Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Ewa Staniszewska

Sędziowie: Jerzy Geisler (spr.)

Małgorzata Gulczyńska

Protokolant: stażysta Andrzej Becker

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2020 r. w Poznaniu

na rozprawie

spraw:

I.  z powództwa D. H.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.

o zapłatę kwoty 84.817,50 zł,

II.  z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedziba w K.

przeciwko D. H.

o zapłatę kwoty 45.000,01 zł,

III.  z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.

przeciwko D. H.

o zapłatę kwoty 45.680,02 zł

na skutek apelacji obu stron

od wyroku łącznego Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 18 stycznia 2019 r. sygn. akt IX GC 1283/16

I.  w sprawie o zapłatę kwoty 84.817,50 zł oddala apelację pozwanej spółki (...)
z o.o.,

II.  w sprawie o zapłatę kwoty 45.000,01 zł:

a.  oddala apelację pozwanego D. H.,

b.  zasądza od pozwanego D. H. na rzecz powódki spółki (...)
z o.o. kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania za postępowanie odwoławcze ,

III.  w sprawie o zapłatę kwoty 45.680,02 zł oddala apelację pozwanej spółki (...)
z o.o.

Jerzy Geisler Ewa Staniszewska Małgorzata Gulczyńska

I AGa 217/19

UZASADNIENIE

Wyrokiem łącznym z dnia 18 stycznia 2019 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu rozstrzygnął trzy sprawy.

W pierwszej z nich powód D. H. wnosił o zasądzenie od pozwanej (...) spółki z o.o. kwoty 84.817,50 zł wraz z odsetkami od kwot i dat wskazanych w treści pozwu i kosztami postępowania. Dochodzona kwota stanowiła wynagrodzenie należne powodowi za wykonanie na rzecz pozwanego prac remontowych w obiekcie nr 4 na terenie fermy drobiu pozwanego.

W drugiej sprawie powódka (...) spółka z o.o. dochodziła zapłaty od pozwanego D. H. kwoty 45.000,01 zł wraz z odsetkami i kosztami postępowania. Dochodzona kwota stanowiła równowartość kwoty, jaką powodowa spółka zapłaciła D. H. z tytułu materiałów koniecznych do przeprowadzenia remontu obiektu nr 3 na fermie drobiu należącej do spółki. Spółka odstąpiła od umowy, a mimo tego D. H. ani nie przekazał zakupionych materiałów, ani nie zwrócił ich równowartości.

W trzeciej sprawie powódka (...) sp. z o.o. dochodziła zapłaty od pozwanego D. H. kwoty 45.680,02 zł wraz z odsetkami i kosztami postępowania. Wskazana kwota stanowiła sumę kar umownych, jakimi spółka obciążyła D. H. z tytułu nieterminowej realizacji umowy o remont obiektu nr 3 i z tytułu odstąpienia od tej umowy z uwagi na przerwanie prac przez D. H..

W wyżej wskazanym wyroku Sąd Okręgowy rozstrzygając sprawę o zapłatę kwoty 84.817,50 zł w punkcie I.1 wyroku zasądził od (...) sp. z o.o. na rzecz D. H. kwotę 84.817,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 39.975 zł od 17 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty i od kwoty 44.842,50 zł od 11 lipca 2015 r. do dnia zapłaty, w punkcie I.2 zasądził od (...) sp. z o.o. na rzecz D. H. kwotę 10.192,43 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a w punkcie I.3 nakazał ściągnąć od (...) sp. z o.o. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Poznaniu kwotę 534,43 zł tytułem nieuiszczonej przez tę spółkę części wynagrodzenia mediatora.

Rozstrzygając sprawę o zapłatę kwoty 45.000,01 zł Sąd Okręgowy w punkcie II.1 utrzymał w całości w mocy wyrok zaoczny z 31 stycznia 2017 r. wydany przez Sąd Rejonowy w Koninie w sprawie o sygn. akt V GC 940/16, a w punkcie II.2 kosztami sprzeciwu obciążył D. H. w zakresie dotychczas przez niego poniesionym.

W sprawie o zapłatę kwoty 45.680,02 zł Sąd Okręgowy w punkcie III.1 wyroku oddalił powództwo, a w punkcie III.2 zasądził od (...) sp. z o.o. na rzecz D. H. kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Ustalenia faktyczne i motywy prawne wyroku łącznego Sąd Okręgowy przedstawił w pisemnym uzasadnieniu na kartach 210-221.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Strony - w ramach prowadzonych działalności gospodarczych - zawarły 1 kwietnia 2015 r. umowę o roboty budowlane, której przedmiotem była wymiana konstrukcji i pokrycia dachu na obiekcie nr 4 na terenie fermy drobiu pozwanego (tu i w dalszej części stanu faktycznego (...) sp. z o.o.), znajdującej się w K.. Strony ustaliły, że materiały konieczne do wykonania zadania zostaną zakupione przez powoda (tu i w dalszej części stanu faktycznego D. H.) – wykonawcę. Zapłata wynagrodzenia za wykonanie całkowitego zakresu robót została ustalona na 255.950 zł brutto, w tym materiały 176.000 zł i robocizna 79.950 zł. Zapłata miała następować na podstawie faktur VAT, wystawianych po bezusterkowym zakończeniu każdego z poszczególnych etapów robót. Wynagrodzenie obliczane było według kosztorysu stanowiącego załącznik do umowy. Termin zakończenia prac ustalono na 20 czerwca 2015 r. W § 7 umowy strony ustaliły, że wykonawca zapłaci zamawiającemu kary umowne za nieterminową realizację przedmiotu umowy w wysokości 0,1 % wartości za każdy dzień opóźnienia. W § 8 wskazano warunki odstąpienia od umowy wykonawcy. Umowa zawierała kosztorys prac.

W związku z wykonywanymi pracami powód wystawił fakturę VAT nr (...), opiewającą na 39.975 zł. Kolejna faktura VAT nr (...) została wystawiona 26 czerwca 2015 r., na kwotę 44.842,50 zł.

Pozwana spółka, wezwana do zapłaty w piśmie z 14 października 2015 r. wskazała, że żądanie to jest przedwczesne. Podniosła, że nie został sporządzony protokół końcowego odbioru robót, a dotychczas wykonane prace są wadliwe.

dowody: umowa z 1.04.2015 r. (k.13 -18), kosztorys wykonania (k. 19), faktury VAT o nr (...) (k. 20 - 21), wezwanie do zapłaty (k. 22), odpowiedź na wezwanie do zapłaty (k. 24)

Strony porozumiały się i powód, na prośbę pozwanego, podpisał w dniach 8 lipca 2015 r. i 3 sierpnia 2015 r. nieprawdziwe oświadczenie o przyjęciu zapłaty od pozwanego: kwoty 19.975 zł tytułem faktury VAT (...), 20.000 zł tytułem VAT (...), kwoty 20.000 zł tytułem VAT (...) , 24.842,50 zł tytułem faktury VAT (...). Na odwrocie wszystkich pokwitowań prezes pozwanej spółki w dniu 4 listopada 2015 r. dopisał, że „z uwagi na kredytowanie bankowe kwota zostanie wypłacona po udzieleniu kredytu, który jest wnioskowany z banku (...)”. Stosowne oświadczenie o zapłacie należności powodowi było potrzebne pozwanej celem przedłożenia w banku, w którym starała się o kredyt.

dowody: pokwitowania z 8.07.2015 r. i 3.08.2015 r. (k. 40 - 43, k. 61 - 64), wyjaśnienia powoda (k.85)

Pozwany nie zapłacił powodowi za wykonane prace.

dowód: zeznania świadków J. H., P. S., P. W., R. L., wyjaśnienia powoda (k.188)

W grudniu 2015 r. pozwana spółka otrzymała kredyt na remont kurników.

Strony w ramach prowadzonych działalności gospodarczych 1 kwietnia 2016 r. zawarły kolejną umowę o roboty budowlane. Jej przedmiotem były prace remontowe w zakresie wymiany konstrukcji i pokrycia dachu na obiekcie nr 3 na terenie fermy drobiu pozwanej w K.. Strony ustaliły, że materiały konieczne do wykonania zadania zostaną zakupione przez powoda – wykonawcę. Zapłata wynagrodzenia za wykonanie całkowitego zakresu robót została ustalona ryczałtowo na 255.950 zł brutto, w tym materiały 176.000 zł i robocizna 79.950 zł. Zapłata miała następować na podstawie faktur VAT, wystawianych po bezusterkowym zakończeniu każdego z poszczególnych etapów robót. Wynagrodzenie obliczane było według kosztorysu stanowiącego załącznik do umowy. Termin zakończenia prac ustalono na 20 maja 2016 r. W § 7 umowy strony ustaliły, że wykonawca zapłaci zamawiającemu kary umowne za nieterminową realizację przedmiotu umowy w wysokości 0,1 % wartości za każdy dzień opóźnienia. W § 8 wskazano warunki odstąpienia od umowy wykonawcy. W pkt. 4 uzależniono wysokość kary umownej - w przypadku odstąpienia zamawiającego - w wysokości 20 % umówionej wartości robocizny od wartości prac, które nie zostały wykonane do daty odstąpienia od umowy. Umowa z 1 kwietnia 2016 r. nie zawierała kosztorysu.

dowód: umowa z 1.04.2016 r. (k.14-18 akt IX GC 1038/17), wyjaśnienia za pozwaną R. Z. (k.189)

W związku z wykonywanymi pracami powód wystawił faktury VAT:

1) fakturę VAT nr (...) na kwotę 85.000 zł,

2) fakturę VAT nr (...) na kwotę 65.000 zł, obejmującą zakup materiałów termoizolacyjnych do wykończenia dachu,

3) fakturę VAT nr (...) opiewającą na 45.00,01 zł, opisaną jako „materiały kurnik (...)”. Zakupionym materiałem była blacha trapezowa, którą powód miał położyć na dachu kurnika nr(...). Pozwana zapłaciła za ww. fakturę VAT dwoma przelewami w dniu 11 maja.

4) fakturę VAT nr (...), na kwotę 73.250 zł, tytułem kompleksowego wykończenia dachu kurnika nr (...).

Powód nie dostarczył pozwanemu faktur nr (...).

dowód: faktura VAT (...), dowody zapłaty (k.19-21 akt IX GC 1038/17) , faktury VAT (kk.56-59 akt IX GC 1038/17), wyjaśnienia R. Z. (k.189), wyjaśnienia D. H. (k.188)

Pozwana pismem z 30 czerwca 2016 r. wezwała powoda do wykonania umowy i wyznaczyła mu termin 7 dni na zakończenie prac i protokolarne przekazanie obiektu.

W dniu 29 sierpnia 2016 r. pozwana zapłaciła powodowi kwotę 85.000 zł tytułem faktury (...).

Wobec braku reakcji powoda, pozwana pismem z 13 września 2016 r. odstąpiła od umowy i wezwała do zwrotu kwoty 45.001 zł, przekazanej powodowi celem zakupu blachy trapezowej, która nie została przekazana pozwanej ani zamontowana na kurniku nr 3. Pozwana wezwała powoda również do zapłaty kar umownych:

- na podstawie § 7 ust. 1 za nieterminową realizację umowy w wysokości 29.690,20 zł,

- na podstawie § 8 ust. 4 z tytułu odstąpienia od umowy w wysokości 15.990 zł,

Kolejne wezwanie do zapłaty kary umownej zostało wysłane do powoda 22 lutego 2017 r.

dowód: pismo z 30.06.2016 r. (k.22 akt IX GC 1038/17), odstąpienie od umowy z 13.09.2016 r. (k.24 akt IX GC 1038/17), wezwanie z 22.02.2017 r. (k.28 akt IX GC 1038/17 ), dowód zapłaty faktury VAT (...) (k.65 akt IX GC 1038/17)

Powód wykonał część robót tj. etap I i II: osadzono wiązary i więźbę dachową, usunięto stare poszycie, wykonano wieńce, konstrukcje osadzono na murach. Powód D. H. zakończył prace na etapie II i nie położył materiału termoizolacyjnego oraz blachy trapezowej. Powód nie wykonał prac etapu III – nie dokończył remontu dachu. Powód – za pieniądze otrzymane od pozwanej – zakupił materiały budowlane - blachę trapezową - konieczną do wykonania trzeciego etapu robót, jednakże nie przystąpił do ich wykonania z uwagi na brak zapłaty za wcześniejsze prace. Pozwana wzywała powoda do zwrotu blachy, za którą zapłaciła, jednak ostatecznie powód sprzedał blachę trapezową.

dowody: zeznania świadków J. H., P. S., P. W., R. L., wyjaśnienia powoda D. H. (k.188)

Na wniosek powoda, postanowieniem z 19 kwietnia 2017 r. Prokuratora Rejonowa w Koninie wszczęła śledztwo w sprawie podejrzenia wyłudzenia kredytu w (...) Bank (...) S.A. przez R. Z. – prezesa zarządu pozwanej spółki (...) sp. z o.o.

Postanowieniem z 29 grudnia 2017 r. prokuratora umorzyła śledztwo wobec stwierdzenia, że brak jest danych dostatecznie uzasadniających popełnienie przestępstwa.

dowód: postanowienie z 19.04.2017 r. (k.20-21 i k.231-233 akt PR 1 Ds. 266/2017)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie twierdzeń stron zebranych, powołanych w sprawie i wyżej wymienionych dokumentów prywatnych, a których treści i istnienia w oryginałach żadna ze stron nie kwestionowała. Sąd uznał za wiarygodne wszystkie powołane w sprawie dokumenty, albowiem ich moc dowodowa nie została przez żadną ze stron zakwestionowana. Dokumenty prywatne stanowiły dowód tego, że osoby, które je podpisały złożyły oświadczenia w nich zawarte (art. 245 k.p.c.).

Zeznania wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków były wiarygodne. Świadkowie – pracownicy D. H. – zgodnie zeznali, że wykonywali prace przy remoncie dachów kurnika nr 3 i 4 i z powodu braku zapłaty za wykonanie zakończyli prace i zeszli z budowy.

Wyjaśnienia D. H. Sąd ocenił jako zasadniczo wiarygodne. Wyjaśnienia te pokrywały się z zebranym w sprawie materiałem dowodowym w postaci zeznań świadków oraz dokumentów, zwłaszcza dowodów zapłaty wraz z adnotacją R. Z. (k.61-64). Z kolei wyjaśnienia za pozwaną R. Z. Sąd ocenił jako częściowo wiarygodne. Materiał dowodowy pozwala na przyjęcie, że ww., przy pomocy D. H., preparował i manipulował dokumentacją w zależności od tego, co było mu potrzebne do przedłożenia bankowi celem uzyskania kredytu. Sąd nie dał wiary R. Z., że nie wie, dlaczego zrobił adnotacje na potwierdzeniach zapłaty. W odpowiedzi na pozew pozwana oświadczył, że zapłaciła powodowi gotówką, co powód pokwitował (k.37), a pismo z 14 października 2015 r. było omyłkowo napisane - tłumaczenie pozwanego Sąd uznał za nielogiczne – pismo pozwanej - wymieniające wady i odmawiające zapłaty podpisał prezes pozwanej R. Z., a w odpowiedzi na pozew oświadczył, że zapłacił powodowi.

W świetle tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Roszczenie powoda D. H. w sprawie o sygn. akt IX GC 1283/16 o zapłatę kwoty 84.817,50 zł należy uznać za zasadne w całości.

Strony zawarły umowę o remont elewacji dachowej, którą należy uznać za umowę o roboty budowlane, o której mowa w przepisie art. 647 k.c. Powód D. H., będący wykonawcą zobowiązał się wykonać na rzecz pozwanej spółki remont dachu kurnika nr 4. Według znajdującej się w ww. artykule definicji ustawowej, wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Podstawowym natomiast kryterium rozróżnienia umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane jest ocena realizowanej inwestycji stosownie do wymagań Prawa budowlanego (wyrok Sądu Najwyższego z 25 marca 1998 r., II CKN 653/97). Jeżeli zatem przedmiotem umowy jest remont budynku czy budowli, bądź jego części, to zachowuje ona postać umowy nazwanej o roboty budowlane, jeżeli jej przedmiot jest częścią remontu w rozumieniu art. 3 pkt 8 Prawa budowlanego (wyrok SN z 17 lipca 2008 r., II CSK 112/08). Na tę okoliczność wskazuje również przedmiot umowy z 1 kwietnia 2015 r., w której strony wyszczególniły etapy wykonywania robót - prac remontowych - w zakresie wymiany konstrukcji i pokrycia dachu w budynku znajdującego się na terenie fermy drobiu pozwanej (k.13). Poza tym taki wniosek wysnuć można również z analizy zakresu prac zleconych wykonawcy, które miały za przedmiot właśnie remont istniejącego budynku, a nie wykonanie oznaczonego dzieła. Trzeba też zwrócić uwagę, że o ile przedmiotem umowy o dzieło umowy jest jego wykonanie (art. 627 KC), to w art. 647 k.c. nie chodzi o samo tylko wykonanie obiektu, lecz także o sposób jego wykonania - zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, (wyrok SN z 12 października 2011 r., II CSK 63/11). Analogiczny zapis, odnoszący się do posiadanych uprawnień w zakresie bezpiecznego użytkowania wyrobów zawierających azbest (§ 11 pkt 3 umowy, k.17). Załącznikiem do umowy był kosztorys wykonania, podpisany przez strony, który określał koszty robocizny i materiałów.

W umowie strony wskazały, że wykonawca otrzymać miał wynagrodzenie na podstawie faktur VAT, wystawianych każdorazowo po bezusterkowym zakończeniu każdego z poszczególnych etapów robót. W przedmiotowej sprawie strony ustaliły, że wynagrodzenie zostało ustalone w oparciu o kalkulację stanowiącą załącznik do umowy.

Zawarta umowa stanowi przykład umowy wzajemnej, gdyż świadczenie powoda (wykonanie remontu dachu) stanowi odpowiednik świadczenia pozwanego (zapłata umówionego wynagrodzenia) - art. 487 § 2 k.c. Zgodnie z art. 488 k.c. świadczenia będące przedmiotem zobowiązań z umów wzajemnych (świadczenia wzajemne) powinny być spełnione jednocześnie, chyba że z umowy, z ustawy albo z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu wynika, iż jedna ze stron obowiązana jest do wcześniejszego świadczenia. Jeżeli świadczenia wzajemne powinny być spełnione jednocześnie, każda ze stron może powstrzymać się ze spełnieniem świadczenia, dopóki druga strona nie zaofiaruje świadczenia wzajemnego.

Analizując treść powyższych przepisów należy stwierdzić, że leżący po stronie pozwanej obowiązek zapłaty powodowi wynagrodzenia aktualizował się po wykonaniu obowiązków powoda, tj. po wykonaniu prac. Zgodnie z ustaleniami stron dokonanymi w umowie, powodowi należne było wynagrodzenie za poszczególne etapy prac. Postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że powód wykonał wszystkie prace objęte umową z pozwaną w zakresie kurnika nr (...). Wystawił dwie faktury VAT: (...) i (...), chociaż nie doszło do formalnego odbioru robót.

Jednakże w sytuacji, gdy do końcowego rozliczenia robót nie dojdzie, nie oznacza to, że wykonawcy nie przysługuje żadne wynagrodzenie za prace wykonane. Byłoby tak w przypadku, gdyby nie przedstawiały one żadnej wartości ze względu na ich bardzo złą jakość albo były nieprzydatne z innych, obiektywnie ocenianych przyczyn (wyrok SN 2 grudnia 2015 r., IV CSK 120/15). Pozwana jednak nie kwestionowała wartości czy przydatności wykonanych przez powoda prac, nie wzywała też do ich poprawienia.

Pozwana przedłożyła wprawdzie dowody wpłaty (k.40-43) mające świadczyć o tym, że zapłaciła powodowi za ww. faktury VAT gotówką, jednakże w odpowiedzi powód przedłożył te same dowody wpłaty ale z adnotacjami wykonanymi na ich odwrocie (k.61-64) przez prezesa zarządu pozwanej – R. Z. - który samodzielnie i odręcznie oświadczył, że zapłata za wykonane prace nastąpi po udzieleniu kredytu w banku (...). R. Z., zeznając na rozprawie 13 czerwca 2017 r. potwierdził, że to on napisał adnotacje o zapłacie w późniejszym terminie, jednak nie potrafił wyjaśnić powodu, dla którego to uczynił. Sąd ocenił wyjaśnienia pozwanego jako niewiarygodne w tym zakresie i przyznał rację powodowi, który twierdzi, że dowody zapłaty były potrzebne pozwanemu na potrzeby starań o udzielenie kredytu. Adnotacje miały zaś stanowić zabezpieczenie powoda. Faktycznie zapłata za ww. faktury VAT nie nastąpiła ani w lipcu i sierpniu 2015 r., ani w późniejszym terminie mimo tego, że kredyt został udzielony pozwanemu w grudniu 2015 r.

W konsekwencji, pomimo braku podpisania protokołu końcowego roszczenie powoda należało uznać za zasadne w całości.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., zasądzając je od następnego dnia po upływie terminu płatności wskazanego w poszczególnych fakturach VAT.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. W związku z tym, że pozwana spółka przegrała spór w całości - winna zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty procesu. Wysokość kosztów zastępstwa prawnego Sąd ustalił w oparciu o § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 poz. 1800 ze zm.). Na wysokość kosztów składają się: 5400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, 17 zł pełnomocnictwo, 4.241 zł opłata od pozwu i 534,43 zł połowa kosztów mediacji. W pkt. 3 wyroku Sąd nakazał ściągnąć drugą połowę kosztów mediacji od pozwanego.

Roszczenie powoda (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. w sprawie o sygn. akt IX GC 309/17 o zwrot powodowi kwoty 45.001 zł tytułem zapłaty za fakturę VAT (...) wystawionej w związku z zakupem blachy trapezowej okazało się zasadne w całości.

Aktualne pozostają rozważania w zakresie rodzaju umowy łączącej strony, gdyż była to umowa o podobnej treści co umowa z 1 kwietnia 2015 r.

Uregulowana w kodeksie cywilnym umowa o roboty budowlane stanowi samodzielny typ umowy nazwanej, co wyklucza traktowanie art. 647 i nast. k.c. jako przepisów szczególnych wobec art. 627 i nast. k.c. dotyczących umowy o dzieło. W szczególności nie ma podstaw do twierdzenia, że takim przepisem jest art. 656 § 1 k.c., który wprawdzie przewiduje odpowiednie stosowanie przepisów o umowie o dzieło, ale jedynie w ściśle wskazanych tam kwestiach. Nie ulega zaś wątpliwości, że art. 656 § 1 k.c. nie odsyła ani do art. 639 k.c., ani do art. 640 k.c. (wyrok SN z 27 kwietnia 2017 r., II CSK 323/16).

Oświadczenie powoda o odstąpieniu od umowy było skuteczne. Użyte w art. 494 k.c. sformułowanie obowiązku zwrotu jako „wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy” oznacza co do zasady przedmiot świadczenia. Nie zawsze jednak jest możliwy zwrot takiego świadczenia np. w umowach zlecenia, o dzieło, o roboty budowlane. Należy zatem zawsze rozważyć, czy charakter konkretnej umowy wzajemnej daje możliwość dosłownie wydania przedmiotu świadczenia. Jeżeli nie byłoby to możliwe, to należy wziąć pod uwagę dokonanie zwrotu równowartości ekonomicznej przedmiotu świadczenia, co wiązałoby się z koniecznością wydania wartości przysporzenia, które otrzymało się od drugiej strony. W takiej sytuacji zwrot przedmiotu świadczenia (rzeczy) następowałby poprzez wydanie równowartości pieniężnej (wyrok SN z 14 czerwca 2018 r., V CSK 534/17).

Pozwany D. H. zakupił blachę trapezową celem wykonania III etapu budowy, tj. ocieplenia i wykończenia dachu kurnika nr (...) przedmiotową blachą. Bezsporne jednak było, że pozwany nie wykonał III etapu budowy z uwagi na brak zapłaty za wykonanie wcześniejszych dwóch etapów. Pozwany zszedł z budowy i mimo wezwania do podjęcia robót – nie podjął prac nad wykończeniem dachu. Skoro zatem pozwany podjął pieniądze od powódki na zakup materiałów, a następnie, z uwagi na zaprzestanie realizacji umowy - nie wykorzystał zakupionych materiałów, obowiązany był zwrócić powódce materiały bądź ich równowartość. Pozwany przyznał, że blachę zakupioną dla powódki (i z pieniędzy od niej uzyskanych) sprzedał innym podmiotom. W związku z powyższym Sąd uznał, że pozwany winien zwrócić powódce równowartość blachy, tj. kwotę 45.001 zł.

Podejmując obronę, pozwany podniósł zarzut potrącenia z wierzytelnością powódki z tytułu niezapłaconych faktur VAT nr obejmujących zapłatę za I i II etap robót, tj. - jak wskazał pozwany – z fakturami nr (...). Zgodnie z art. 498 § 1 k.c., gdy dwie osoby są względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym.

Dokonując wykładni art. 498 § 1 k.c. należy stwierdzić, że dla ustalenia, iż doszło do skutecznego złożenia oświadczenia o potrąceniu, a co za tym idzie umorzenia obu przedstawionych do potrącenia wierzytelności, konieczne jest stwierdzenie, że:

a) istniały wzajemne wierzytelności, które objęte zostały oświadczeniem o potrąceniu,

b) przedmiotem obu wierzytelności były pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku,

c) obie wierzytelności były wymagalne w momencie składania oświadczenia o potrąceniu i mogły być dochodzone przed sądem.

Dla skuteczności potrącenia konieczne jest przy tym wystąpienie łącznie wszystkich w/w przesłanek.

Odnosząc się do pierwszej z w/w przesłanek należy wskazać, że Sąd ustalił, iż pozwanemu nie przysługiwało względem powódki roszczenie o zapłatę należności wynikających z faktur nr (...). Sąd ustalił, że 29 sierpnia 2016 r. powódka zapłaciła pozwanemu kwotę 85.000 zł tytułem należności z faktury (...). Pozwany nie zaprzeczył tej okoliczności, a zatem Sąd przyjął ją za przyznaną. Natomiast faktury nr (...) nie zostały w ogóle doręczone powódce - powódka ich nie zaksięgowała, nie były znane również księgowej powódki. Ponadto należy podkreślić, że wskazane faktury obejmowały prace, których pozwany nie wykonał - faktura (...) zawiera opis „materiały kurnik 3 termo” (k.57), a faktura (...) zawiera opis „kompleksowe wykonanie dachu nr 3” (k.59), co oznacza, że obejmowały one zakup materiałów termoizolacyjnych i wykonanie prac, które miały zostać wykonane w III etapie, a do których pozwany nie przystąpił.

Pozwany nie posiadał więc względem powódki wierzytelności o zapłatę.

Dodać ponadto należy, że niezasadny jest również zarzut pozwanego o braku współdziałania powódki, na podstawie art. 640 k.c., z uwagi na brak zapłaty za wykonane prace. Zgodnie z ww. przepisem, jeżeli do wykonania dzieła potrzebne jest współdziałanie zamawiającego, a tego współdziałania brak, przyjmujący zamówienie może wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni termin z zagrożeniem, iż po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy. Wykonanie pewnych dzieł wymaga współdziałania zamawiającego, polegającego np. na dokonaniu pewnych uzgodnień z przyjmującym zamówienie, czy na dostarczeniu rzeczy, wobec której przyjmujący zamówienie wykonać ma swe świadczenie (np. naprawę), lub na dostarczeniu przez zamawiającego wymaganych prawem zezwoleń na wykonanie dzieła itp. Obowiązku współdziałania nie można jednak utożsamiać z takimi obowiązkami zamawiającego jak obowiązek zapłaty wynagrodzenia (tak: W. Wyrzykowski Komentarz Lex 2018).

Biorąc zatem pod uwagę powyższe rozważania powódka, odstępując od umowy z pozwanym D. H., była uprawniona do żądania zwrotu równowartości zakupionej blachy trapezowej w wysokości 45.001 zł, a przedprocesowy zarzut potrącenia podniesiony przez pozwanego okazał się niezasadny.

W konsekwencji w pkt. II wyroku Sąd utrzymał w mocy wyrok zaoczny z 31 stycznia 2017 r., wydany przez Sąd Rejonowy w Koninie, w sprawie o sygn. akt (...)

Roszczenie powódki (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. w sprawie o sygn. akt (...)o zapłatę kary umownej w wysokości łącznej 45.680,02 zł okazało się niezasadne w całości.

Aktualne pozostają rozważania w zakresie rodzaju umowy łączącej strony.

Powódka domagała się od pozwanego kary umownej z tytułu odstąpienia przez nią od umowy z winy pozwanego z 2 tytułów:

• kwoty 15.990 zł na podstawie § 8 ust. 4 umowy - z powodu odstąpienia przez powoda od umowy z winy pozwanego (przerwania przez pozwanego prac),

• kwoty 29.690 zł na podstawie art. 7 ust. 1 umowy, tj. z powodu nieterminowego wykonania prac.

Odstąpienie od umowy o roboty budowlane nie musi prowadzić do upadku zawartych w tej umowie postanowień regulujących karę umowną. Kara umowna stanowi z góry ryczałtowo określony surogat odszkodowania należnego wierzycielowi od dłużnika z tytułu odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, pełni więc przede wszystkim funkcję kompensacyjną. Z tego względu, mimo że należy się w zastrzeżonej wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 k.c.), a obowiązek jej zapłaty powstaje nawet wtedy, gdy wierzyciel na skutek niewykonania lub nienależytego zobowiązania nie poniósł w ogóle szkody majątkowej (wyrok SN z 2 kwietnia 2014 r., IV CSK 416/13). Jednakże roszczenie o zapłatę kary umownej na wypadek zwłoki lub opóźnienia nie przysługuje stronie odstępującej od umowy wzajemnej, jeżeli w umowie zastrzeżono również taką karę w związku z odstąpieniem od umowy. Jeżeli umowa - jak w analizowanym przypadku - przewiduje karę umowną za opóźnienie lub zwłokę w wykonaniu zobowiązania oraz karę umowną za odstąpienie od umowy, to nie można kumulować tego rodzaju kar. Nie można bowiem jednocześnie spełniać wymagań, od których naliczenie tych kar jest uzależnione, tj. wykonać nienależycie zobowiązania i nie wykonać zobowiązania, a tak właśnie należy kwalifikować skutki zarówno ustawowego, jak i umownego odstąpienia od umowy (art. 492 i 494 k.c.) (tak: wyrok SN z 14 czerwca 2018 r. V CSK 534/17).

W związku z powyższym żądanie zapłaty kary w wysokości 29.690 zł na podstawie art. 7 ust. 1 umowy, tj. z powodu nieterminowego wykonania prac należało uznać za niezasadne i jako takie zostało oddalone.

Z kolei żądanie zapłaty kary 15.990 zł z powodu odstąpienia od umowy podlegało oddaleniu z innego powodu. Umowa stron, w § 8 pkt. 4 wskazuje, że w przypadku odstąpienia od umowy (…) zamawiający obciąży wykonawcę karą umowną w wysokości 20 % umówionej wartości robocizny za prace, które nie zostały wykonane do daty odstąpienia od umowy. Tymczasem powódka w pozwie i kolejnych pismach wyszła z błędnego założenia, że skoro nie ma możliwości ustalenia, które prace zostały wykonane do dnia odstąpienia od umowy i o jakiej wartości, to żąda 20 % z umówionej łącznej kwoty 79.950 zł.

Oceniając dowody przedstawione przez powódkę zważyć należało, że w myśl przepisu art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zasada skonkretyzowana w art. 6 k.c. jest jasna: ten, kto, powołując się na przysługujące mu prawo, żąda czegoś od innej osoby, jest obowiązany udowodnić fakty (okoliczności faktyczne) uzasadniające to żądanie, ten zaś, kto odmawia uczynienia zadość żądaniu, a więc neguje uprawnienie żądającego, jest obowiązany udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje. Zatem na powódce spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jej roszczenie (tak też: SN w wyroku z 3 października 1969 r., II PR 313/69, LexPolonica nr 317731, OSNCP 1979, nr 9, poz. 147), a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie powództwa (tak: SN w wyroku z 20 kwietnia 1982 r., I CR 79/82, LexPolonica nr 318337). Ogólnie można stwierdzić, że ciężar dowodu faktów tworzących prawo podmiotowe, na podstawie których powódka wywodzi swoje roszczenie, spoczywa na niej; dotyczy to także faktów uzasadniających jej odpowiedź na zarzuty pozwanego. O tym, co która ze stron stosunku cywilnoprawnego ma udowodnić w sporze toczącym się przed sądem, decydują przede wszystkim: przedmiot sporu, prawo materialne regulujące określone stosunki prawne oraz prawo procesowe normujące zasady postępowania dowodowego, w tym znaczenie domniemań faktycznych i prawnych.

Nie ulega wątpliwości, że realizując powyższą umowę – pozwany wykonał roboty I i II etapu, tj. przygotowanie wiązarów, a nie jedynie zakup materiałów potrzebnych do ich wykonania), rozbiórka starego poszycia. Bez znaczenia jest natomiast fakt, że pozwany wystawił – realizując te prace – jedynie faktury materiałowe. Prawdopodobnie tak się strony umówiły i miało to być dla powódki pomocne w uzyskaniu kolejnych transz kredytu. To powódka – domagając się od pozwanego kary umownej – winna wykazać jaka część prac nie została wykonana. Na powódce - która żąda zapłaty kary umownej od pozwanego - spoczywał obowiązek wykazania wartości prac, od których zależy wysokość kary umownej. Powyższa okoliczność z pewnością wymagała wiadomości specjalnych, jednakże powódka - reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika - nie złożyła stosownego wniosku, a Sąd nie miał możliwości działania z urzędu, z pokrzywdzeniem strony pozwanej.

Biorąc pod uwagę zatem okoliczność, że powódka nie wykazała wartości prac, które nie zostały wykonane do daty odstąpienia od umowy, Sąd uznał ww. roszczenie o zapłatę kary umownej za niewykazane i oddalił powództwo w tym zakresie.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 3 wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania. Wysokość kosztów zastępstwa prawnego Sąd ustalił w oparciu o § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.)

Apelacje od wskazanego wyroku złożyły obie strony postępowania.

(...) sp. z o.o. zaskarżyła wyrok łączny w części, co do punktu I i III wyroku.

W sprawie o zapłatę kwoty 84.817,50 zł (punkt I wyroku) (...) sp. z o.o. zarzuciła naruszenie przepisów postępowania:

1)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie wszechstronną ocenę materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że (...) sp. z o. o. nie zapłaciła faktur VAT nr (...), pomimo iż przedstawiła potwierdzenia dokonania wpłat należności na poczet wskazanych faktur w formie gotówkowej, opatrzone podpisami stron, a okoliczność ta wynika również z zeznań prezesa zarządu spółki R. Z.,

2)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie wszechstronną ocenę materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że oświadczenie o dokonaniu zapłaty faktur VAT nr (...) było nieprawdziwe,

3)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z 245 § 1 k.p.c., poprzez sprzeczność zachodzącą w ustaleniach Sądu Okręgowego z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, polegającą na uznaniu przedłożonych w sprawie dokumentów za wiarygodne, a jednocześnie pominięciu okoliczności, iż na dowodach wpłaty za faktury VAT nr (...) znalazło się oświadczenie złożone przez D. H. o przyjęciu zapłaty za wskazane faktury.

W sprawie o zapłatę kwoty 45.680,02 zł (punkt III wyroku) (...) sp. z o.o. zarzuciła naruszenie:

1)  przepisów postępowania w postaci art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c., poprzez przyjęcie, że ciężar wykazania wysokości robocizny za prace, które nie zostały wykonane do daty odstąpienia od umowy spoczywa na (...) sp. z o. o., podczas gdy to na D. H. spoczywał obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających wniosek o oddalenie powództwa, w tym wykazania wartości robocizny, gdyż to pozwany kwestionował wysokość naliczonej kary umownej i to on powinien wskazać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzi skutki prawne, 

2)  przepisów postępowania w postaci art. 233 § 1 k.p.c., poprzez dowolną, a nie wszechstronną ocenę materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że strony “prawdopodobnie” umówiły się na wystawienie faktury VAT jedynie za materiały, a związane to miało być z uzyskaniem kolejnych transz kredytu, podczas gdy okoliczność taka nie wynika z zebranego w sprawie materiału dowodowego, co więcej w § 4 ust. 1 umowy z dnia 1 kwietnia 2016 r. strony wyraźnie wskazały na zamiar odrębnego rozliczenia kosztów robocizny oraz kosztów zakupu materiałów, a obowiązku tego jednak D. H. nie spełnił,

3)  przepisów prawa materialnego w postaci art. 65 § 2 k.c., poprzez dokonanie wykładni umowy z dnia 1 kwietnia 2016 r. w sposób oczywiście sprzeczny z treścią tej umowy, w której strony zawarły osobne ustalenia odnośnie obowiązku zapłaty kary umownej za nieterminową realizację przedmiotu umowy oraz odnośnie obowiązku zapłaty kary umownej w przypadku odstąpienia zamawiającego od umowy z przyczyn wskazanych w § 8 umowy, co skutkowało uznaniem, że (...) sp. z o. o. nie może domagać się zasądzenia należności tytułem ustalonych przez strony kar umownych.

Na podstawie tak sformułowanych zarzutów (...) sp. z o.o. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od D. H. na rzecz (...) sp. z o.o. kosztów postępowania przed Sądem Okręgowym, a także o zmianę wyroku w punkcie III poprzez zasądzenie od D. H. na rzecz (...) sp. z o.o. kwoty 45.680,02 zł i zasądzenie od D. H. na rzecz (...) sp. z o.o. kosztów postępowania przed Sądem Okręgowym. (...) sp. z o.o. wniosła o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Wniosła również o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

D. H. zaskarżył wyrok łączny w zakresie punktu II. Wyrokowi zarzucił:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na całkowicie dowolnym ustaleniu, że D. H. nie doręczył (...) sp. z o.o. faktur VAT nr (...), w sytuacji gdy z zebranego w sprawie i ocenionego jako wiarygodny materiału dowodowego w postaci zeznań D. H. oraz dokumentacji bankowej dotyczącej udzielonego (...) sp. z o.o. przez Bank (...) kredytu jednoznacznie wynika, że wskazane faktury zostały spółce doręczone,

2)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na całkowicie dowolnym ustaleniu, że D. H. nie przystąpił do wykonania trzeciego etapu prac objętych umową, w sytuacji gdy z zebranego w sprawie i ocenionego jako wiarygodny materiału dowodowego w postaci zeznań D. H. jednoznacznie wynika, że pozwany przystąpił do wykonania tego etapu prac i wykonał je w zdecydowanej większości,

3)  naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci art. 328 § 2 k.p.c. i sporządzenie uzasadnienia orzeczenia wbrew dyrektywom wskazanym w tym przepisie poprzez brak wskazania na jakich dowodach Sąd Okręgowy oparł swoje ustalenia odnośnie niedoręczenia (...) sp. z o.o. faktur VAT nr (...) oraz nieprzystąpienia przez D. H. do wykonania trzeciego etapu prac objętych umową, co skutkuje niemożnością oceny rozumowania Sądu Okręgowego oraz wymyka się ocenie instancyjnej orzeczenia.

Na podstawie tych zarzutów D. H. wniósł o zmianę wyroku w punkcie II poprzez uchylenie wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Koninie V Wydział Gospodarczy z dnia 31 stycznia 2017 r., sygn. akt (...)i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu, a także o zasądzenie od (...) sp. z o.o. na jego rzecz kosztów procesu. Oprócz tego wniósł o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

(...) sp. z o.o. złożyła odpowiedź na apelację D. H., wnosząc o jej oddalenie i zasądzenie na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

D. H. nie złożył odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje obu stron należało oddalić jako bezzasadne.

Z uwagi na charakter wyroku łącznego, w którym sąd rozstrzyga w kilku sprawach uprzednio połączonych do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, połączone sprawy zachowują jednak swoją odrębność, apelacje stron zostaną omówione odrębnie w odniesieniu od sprawy, której dotyczą. Wcześniej należy poczynić uwagi natury ogólnej.

Sąd Apelacyjny podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego i przyjmuje je za własne. W pełni podziela też rozważania prawne, które były podstawą zapadłego rozstrzygnięcia.

Rozpoznając apelacje Sąd Apelacyjny zobowiązany był w pierwszej kolejności odnieść się do zarzutów naruszenia prawa procesowego, następnie do zarzutów sprzeczności istotnych ustaleń Sądu Okręgowego z treścią zgromadzonego materiału dowodowego, a ostatecznie do zarzutów naruszenia prawa materialnego. Należało bowiem rozpocząć od oceny przebiegu postępowania dowodowego i oceny dowodów przeprowadzonej przez Sąd Okręgowy, by następnie można było zbadać, czy rzeczywiście doszło do sprzeczności pomiędzy dowodami uznanymi przez Sąd Okręgowy za wiarygodne, a poczynionymi na ich podstawie ustaleniami faktycznymi. Prawidłowość naruszenia prawa materialnego może być rozważana dopiero po stwierdzeniu, że w toku właściwie przeprowadzonego postępowania dokonano ustaleń zezwalających na zastosowanie norm prawa materialnego.

I.  Apelacja pozwanej (...) sp. z o.o. w sprawie o zapłatę kwoty 84.817,50 zł.

Niezasadne okazały się zarzuty naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., dotyczące wadliwej oceny dowodów zgromadzonych przez Sąd Okręgowy. Naruszenia wskazanego przepisu nie może uzasadniać jedynie to, że określony dowód został oceniony niezgodnie z intencją skarżącego. Ocena dowodów należy do zasadniczych kompetencji jurysdykcyjnych sądu orzekającego i nawet sytuacja, w której z treści dowodu można wywieść wnioski inne, niż przyjęte przez sąd, nie jest równoznaczna z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd wywodząc wnioski faktyczne z przeprowadzonych dowodów, uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, bądź też dokonał oceny niekompletnej, pomijając istotne dla poczynienia prawidłowych ustaleń fragmenty materiału procesowego. Żadnego ze wskazanych naruszeń nie można było przypisać Sądowi Okręgowemu.

Nie znalazł uzasadnienia zarzut, że Sąd Okręgowy dokonał dowolnej oceny materiału dowodowego w zakresie, w jakim ustalił, że pozwana nie zapłaciła za faktury VAT nr (...) oraz że oświadczenie o dokonaniu zapłaty należności objętych tymi fakturami było nieprawdziwe. Takie ustalenie stanowi konsekwencję konieczności ustalenia stanu faktycznego, który w sposób logiczny łączy wszystkie fakty stanowiące podstawę faktyczną rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy dysponował dowodami wpłaty, na których znajdowały się zarówno oświadczenia powoda o przyjęciu zapłaty, jak i oświadczenia prezesa zarządu pozwanej spółki (...), że kwoty zostaną wypłacone po udzieleniu kredytu pozwanej spółce. Co więcej te ostatnie oświadczenia zostały złożone przez R. Z. po wystawieniu faktur i dowodów wpłaty i złożeniu oświadczenia przez D. H. o ich zapłacie ( 8.07 i 3.08.015 r. – k. 40-43 i 4.11.2015 r. – k. 61v-64v ) i nie potrafił on w swoich zeznaniach wyjaśnić, dlaczego w dniu 4.11.2015 r. złożył takie oświadczenie, skoro pozwana spółka twierdzi, że sporne kwoty zostały przekazane gotówką w lipcu i sierpniu 2015 r. Takiego wyjaśnienia nie przedstawiła również skarżąca w swojej apelacji. Logicznie zatem wnioskował Sąd Okręgowy, że skoro stanowisko pozwanej pozostaje w sprzeczności z oświadczeniem jej prezesa zarządu, to za wiarygodny należy uznać przebieg wydarzeń przedstawiony przez powoda. Trudno bowiem znaleźć inne wyjaśnienie dla tego, że R. Z. złożył oświadczenie, że kwoty, które obejmowały dowody wpłaty w rzeczywistości zostaną uiszczone dopiero później, pozostające w sprzeczności o przyjęciu zapłaty przez powoda, niż to, że było to zabezpieczenie dla D. H., który w żaden inny sposób nie mógłby wykazać, że spornych kwot nie otrzymał, kiedy już jego niezgodne z prawdą oświadczenie o zapłacie spełniłoby swój cel i pozwana uzyskałaby kredyt. Podkreślić należy, że R. Z. złożył oświadczenie o zapłacie po uzyskaniu kredytu w listopadzie 2015 roku, to jest przed uzyskaniem przez spółkę kredytu. Uzasadnionym było zatem uznanie przez Sąd Okręgowy, że oświadczenie D. H. o przyjęciu zapłaty było niezgodne z prawdą i miało jedynie posłużyć pozwanej spółce do uzyskania kredytu.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 245 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczność uznania dowodów wpłaty za wiarygodne dokumenty i pominięcia okoliczności, że na tych dokumentach znajdowało się oświadczenie powoda o przyjęciu zapłaty opiera się na błędnym rozumieniu przez skarżącą pojęcia wiarygodności dokumentu. Zgodnie z art. 245 k.p.c. dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Sąd Okręgowy nie zanegował wiarygodności dowodów wpłaty i ustalił, że na dokumentach tych złożyli pisemne oświadczenia zarówno D. H., jak i R. Z.. Natomiast ocena sądu, czy na podstawie treści dokumentu możliwe jest przyjęcie, że zaistniały fakty wskazane w tym dokumencie, to ocena wartości dowodowej dokumentu. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyraźnie wskazał, dlaczego uznał, że oświadczenia D. H. były niezgodne z prawdą i Sąd Apelacyjny stanowisko Sądu I instancji w pełni podziela.

Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny w punkcie I wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanej (...) sp. z o.o. jako bezzasadną. (...) sp. z o.o. jako przegrywająca apelację winna na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty postępowania apelacyjnego. Z uwagi na fakt, że powód nie poniósł żadnych kosztów w tym postępowaniu, Sąd Apelacyjny nie ujął w wyroku postanowienia o kosztach postępowania apelacyjnego.

II.  Apelacja pozwanego D. H. w sprawie o zapłatę kwoty 45.000,01 zł.

Bezzasadny okazał się zarzut błędu w ustaleniach faktycznych w zakresie ustalenia przez Sąd Okręgowy, że pozwany nie doręczył powódce faktur VAT nr (...). Słusznie zauważył skarżący, że Sąd Okręgowy uznał wyjaśnienia D. H. jako „zasadniczo wiarygodne”, nie wskazując, w jakim zakresie uznaje je za niewiarygodne. Z treści uzasadnienia wyroku jednak jasno wynika, że Sąd Okręgowy uważał wyjaśnienia D. H. za niewiarygodne właśnie w zakresie doręczenia wyżej wskazanych faktur VAT, ponieważ wyraźnie wskazał, że faktury nr (...) nie zostały doręczone powódce i podał przyczyny, dla których przyjął taką wersję wydarzeń (k. 219). Sąd Apelacyjny podobnie jak Sąd Okręgowy nie dopatrzył się w dokumentacji kredytowej zgromadzonej w aktach sprawy (...)jakiegokolwiek dowodu na to, że pozwany doręczył powódce faktury VAT nr (...). W aktach tych brak jest wskazanych faktur, nie ma również o nich wzmianki w żadnym dokumencie. W szczególności w dokumencie zatytułowanym jako (...) SP (...) – rozliczenie inwestycji” nie została wskazana faktura o takim numerze. W spisie faktur została ujęta jedynie faktura (...) o kwocie netto 7.686,80 zł, zatem nie może to być faktura VAT nr (...) na kwotę 73.250,01 zł. Sąd Apelacyjny zatem nie dopatrzył się podstawy do ustalenia, że pozwany doręczył powódce istotną dla oceny zarzutu potrącenia fakturę VAT nr (...).

Sąd Apelacyjny nie podzielił również zarzutu, że Sąd Okręgowy dowolnie ustalił, że pozwany nie przystąpił do wykonania trzeciego etapu prac objętych umową. Skarżący pominął okoliczność, że Sąd Okręgowy oparł ustalenie o zakresie wykonanych prac nie tylko na wyjaśnieniach D. H., ale również na zeznaniach świadków. W oparciu o treść tych zeznań Sąd Okręgowy mógł dokonać ustaleń sprzecznych z wyjaśnieniami D. H.. Skarżący nie kwestionował w żadnym zakresie wiarygodności zeznań świadków.

Bezskutecznym był zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Jego skuteczność ograniczona jest do sytuacji, w której treść uzasadnienia skarżonego orzeczenia uniemożliwia kontrolę instancyjną. W systemie apelacyjnym, w którym sąd II instancji jest sądem merytorycznym, a postępowanie odwoławcze jest kontynuacją postępowania przed sądem I instancji, uchybienia w formie uzasadnienia, nieprowadzące do trudności w identyfikacji motywów rozstrzygnięcia sprawy, nie mają znaczenia dla możliwości rozpoznania apelacji. W tym kontekście wskazać należy, że z treści uzasadnienia Sądu Okręgowego wynika treść dokonanych ustaleń oraz motywy, którymi kierował się ten Sąd przy dokonywaniu oceny prawnej. Skarżący zarzucił, że Sąd Okręgowy uznał, że pozwany nie doręczył faktur VAT nr (...) i że nie przystąpił do wykonania trzeciego etapu prac objętych umową, choć pominął w sposób nieuzasadniony wskazanie dowodów, na których oparł te ustalenia. Skarżący nie zauważył, że Sąd Okręgowy ustalenia dotyczące tego, jaka część robót została wykonana oparł na zeznaniach świadków J. H., P. S., P. W., R. L. i wyjaśnieniach D. H. (k. 214), a nie tylko na wyjaśnieniach stron. Sąd Okręgowy wskazał również, że ustalił, że faktury nie zostały doręczone, ponieważ nie zostały zaksięgowane przez powódkę i nie wiedziała o nich księgowa powódki. Informacje te zostały wskazane w wyjaśnieniach R. Z.. Nie można zgodzić się z pozwanym, że Sąd Okręgowy nie wskazał, w jakim zakresie uznał wyjaśnienia R. Z. za niewiarygodne. Sąd ten wyraźnie wskazał, że „nie dał wiary R. Z., że nie wie, dlaczego zrobił adnotacje na potwierdzeniach zapłaty”.

Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny w punkcie II.a wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanego D. H. jako bezzasadną. D. H. jako strona przegrywająca apelację winien na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zwrócić powódce poniesione przez nią koszty postępowania apelacyjnego. W omawianej sprawie powódka poniosła koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, wobec czego Sąd Apelacyjny w punkcie II.b wyroku zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 2.700 zł. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego Sąd Apelacyjny określił na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych

III.  Apelacja powódki (...) sp. z o.o. w sprawie o zapłatę kwoty 45.680,02 zł.

Nie znalazł uzasadnienia zarzut naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. przez błędne przyjęcie, że to na powódce ciążył obowiązek wykazania wartości robocizny za prace, które nie zostały wykonane do momentu odstąpienia od umowy łączącej strony. Zgodnie z powoływanym przez skarżącą art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Powódka dochodząc zapłaty kary umownej winna wykazać, że zaistniały fakty, które uprawniały ją do naliczenia tej kary umownej, w tym również jej wysokości. Nie istnieje w polskim prawie ogólna zasada, iż ciężar dowodu przechodzi na pozwanego w sytuacji, gdy przeczy on okolicznościom podnoszonym przez stronę powodową. Ciężar taki ciążyłby na stronie pozwanej jedynie wtedy, gdy powoływałaby się ona na nowe okoliczności, sprzeczne z faktami podnoszonymi przez stronę powodową. Sąd Okręgowy wskazał, że na powódce spoczywa ciężar udowodnienia faktów uzasadniających jej roszczenie, a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie powództwa i twierdzenie to nie jest sprzeczne z resztą uzasadnienia Sądu Okręgowego. Pozwany wykazał, że powódka obliczyła karę umowną biorąc za jej podstawę zbyt wysoką kwotę, to jest zamiast wartości robocizny niewykonanych prac przyjęła wartość robocizny wszystkich prac. Wynika to z samej treści umowy stron i z przedstawionych przez powódkę w pismach procesowych wyjaśnień co do tego, w jaki sposób obliczyła wysokość kar umownych. Obowiązek udowodnienia przez powódkę faktów uzasadniających jej roszczenie nie ogranicza się do wykazania przez nią, że roszczenie przysługuje jej co do zasady. Do tego natomiast sprowadza się stanowisko powódki, która twierdzi, że to pozwany winien wykazać wysokość roszczenia należnego powódce. Podstawą naliczenia kary umownej w jakiejkolwiek wysokości w przypadku, o którym mowa w § 8 pkt 4 umowy stron był fakt istnienia w momencie odstąpienia od umowy niewykonanych prac. To powódka winna ten fakt wykazać, przy czym niewystarczające było wykazanie, że jakieś roboty nie zostały wykonane, ale konieczne było wykazanie konkretnych niewykonanych prac i wartości ich robocizny, ponieważ to od wartości robocizny niewykonanych prac miała być naliczana kara umowna. Sam fakt, że bliżej niesprecyzowane prace nie zostały wykonane nie jest wystarczający do wykazania zasadności obciążenia karą umowną, ponieważ nie sposób na tej podstawie ustalić wysokości kary umownej. Argumenty powódki odnoszące się do obowiązku wystawiania przez pozwanego faktur VAT na kwoty odpowiadające wykonanym przez niego pracom są bezprzedmiotowe, ponieważ wartość wykonanych prac pozwany musiałby wykazywać w sytuacji, gdyby dochodził zapłaty za te prace. Obowiązek wykazania wartości niewykonanych prac nie jest tym samym co obowiązek wykazania wartości prac wykonanych.

Oczywiście błędnym jest twierdzenie powódki, że skoro nie wyliczyła ona wartości robocizny niewykonanych prac, to mogła sprzecznie z treścią umowy zawartej przez strony za podstawę kary umownej przyjąć wartość wszystkich prac. Brak jest jakiejkolwiek podstawy, by powódka mogła podejmować takie sprzeczne z umową działania.

Nie był skuteczny zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez błędne przyjęcie, ze strony prawdopodobnie umówiły się na wystawienie faktury VAT jedynie za materiały. Wskazać należy, iż wskazana okoliczność nie stanowiła części stanu faktycznego sprawy ustalonego przez Sąd Okręgowy. Zgodnie z art. 227 przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Przy ocenie zasadności roszczenia powódki z tytułu kar umownych nie miała znaczenia przyczyna tego, że pozwany wystawił jedynie faktury materiałowe, co zresztą sam wskazał Sąd Okręgowy (k. 221 – „Bez znaczenia jest natomiast fakt, że pozwany wystawił – realizując te prace – jedynie faktury materiałowe”). Przypuszczenie Sądu Okręgowego nie ma żadnego znaczenia dla sprawy, ponieważ nawet gdyby przyjąć, że z treści umowy stron wynikał obowiązek pozwanego wystawienia faktur za robociznę, niezmodyfikowany przez późniejsze uzgodnienia stron, to okoliczność ta nie zmienia podstawy naliczenia kary umownej. Podstawą tą była wartość rzeczywiście niezrealizowanych prac, a nie wartość prac nieobjętych fakturami VAT.

Niezasadny był również zarzut naruszenia art. 65 § 2 k.c. poprzez dokonanie błędnej wykładni umowy stron. Skarżąca nie wykazała, by strony umowy przewidziały, by możliwe było kumulatywne naliczenie kar umownych za opóźnienie w wykonaniu prac i za odstąpienie od umowy. Nie wynika to w żaden sposób z treści dokumentu umowy, w której wskazano jedynie przypadki, w których kary umowne mogą zostać naliczone. Wobec tego skarżąca mogłaby wykazać zgodny zamiar stron kumulatywnego naliczania kar umownych jedynie dowodem z przesłuchania osób, które zawierały umowę. W braku takiego dowodu przyjąć należało, jak to słusznie uczynił Sąd Okręgowy, że strony nie przewidziały kumulatywnego obciążenia karami umownymi za opóźnienie w wykonaniu robót i za odstąpienie od umowy.

Ponadto Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Okręgowego, że nie można kumulować kar umownych z dwóch tytułów: nienależytego wykonania zobowiązania i umownego odstąpienia od umowy.

Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny w punkcie III wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację pozwanej (...) sp. z o.o. jako bezzasadną. Skarżąca jako przegrywająca apelację winna na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty postępowania apelacyjnego. Z uwagi na fakt, że powód nie poniósł żadnych kosztów w tym postępowaniu, Sąd Apelacyjny nie ujął w wyroku postanowienia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Jerzy Geisler Ewa Staniszewska Małgorzata Gulczyńska