod uwagę powyższe, sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok w oparciu o przepis z art. 386 § 1 k.p.c. i powództwo oddalił oraz zasądził od powoda ma rzecz pozwanych po 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (art. 98 k.p.c. § 2 pkt 6 oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych).

W pkt II wyroku sąd drugiej instancji zasądził od powoda na rzecz każdego z pozwanych 9.873 zł tytułem zwrotu kosztów w postepowaniu apelacyjnym (art. 98 k.p.c.). Na zsądzoną kwotę składają się opłata od apelacji (5.823 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika w postepowaniu odwoławczym (4.050 zł).

Piotr Górecki Jerzy Geisler Małgorzata Gulczyńska