Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w (...) I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Bogdan Wysocki

Protokolant: sekretarz sądowy Katarzyna Dubrowska-Jurewicz

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2022 r. w (...)

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - (...) W.

przeciwko (...) sp. z o.o. w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w (...)

z dnia 20 kwietnia 2021 r. sygn. akt IX GC 707/20

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1)  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 251.011,42 zł (dwieście pięćdziesiąt jeden tysięcy jedenaście złotych czterdzieści dwa grosze) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie:

a)  od kwoty 62.760,68 zł za okres od dnia 1 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty,

b)  od kwoty 62.752,87 zł za okres od dnia 1 lipca 2018 r. do dnia zapłaty,

c)  od kwoty 62.752,87 zł za okres od dnia 1 października 2018 r. do dnia zapłaty,

d)  od kwoty 62.745,00 zł za okres od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia zapłaty;

2)  zasądza od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – (...)kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3)  nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w (...) kwotę 12.551 zł (dwanaście tysięcy pięćset pięćdziesiąt jeden złotych) tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – (...) kwotę 8.100 zł (osiem tysięcy sto złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

III.  nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w (...) kwotę 12.551 zł (dwanaście tysięcy pięćset pięćdziesiąt jeden złotych) tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od apelacji.

Bogdan Wysocki

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 czerwca 2020 r. powód Skarb Państwa Państwowe (...) W. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwoty 251.011,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie: a) od kwoty 62.760,68 zł od dnia 1 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty, b) od kwoty 62.752,87 zł od dnia 01 lipca 2018 r. do dnia zapłaty, c) od kwoty 62.752,87 zł od dnia 1 października 2018 r. do dnia zapłaty, d) od kwoty 62.745,00 zł od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia zapłaty. Nadto powód wniósł o obciążenie pozwanego kosztami procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew z dnia 3 sierpnia 2020r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2021 r Sąd Okręgowy w (...)oddalił powództwo (pkt 1); kosztami postępowania obciążył powoda i z tego tytułu zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 10.817 zł (pkt 2).

Podstawą rozstrzygnięcia były następujące ustalenia i wnioski.

Powód Skarb Państwa jest właścicielem nieruchomości gruntowych położnych na obszarze (...) W. (Gminy W., Z., S. oraz K.).

Pozwany (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. jest operatorem sieci przesyłowej elektroenergetycznej i właścicielem urządzeń do przesyłu energii elektrycznej.

16 sierpnia 2012 r. Skarb Państwa – (...)– (...) w G., P., P., S., S., T., W. i Z. zawarł z pozwanym (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. „Ramową umowę o współpracy” nr (...) celem ustalenia zasad i warunków współdziałania stron w zakresie prowadzenia przez operatora eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji linii oraz urządzeń elektroenergetycznych stanowiących jego własność, a posadowionych na gruntach pozostających w zarządzie Lasów Państwowych, na terenie nadzorowanym przez poszczególne (...) Dyrekcje, jak również prowadzenia uzgodnień dotyczących budowy na tych gruntach nowych linii i urządzeń elektroenergetycznych. Umowa ta, wraz z zawartymi w jej wykonaniu umowami wykonawczymi, miała określać zasady i warunki współdziałania pomiędzy stronami do czasu ustanowienia służebności przesyłu dla linii elektroenergetycznych posadowionych na gruntach pozostających w zarządzenie (...)((...)).

W umowie ramowej strony przewidziały, że z tytułu umożliwienia pozwanemu dostępu do linii i urządzeń elektroenergetycznych (...)przysługiwać będzie wynagrodzenie roczne w roku 2012 i w latach następnych. Wynagrodzenie roczne i jednorazowe miało być należne właściwym terytorialnie nadleśnictwom i miało zostać określone w umowach wykonawczych (§ 3 ust. 1-2). Niemniej w umowie ramowej strony postanowiły, że roczne wynagrodzenie należne właściwym nadleśnictwom za 1 m ^{( 2)} gruntu skalkulowane zostanie na podstawie równowartości podatku od nieruchomości lub podatku leśnego i rolnego, zależnej od kategorii gruntów wynikających z ewidencji gruntów i budynków, zadeklarowanych przez poszczególne nadleśnictwa w deklaracjach złożonych właściwemu organowi podatkowemu za dany rok podatkowy dla powierzchni określonych w wykazach uzgodnionych przez strony (§ 5 ust. 1, § 4 ust. 1-5). Wysokość opodatkowania gruntów miała być każdorazowo określona na podstawie oświadczeń właściwych nadleśnictw, uzgodnionych z operatorem w ustalonym trybie (§ 5 ust. 3, § 4 ust. 4). Wzór oświadczenia poszczególnych nadleśniczych o wysokości deklarowanych w poszczególnych gminach kwotach podatku od nieruchomości, podatku leśnego oraz podatku rolnego odpowiednich dla kategorii gruntów stanowić miał załącznik (...)do umowy wykonawczej i miał on podlegać aktualizacji do 15 lutego każdego roku kalendarzowego. Pozwany zyskał przy tym prawo do bieżącej weryfikacji zgodności tychże oświadczeń ze stanem faktycznym (§ 4 ust. 4, § 5 ust. 3). Strony zadeklarowały przy tym, że w granicach obowiązującego prawa będą podejmowały działania zmierzające do klasyfikacji gruntów, jako gruntów leśnych, opodatkowanych podatkiem leśnym (§ 5 ust. 4).

Na okoliczność obciążenia z tytułu wynagrodzenia właściwe nadleśnictwo miało wystawiać kwartalne faktury VAT w terminie 7 dni od daty uzgodnienia z operatorem wykazu dotyczącego inwentaryzacji linii i urządzeń elektroenergetycznych (załącznik (...)do umowy wykonawczej) oraz oświadczenia o wysokości deklarowanych stawkach podatkowych na dany rok (załącznik (...) do umowy wykonawczej), nie później jednak niż do dnia kończącego drugi miesiąc danego kwartału, z terminem płatności przypadającym na ostatni dzień tego kwartału. Przy tym zaznaczono, że pierwsza faktura VAT ma obejmować okres od dnia 01 stycznia 2012 r. do ostatniego dnia kwartału, w którym zostanie zawarta umowa wykonawcza i zostać wystawiona w terminie 7 dni od dnia zawarcia umowy wykonawczej, z terminem płatności wynoszącym 30 dni od dnia jej otrzymania przez operatora (§ 6 ust. 1-3). Strony przewidziały również, że w przypadku, gdy właściwy organ podatkowy wyda decyzję administracyjną, wykonalną lub natychmiast wykonalną, określającą pozwanego jako zobowiązanego z tytułu podatku od nieruchomości w zakresie gruntów objętych umową stron i w rezultacie tej decyzji zapłaci ten podatek, to roczne wynagrodzenie właściwych nadleśnictw skorygowane zostanie o kwotę podatku zapłaconego przez operatora (§ 5 ust. 5). W przypadku zaistnienia takiej sytuacji pozwany miał pisemnie powiadomić dane nadleśnictwo o otrzymanej decyzji administracyjnej i uregulowaniu zobowiązania podatkowego, następnie nadleśnictwo w terminie 14 dni miało dokonać aktualizacji umowy wykonawczej w zakresie załączników nr (...) oraz wystawić fakturę korygującą (§ 5 ust. 6 lit. a-c). W przypadku zaś, gdy właściwy organ podatkowy wyda ostateczną decyzję administracyjną, od której zostaną wniesione wszelkie przewidziane prawem zwyczajne środki odwoławcze, obciążającą nadleśnictwo inną wartością niż kwota zadeklarowanego podatku dla pasów gruntów wyszczególnionych w załączniku (...) do umowy wykonawczej, to roczne wynagrodzenie nadleśnictw ulec miało skorygowaniu o wartość wynikającą z tej decyzji. Zasada konieczności wykorzystania środków odwoławczych miała nie obowiązywać jedynie w sprawach, w których ich wniesienie byłoby oczywiście nieuzasadnione (§ 5 ust. 7). Nadleśnictwa miały w terminie 4 dni od daty doręczenia decyzji administracyjnej (wydanej w I, bądź II instancji) przedstawić operatorowi opinię z uzasadnieniem, co do braku zasadności składania środków odwoławczych. W terminie kolejnych 4 dni operator miał zając stanowisko w sprawie, zaś brak odpowiedzi miał być równoznaczny ze stanowiskiem negatywnym, tj. brakiem zasadności składania odwołania od decyzji administracyjnej (§ 5 ust. 8).

Umowa ramowa zawarta została na czas określony, niezbędny do ustanowienia służebności przesyłu dla wszystkich gruntów objętych umowami wykonawczymi. Umowa miała ulec rozwiązaniu z momentem ustanowienia ostatniej służebności przesyłu (§ 12 ust. 3).

W wykonaniu umowy ramowej powód Skarb Państwa – (...) –(...) W. z siedzibą w W. w dniu 16 listopada 2012 r. zawarł z pozwanym (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. „Umowę wykonawczą” nr (...)-1 dla Oddziału (...) Z., Rejonu (...) W. (Gminy W., Z., S. i K.). Umowa ta określała zasady i warunki współdziałania pomiędzy stronami do czasu ustanowienia służebności przesyłu (§ 1 ust. 3). W zakresie wynagrodzenia powoda umowa wykonawcza powielała postanowienia umowy ramowej z sierpnia 2012 r. (§ 3 ust. 1, § 4 ust. 1-4, § 5 ust. 1-8).

Na potrzeby zawarcia umowy wykonawczej nr (...) (...) strony dokonały niezbędnej inwentaryzacji linii i urządzeń elektroenergetycznych (...) sp. z o.o., eksploatowanych przez Oddział (...) Z., Rejon (...) W., a zlokalizowanych na terenie zarządzanym przez (...) W. ((...)). Uzgodniły również oświadczenie (...) W. o wysokości deklarowanych stawek podatkowych na rok 2012, przyjmując za podstawę określenia wynagrodzenia podatek leśny dla gruntów o łącznej powierzchni 234.753 m ^{( 2)} oraz podatek od nieruchomości dla gruntów o powierzchni 3.928 m ^{( 2)} (załączniki (...)). Zgodnie z ustaleniami stron należne powodowi wynagrodzenie za 2012 r. wyniosło dla wskazanego rejonu dystrybucji 1.760,20 zł.

Tego samego dnia powód Skarb Państwa – (...)– (...) W. z siedzibą w W. zawarł z pozwanym (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. także „Umowę wykonawczą” nr (...) (...) dla Oddziału (...) G., Rejonu (...) M. (Gmina Z.). Umowa ta określała zasady i warunki współdziałania pomiędzy stronami do czasu ustanowienia służebności przesyłu (§ 1 ust. 3). W zakresie wynagrodzenia powoda umowa wykonawcza powielała postanowienia umowy ramowej z sierpnia 2012r. (§ 3 ust. 1, § 4 ust. 1-4, § 5 ust. 1-8).

Na potrzeby zawarcia umowy wykonawczej nr (...)-4 strony dokonały niezbędnej inwentaryzacji linii i urządzeń elektroenergetycznych (...) sp. z o.o., eksploatowanych przez Oddział (...) G., Rejon (...) M., a zlokalizowanych na terenie zarządzanym przez Nadleśnictwo W. (załączniki (...). Uzgodniły również oświadczenie Nadleśnictwa W. o wysokości deklarowanych stawek podatkowych na rok 2012, przyjmując za podstawę określenia wynagrodzenia podatek leśny dla gruntów o powierzchni 15,51 m ^{( 2)} (załączniki nr (...)). Zgodnie z ustaleniami stron należne powodowi wynagrodzenie za 2012r. wyniosło dla wskazanego rejonu dystrybucji 15,51 zł.

Powyższe umowy wykonawcze zawarte zostały na czas określony, niezbędny do ustanowienia służebności przesyłu dla wszystkich gruntów objętych tymi umowami wykonawczymi (§ 12 ust. 3).

Następnie w drodze (...) z dnia 20 września 2016 r. strony wyraziły wolę ustanowienia służebności przesyłu także na tych nieruchomościach Skarbu Państwa pozostających w zarządzie (...) W., na których pozwana spółka posadowiła linie i urządzenia elektroenergetyczne eksploatowane przez Oddział (...) P., Rejon (...) O. (Gmina Z.).

W zakresie wynagrodzenia powoda porozumienie powielało postanowienia umowy ramowej z sierpnia 2012 r. oraz umów wykonawczych z listopada 2012 r.

Na potrzeby zawarcia porozumienia strony dokonały niezbędnej inwentaryzacji linii i urządzeń elektroenergetycznych (...) sp. z o.o., eksploatowanych przez Oddział (...) P., Rejon (...) O., a zlokalizowanych na terenie zarządzanym przez (...) W. (załączniki (...)). Uzgodniły również oświadczenie Nadleśnictwa W. o wysokości deklarowanych stawek podatkowych za lata 2012-2016, przyjmując za podstawę określenia wynagrodzenia podatek leśny dla gruntów o powierzchni do 260 m ^{( 2)} (załączniki (...)). Zgodnie z ustaleniami stron należne powodowi wynagrodzenie we wskazanym okresie wyniosło łącznie 4,87 zł. Powyższe porozumienie również zawarte zostało na czas określony, niezbędny do ustanowienia służebności przesyłu dla wszystkich gruntów objętych tym porozumieniem (§ 10 ust. 2).

Powód Skarb Państwa jest właścicielem sześćdziesięciu nieruchomości gruntowych położnych na obszarze Nadleśnictwa W., które znajdują się w Rejonach (...) W., M. i O.. Zgodnie z rejestrem gruntów działki składające się na te nieruchomości stanowią głównie lasy ((...)), obok których występują grunty rolne ((...)) i tereny różne ((...). Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami tereny te objęte zostały służebnością przesyłu na rzecz operatora.

I tak w drodze umów o ustanowieniu służebności przesyłu, zawartych osobno dla każdej nieruchomości w formie aktów notarialnych w dniu 14 listopada 2014r. oraz w dniu 05 grudnia 2017 r., na wskazanych nieruchomościach Skarb Państwa ustanowił odpłatnie i na czas nieoznaczony służebność przesyłu na rzecz spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w P.. Służebność ta została ograniczona do wydzielonego w pasie gruntu pasa technologicznego. W odniesieniu do tego terenu służebność przesyłu miała polegać na znoszeniu istnienia posadowionych na tych nieruchomościach obciążonych linii i urządzeń elektroenergetycznych oraz na prawie do korzystania z nieruchomości obciążonych w zakresie niezbędnym do dokonywania prac eksploatacyjnych, konserwacji, remontów, modernizacji, usuwania awarii oraz przebudowy i rozbudowy linii i urządzeń elektroenergetycznych, wycince drzew bądź krzewów lub ich podkrzesywaniu w zakresie niezbędnym dla utrzymania linii i urządzeń elektroenergetycznych w należytym stanie, celem uniknięcia zagrożenia dla funkcjonowania tych linii i urządzeń, wraz z prawem wejścia i wjazdu na teren odpowiednim sprzętem przez pracowników pozwanej spółki, jej następców prawnych oraz przez wszystkie podmioty i osoby, którymi (...) sp. z o.o. posługuje się w związku z prowadzoną działalnością (§ 2).

Z tytułu ustanowienia prawa służebności przesyłu pozwany (...) sp. z o.o. zobowiązał się do zapłaty na rzecz (...) W. wynagrodzenia w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez (...) od części nieruchomości, z których korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem ich służebnością przesyłu. Wynagrodzenie to miało być płatne corocznie z dołu w okresach kwartalnych, na podstawie faktur VAT wystawionych przez (...) W., w wysokości stanowiącej ¼ wynagrodzenia rocznego. Faktury VAT miały być płatne najpóźniej w ostatnim dniu kwartału, o ile zostaną dostarczone do końca drugiego miesiąca danego kwartału. Do ustalonego wynagrodzenia miał być doliczony podatek VAT. Wysokość rocznego wynagrodzenia miała być ustalana na podstawie oświadczenia nadleśnictwa o wysokości zadeklarowanych w danym roku podatkowym podatkach i opłatach od części nieruchomości, na których ustanowiona została służebność przesyłu. Oświadczenie to, w formie wykazu w podziale na gminy, rodzaj podatku, obowiązujące stawki podatkowe oraz wartość podatku, miało być przesyłane przez nadleśnictwo do pozwanej spółki do odpowiedniego Oddziału (...) w terminie do 15 lutego każdego roku kalendarzowego, a spółce przysługiwać miało prawo do bieżącej weryfikacji zgodności takiego oświadczenia ze stanem faktycznym (§ 4 ust. 1-5).

W powyższych aktach notarialnych przyjęto także, że w przypadku, gdy właściwy organ podatkowy wyda decyzję administracyjną, wykonalną lub natychmiast wykonalną, określającą pozwanego operatora jako zobowiązanego z tytułu podatku od nieruchomości w zakresie gruntów, na których została ustanowiona służebność przesyłu i w rezultacie tej decyzji spółka zapłaci ten podatek, to roczne wynagrodzenie nadleśnictwa miało zostać skorygowane o kwotę podatku zapłaconego przez operatora. W przypadku zaistnienia takiej sytuacji pozwany miał pisemnie powiadomić nadleśnictwo o otrzymanej decyzji administracyjnej i uregulowaniu zobowiązania podatkowego. Następnie nadleśnictwo w terminie 14 dni miało dokonać aktualizacji oświadczenia, a następnie niezwłocznie wystawić fakturę korygującą VAT (§ 4 ust. 7). Pozwana spółka zobowiązała się do wyrównania nadleśnictwu kwoty zapłaconego podatku za okres ustalony decyzją w przypadku, gdy właściwy organ podatkowy wyda ostateczną decyzję administracyjną, od której wniesione zostaną wszelkie przewidziane prawem zwyczajne środki odwoławcze, zmieniającą wysokość zapłaconego podatku w danym roku podatkowym od gruntów, na których została ustanowiona służebność przesyłu. Skorygowanie wynagrodzenia miało nastąpić w terminie 30 dni od dnia powiadomienia spółki o tym fakcie na piśmie i doręczenia jej kopii ostatecznej decyzji administracyjnej (§ 4 ust. 8). Natomiast w przypadku, gdy ta decyzja administracyjna stwierdzi nadpłatę podatku za rok podatkowy, wówczas nadleśnictwo zobowiązało się do zwrotu na rzecz spółki zapłaconego wynagrodzenia w wysokości odpowiadającej stwierdzonej nadpłacie w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja administracyjna stała się wykonalna lub objęta rygorem natychmiastowej wykonalności (§ 4 ust. 9). Każdorazowo korekta rocznego wynagrodzenia wymagała zaktualizowania oświadczenia (§ 4 ust. 12). W przypadku wydania ostatecznej decyzji administracyjnej zmieniającej wysokość zapłaconego podatku (...) W. miało w terminie 4 dni od daty doręczenia decyzji administracyjnej (wydanej w I bądź II instancji) przedstawić operatorowi opinię z uzasadnieniem, co do braku zasadności składania środków odwoławczych. W terminie kolejnych 4 dni operator miał zająć stanowisko w sprawie, zaś brak odpowiedzi miał być równoznaczny z brakiem zasadności składania odwołania od decyzji administracyjnej. Zasada konieczności wykorzystania środków odwoławczych miała nie obowiązywać co do spraw, w których wniesienie środków odwoławczych byłoby oczywiście nieuzasadnione (§ 4 ust. 10). Strony zastrzegły przy tym, że w razie niekorzystnego rozstrzygnięcia pozwana spółka zwróci nadleśnictwu poniesione koszty postępowania w wysokości określonej w orzeczeniu kończącym sprawę, o ile w skardze/odwołaniu nie zostaną pominięte argumenty/zarzuty zaproponowane przez spółkę, środek zaskarżenia nie będzie obarczony istotnymi brakami formalnymi, bądź inne ewidentne błędy i zaniechania nie doprowadzą do odrzucenia/oddalenia odwołania/skargi (§ 4 ust. 11).

W latach 2012 - 2017 powód, zgodnie z obowiązującą strony umową służebności przesyłu, dla gruntów leżących pod liniami elektroenergetycznymi objętych tym postępowaniem, deklarował stawki podatku od nieruchomości w zależności od ich klasyfikacji wynikającej z ewidencji gruntów i budynków, czyli przede wszystkim wskazywał grunty, na których prowadzona jest działalność leśna, do opodatkowania podatkiem leśnym. Na tej podstawie wystawiał faktury VAT, które były regulowane przez pozwanego.

Pod koniec stycznia 2018 r. powód złożył organom podatkowym, tj. Burmistrzowi W., Burmistrzowi K., Burmistrzowi Z. oraz Wójtowi Gminy S. deklaracje roczne na podatek od nieruchomości za 2018 r. Powód zadeklarował w nich stawkę podatku dla gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej, bez względu na sposób ich zakwalifikowania w ewidencji gruntów i budynków. Zgodnie ze złożonymi deklaracjami łączna kwota podatku na rzecz Gminy W. wyniosła 76.244 zł (po korektach), na rzecz Gminy K. 24.747 zł, na rzecz Gminy Z. 94.103 zł (po korektach), a na rzecz Gminy S. 28.769 zł (po korekcie).

Z kolei w lutym 2018 r. powód skierował do pozwanego oświadczenie o wysokości deklarowanych stawek podatkowych na rok 2018 dla gruntów pod liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi eksploatowanymi przez (...) sp. z o.o. W oświadczeniu powód wskazał na konieczność opodatkowania gruntów podatkiem od nieruchomości, czyli w oparciu o stawkę dla gruntów, na których prowadzona jest działalność gospodarcza i określił wysokość wynagrodzenia dla Rejonu (...) W. na kwotę 201.868,60 zł.

Następnie powód wystawił i doręczył pozwanemu trzy faktury z dnia 05 marca 2018 r., obejmujące wynagrodzenie za udostępnienie gruntów za I kwartał 2018r. w wysokości 62.074,59 zł dla Rejonu (...) W. (faktura nr (...)), w wysokości 1.009,65 zł dla Rejonu (...) G. (faktura nr (...)) oraz w kwocie 279,30 zł dla Rejonu (...) O. (faktura nr (...)). Ich płatność miała nastąpić do końca marca 2018 r.

W odpowiedzi na powyższe pozwany poinformował powoda, że nie akceptuje wynagrodzenia obliczonego przy zastosowaniu stawki najwyższej, a złożone oświadczenia uznaje za niezgodnie z umowami łączącymi strony z uwagi na to, że powód dokonał nieuprawnionej zmiany kwalifikacji gruntów, bez wydania ostatecznej decyzji przez organ podatkowy. Nadto przedstawił powodowi kalkulacje, wedle których wynagrodzenie roczne winno zostać obliczone przy zastosowaniu stawki podatku leśnego. Przy tym zapłacił na rzecz powoda wynagrodzenie za I kwartał 2018 r. w wysokości przez siebie obliczonej, tj. w kwocie 597,76 zł; 3,97 zł i 1,13 zł. Wpłata ta została zaliczona przez powoda proporcjonalnie na poczet należności wynikających ze wszystkich dotąd wystawionych faktur. W ten sposób do zapłaty z faktury nr (...) pozostała kwota 61.476,83 zł, z faktury nr (...) kwota 1.005,68 zł, a z faktury nr (...) kwota 278,17 zł (łącznie 62.760,68 zł).

W reakcji na to powód wezwał pozwanego do zapłaty wynagrodzenia w pozostałej wysokości, wynoszącego łącznie 62.760,68 zł, jednak bez rezultatu.

Podobna sytuacja miała miejsce w trzech kolejnych kwartałach 2018 r. W dniu 04 czerwca 2018 r. powód wystawił pozwanemu faktury za II kwartał 2018 r., mianowicie fakturę nr (...) na kwotę 62.074,59 zł (Rejon (...) W.), fakturę nr (...) w wysokości 1.009,65 zł (Rejon (...) G.) oraz fakturę nr (...) na kwotę 279,30 zł (Rejon (...) O.).

Tak jak poprzednio pozwany nie zaakceptował wysokości wynagrodzenia i opłacił wymienione wyżej faktury w zakresie kwot 604,41 zł; 4,87 zł i 1,39 zł. W ten sposób do zapłaty za II kwartał 2018r. pozostało łącznie 62.752,87 zł.

W dniu 24 września 2018 r. powód wystawił pozwanemu faktury za III kwartał 2018 r., mianowicie fakturę nr (...) na kwotę 62.074,59 zł (Rejon (...) W.), fakturę nr (...) w wysokości 1.009,65 zł (Rejon (...) G.) oraz fakturę nr (...) na kwotę 279,30 zł (Rejon (...) O.).

Ponownie pozwany nie zaakceptował wysokości wynagrodzenia i opłacił wymienione wyżej faktury w zakresie kwot 604,41 zł; 4,87 zł i 1,39 zł. W ten sposób do zapłaty za III kwartał 2018 r. pozostało łącznie 62.752,87 zł.

Natomiast w dniu 07 grudnia 2018 r. powód wystawił pozwanemu faktury za IV kwartał 2018 r., mianowicie fakturę nr (...) na kwotę 62.074,59 zł (Rejon (...) W.), fakturę nr (...) w wysokości 1.009,62 zł (Rejon (...) G.) oraz fakturę nr (...) na kwotę 279,30 zł (Rejon (...) O.).

Pozwany nie zmienił stanowiska w sprawie i odmówił zapłaty wynagrodzenia w żądanej wysokości. Przy tym wymienione faktury uregulował w zakresie kwot 612,21 zł; 4,90 zł i 1,40 zł. W ten sposób do zapłaty za IV kwartał 2018 r. pozostało łącznie 62.745 zł.

W międzyczasie powód kilkukrotnie monitował pozwanego o zapłatę pozostałej części wynagrodzenia za II, III i IV kwartał 2018 r., jednak bez rezultatu. Uregulował przy tym podatek od nieruchomości na rzecz organów podatkowych w zadeklarowanej przez siebie wysokości.

W ocenie Sądu Okręgowego w świetle dokonanych ustaleń faktycznych powództwo okazało się nieuzasadnione.

Powód Skarb Państwa – (...)– (...) W. z siedzibą w W. domagał się od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwoty 251.011,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie: od kwoty 62.760,68 zł od dnia 01 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty, od kwoty 62.752,87 zł od dnia 01 lipca 2018r. do dnia zapłaty, od kwoty 62.752,87 zł od dnia 01 października 2018r. do dnia zapłaty, od kwoty 62.745,00 zł od dnia 01 stycznia 2019r. do dnia zapłaty.

Żądana kwota stanowiła wynagrodzenie powoda za obciążenie nieruchomości Skarbu Państwa pozostających w zarządzie Nadleśnictwa W. służebnością przesyłu na rzecz pozwanego, należne za I, II, III i IV kwartał 2018 r., które w przeważającym zakresie nie zostało uregulowane przez pozwanego. Zostało ono uwzględnione przez powoda w wystawionych przez niego fakturach nr (...) z dnia 05 marca 2018 r. (I kwartał 2018 r.), nr (...), (...) i (...) z dnia 04 czerwca 2018 r. (II kwartał 2018 r.), nr (...), (...) i (...) z dnia 24 września 2018 r. (III kwartał 2018 r.) oraz nr (...), (...) i (...) z dnia 07 grudnia 2018 r. (IV kwartał 2018 r.). Powód twierdził przy tym, że należne mu wynagrodzenie winno być równe kwocie podatku od nieruchomości rzeczywiście przez niego poniesionego. Tym bardziej w sytuacji, kiedy na skutek zmiany linii orzeczniczej w zakresie charakteru gruntów (...), doszło do zmiany kwalifikacji podatkowej gruntów Skarbu Państwa z leśnych zajętych na wykonywanie działalności leśnej, na grunty leśne zajęte na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż leśna.

Podstawę roszczenia powoda stanowił art. 39a ust. 1 i 2 ustawy o lasach z dnia 28 września 1991 r. (tekst jedn. Dz.U. z 2017 r. poz. 788), jak również postanowienia zawarte w umowach o ustanowieniu służebności przesyłu, w szczególności § 4 ust. 8 tych umów (akty notarialne).

Przywołany wyżej art. 39a ustawy o lasach w ust. 2 stanowi, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez (...) od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem tą służebnością. Przepis ten został niemal wiernie przeniesiony do łączących strony umów służebności przesyłu, albowiem zgodnie z ich § 4 ust. 1 pozwana spółka zobowiązana została do zapłaty na rzecz (...) W. wynagrodzenia w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat poniesionych przez nadleśnictwo od części nieruchomości, z której korzystanie zostało ograniczone w związku z obciążeniem tej nieruchomości służebnością przesyłu.

Wnosząc o oddalenie powództwa pozwany wskazał, że powodowi nie należy się wynagrodzenie w podanej przez niego wysokości, ponieważ określając wysokość należnego wynagrodzenia powód błędnie przyjął, że grunty, na których posadowiona została infrastruktura pozwanego, powinny zostać opodatkowane podatkiem od nieruchomości w wysokości przewidzianej dla gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej. W ocenie pozwanego w 2018 r. nie zmieniły się przepisy prawa podatkowego, które uzasadniłyby zmianę sposobu wykonywania umów przez strony. Oznacza to, że powód winien był zadeklarować stawki podatku od nieruchomości w wysokości podatku dla gruntów, na których prowadzona jest działalność leśna lub rolna, tak jak miało to miejsce w latach 2012-2017. Co więcej decyzja powoda była jednostronna i nie zyskała akceptacji pozwanego. Tym samym powód bezskutecznie dąży do jednostronnej zmiany postanowień umownych, bez uzgodnienia z pozwanym i poza przewidzianym trybem. Wszystko to w sytuacji, kiedy nie zmieniły się przepisy prawa podatkowego, które uzasadniłyby zmianę sposobu wykonywania umów przez strony. Oznacza to, że podjętymi działaniami powód naruszył warunki umów, które łączyły strony.

Mając na względzie stanowiska stron oraz zebrany w sprawie materiał dowodowy zauważyć należy, że stan faktyczny sprawy nie był sporny między stronami. W sprawie nie budziło wątpliwości, że strony łączą umowy ustanowienia służebności przesyłu zawarte w dniach 14 listopada 2014 r., 05 sierpnia 2016 r., 02 listopada 2016 r., 25 kwietnia 2017 r. oraz 05 grudnia 2017 r. Sporna nie była również treść tych umów, choć strony inaczej interpretowały swoje prawa i obowiązki odnośnie ustalania wysokości wynagrodzenia należnego powodowi za ustanowienie służebności przesyłu i jego zapłaty. Nie stanowiło również przedmiotu sporu, że umowy te zostały zawarte w konsekwencji uprzedniego zawarcia „Ramowej umowy o współpracy” nr (...) z dnia 16 sierpnia 2012 r., „Umów wykonawczych” nr (...)-1 i nr (...) (...) z dnia 16 listopada 2012 r. oraz (...) z dnia 20 września 2016 r. Bezspornym było także to, jakie grunty (gdzie położone, o jakiej klasyfikacji i powierzchni), były objęte umowami ustanowienia służebności przesyłu. Pozwany nie kwestionował tego, że winien zapłacić powodowi wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotowej służebności przesyłu, a w latach 2012-2017 uiścił na rzecz powoda wynagrodzenie zgodnie z jego oświadczeniami. Pozwany nie zakwestionował także faktu, że w 2018 r. powód zadeklarował i zapłacił od gruntów, na których ustanowiona została służebność przesyłu, podatek w wysokości wyższej, jako podatek od gruntów, na których jest prowadzona działalność gospodarcza, a nie jak dotychczas, leśny, choć uważał takie działanie za nieprawidłowe i niezgodne z umową stron.

Zatem istota sporu sprowadzała się do tego, czy powód uprawiony był do obliczenia swego wynagrodzenia w oparciu o stawkę dla gruntów, na których prowadzona jest działalność gospodarcza. Oznacza to, że tłem tego konfliktu były kwestie natury podatkowej, choć decydujące dla oceny roszczenia powoda było określenie, czy umowy stron zostały wykonane w sposób właściwy, czy też nie. Z tego względu Sąd, w sprawie nie rozstrzygał tego, w jaki sposób winny być opodatkowywane grunty Skarbu Państwa, przez które przebiegają urządzenia służące do przesyłu energii elektrycznej. Problem ten nie ma bowiem charakteru sprawy cywilnej i wykracza poza granice drogi sądowej wyznaczone przez art. 2 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1 k.p.c. Jedynie bowiem ustawodawca, organ podatkowy i sąd administracyjny władne są przesądzić o tym, w jaki sposób winny być opodatkowane nieruchomości, przez które przebiegają linie energetyczne. Sąd badał jedynie problematykę wykonywania przez strony łączących je umów w zakresie ukształtowania zasad ustalania wynagrodzenia należnego powodowi od pozwanego, dla którego swego rodzaju „przelicznikiem” była wysokość uiszczonego przez Nadleśnictwo podatku.

Jak wynika z umów służebności przesyłu grunty należące do Nadleśnictwa W. stanowią głównie lasy (zgodnie z klasyfikacją gruntów i budynków). Stąd w latach 2012-2017 były one traktowane przez powoda w przeważającym stopniu jako grunty leśne. Tylko dla nieznacznej części gruntów przyjęta została stawka podatku rolnego lub podatku od nieruchomości. Utrwalony między stronami zwyczaj deklarowania przez powoda gruntów pod liniami energetycznymi do opodatkowania podatkiem leśnym lub rolnym funkcjonował bez przeszkód do 2017 r. i nie był kwestionowany przez żadną ze stron. Do czasu ustanowienia służebności przesyłu taki obowiązek powoda był wyrażony wprost w treści § 5 ust. 1 umowy ramowej, zgodnie z którym powód zobowiązany był do składania deklaracji podatkowych stosownie do kategorii gruntów wynikających z ewidencji gruntów i budynków. Niezależnie od tego praktyka stron na gruncie zawartych umów służebności przesyłu wskazuje, że do końca 2017 r. strony podejmowały działania zmierzające do opodatkowania gruntów podatkiem ustalonym według niższej stawki. Co więcej, sposób interpretowania wskazanych umów w zakresie obliczania wynagrodzenia rocznego powoda z tytułu służebności przesyłu i deklarowanej stawki podatku oraz w zakresie czynionych wspólnie uzgodnień, nie uległ zmianie na przestrzeni wskazanego okresu. Oznacza to, że strony w umowach służebności przesyłu oraz stosownie do obowiązującego zwyczaju, ukształtowały swój węzeł obligacyjny w ten sposób, że powód składał deklaracje opodatkowania gruntów podatkiem leśnym lub rolnym (art. 65 § 1 i 2 k.c.). Wobec tego odstąpienie od tego zwyczaju w 2018 r., przy jednoczesnym pominięciu procedury opisanej w § 5 ust. 5 umów o ustanowieniu służebności przesyłu, traktować należy jako naruszenie tychże umów.

Na podatniku ciąży obowiązek składania prawidłowych deklaracji podatkowych. Niemniej należy zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, że w 2018 r. po stronie powoda nie zaistniał żaden indywidualny prawny obowiązek składania deklaracji do opodatkowania gruntów pod liniami elektroenergetycznymi podatkiem od nieruchomości, a nie podatkiem leśnym, czy rolnym. Nie uległy bowiem zmianie ani klasyfikacja gruntów objętych postępowaniem, ani przepisy prawa podatkowego, nie została też wydana ostateczna decyzja administracyjna w tym względzie, w odniesieniu do tych konkretnych nieruchomości, którą Nadleśnictwo byłoby związane.

Sąd zwraca przy tym uwagę, że w dacie zawarcia przez strony pierwszej umowy o ustanowieniu służebności przesyłu art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r. poz. (...)) stanowił, że opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają użytki rolne, grunty zadrzewione i zakrzewione na użytkach rolnych lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej. W datach zawarcia kolejnych umów o ustanowieniu służebności przesyłu przywołany przepis stanowił, że opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają użytki rolne lub lasy, z wyjątkiem zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej (m.in. Dz.U. z 2016r. poz. 7169). Z przepisu tego wynikał zatem obowiązek uiszczania podatku od nieruchomości (czyli podatku w najwyższej stawce) w przypadku zajęcia nieruchomości na prowadzenie działalności gospodarczej, niezależnie od tego jak nieruchomość ta była oznaczona w ewidencji gruntów. Mimo takiego brzmienia przepisu strony racjonalnie uznawały, że poprowadzenie napowietrznej linii energetycznej przez teren leśny będący w zarządzie powoda nie oznacza automatycznego przeznaczenia tego terenu na prowadzenie działalności gospodarczej. Co równie istotne, przez kolejne lata organy podatkowe nie podważały tych ustaleń. Pozwala to przyjąć, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu nie było przez strony traktowane jako dochód powoda, ale jako przejęcie przez pozwanego od powoda jego obowiązków fiskalnych. Jeśli zaś chodzi o działalność pozwanego, to była ona związana z urządzeniami przesyłowymi, a nie z gruntami, na których posadowiono słupy trakcyjne. To z kolei potwierdza, że wolą stron było opodatkowanie nieruchomości podatkiem leśnym lub rolnym i przerzucenie na pozwanego kosztów tej daniny.

Powyższe ustalenia potwierdza okoliczność, że umowy stron nie przewidywały osiągnięcia przez powoda jakiegokolwiek celu gospodarczego, w szczególności wypracowania zysku, zaś działalność gospodarcza pozwanego nie była związana z gruntami leśnymi, lecz napowietrznymi liniami przesyłowymi. Wolą stron było zatem opodatkowanie nieruchomości Skarbu Państwa podatkiem leśnym, względnie podatkiem rolnym, zgodnie z ich oznaczeniem w ewidencji i panującymi w tym zakresie zwyczajami.

Niezależnie jednak od tego w treści umów służebności przesyłu strony zastrzegły mechanizmy chroniące pozwanego na wypadek zakwestionowania przez organ podatkowy kwalifikacji określonej nieruchomości w deklaracji podatkowej. W ewentualnym postępowaniu podatkowym stroną miał być co prawda powód, który jednak zobowiązał się względem pozwanego do wyczerpania procedury odwoławczej, w zamian za możliwość obciążania pozwanego kosztami tej procedury (§ 4 ust. 7-12). Wobec tego należy przyjąć, że wolą stron było, aby pozwany miał możliwość brania udziału „pośrednio” w tych postępowaniach, co wydaje się rozwiązaniem racjonalnym, skoro ostatecznie to pozwanego obciążał obowiązek zapłaty powodowi wynagrodzenia, na wysokość którego przyjęta stawka podatkowa miała bezpośredni wpływ.

Mając to na uwadze nie można zgodzić się z twierdzeniem powoda, że ze względu na pojawienie się nowej linii orzeczniczej sądów administracyjnych co do kwalifikacji gruntów leśnych pod liniami energetycznymi doszło do zmiany kwalifikacji podatkowej gruntów Skarbu Państwa z leśnych zajętych na wykonywanie działalności leśnej, na grunty leśne zajęte na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż leśna. Co za tym idzie, że ewentualne wszczynanie administracyjnych procedur odwoławczych byłoby niecelowe. Przede wszystkim w omawianym przypadku trudno mówić o utrwaleniu praktyki sądów administracyjnych w tym zakresie. Z pewnością jednak brak jednoznacznych przepisów odnoszących się do sposobu opodatkowania gruntów w pewnym momencie doprowadził do rozbieżności w stosowaniu tych przepisów. Niemniej powód zobowiązał się do składania deklaracji podatkowych zmierzających do opodatkowania przedmiotowych nieruchomości podatkiem o niższej stawce. W tej sytuacji powód zobowiązany był złożyć organowi skarbowemu deklarację opodatkowania nieruchomości podatkiem leśnym (rolnym) i oczekiwać na ostateczną decyzję administracyjną, która oczywiście mogłaby zakwestionować przeznaczenie terenu. Pozwany winien tak postąpić ze względu na swoje zobowiązanie umowne względem pozwanego, mając przy tym świadomość, że praktyka sądów administracyjnych, nawet utrwalona, nie kreuje prawa podatkowego. W razie zaś decyzji negatywnej powód winien dążyć do wydania decyzji ostatecznej w sprawie należnego podatku, czyli wyczerpać możliwą drogę sądowoadministracyjną, w przeprowadzeniu której winien kierować się opinią pozwanego, który z kolei powinien mieć stworzoną możliwość jej wyrażenia. Dlatego też w ocenie Sądu powód w 2018 r. powinien zadeklarować podatek leśny i w razie potrzeby zainicjować procedurę odwoławczą, umożliwiając przy tym pozwanemu zajęcie stanowiska w przedmiocie zasadności składania odwołania od decyzji administracyjnej. Pominięcie tej procedury spowodowało, że powód nie uzyskał ostatecznej decyzji określającej wyższy wymiar podatku dla gruntów leśnych (rolnych). W efekcie arbitralne zadeklarowanie najwyższej stawki podatku i zażądanie zapłaty wyższego wynagrodzenia stanowiło kolejne naruszenie umów łączących strony.

Natomiast w przypadku uznania, że w istocie doszło do zmiany kwalifikacji gruntów leśnych pod liniami energetycznymi, czego strony nie przewidziały w umowach, powód winien w pierwszej kolejności dążyć do dokonania zmiany zapisów umów służebności przesyłu. W razie zaś oporu ze strony pozwanego powinien wystąpić do sądu powszechnego z pozwem o takie ukształtowanie umów, które zwalniałoby go z obowiązku wszczynania procedur odwoławczych od decyzji określających rodzaj i wymiar podatku, a także uczestniczenia w tych procedurach aż do wyczerpania ścieżki odwoławczej, albo z pozwem o takie ukształtowanie umów, aby koszty owych procedur odwoławczych pozwany zobowiązany był wyłożyć z góry. Ponieważ powód tego nie uczynił i nie doprowadził do zmian postanowień umownych, jego deklaracje dotyczące opodatkowania nieruchomości w oczywisty sposób naruszyły umowy, jakie łączyły go z pozwanym i pozbawiły pozwanego jego umownego prawa do ewentualnego zaskarżenia decyzji organu podatkowego.

Oceniając zatem sposób wykonania zobowiązania umownego w oparciu o art. 354 § 2 k.c. należy stwierdzić, że powód naruszył obowiązek współpracy z dłużnikiem, jak również zasadę wykonywania zobowiązania zgodnie z jego treścią, w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego i utrwalonym zwyczajom. Opisane zachowanie powoda naruszało zasady lojalności kontraktowej wobec pozwanego, albowiem powód deklarując w 2018 r. nieruchomości zajęte przez linie elektroenergetyczne do opodatkowania podatkiem od nieruchomości, w istocie pozbawił pozwanego wpływu na decyzje organów podatkowych, nie bacząc na to, że ostatecznie to na pozwanym ciąży obowiązek pokrycia kosztów związanych z opodatkowaniem nieruchomości znajdujących się pod liniami elektroenergetycznymi. W konsekwencji uznać należało, że powód nie mógł samodzielnie zadeklarować wyższej stawki podatku i obciążyć jego kosztami strony pozwanej, zaś jego działania podjęte w 2018 r. nie mogły skutecznie doprowadzić do powstania po stronie pozwanego zobowiązania do uiszczenia wynagrodzenia w wyższej wysokości, aniżeli w latach wcześniejszych.

Od dnia 01 stycznia 2019 r. weszła w życie zmiana przepisów podatkowych, uchwalona 20 lipcu 2018r. w drodze ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o podatku leśnym (Dz.U. z 2018 r. poz. 1588), zgodnie z którą w ustawie z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1445) w art. 1a w ust. 2a dodano pkt 4. Tym samym ustawodawca wprowadził przepis zgodnie, z którym do gruntów, budynków i budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nie zalicza się gruntów:

a) przez które przebiegają urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne (art. 49 § 1 k.c.), wchodzące w skład przedsiębiorstwa przedsiębiorcy prowadzącego działalność telekomunikacyjną, działalność w zakresie przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów lub energii elektrycznej lub zajmującego się transportem wydobytego gazu ziemnego lub ropy naftowej,

b) zajętych na pasy technologiczne stanowiące grunt w otoczeniu urządzeń, o których mowa w lit. a, konieczny dla zapewnienia właściwej eksploatacji tych urządzeń,

c) zajętych na strefy bezpieczeństwa oraz strefy kontrolowane urządzeń, o których mowa w lit. a, służących do przesyłania lub dystrybucji ropy naftowej, paliw ciekłych lub paliw gazowych, lub transportu wydobytego gazu ziemnego lub ropy naftowej, które zostały określone w odrębnych przepisach

– chyba że grunty te są jednocześnie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż działalność, o której mowa w lit. a.

Tym samym ustawodawca postanowił wyłączyć grunty pod liniami energetycznymi z obowiązku opodatkowania ich podatkiem od nieruchomości. Wprowadzone zmiany były odpowiedzią ustawodawcy na brak jednoznacznych przepisów odnoszących się do sposobu opodatkowania gruntów, prowadzących do rozbieżności w stosowaniu tych przepisów przez organy podatkowe, licznych sporów podatników i przedsiębiorców z organami podatkowymi oraz w efekcie do odmiennego opodatkowania gruntów w zależności od ich położenia. Była to również reakcja na kształtującą się niekorzystną linię orzeczniczą sądów administracyjnych, które przyjmowały, że grunty, na których posadowiona została infrastruktura przesyłowa, powinny być opodatkowane podatkiem od nieruchomości w wysokości przewidzianej dla gruntów zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej (uzasadnienie projektu ustawy – druk sejmowy nr (...)).

Uzasadnienie projektu ww. ustawy jasno wskazuje, że nie została wprowadzona nowa, odmienna od poprzedniej regulacja prawna, a jedynie doprecyzowane zostały istniejące zasady, w celu wyeliminowania rozbieżności w stosowaniu przepisów podatkowych. Wykładnię tą należy zatem stosować do przepisów prawa obowiązujących także przed dniem 1 stycznia 2019 r. Wobec tego należało przyjąć, że w świetle ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych powód nie był obowiązany do uiszczenia podatku od nieruchomości.

Mając to wszystko na uwadze Sąd oddalił powództwo jako bezzasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. obciążając nimi w całości powoda, jako stronę przegrywającą proces.

Apelację od wyroku złożył powód, zaskarżył go w całości. Powód zaskarżonemu wyrokowi zarzucał:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

-

art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym (Dz. U. z 2019 r., poz. 888), poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy pozwana na terenach będących własnością Skarbu Państwa, a pozostających w zarządzie (...) W., oznaczonych jako lasy, prowadzi działalność gospodarczą, wobec czego tereny te powinny podlegać opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości;

-

art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, (Dz. U. z 2019 r., poz. 1170) poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy pozwana na terenach będących własnością Skarbu Państwa, a pozostających w zarządzie (...) W., oznaczonych jako lasy, prowadzi działalność gospodarczą wobec czego tereny te powinny podlegać opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości;

-

art. 39a ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2020 r., poz. 1463, z późn. zm.) w zw. z art. 6 k.c., poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy powołany przepis, jak również postanowienia oświadczeń o ustanowieniu służebności przesyłu, normujące kwestię wysokości wynagrodzenia należnego powodowi z tytułu ustanowienia służebności przesyłu, będące odwzorowaniem art. 39a ustawy o lasach, w sposób precyzyjny określają zasady obliczenia wysokości wynagrodzenia powoda z tytułu ustanowienia służebności przesyłu oraz uznanie, że pozwana w sposób dostateczny udowodniła fakt opodatkowania terenów będących własnością (...), a pozostających w zarządzie (...) W., podatkiem leśnym;

-

art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię prowadzącą do uznania, że oświadczenia woli wyrażone w załączonych do akt sprawy oświadczeniach o ustanowieniu służebności przesyłu oraz interpretowane przez pryzmat zasad współżycia społecznego, prowadzą do wniosku, że przedmiotowe tereny, na których pozwana prowadzi swoją działalność gospodarczą powinny zostać opodatkowane podatkiem leśnym, bez względu na występujące w sprawie okoliczności, oraz że pozwana miała prawo do dobrowolnego podważania decyzji powoda w zakresie sposobu opodatkowania terenów znajdujących się pod urządzeniami przesyłowi należącymi do pozwanej, a które były podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem;

-

art. 354 § 2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię prowadzącą do uznania, że powód wykonywał swoje zobowiązania w stosunku do pozwanego w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego takimi jak: uczciwość, sumienność, lojalność, w sytuacji gdy powód działał w zgodzie z treścią łączącego go stosunku zobowiązaniowego;

2.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, tj.:

-

art. 233 k.p.c. polegającą na wadliwej ocenie materiału dowodowego w postaci dokumentów, w głównej mierze oświadczeń o ustanowieniu służebności przesyłu, polegającej na uznaniu, że treść dokumentów prowadzi do wniosku, że opodatkowanie przedmiotowych terenów podatkiem leśnym jest prawidłowe, w sytuacji gdy powód określając wysokość daniny publicznoprawnej, a więc i należnego mu wynagrodzenia działał zgodnie z łączącymi go postanowieniami oraz obowiązującym prawem, co z kolei prowadzi do uznania, że ustalenia Sądu I instancji są sprzeczne z zasadami logiki, bowiem uzasadniają one de facto nielegalne działania organów władzy publicznej;

-

art. 227 w zw. z art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c., polegającą na pominięciu dowodów m.in. z zeznań świadka oraz przesłuchania strony na fakt zawarcia przez strony oświadczeń o ustanowieniu służebności przesyłu, czy sposobu określania wysokości wynagrodzenia należnego powodowi z tego tytułu, w sytuacji gdy powód na posiedzeniu 8 marca 2021 r. zgłosił stosowne zastrzeżenie do protokołu.

Wskazując na powyższe zarzuty, powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz powoda od pozwanej spółki 251.011,42 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty: 62.760,68 zł od dnia 1 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty; 62.752,87 zł od dnia 1 lipca 2018 r. do dnia zapłaty; 62.752,87 zł od dnia 1 października 2018 r. do dnia zapłaty; 62.745,00 zł od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - (...) zwrotu kosztów zastępstwa przed Sądem I instancji oraz przed Sądem II instancji według norm przepisanych; ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez Sąd I instancji i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Pozwana wniosła o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona.

Ustalenia faktyczne sądu I instancji nie budzą wątpliwości i dlatego Sąd apelacyjny przyjmuje je w pełni za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Ustalenia te nie są też w rzeczywistości podważane w apelacji, mimo podniesienia w niej zarzutów procesowych.

Ich analiza prowadzi do wniosku, że stanowią one raczej próbę zakwestionowania przeprowadzonego przez Sąd Okręgowy procesu subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod właściwe przepisy, co należy do sfery wykładni i stosowania prawa materialnego.

Wymaga podkreślenia, że wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia sprawy ustalenia faktyczne zostały poczynione w oparciu o treść dokumentów, przede wszystkim wykreowanych z udziałem samych stron, a których prawdziwość materialna i formalna nie budziła zastrzeżeń.

Decydujące znaczenie miała treść zawartych między stronami umów służebności przesyłu, ustanowionych na nieruchomościach Skarbu Państwa.

Trzeba także uwzględnić, że swoboda kształtowania ich treści ograniczona była bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa materialnego (ius cogens), o czym mowa jeszcze dalej.

W tej sytuacji prawidłowo pominął sąd wnioski o przesłuchanie świadka oraz strony powodowej na okoliczność zawarcia przedmiotowych umów, a w szczególności sposobu ustalenia przez strony wynagrodzenia za korzystanie ze służebności.

Na marginesie natomiast można zauważyć, że, co prawda, sąd I instancji powołuje się na umowy o ustanowieniu służebności, zawarte w formach aktów notarialnych z dnia 14 listopada 2014 r., jednak w dokumentach tych zawarte jest jedynie oświadczenie właściciela nieruchomości o ustanowieniu służebności, złożone w wymaganej formie (art. 245 § 2 zd. 2 kc).

Niemniej, ponieważ obie strony powołują się na treść tych oświadczeń jako elementów zawartych umów o ustanowieniu służebności przesyłu, przyjąć należy, że pozwany, jako korzystający z gruntu, zaakceptował warunki wynikające z w/w oświadczeń w sposób co najmniej dorozumiany (art. 60 kc).

Zasadne natomiast okazały się podniesione w apelacji zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego.

W sprawie poza sporem była literalna treść istotnych dla rozstrzygnięcia umów o ustanowienie służebności przesyłu, stanowiących podstawę do ustalenia należności z tytułu wynagrodzenia, jakie pozwany, korzystający z tego ograniczonego prawa rzeczowego, miał uiszczać do rąk powoda jako właściciela nieruchomości zajętych pod linie przesyłowe.

Postanowienia umowne w tym zakresie zdeterminowane były przy tym, co już wyżej sygnalizowano, treścią bezwzględnie obowiązującego przepisu art. 39 a ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (ob. tekst jedn. Dz.U.2022.672).

Zgodnie z jego brzmieniem „wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez (...) od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem służebnością”.

Analogicznej treści postanowienia określające wysokość należnego powodowi wynagrodzenia zostały wprowadzone do zawartych między stronami umów o ustanowienie służebności przesyłu (§ 4 każdej z umów).

Jakkolwiek w umowach nie określono tego expressis verbis, niemniej oczywiste musiało być, że przez „poniesione przez nadleśnictwo podatki i opłaty” należy rozumieć należności publicznoprawne, jakie właściciel nieruchomości jest zobowiązany ponosić na podstawie obowiązujących przepisów prawa podatkowego (art. 56 kc).

Nie do przyjęcia jest zatem forsowana przez pozwanego koncepcja, jaką zdaje się też akceptować sąd I instancji, zgodnie z którą, czy to na podstawie wykładni oświadczeń woli (art. 65 kc), czy też na podstawie innych okoliczności, w tym np. dotychczasowej praktyki, należy wnioskować, że powinnością po stronie powoda było deklarowanie organom podatkowym, także w 2018 r. uiszczania od gruntów zajętych pod służebności podatku leśnego, a nie podatku od nieruchomości gruntowych związanych z działalnością gospodarczą.

Ubocznie należy przy tym zauważyć, że dla takiej oceny nie ma istotnego znaczenia treść poprzednio łączących strony umów, dotyczących korzystania z gruntów leśnych dla celów przesyłu energii, albowiem wygasły one z dniem ustanowienia na rzecz pozwanego ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomościach powoda ((...)

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego powód nie miał też obowiązku umownego uzgadniania z pozwanym rodzaju zobowiązania podatkowego, jaki zostanie przez niego zadeklarowany właściwym organom, a jedynie poinformowania go o treści zgłoszonych deklaracji.

Pomijając już niedopuszczalność doprowadzenia przez tego rodzaju „uzgodnienie” do naruszenia przepisów prawa podatkowego o charakterze ius cogens, to takiej, postulowanej przez Sąd Okręgowy interpretacji wzajemnych obowiązków stron, przeczy treść regulujących to zagadnienie postanowień § 4 ust. 5 umów o ustanowienie służebności.

Określono tam bowiem, że o treści deklaracji podatkowych pozwany zostanie powiadomiony do dnia 15-go lutego każdego roku kalendarzowego, podczas gdy same deklaracje podatkowe musiały być złożone najpóźniej do dnia 15 –go stycznia (por. art. 6 ust. 5 pkt. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym, Dz. U. 2019.888), bądź do 31-go stycznia (por. art. 6 ust. 9 pkt. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz. U. 2019.1170) każdego roku podatkowego.

W praktyce zatem uprawnienia pozwanego w omawianym przedmiocie mogły się ograniczać, tak jak to zresztą zapisano w postanowieniach § 4 ust. 5 in fine umów o ustanowieniu służebności, wyłącznie do sprawdzenia złożonych deklaracji pod względem ich zgodności z faktycznym stanem nieruchomości zajętych pod linie przesyłowe.

Wbrew poglądowi sądu orzekającego nie sposób też przypisać powodowi naruszenia wynikającego z art. 354 kc obowiązku lojalnego w stosunku do kontrahenta wykonywania zawartych umów o ustanowieniu ograniczonych praw rzeczowych.

Pomijając już, że istotę sporu w sprawie stanowi nie sposób wykonania przez powoda zobowiązania, ale jego treść, to stanowisko takie jest wynikiem niewłaściwej wykładni powołanej normy prawnej i w realiach sprawy nie znajduje uzasadnienia.

Nie ma bowiem podstaw do przyjęcia, aby powód miał obowiązek kierować się swoistą lojalnością wobec pozwanego, co miałoby polegać na dbałości przede wszystkim o ochronę jego interesów ekonomicznych, kosztem realizowania w sposób prawidłowy swoich powinności jako płatnika należności publicznoprawnych.

Wymaga jednak zarazem podkreślenia, że, wbrew zarzutom formułowanym przez pozwanego, w wielu sprawach poszczególne jednostki (...) próbowały w postępowaniach administracyjnych podważać obciążanie ich, w tym za lata poprzedzające rok 2018, z tytułu posiadania nieruchomości zajętych pod linie przesyłowe podatkiem od nieruchomości wykorzystywanych na cele gospodarcze.

Wszystkie te sprawy ostatecznie zakończyły się niepomyślnie dla L. na etapie postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, co dotyczy także orzeczeń wydanych przez Wojewódzki 󠅻Sąd Administracyjny we W., na które powoływał się pozwany (por. np. wyroki NSA: z dnia z dnia 20 maja 2020 r. w sprawie II FSK 416/20, LEX nr 3065132, z dnia 17 czerwca 2020 r. w sprawie II FSK 619/20, LEX nr 3064945, z dnia 20 stycznia 2021 r. w sprawie III FSK2588/21, LEX nr 3113006, z dnia 26 stycznia 2021 r. w sprawie III FSK 2590/21, LEX nr 3113082, z dnia 19 sierpnia 2021 r. w sprawie III FSK 3877/21, LEX nr 3229032 itp.).

Zgodzić należy się natomiast z pozwanym, że w rozpoznawanej sprawie sądy powszechne, z uwagi na treść art. 1 kpc, nie miały kompetencji do przesądzania w sposób wiążący o charakterze i wysokości zobowiązań podatkowych powoda ani innych osób fizycznych czy prawnych (z tych też przyczyn bez istotnego znaczenia jest treść powołanego przez pozwanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2021 r. w sprawie SK 39/19, tym bardziej, że dotyczy on wyłącznie zobowiązań podatkowych osób fizycznych).

Z kolei, mając na uwadze treść przepisu art. 170 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. 2019.2325) niedopuszczalne było także kwestionowanie treści relewantnych dla sprawy wyroków sądów administracyjnych.

Spór między stronami winien być zatem rozstrzygnięty przede wszystkim na gruncie przepisów i reguł prawa oraz postępowania cywilnego.

Wbrew poglądowi pozwanego, nie wynikają jednak z tego korzystne dla niego konsekwencje prawne.

Poza sporem było, że powód dochodził wynagrodzenia opartego na wysokości rzeczywiście poniesionych (opłaconych) przez niego podatków od nieruchomości w części zajętej pod linie przesyłowe.

Roszczenie takie znajdowało w związku z tym oparcie zarówno w treści art. 39a ust. 2 ustawy o lasach, jak w literalnym brzmieniu postanowień łączących strony umów o ustanowieniu służebności przesyłu (§ 4 ust. 1 – 4 poszczególnych umów).

Zgodnie zatem z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 kc, art. 232 zd. 1 kc) pozwany, chcąc podważyć zasadność powództwa, winien był wykazać (udowodnić), że złożenie przez powoda za rok 2018 r. deklaracji podatkowych od nieruchomości zajętych pod linie przesyłowe, w postaci zgłoszenia ich jako grunty wykorzystywane dla celów gospodarczych, było bezzasadne, a w rzeczywistości wymagały one zgłoszenia jako podlegające podatkowi leśnemu.

Oczywiste jest, że tak określonemu obowiązkowi dowodowemu pozwany w sprawie nie podołał.

Jak słusznie bowiem podnosi strona powodowa w decyzjach organów podatkowych oraz orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtowała się jednolita wykładnia, zgodnie z którą grunty, o jakich mowa, w 2018 r. podlegały zgłoszeniu i opodatkowaniu jako grunty związane z działalnością gospodarczą, na podstawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (oprócz powołanych wyżej orzeczeń zob. też wyrok NSA z dnia 24 września 2019 r. w sprawie II FSK 1368/19, LEX nr 2740231 a także uzasadnienie do uchwały 7 sędziów NSA z dnia 9 grudnia 2019 r. w sprawie II FPS 3/19, LEX nr 2755594).

Przy tym, wbrew poglądowi pozwanego, zaakceptowanemu także przez sąd I instancji, w orzecznictwie przesądzono również, że prawidłowości takiej wykładni nie podważa wejście w życie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o podatku leśnym (Dz. U. 2018 r. 1588), w której ustawodawca zdecydował o podleganiu omawianych gruntów wyłącznie opodatkowaniu podatkiem leśnym (zob. np. w/w wyrok NSA z dnia 19 sierpnia 2021 r. w sprawie III FSK 3877/21).

Wymaga także podkreślenia, że z treści przepisów art. 21 § 1 – 3 Ordynacji podatkowej wynika, na gruncie prawa podatkowego, sui generis domniemanie, iż zadeklarowana należność podatkowa jest zgodna z rzeczywistym stanem rzeczy, a domniemanie takie podlega obaleniu wyłącznie w drodze stosownej decyzji organu podatkowego.

W tej sytuacji przyjąć należy, że zadeklarowanie przez powoda co do przedmiotowych nieruchomości opodatkowania ich podatkiem od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, a następnie obciążenie równowartością tych należności pozwanego z tytułu wynagrodzenia za korzystanie ze służebności przesyłu, było zgodne z przepisami prawa oraz postanowieniami zawartych umów o ustanowienie tego ograniczonego prawa rzeczowego.

Dodać można, że prawidłowość tego rodzaju stanowiska znalazła także potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2020 r. w sprawie II CSK 130/20, LEX nr 3081790).

Pozwany nie kwestionował faktu poniesienia przez powoda (opłacenia) zobowiązań podatkowych w wysokości podanej w pozwie oraz prawidłowości ich naliczenia z punktu widzenia powierzchni gruntów zajmowanych pod linie przesyłowe objęte umowami o ustanowienie służebności przesyłu.

Skutkuje to zmianą zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od niego na rzecz powoda należności głównych objętych pozwem wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (art. 481 § 1 i 2 kc) od dat ich wymagalności prawidłowo ustalonych przez powoda na podstawie zapisu § 4 ust. 3 umów o ustanowienie służebności przesyłu.

Pociąga to także za sobą stosowną korektę zawartego w wyroku rozstrzygnięcia o kosztach procesu, przez obciążenie nimi w całości pozwanego.

Pozwany ma zatem obowiązek zapłaty na rzecz Skarbu Państwa – (...)kosztów zastępstwa procesowego wykonywanego przez radcę (...)w wysokości 10.800 zł (art. 32 ust.3. ustawy z dnia 15 grudnia 2016r. o (...) w zw. z art. 99 kpc, § 2 pkt. 7) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz. U. 2018.265.) oraz ponieść koszty nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu, od której powód był zwolniony (art. 113 ust. 1 ustawy kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Z tych przyczyn na podstawie powołanych wyżej przepisów prawa materialnego i procesowego, a także przepisów art. 353 § 1 kc oraz art. 305 ¹ kc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I. sentencji wyroku.

Ponieważ wnioski apelacji uwzględniono w całości, uzasadnione jest obciążenie pozwanego wszystkimi kosztami procesu powstałymi w postępowaniu odwoławczym (art. 100 zd. 2 kpc w zw. z art. 391 kpc).

Pozwanego obciąża w pierwszej kolejności obowiązek zwrotu powodowi kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, wykonywanego przez radcę (...) w wysokości 8.100 zł (art. 32 ust.3. ustawy z dnia 15 grudnia 2016r. o (...)w zw. z art. 99 kpc, §10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt. 7) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, punkt III wyroku).

Zobowiązany jest także do poniesienia kosztów nieuiszczonej opłaty sądowej od apelacji, od której powód był zwolniony z mocy ustawy (art. 113 ust. 1 ustawy kosztach sądowych w sprawach cywilnych, punkt IV wyroku).

Bogdan Wysocki