Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Maciej Rozpędowski

Protokolant: sekretarza sądowy Patrycja Amiławska

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2025 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Stowarzyszenia (...) - Muzycznych (...) w W.

przeciwko K. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 8 grudnia 2021 r., sygnatura akt II C 208/20

1. oddala apelację pozwanej,

2. zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 675 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Maciej Rozpędowski

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2021 r. Sąd Okręgowy w Katowicach w sprawie z powództwa Stowarzyszenia (...) - Muzycznych (...) w W. przeciwko K. S. (S.) o zapłatę zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2 076,75 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot i dat szczegółowo wskazanych w sentencji orzeczenia, oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 870,14 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od daty uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia i rozważania:

Powód Stowarzyszenie (...) – Muzycznych (...) w W. pozwem z dnia 13 grudnia 2019r. wniósł o zasądzenie od pozwanej K. S. kwoty 2 667,56 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot i terminów wskazanych w pozwie oraz o zasądzenie kosztów procesu.

Powód jest organizacją zbiorowego zarządzania w rozumieniu art. 3 pkt 2 ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi, działającą w formie stowarzyszenia. Zgodnie z decyzją Ministra (...) z dnia 9 lipca 2010 roku zbiorowo zarządza prawami artystów wykonawców utworów muzycznych i słowno - muzycznych min. w zakresie publicznego odtwarzania. W dniu 28 lutego 2012r. zawarł z pozwaną K. S. na czas nieokreślony umowę nr (...), dotyczącą korzystania przez pozwaną z artystycznych wykonań utworów muzycznych i słowno - muzycznych zarządzanych przez powoda poprzez ich publiczne odtwarzanie. Na podstawie umowy pozwana zobowiązała się do płacenia ryczałtowego, miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 27,69 zł netto w okresach kwartalnych do 15. dnia miesiąca, następującego po okresie, którego rozliczenie dotyczy. Wynagrodzenie obejmuje publiczne odtwarzanie artystycznych wykonań w barze (...), przy ul. (...) w K.. Wysokość wynagrodzenia została ustalona w oparciu o Tabele Wynagrodzeń wskazujące czynniki mające wpływ na wysokość wynagrodzenia należnego za korzystanie z artystycznych wykonań w określony sposób i w danym okresie. Powód wywodził, że roszczenie podlega dziesięcioletniemu okresowi przedawnienia (art, 118 k.c.) i nie jest przedawnione w żadnym zakresie. Powód nie jest podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą ani dochodzone roszczenie nie jest świadczeniem okresowym. Podniósł również, że zgodnie z§ 4 ust. 2 umowy, stawki wynagrodzeń podlegają waloryzacji w okresach rocznych liczonych na dzień 1 stycznia każdego roku począwszy od i stycznia 2016r., stosownie do średniorocznego wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, publikowanego przez GUS. Zgodnie z § 5 ust. 3 umowy nr (...) w przypadku niedotrzymania terminu płatności przewidzianego w ust. 1 powód jest uprawniony do naliczenia odsetek ustawowych. Pozwana nie wywiązuje się z umowy, nie płaci wynagrodzenia, pomimo wezwań do zapłaty. Zdaniem powoda do wysokości wynagrodzenia należy doliczyć stawkę 23 % podatku VAT. Różnica w wysokościach stawek dochodzonych za okres wskazany w pozwie a stawkami wskazanymi w harmonogramach sprzed 29 lutego 2016r. wynika jedyne z zastosowania odmiennej stawki VAT. Kwota wynagrodzenia netto jest taka sama.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 30 grudnia 2019 r. powództwo zostało uwzględnione w całości.

Pozwana w sprzeciwie od nakazu zapłaty wniosła o odrzucenie pozwu albo oddalenie powództwa w całości, podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powoda z uwagi na upływ dwuletniego terminu, a także o przekazanie sprawy według właściwości do Sądu Rejonowego w Mysłowicach. Pozwana uzasadniała, że pozew nie przytacza okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a powód nie jest uprawniony do występowania z niniejszym powództwem. Nie przedstawił dowodów potwierdzających sposób eksploatacji, czas i wykaz odtwarzanych utworów, listy artystów uprawnionych do wynagrodzenia z tego tytułu. Umowa nr (...) dotknięta jest wadą oświadczenia woli, ponieważ pozwana zawarła ją pod wpływem błędu i pozwana ponownie uchyla się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w wymienionej umowie na podstawie art. 86 i 88 k. c. Zarzuciła ponadto nie wysławienie przez powoda faktur VAT, czego pozwana domagała się.

Powód w odpowiedzi na sprzeciw od nakazu zapłaty i piśmie procesowym z dnia 19.04.2021 r. podtrzymał dotychczasowe stanowisko i zarzucił niezasadność zarzutów pozwanej. Umowa pomiędzy stronami dotyczy wyłącznie repertuaru powierzonego w zarząd powodowi. Powód nie ma obowiązku wystawiania faktury VAT za każdy okres.

Postanowieniem z dnia 2710.2021 r. ogłoszonym na rozprawie Sąd I instancji oddalił wniosek pozwanej o przekazanie sprawy do właściwości Sądu Rejonowego w Mysłowicach.

Sąd Okręgowy ustalił, że powód jest organizacją zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi w zakresie praw do artystycznych wykonań. Działa w formie stowarzyszenia. Zgodnie z postanowieniami Statutu Stowarzyszenia (...) - Muzycznych (...) w W., jest on samorządnym, dobrowolnym, trwałym zrzeszeniem o celach niezarobkowych, działającym na podstawie ustawy Prawo o stowarzyszeniach, Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz innych przepisów

W dniu 28 lutego 2012 r. powód zawarł z pozwaną, prowadzącą działalność gospodarczą jako K. S., umowę nr (...), której przedmiotem było korzystanie przez użytkownika z artystycznych wykonań na polu eksploatacyjnym publicznych odtworzeń, do których zarządzanie zostało powierzone (...) jako organizacji zbiorowego zarządzania. Umowa weszła w życie z dniem 1 lipca 2010 roku i została zawarta na czas nieokreślony (§§ 10 i 11 umowy). Umowa obejmowała publiczne odtwarzanie artystycznych wykonań w barze (...) przy ul. (...) w K., za które strony ustaliły ryczałtowe, miesięczne wynagrodzenie z tytułu publicznego odtwarzania artystycznych wykonań w wysokości 27,69 zł netto. W umowie zawarto zapis iż powyższa kwota podlega waloryzacji w okresach rocznych liczonych na dzień 1 stycznia każdego roku, począwszy od l stycznia 2013 r., stosownie do średniorocznego wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych publikowanego przez GUS (§ 4 ust. 1 i 2 umowy). Wynagrodzenie miało być przekazywane kwartalnie przelewem na rachunek powoda. W przypadku niedotrzymana terminu w/w zapłaty, powód uprawniony było do naliczenia odsetek ustawowych ( § 5 ust. I umowy). Strony postanowiły, że wszelkie zmiany umowy wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności (§ 12 umowy).

Pismami z dnia 23 marca 2015r. i z dnia 25 maja 2015r. powód bezskutecznie wezwał pozwaną do zapłaty zaległych opłat za okres od 2012 roku do 2015 roku.

Przedsądowym wezwaniem do zapłaty z dnia 17 października 2019 r. powód bezskutecznie wezwał pozwaną do zapłaty należności, wynikających z umowy za okres od 2013 r. do 2019 r.

Powód dochodzi od pozwanej należności wynikających z urnowy nr (...) za okres od lipca 2013 roku da września 2019 roku.

Sąd I instancji pominął wnioskowane przez pozwaną przesłuchanie stron ze względu na nieusprawiedliwione niestawiennictwo pozwanej na wezwanie Sądu.

Sąd Okręgowy zważył, że w pierwszej kolejności należało rozstrzygnąć, że wbrew twierdzeniom pozwanej, iż Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę jest rzeczowo i miejscowo właściwy w zakresie roszczenia o ochronę praw autorskich i pokrewnych, a takim jest roszczenie z tytułu opłat licencyjnych, które stanowi przedmiot sporu. Na chwilę wniesienia pozwu podstawę prawną tej właściwości stanowił przepis art. 17 pkt 2 kpc.

W ocenie Sądu I instancji powództwo podlegało uwzględnieniu w przeważającym zakresie.

Źródłem zobowiązania pozwanej i podstawą roszczenia powoda jest łącząca strony umowa licencyjna z dnia 28 lutego 2012 roku. Umowa ta, zawarta na czas nieokreślony, jest uznawana za obowiązującą. Żadna ze stron nie złożyła oświadczenia o jej wypowiedzeniu.

Podnoszony przez pozwaną zarzut, że umowa nie obowiązuję ze względu na to, że pozwana przy zawieraniu umowy działała pod wpływem błędu, nie znajduje, według Sądu I instancji, potwierdzenia w materiale dowodowym. Pozwana w żadnym zakresie nie udowodniła tej okoliczności. Nie można też uznać, że złożone przez nią oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w ramach umowy nr (...) odnosi zamierzony rezultat. Pozwana nie wykazała spełnienia żadnej z przesłanek z ort. 84 k.o., w tym, że błąd został wywołany przez osobę, której oświadczenie woli zostało złożone oraz, że był to błąd istotny.

Ponadto Sąd I instancji zaznaczył, że uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia złożonego pod wpływem błędu wygasa z upływem roku od jego wykrycia (art. 88 § 2 k.c.). Data powstania roszczenia powoda, tj. od lipca 2013 r., wskazuje, że pozwana od tamtego czasu nieprzerwanie kwestionuje swoje zobowiązanie wynikające z umowy. Nie konkretyzuje jednocześnie daty, w której powzięła wiedzę, że działała pod wpływem błędu. Istnieje zatem podstawa do przyjęcia, że prawo pozwanej do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli wygasło.

Argumentacja pozwanej odnosząca się do uprawnienia powoda do inkasowania środków na rzecz artystów i posiadania prawa do każdego utworu muzycznego, w ramach której pozwana dążyła do zakwestionowania legitymacji powoda do dochodzenia roszczenia jest bezprzedmiotowa. Źródło zobowiązania pozwanej stanowi zawarła przez nią z powodem umowa licencyjna.

Zgodnie z art. 6 pkt 14 ustawy z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawie pokrewnym (Dz. U. z 2018r., poz. 1191) w zw. z art. 3 pkt 2 ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi z dnia 15 czerwca 2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 1293), organizacjami zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi są stowarzyszenia zrzeszające uprawnionych lub podmioty reprezentując uprawnionych, których podstawowym celem statutowym jest zbiorowe zarządzane prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na rzecz uprawnionych w zakresie zezwolenia udzielonego im przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Działalność takiej organizacji polega na wykonywaniu praw autorskich lub praw pokrewnych dla zbiorowej korzyści uprawnionych, a w jej ramach organizacja dokonuje takich czynności jak chociażby obejmowanie praw w zbiorowy zarząd oraz zawieranie umów o korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych, pobór wynagrodzenia za takie korzystanie, pobór, podział i wypłata przychodów z praw (przez które należy rozumieć środki pieniężne pobrane przez organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na rzecz uprawnionych, z tytułu przysługujących im praw autorskich lub praw pokrewnych, prawa do wynagrodzenia oraz opłat, określonych w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz pożytki, jakie środki te przyniosły do chwili ich wypłaty uprawnionym.

W orzecznictwie podkreśla się, że o objęciu przez organizację określonych praw na oznaczonych polach eksploatacji zbiorowym zarządzaniem i ochroną rozstrzyga treść zezwolenia ministra (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 1999 r., I CKN 1139/97, OSNC 2000/1/6; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2000 r., I CKN 971/98, OSNC 2001/6/97). Powód jako organizacja zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi w zakresie praw do artystycznych wykonań działa na podstawie decyzji Ministra (...) z dnia 9 lipca 2010 r.

Według Sądu I instancji nieuzasadniony jest też zarzut pozwanej o przedawnieniu roszczenia powoda. Dochodzone pozwem roszczenia obejmują okres od lipca 2013r. do września 2019r. Nie mają one charakteru okresowego ani nie są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, dlatego podlegają sześcioletniemu terminowi przedawnienia na podstawie ad. 118 kc, Cechą charakterystyczną świadczeń okresowych jest ich powtarzalny charakter oraz zależność wysokości i świadczenia tylko od upływu czasu. Wysokość opłaty licencyjnej natomiast nie zależy tylko od upływu czasu, ale od szeregu innych okoliczności. Np. sposobu odtwarzania utworu, rodzaju utworu, rodzaju urządzenia, na jakim jest odtwarzane. Zatem wysokość zależna jest od sposobu i zakresu eksploatacji Litworów, którymi zarządza strona powodowa (wyroki: Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26.10.2021r., V ACa 422/19; Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 13.05.2015 r., I ACa 298/15, z dnia 16.10.2015r., I ACa 893/15).

Roszczenia z tytułu opłat licencyjnych, o których mowa w art. 57 ust. 1 prawa autorskiego dochodzone przez organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, działającymi w formie stowarzyszenia nie są też roszczeniami związanymi z działalnością gospodarczą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.11.2011r., III CSK 30111).

Aktualnie termin przedawnienia roszczeń zgodnie z art. 118 k.c. wynosi 6 lat. W odniesieniu do roszczeń powstałych przed 9 lipca 2018r. wynosił 10 rat. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2018r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 1104), która weszła w życie z dniem 9 lipca 2018 r. do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy Kodeksu cywilnego, w tym do przedawnienia w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. W myśl art. 5 ust. 2 wskazanej ustawy jeżeli termin przedawnienia jest obecnie krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Sąd I instancji wskazał, że pozew w rozpoznawanej sprawie został wniesiony w dniu 13 grudnia 2019 roku. Oznacza to, że dochodzona pozwem wierzytelność nie była przedawniona.

Odnosząc się natomiast do możliwości dochodzenia przez powoda opłaty powiększanej o stawkę podatku Vat, to zdaniem Sądu I instancji powód nie był uprawniony do zwiększania ryczałtowego wynagrodzenia przewidzianego w umowie stron o podatek VAT, mimo, że stał się jego płatnikiem. Wprowadzenie opodatkowania w wysokości 23% stanowi nadzwyczajną zmianę stosunków w rozumieniu art. 357 ¹ k.c. Powód zatem, o ile uznawał, że stawka umowna powinna być podwyższona, winien wystąpić z wnioskiem o zawarcie aneksu do umowy, przy uwzględnieniu § 12 umowy, bądź ze stosownym roszczeniem z art. 357 ¹ k.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 7 kwietnia 2016 r., sygn. akt I ACa 100415). Dlatego też roszczenie powoda zostało zasądzone w kwocie nie uwzgledniającej podatku VAT. Powództwo w pozostałym zakresie zostało oddalone.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie ad. 100 zd. 1 k.p.c. i dokonał ich stosunkowego rozdzielenia. Na koszty procesu składają się: opłata od pozwu w kwocie 200 zł, koszty zastępstwa procesowego powoda w kwocie 900 zł na podstawie § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. (Dz.0 z 2018r. poz. 265), opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożyła pozwana, zaskarżając orzeczenie w całości, zarzucając:

- naruszenie interesu społecznego i nadrzędnego interes publicznego,

- nie rozpoznanie istoty sprawy.

- uznanie bezzasadnie, że powód jest jedyną organizacją w Kraju legitymowaną do wytoczenia pozwu w zakresie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi,

- zmiana art. 86 kc zawartego w oświadczeniu pozwanej, na art. 84 kc,

- nieustalenie faktów mających podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu,

- niedopuszczenie dowodów z urzędu istotnych dla rozpatrzenia sporu,

- pozbawienie pozwanej możności obrony jej praw,

- uzasadnienie wyroku nie wskazuje należytej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, nie podaje dostatecznie faktów, które Sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej,

- niewyjaśnienie rzetelnie podstawy prawnej wyroku, nie przytoczenie istotnych przepisów prawa, nie motywuje poprawnie oddalenia zarzutów formalnych.

Z uwagi na powyższe apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, albo uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu i odstąpienie od obciążenia pozwanej kosztami zastępca adwokackiego powoda na wypadek oddalenia apelacji.

Ponadto skarżąca wniosła o rozstrzygnięcie istotnych zagadnień prawnych lub przesłanie do Sądu Najwyższego: czy osoba wprowadzona podstępnie w błąd (art. 86kc) jest uprawniona do uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia i które przepisy Kodeksu cywilnego stosuje się do umowy licencyjnej zawartej 28.02.2012 między stronami jaki jest okres przedawnienia.

Pozwana również wniosła o zobowiązanie powoda do doręczenia:

- zaświadczenia Ministra (...), że jest jedyną organizacją uprawnioną do inkasowania i przekazywania pozyskanych środków na rzecz wszystkich (...) Wykonawców(...) S. (...)

- pisemnego dowodu, że reprezentuje prawa do każdego utworu muzycznego i słowno -muzycznego, za który żąda zapłaty,

- potwierdzenia Ministra (...) że pozwana nie będzie musiała płacić po raz drugi na rzecz innej organizacji reprezentującej (...) Wykonawców(...)i S. (...)za ten sam okres, za który żąda zapłaty powód,

- wszystkich pism wymienianych z pozwaną, na okoliczność praw i obowiązków stron oraz bezzasadności powództwa,

- faktur VAT za każdy okres płatności,

- dopuszczenie dowodu z wyjaśnień Ministra Finansów: czy czynny podatnik podatku od towarów i usług może żądać zapłaty bez doręczenia faktury VAT,

- dopuszczenie dowodu z zeznań Świadka J. K. i stron na okoliczność bezzasadności powództwa,

- dopuszczenie innych dowodów z urzędu na okoliczność bezzasadności powództwa,

- wystąpienie do właściwego Urzędu Skarbowego o kontrolę ksiąg podatkowych, ewidencji i rejestrów powoda co do ich zgodności z prawem i stanem rzeczywistym,

- powiadomienie o toczącym się postępowaniu: innych organizacji reprezentujących (...) Wykonawców (...) S. (...) celem umożliwienia im udziału w sprawie oraz ewentualnego przekazania należnego im wynagrodzenia,

- Rzecznika (...) (...) i Rzecznika (...) oraz

Prokuratury celem przyłączenia się do sprawy.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, zgodnie z normami przepisanymi.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja pozwanej jest bezzasadna.

Sąd odwoławczy podziela dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne oraz wywiedzione z tych ustaleń wnioski prawne. Zarzuty apelacyjne pozwanej nie podważają prawidłowości rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Bezzasadny jest najdalej idący zarzut apelującej, zarzut pozbawienia pozwanej możności obrony jej praw, czyli w istocie zarzut nieważności postępowania.

Nieważność postępowania występuje tylko wówczas, gdy strona postępowania wbrew swej woli zostaje faktycznie pozbawiona możności działania w postępowaniu lub jego istotnej części. Stwierdzenie, czy taki stan nastąpił, wymaga rozważenia, czy w konkretnej sprawie nastąpiło naruszenie przepisów procesowych, czy uchybienie to miało wpływ na możność działania strony oraz, czy pomimo zaistnienia tych dwóch przesłanek strona mogła bronić swoich praw. Tylko przy kumulatywnym spełnieniu tych wszystkich przesłanek można mówić o skutkującym nieważnością postępowania pozbawieniu strony możliwości obrony swoich praw.

Pozwana nie wskazuje na czym zarzucane pozbawienie możności obrony praw skarżącej polegało, czy uniemożliwia ocenę tego zarzutu.

Odmowa ustanowienia dla strony pełnomocnika z urzędu co do zasady nie usprawiedliwia zarzutu nieważności postępowania wskutek pozbawienia strony możności obrony swych praw. Strona ma bowiem uprawnienie i możliwość podejmowania osobiście różnych działań w postępowaniu przed sądem, zmierzających do ochrony własnych praw, niezależnie od tego, czy działa z pełnomocnikiem, czy samodzielnie. Wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu podlega zawsze ocenie w okolicznościach rozpoznanej sprawy, a sąd uwzględnia go tylko wtedy, gdy udział pełnomocnika w sprawie uzna za potrzebny.

W niniejszej sprawie pierwszy wniosek pozwanej o ustanowienie pełnomocnika w urzędu został przez Sąd I instancji zwrócony, a kolejny wniosek prawomocnie oddalony, podobnie jak analogiczny wniosek złożony w postępowaniu apelacyjnym.

Podobnie bezzasadny jest zarzut apelującej nierozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy.

Przez wskazane wyżej pojęcie należy rozumieć nierozstrzygnięcie o żądaniu stron, czyli niezałatwienie przedmiotu sporu. Wykładnia językowa, systemowa i funkcjonalna tego zwrotu pozwala na przyjęcie, że wszelkie inne wady rozstrzygnięcia, dotyczące naruszeń prawa materialnego czy też procesowego, jednakże poza nieważnością postępowania i nieprzeprowadzeniem postępowania dowodowego w całości, nie uzasadniają konieczność uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Tego rodzaju ewentualne braki w postępowaniu dowodowym, czy uchybienia prawu materialnemu popełnione w procesie subsumcji powinny być w systemie apelacji pełnej załatwiane bezpośrednio w postępowaniu apelacyjnym. Oceny nierozpoznania istoty sprawy nie uzasadniają ewentualne wady rozstrzygnięcia dotyczące naruszenia prawa materialnego czy procesowego, stąd nie uzasadnia uchylenia przez Sąd odwoławczy zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji np. niewzięcie przez Sąd Okręgowy pod rozwagę wszystkich dowodów, jak też nieuwzględnienie argumentacji prawnej strony skarżącej.

Skarżąca nie tylko nie wykazał, że orzeczeniem Sądu I instancji został naruszony interes społeczny czy interes publiczny, lecz nawet nie wskazała jakiego interesu społecznego czy publicznego zarzut dotyczy.

Bezzasadny jest zarzut pozwanej, że skutecznie uchyliła się od skutków oświadczenia woli objętego zawartą umową w powodem.

Zgodnie z art. 86 § 1 kc jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej, przy czym podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna( § 2).

Celem podstępnego działania jest wprowadzenie drugiej osoby w błąd po to, żeby dokonała określonej czynności prawnej. Podstęp zakłada zawsze umyślne działanie sprawcy w postaci zamiaru bezpośredniego albo co najmniej ewentualnego. Polega on na świadomym, umyślnym wprowadzeniu drugiej osoby w błąd w celu skłonienia jej do dokonania określonej czynności prawnej.

Przesłanką uchylenia się od oświadczenia woli z powodu podstępu jest jego związek przyczynowy z dokonaniem czynności prawnej, gdyż unieważnienie czynności prawnej wymaga istnienia związku przyczynowego pomiędzy podstępem sprawcy wywołującym błąd u osoby, która następnie na skutek mylnego wyobrażenia o rzeczywistym stanie rzeczy składa określone oświadczenie woli.

Przepis art. 88 § 1 kc stanowi, że uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie, jednakże uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał( § 2).

Pomimo, że przywołany przepis nie stawia żadnych wymagań treści oświadczenia o uchyleniu się od skutków wadliwego oświadczenia woli, to przeważa pogląd, że treść oświadczenia woli powinna obejmować wskazanie przyczyny uchylenia się od skutków oświadczenia woli, za czym przemawia potrzeba ochrony kontrahenta, który powinien wiedzieć, czym kieruje się strona powołująca się na podstęp, czyli z oświadczenia powinno wynikać na czym polegało zarzucane podstępne zachowanie drugiej strony albo osoby trzeciej.

Pozwana ani w sprzeciwie od nakazu zapłaty, ani tym bardziej w dołączonym do pisma procesowego z dnia 26 listopada 2020 r. odpowiedzi z dnia 23 czerwca 2016 r. pozwanej na wezwanie do zapłaty, jak też w kolejnym piśmie z dnia 19 lipca 2016 r. skierowanym do powoda, poza powołaniem się na podstęp powoda i uchylenie się od skutków oświadczenia woli ze wskazaniem przepisów art. 86 kc i art. 88 kc, pozwana nie wskazała żadnych okoliczności, na podstawie których twierdzi, że została podstępnie wprowadzona w błąd zawierając przedmiotową umowę. Twierdzenia zawarte w apelacji w omawianym zakresie należy uznać za spóźnione na podstawie art. 381 kpc, gdyż potrzeba oraz możliwości ich powołania powstała już w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, gdyż powód w odpowiedzi na sprzeciw pismem z dnia 29 lipca 2020 r. zakwestionował skuteczność oświadczenia pozwanej o uchyleniu się od skutków oświadczenia woli, podnosząc, że pozwana nie wskazała na czym wprowadzenie w błąd podstępem miało polegać. Z analogicznych względów, na podstawie art. 381 kpc, pominięciu podlegał dowód z zeznań świadka J. K..

Ubocznie, pomijają wyłącznie na potrzeby poniższych rozważań wskazaną wyżej argumentację, należy jedynie podnieść, że wymienione w uzasadnieniu apelacji okoliczności rzekomo uzasadniające uchylenie się pozwanej od skutków oświadczenia woli nie znajdują potwierdzenia w ustalonych okolicznościach faktycznych sprawy jak i w zebranym materiale dowodowym. Pozwana podnosi, że przedstawiciel powoda wmówił pozwanej, że pozwana musi podpisać umowę z datą wsteczną jej wejścia w życie o dwadzieścia miesięcy bez ewentualnych poprawek, do tego bez konsultacji z prawnikiem. Po pierwsze okoliczności podane przez pozwaną nie spełniają wskazanej wyżej definicji podstępu, a wskazane zostały i to dopiero na etapie apelacji jedynie dla poparcia swego stanowiska procesowego w reakcji na niekorzystne rozstrzygniecie Sądu I instancji. Po drugie z treści umowy, której przecież pozwana nie kwestionuje i którą powołuje w sprzeciwie, wynika, iż umowa została zawarta w dniu 28 lutego 2012 r. z datą jej wejścia w życie od 1 lutego 2012 r. czyli na pewno nie dwadzieścia miesięcy przed datą jej zawarcia. W § 4 ust. 3 umowy nie wskazano żadnego wynagrodzenia z tytułu publicznego odtwarzania artystycznych wykonań utworów w okresie od rozpoczęcia działalności przez pozwaną do dnia zawarcia umowy.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że wbrew podnoszonym przez skarżącą twierdzeniom o podstępnym wprowadzeniu pozwanej przez powoda w błąd, pozwana nie uchyliła się skutecznie od skutków swego oświadczenia woli z powołaniem się na tę podstawę.

Prawodawca zastrzegł sankcję nieważności względnej dla oświadczenia woli złożonego pod wpływem podstępu. Czynność prawna jest co prawda ważna i rodzi skutki prawne, jednak z uwagi na jej wadliwe dokonanie istnieje możliwość jej wzruszenia (unieważnienia). W przypadku braku skutecznego uchylenia się strony od skutków prawnych oświadczenia woli, oświadczenie to pomimo ewentualnej wadliwości pozostaje ważne.

Wobec powyższego umowa z dnia 28 lutego 2012 r. pozostaje ważną podstawą roszczenia powoda dochodzonego w niniejszym postępowaniu.

W umowie zawartej przez strony w dniu 28 lutego 2012 r. wskazano w § 1 jej przedmiot – korzystanie przez użytkownika, czyli pozwaną z artystycznych wykonań na polu eksploatacji publicznych odtworzeń, w § 2 wskazano podstawę uprawnień powoda, w tym zezwolenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 1 lutego 1995 r., w § 3 ust. 2, 4 i 5 został nałożony na pozwaną obowiązek informacyjny( ust. 2.), wskazano chwilę wykonania przez powoda usługi na rzecz pozwanej (ust. 4.) oraz wskazano miejsce realizacji czynności przez pozwaną, z których wynika obowiązek zapłaty wynagrodzenia przez pozwaną, w § 4 określono wysokość i charakter wynagrodzenia ( ryczałtowe), w § 5 ust. 2 wskazano warunek i termin wystawienia przez powoda faktury VAT – w terminie 7 dni po otrzymaniu przez powoda wpłaty, a tych, objętych procesem wpłat, pozwana nie dokonała.

Wbrew argumentacji pozwanej to nie na powodzie ciążył obowiązek dowodowy wykazania, że pozwana korzystała z artystycznych wykonań na polu eksploatacji publicznych odtworzeń, co potwierdza pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 listopada 2004 r. ( V CK 243/04) , że nieosiągalne korzyści majątkowych z odbioru utworów nadawanych w programie radiowym lub telewizyjnym, odbieranym za pomocą służących do tego celu urządzeń umieszczonych w miejscu ogólnie dostępnym (art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Dz. U. z 2000 r., Nr 80, poz. 904 ze zm.), jest faktem prawoniweczącym, co do którego ciężar dowodu spoczywa na posiadaczu tych urządzeń.

Bezzasadny jest zarzut pozwanej niewskazania przez stronę powodową z jakich utworów korzystała pozwana, gdyż nie było to konieczne. Z treści umowy wynika bowiem, że pozwana była uprawniona do publicznego odtwarzania legalnie wprowadzonych do obrotu artystycznych wykonań na polu eksploatacji określonym jako publiczne wykonania. Pozwana była uprawniona zatem do pełnego korzystania (odtwarzania) z tych artystycznych wykonań w przypadku programów radiowych i telewizyjnych, a ustalone wynagrodzenie ryczałtowe dotyczyło tak oznaczonej możliwości korzystania z tych artystycznych wykonań.

Podstawą prawną dochodzonego przez powoda roszczenia, co już wskazano, była łącząca strony umowa z dnia 28 lutego 2012 r. i to ona regulowała obowiązki i prawa stron, czyli przyznawała pozwanej prawo korzystania z artystycznych wykonań na polu eksploatacji publicznych odtworzeń w określonym miejscu, z jednoczesnym zobowiązaniem do uiszczenia umówionego z tego tytułu wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 15 czerwca 2018 r. o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi organizacją zbiorowego zarządzania jest stowarzyszenie zrzeszające uprawnionych lub podmioty reprezentujące uprawnionych, którego podstawowym celem statutowym jest zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na rzecz uprawnionych w zakresie zezwolenia udzielonego jemu przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Organizacja taka zbiorowo zarządza prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi na podstawie umowy o zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, umowy o reprezentacji, ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych lub niniejszej ustawy, w zakresie udzielonego zezwolenia. Organizacja zbiorowego zarządzania zarządza prawami pokrewnymi m.in. poprzez zawieranie umów o wynagrodzenie i pozostałe warunki korzystania z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych z użytkownikami na zasadach uregulowanych w Rozdziale 5 u.z.z. (art. 4 ustawy).

Strony niniejszego procesu, co już kilkukrotnie wskazano, zawarły taką właśnie umowę, skuteczną i ważną, wbrew zarzutom pozwanej, z treści której co już także wskazano, powód wywodzi zasadnie dochodzone w niniejszej sprawie roszczenie.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 u.z.z. domniemywa się, że organizacja zbiorowego zarządzania jest uprawniona do zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi w zakresie udzielonego jej zezwolenia oraz posiada legitymację procesową w tym przedmiocie. Poprzednio tj. do dnia 18 lipca 2018 r. obowiązywał przepis art. 105 u.p.a.p.p. ustanawiający domniemanie, że organizacja zbiorowego zarządzania jest uprawniona do zarządzania i ochrony w odniesieniu do pól eksploatacji objętych zbiorowym zarządzaniem oraz że ma legitymację procesową w tym zakresie. Nie jest wymaganym wykazanie przez organizację zbiorowego zarządzania, iż faktycznie posiada ona umocowanie od twórcy lub wykonawcy do zarządzania jego prawami i ich ochrony.

Powód posiada zezwolenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w omawianym przedmiocie, powołane w treści umowy stron.

Z art. 130 ust. 1 oraz art. 141 ust. 2 u.z.z. wynika, że także po jej wejściu w życie zawarte uprzednio umowy o korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych pozostają w mocy. Stosownie do treści art. 128 u.z.z., zezwolenia, o których mowa w art. 104 ust. 2 pkt 2 u.p.a.p.p. (tj. zezwolenia na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi i prawami pokrewnymi) zachowują ważność.

Nie ulega w związku z tym wątpliwości, że powód jest organizacją zbiorowego zarządzania uprawnioną do zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi w zakresie udzielonego jej zezwolenia wciąż posiada legitymację procesową w tym przedmiocie, a wszystkie zawarte przed 18 lipca 2018 r. pozostają ważne i wiążące.

Wobec powyższego odwoływanie się przez skarżącą do typów umów z Kodeksu cywilnego jest bezprzedmiotowe i służy podnoszeniu twierdzeń o rzekomym przedawnieniu roszczenia.

Wbrew zarzutowi pozwanej uzasadnienie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego spełnia wymogi ustawowe.

Treść i formę uzasadnienia reguluje obecnie przepis art. 327 ¹ § 1 kpc, który stanowi, że uzasadnienie wyroku powinno zawierać: 1) wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej; 2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, przy czym uzasadnienie wyroku sporządza się w sposób zwięzły( § 2).

Zarzut sporządzenia uzasadnienia wyroku z naruszeniem przytoczonej regulacji może być skutecznie podniesiony w apelacji tylko w wyjątkowych okolicznościach, czyli tylko wtedy gdy wady uzasadnienia uniemożliwiały dokonanie kontroli instancyjnej. Taka sytuacja, również nie występuje w niniejszej sprawie, gdyż dla Sądu odwoławczego nie budzi wątpliwości jakimi motywami kierował się Sąd Okręgowy podejmując zaskarżone orzeczenie. Sąd ma obowiązek wskazać jedynie w zakresie dowodów, na których Sąd nie oparł swych ustaleń, przyczyny dla których tym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, a tego obowiązku nie ma w zakresie dowodów uznanych przez Sąd za wartościowe dla czynienia ustaleń, a z uzasadnienia wyroku nie wynika aby jakimkolwiek dowodom Sąd I instancji odmówił wiarygodności.

Sąd I instancji prawidłowo przyjął w swych rozważaniach brak przedawnienia roszczenia dochodzonego w niniejszej sprawie przez powoda i tę argumentację Sąd odwoławczy podziela, stąd brak potrzeby jej ponownego przytaczania w tym miejscu. Ponadto w okolicznościach rozpoznawanej sprawy, mając na uwadze charakter działalność prowadzonej przez pozwaną oraz rodzaj podmiotów i ich praw reprezentowanych przez powoda, nawet gdyby zarzut przedawnienia znajdował uzasadnienie faktyczne, to uzasadnione byłaby jego ocena jako nadużycie prawa przez pozwaną i podległaby nieuwzględnieniu, co zasadnie podniosła strona powodowa.

Mając na uwadze wskazane okoliczność oraz rozważania Sąd odwoławczy na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację pozwanej jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego, odpowiednio do wyniku tego postępowania, Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie przepisów art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 kpc oraz §§ 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Maciej Rozpędowski

(...)

W Portalu Informacyjnym umieściła:
St. sekr. sąd. A. S.