Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny i Własności Intelektualnej w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Mikołaj Tomaszewski

po rozpoznaniu w dniu 28 lutego 2022 r. w Poznaniu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa Skarbu Państwa – (...) P.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 28 października 2020r. sygn. akt IX GC 235/19

I. zmienia zaskarżony wyrok:

a) w punkcie 2 i zasądza od pozwanego na rzecz powoda 156.201,61zł (sto

pięćdziesiąt sześć tysięcy dwieście jeden 61/100) wraz z odsetkami

ustawowymi za opóźnienie :

- od kwoty 52.067,21 zł od dnia 1 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 52.067,20 zł od dnia 1 lipca 2018 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 52.067,20 zł od dnia 1 października 2018 r. do dnia zapłaty,

b) w punkcie 3 i zasądza od pozwanego na rzecz Prokuratorii Generalnej

Rzeczpospolitej Polskiej 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa

procesowego;

c) dodając punkt 4 w brzmieniu: nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz

Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Poznaniu) 7.811zł tytułem

nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu;

II. zasądza od pozwanego na rzecz Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej

Polskiej 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w

postępowaniu apelacyjnym;

III. nakazuje ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa (Sąd

Okręgowy w P.) 7.811 zł tytułem nieuiszczonej opłaty

sądowej od apelacji.

Mikołaj Tomaszewski

(...)

starszy sekretarz sądowy
J. F.

UZASADNIENIE

Powód Skarb Państwa –(...) P. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. na rzecz powoda kwoty 52.404,01 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty:

a)  52.067,21 zł od dnia 1 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty;

b)  336,80 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pismem złożonym w dniu 6 grudnia 2018 r. powód zmienił powództwo poprzez jego rozszerzenie i poza żądaniem zgłoszonym w pozwie wniósł o zasądzenie na rzecz powoda od pozwanego kwoty 104.825,04 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty:

a)  52.067,20 zł od dnia 1 lipca 2018 r. do dnia zapłaty;

b)  52.067,20 zł od dnia 1 października 2018 r. do dnia zapłaty;

c)  690,64 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty;

oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych przy uwzględnieniu wartości przedmiotu sporu wynikającego z rozszerzonego powództwa.

W piśmie procesowym złożonym w dniu 9 kwietnia 2019 r. powód wskazał, że domaga się zasądzenia dochodzonej w postępowaniu kwoty głównej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

W odpowiedzi na pozew złożonej w dniu 7 maja 2019 r. pozwany wniósł o odrzucenie pozwu, a w przypadku nieuwzględnienia powyższego wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania sądowego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości stawki minimalnej przewidzianej w obowiązujących przepisach.

Pismem procesowym złożonym w dniu 10 maja 2019 r. (k. 741-742) powód cofnął powództwo co do kwoty:

a)  336,80 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty (pkt 1 b pozwu);

b)  690,64 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty (pkt 1 c pisma rozszerzającego powództwo).

W dalszym toku procesu strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska.

Wyrokiem z dnia 28 października 2020r. Sąd Okręgowy w Poznaniu:

1.  umorzył postępowanie w zakresie żądania zasądzenia kwoty 1.027,44 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 27.4.2018 r. do dnia zapłaty;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

3.  zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 5.417 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, że 16 sierpnia 2012 r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. (pozwany) i Skarb Państwa- (...) w G., P., P., S., S., T., W. i Z. reprezentowane przez odpowiednich Dyrektorów występujących w imieniu własnym i nadleśniczych nadzorowanych nadleśnictw (dalej określany jako „(...)) zawarli „Ramową umowę o współpracy”. Przedmiot tej umowy został określony jako ustalenie zasad i warunków współdziałania stron w zakresie prowadzenia przez pozwanego eksploatacji, konserwacji, remontów i modernizacji linii i urządzeń elektroenergetycznych stanowiących własność pozwanego a posadowionych na gruntach pozostających w zarządzie (...) na terenie nadzorowanym przez poszczególne (...) Dyrekcje, jak również prowadzenie uzgodnień budowy na tych gruntach przez pozwanego nowych linii i urządzeń elektroenergetycznych.

Zgodnie z § 1 ust. 3 Umowy Ramowej strony postanowiły, że do czasu ustanowienia służebności przesyłu zasady i warunki współdziałania pomiędzy stronami określać miała ramowa umowa o współpracy oraz zawarte w jej wykonaniu umowy wykonawcze.

Powód i pozwany zawarli w dniu 9 listopada 2012 r. oraz w dniu 13 listopada 2012 r. Umowy Wykonawcze. Umowy te została sporządzone na podstawie wzoru, który był załącznikiem do Umowy Ramowej z 16 sierpnia 2012 r.

W § 1 ust. 3 każdej z Umów Wykonawczych strony postanowiły, że do czasu ustanowienia służebności przesyłu zasady i warunki współdziałania pomiędzy stronami określać miała przedmiotowa Umowa Wykonawcza.

W myśl § 5 ust. 4 ww. Umów strony deklarowały podejmowanie działań -w granicach obowiązującego prawa- zmierzających do kwalifikacji „gruntów” jako grunty leśne opodatkowane podatkiem leśnym.

W dniach 18 grudnia 2014 r. oraz 25 lipca 2017 r. (łącznie 5 aktów) powód i pozwany ustanowili w formie aktu notarialnego na rzecz pozwanego służebność przesyłu na nieruchomościach pozostających w zarządzie powoda.

W myśl § 5 każdego z aktów strony postanowiły, że:

a) z tytułu ustanowienia służebności przesyłu na rzecz pozwanego dla linii i urządzeń elektroenergetycznych stanowiących własność pozwanego, zbudowanych na gruntach Skarbu Państwa pozostających w zarządzie powoda powodowi przysługiwało będzie wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej wartości podatku i opłat poniesionych przez powoda od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem nieruchomości służebnością przesyłu, a której powierzchnia została określona w załączniku (…) pod nazwą „Wykaz nieruchomości obciążonych służebnością przesyłu” (pkt 1),

b) wynagrodzenie miało być płatne corocznie w okresach kwartalnych, na podstawie faktur VAT wystawionych przez powoda; wynagrodzenie kwartalne stanowić miało 1/4 wynagrodzenia rocznego (pkt 2)

c) wysokość rocznego wynagrodzenia z tytułu służebności przesyłu ustalana miała być na podstawie oświadczenia powoda o wysokości zadeklarowanych w danym roku podatkowym podatkach i opłatach od części nieruchomości, na których ustanowiona została służebność przesyłu. Powyższe oświadczenie w formie wykazu w podziale na gminy, rodzaj podatku, obowiązujące stawki podatkowe oraz wartość podatku miały być przesyłane przez powoda do pozwanego w terminie do dnia 15 lutego każdego roku kalendarzowego, a pozwanemu przysługiwało prawo do bieżącej weryfikacji zgodności oświadczenia ze stanem faktycznym (pkt 5),

d) w przypadku, gdy właściwy organ podatkowy wyda ostateczną decyzję administracyjną, od której wniesione zostaną wszelkie przewidziane prawem zwyczajne środki odwoławcze, zmieniającą wysokość zapłaconego podatku w danym roku podatkowym od gruntów, na których została ustanowiona służebność przesyłu, pozwany zobowiązał się do wyrównania powodowi kwoty zapłaconego podatku za okres ustalony decyzją, a roczne wynagrodzenie powoda ulegnie skorygowaniu o wartość wynikającą z tej decyzji w terminie 30 dni od dnia powiadomienia przez powoda na piśmie o tym fakcie pozwanego. Do powiadomienia miała zostać dołączona kopia ostatecznej decyzji administracyjnej, potwierdzona przez powoda za zgodność z oryginałem (pkt 8);

e) w przypadku, o którym mowa w § 5 pkt 8 powód miał przedstawiać pozwanemu w terminie 4 dni od daty doręczenia decyzji administracyjnej (wydanej w I bądź II instancji) opinię co do braku zasadności składania środków odwoławczych wraz ze stosownym uzasadnieniem. Zasada konieczności wykorzystywania środków odwoławczych miała nie obowiązywać w sprawach, w których ich wniesienie byłoby oczywiście nieuzasadnione. W terminie kolejnych 4 dni pozwany miał przekazywać powodowi swoje stanowisko w tej sprawie. Brak stanowiska pozwanego we wskazanym wyżej terminie był równoznaczny z brakiem zasadności składana odwołania od decyzji administracyjnej. Opinie i stanowiska, o których mowa powyżej, miały być przesyłane faksem za potwierdzeniem w godzinach pracy stron, bądź pocztą elektroniczną na podany w umowie adres e-mail (pkt 10),

f) w przypadku niekorzystnego rozstrzygnięcia dla powoda w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia środka zaskarżenia, co do którego stanowisko pozwanego było pozytywne, zwrócić on miał powodowi poniesione koszty postępowania w wysokości określonej w orzeczeniu kończącym sprawę. Zasada zwrotu kosztów postępowania nie obowiązywała w przypadkach, w których odwołanie/ skarga zostały sporządzone z pominięciem argumentów/zarzutów proponowanych przez pozwanego bądź w przypadkach istotnych braków formalnych środka zaskarżenia albo innych ewidentnych błędów i zaniechań, które skutkowałby odrzuceniem/ oddaleniem odwołania/skargi (pkt 11);

g) korekta rocznego wynagrodzenia o której mowa w § 5 pkt 8 i 9 wymagała aktualizacji oświadczenia, o którym mowa w § 5 pkt 5 oraz wystawienia przez powoda faktury korygującej VAT od faktury VAT wystawionej zgodnie z zapisami w § 5 pkt 2. Powyższe czynności miał być przeprowadzone w terminie 14 dni od daty uzyskania przez powoda decyzji administracyjnej, o której mowa w § 5 pkt 8, gdy powód nie skorzystał ze środków odwoławczych lub w terminie 14 dni od daty niekorzystnego rozstrzygnięcia dla powoda w postępowaniu wszczętym na skutek wniesienia środka zaskarżenia (pkt 12).

Na początku 2018 roku powód jednostronnie (bez uzgodnienia swojego stanowiska pozwanym) zmienił swoją dotychczasową praktykę i złożył deklarację podatku od nieruchomości dla gruntów znajdujących się pod liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi pozwanego (wcześniej od gruntów deklarowany był podatek rolny lub leśny).

Następnie powód skierował do pozwanego oświadczenie o wysokości deklarowanych stawek podatkowych na rok 2018 dla gruntów pod liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi pozwanego, wskazując na konieczność ich opodatkowania podatkiem od nieruchomości.

Pozwany zakwestionował powyższe oświadczenie powoda, twierdząc, że od gruntów, na których została ustanowiona służebność powinien zostać zapłacony podatek rolny lub leśny.

Powód tytułem wynagrodzenia za służebność gruntową i przesyłu obciążył pozwanego fakturami VAT:

a) na kwotę (łącznie) 52.349,98 zł za I kwartał 2018 r.- z terminem płatności określonym na dzień 31 marca 2018 r.;

b) na kwotę (łącznie) 52.349,98 zł za II kwartał 2018 r.- z terminem płatności określonym na dzień 30 czerwca 2018 r.;

c) na kwotę (łącznie) 52.349,98 zł za III kwartał 2018 r.- z terminem płatności określonym na dzień 30 września 2018 r.

Ww. faktury opiewały łącznie na kwotę 157.049,94 zł. Powód, obliczając kwotę należnego mu wynagrodzenia, przyjął stawki opodatkowania podatkiem od nieruchomości, nie zaś podatku rolnego lub leśnego.

Pozwany zakwestionował wysokość wskazanego w fakturach wynagrodzenia powoda, podtrzymując dotychczasowe twierdzenie, że od gruntów, na których została ustanowiona służebność powinien zostać zapłacony podatek rolny lub leśny.

W związku z tym pozwany z tytułu wynagrodzenia za korzystanie ze służebności gruntów za I kwartał 2018 r. uiścił kwotę 282,77 zł, za II kwartał – 28,78 zł, za III kwartał – 282,78 zł (łącznie 848,33 zł).

Powód zaliczył wpłacone przez pozwanego kwoty na poczet należności z wystawionych faktur. Następnie kilkukrotnie wzywał pozwanego do zapłaty pozostałej części należności.

W odpowiedzi pozwany odmówił zapłaty przytaczając swoją dotychczasową argumentację dotyczącą opodatkowania gruntów, na których została ustanowiona służebność.

Powód za grunty, z których korzysta pozwany zapłacił za 2018 rok podatek od nieruchomości.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, iż żądanie pozwu nie zasługuje na uwzględnienie.

W sprawie niniejszej nie były sporne ani okoliczność, że strony łączą umowy służebności przesyłu zawarte 18 grudnia 2014 r. oraz 25 lipca 2017 r. (łącznie 5 umów) ani treść tych umów. Nie stanowiło również przedmiotu sporu, że umowy te zostały zawarte w konsekwencji zawarcia Umowy Ramowej z 16 sierpnia 2012 r. oraz Umów Wykonawczych z 9 listopada 2012 r. oraz z 13 listopada 2012 r. Bezspornym również było, że pozwany winien co do zasady płacić powodowi wynagrodzenie za korzystanie z przedmiotowej służebności przesyłu, jak również, że stanowiące podstawę obliczania owego wynagrodzenia oświadczenie powoda sporządzone w formie wykazu o wysokości deklarowanych w poszczególnych gminach kwotach podatku od nieruchomości, podatku leśnego oraz podatku rolnego obejmowało prawidłową powierzchnię gruntów objętych umową ustanowienia służebności.

Strony prowadziły natomiast spór co do zaistnienia po stronie pozwanej zobowiązania do zapłacenia powodowi wynagrodzenia w wysokości przez niego żądanej. Powód twierdził bowiem, że wynagrodzenie to winno równać się wysokości kwoty podatku od nieruchomości rzeczywiście uiszczonego przez powoda. Pozwany argumentował zaś, że od przedmiotowych gruntów powód winien był zadeklarować i zapłacić podatek leśny, a nie od nieruchomości, a w konsekwencji wynagrodzenie należne powodowi winno odpowiadać wysokości należnego podatku leśnego. W związku z czym pozwany kwestionował żądanie pozwu.

Rozbieżne stanowiska, a zarazem istota sporu stron wynikały z odmiennych ocen co do stanu prawnego niniejszej sprawy. Spór ten sprowadzał się do tego, czy na podstawie umowy stron powód mógł żądać od pozwanego wynagrodzenia za korzystanie ze służebności w wysokości zapłaconego przez siebie podatku od nieruchomości za grunty obciążone służebnością.

W myśl art. 354 k.c. dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom (§ 1).W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel (§ 2).

Przepis art. 354 kc stanowi dyrektywę interpretacyjną, istotną na gruncie oceny, czy zobowiązanie zostało wykonane prawidłowo (…). Na gruncie art. 354 kc tylko niektóre zasady współżycia społecznego mogą wchodzić w rachubę: uczciwość, sumienność, lojalność (M. Gutowski (red.), Kodeks cywilny. Tom II. Komentarz. Art. 353–626. Wyd. 2, Warszawa 2019).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, w pierwszej kolejności należy wskazać, że w przekonaniu Sądu powód żąda od pozwanego wynagrodzenia cywilnoprawnego w wysokości nieuzgodnionej przez strony. Aktualnym źródłem kontraktowym zobowiązania pozwanego do zapłacenia wynagrodzenia w określonej wysokości są umowy z 18 grudnia 2014 r. oraz z 25 lipca 2017 r. o ustanowieniu służebności regulujące w § 5 wynagrodzenie należne powodowi z tytułu korzystania przez pozwanego z nieruchomości wskazanych w tych aktach w zakresie ustanowionej służebności przesyłu.

W umowach z 18 grudnia 2014 r. oraz z 25 lipca 2017 r. strony jednoznacznie przewidziały, że z tytułu ustanowienia służebności przesyłu na rzecz pozwanego dla linii i urządzeń elektroenergetycznych stanowiących własność pozwanego a zbudowanych na gruntach Skarbu Państwa pozostających w zarządzenie powoda przysługiwało powodowi wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej wartości podatku i opłat poniesionych od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem nieruchomości służebnością przesyłu, a której powierzchnia została określona w załączniku (…) pod nazwą „Wykaz nieruchomości obciążonych służebnością przesyłu” (§ 5 pkt 1).

Paragraf 5 pkt 1 umów o ustanowieniu służebności nie dawał powodowi całkowitej dowolności w obciążaniu pozwanego wynagrodzeniem za korzystanie z nieruchomości. Skoro pojawiły się wątpliwości interpretacyjne co do tego, jaki podatek w przedmiotowym przypadku znajduje zastosowanie, owo obciążenie nie powinno było zostać ustalonym wyłącznie na podstawie jednostronnej decyzji powoda. Nieuzgodniona z pozwanym decyzja powoda, poprzez którą dokonał wyboru podatku od nieruchomości, czyli w wyższej wysokości była działaniem na niekorzyść pozwanego i zachowaniem się wobec niego nielojalnie. Ostatecznie bowiem to pozwany jest zobowiązany do zapłacenia wynagrodzenia odpowiadającego wysokości podatku poniesionego przez powoda. Strony do 2018 roku zgodnie realizowały tryb uzgodnienia przez powoda z pozwanym stawek podatku od przedmiotowych gruntów, co odbywało się stosownie do zamiaru wyrażonego w umowie wykonawczej.

Podkreślenia wymaga, że do 1 stycznia 2019 r. materia dotycząca opodatkowania przedmiotowych gruntów nie była wprost regulowana ustawowo. Nadto przepisy w tym zakresie w latach 2012-2018 nie uległy zmianie, a powód do 2017 r. włącznie za grunty, na których ustanowiono służebność przesyłu odprowadzał i deklarował podatek od gruntów leśnych bądź rolnych. W okresie tym nie uległa również zmianie klasyfikacja tych nieruchomości, która zostałaby uwidoczniona w ewidencji gruntów. Pomimo tego powód jednostronnie uznał w 2018 r., że za grunty pod liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi pozwanego odprowadzi podatek od nieruchomości. Wprawdzie w ww. czasie pojawiły się rozbieżności interpretacyjne co do kwalifikacji gruntów, na których została ustanowiona służebność na rzecz pozwanego, co znalazło swoje odzwierciedlenie w decyzjach organów podatkowych oraz orzeczeniach sądów administracyjnych. Jednak orzeczenie sądu administracyjnego wiąże strony tylko w tym danym (konkretnym) postępowaniu, a nie jest źródłem prawa powszechnie obowiązującego. Zatem orzecznictwo sądów administracyjnych, a także rekomendacje Dyrekcji (...)oraz ustawowy obowiązek spoczywający na reprezentancie ustawowym powoda pod groźbą odpowiedzialności karnoskarbowej nie są czynnikami, które decydują o tym, jaki w realiach niniejszej sprawy podatek winien odprowadzić powód, a co za tym idzie, nie są też czynnikami kształtującymi podstawy i wysokość należnego powodowi wynagrodzenia (por. wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 10 stycznia 2020 r., sygn. akt X Ga 805/19, niepubl.).

Dodatkowo należy wskazać, że ustawodawca dokonał interwencji w tym aspekcie (w 2018 r.- zmiana weszła w życie z dniem 1 stycznia 2019 r.) poprzez dodanie do ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach artykułu 2a) ust. 4. Norma zawarta w tym przepisie jednoznacznie wyklucza zakwalifikowanie gruntów jak przedmiotowe do gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, a tym samym obciążenie tych gruntów podatkiem od nieruchomości poprzez interpretacje takie, na jakie powoływał się powód.

Warto również zauważyć, że wysokość rocznego wynagrodzenia z tytułu służebności przesyłu ustalana miała być na podstawie oświadczenia powoda o wysokości zadeklarowanych w danym roku podatkowym podatkach i opłatach od części nieruchomości, na których ustanowiona została służebność przesyłu. Takie oświadczenie w formie wykazu w podziale na gminy, rodzaj podatku, obowiązujące stawki podatkowe oraz wartość podatku miały być przesyłane przez powoda do pozwanego w terminie do dnia 15 lutego każdego roku kalendarzowego, a pozwanemu przysługiwało prawo do bieżącej weryfikacji zgodności oświadczenia ze stanem faktycznym (§ 5 pkt 5). Przy tym w przypadku, gdy właściwy organ podatkowy wyda ostateczną decyzję administracyjną, od której wniesione zostaną wszelkie przewidziane prawem zwyczajne środki odwoławcze, zmieniającą wysokość zapłaconego podatku w danym roku podatkowym od gruntów, na których została ustanowiona służebność przesyłu, to pozwany zobowiązał się do wyrównania powodowi kwoty zapłaconego podatku za okres ustalony decyzją, a roczne wynagrodzenie powoda ulegało skorygowaniu o wartość wynikającą z tej decyzji w terminie 30 dni od dnia powiadomienia przez powoda na piśmie o tym fakcie pozwanego (§ 5 pkt 8). W powyżej wskazanym przypadku powód miał przedstawiać pozwanemu w terminie 4 dni od daty doręczenia decyzji administracyjnej (wydanej w I bądź II instancji) opinię co do braku zasadności składania środków odwoławczych wraz ze stosownym uzasadnieniem - zasada konieczności wykorzystywania środków odwoławczych nie obowiązywała w sprawach, w których ich niesienie byłoby oczywiście nieuzasadnione - w terminie kolejnych 4 dni pozwany miał przekazywać powodowi swoje stanowisko w tej sprawie. Brak stanowiska pozwanego we wskazanym wyżej terminie był równoznaczny z brakiem zasadności składana odwołania od decyzji administracyjnej (§ 5 pkt 10).

W powyższym kontekście należy zwrócić uwagę na to, że z początkiem 2018 r. powód jednostronnie zmienił swoją dotychczasową oraz niezmienną od lat praktykę i złożył deklarację podatku od nieruchomości dla gruntów pod liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi pozwanego. Następnie skierował do pozwanego oświadczenie o wysokości deklarowanych stawek podatkowych na rok 2018 dla gruntów pod liniami i urządzeniami elektroenergetycznymi pozwanego. Zdaniem Sądu elementem podatkowego stanu faktycznego jest nie tylko obszar gruntów objętych ww. oświadczeniem, lecz również kwestia przeznaczenia gruntu do konkretnej działalności. Dlatego należy uznać, że powód wbrew umowie pozbawił pozwanego prawa do weryfikacji i uzgodnienia z powodem przeznaczenia przedmiotowych gruntów objętych oświadczeniem o deklarowanych podatkach przed złożeniem przez powoda deklaracji podatkowej do właściwego organu. Co istotne, pozwany nie mógł posiadać przymiotu strony w postępowaniu podatkowym odnoszącym się do wskazanej kwestii. W konsekwencji tego, że według umowy stron ciężar opłacania podatku ostatecznie miał ponosić pozwany strony przewidziały, iż pozwany w relacji kontraktowej będzie miał prawo decydować o celowości wszczynania procedury odwoławczej w przypadku wydania przez organ podatkowy decyzji niekorzystnej dla powoda odnośnie deklaracji podatku rolnego/leśnego.

Zatem powód w świetle linii orzeczniczej sądów administracyjnych, a jednocześnie pomimo braku zmiany przepisów przyjął najwyższą z możliwych do wyinterpretowania w danych okolicznościach stawkę opodatkowania. Uczynił to wbrew wcześniejszej deklaracji złożonej w Umowach Wykonawczych o podejmowaniu przez obie strony działań zmierzających do kwalifikacji „gruntów” jako grunty leśne, opodatkowane podatkiem leśnym. Tym samym powód unicestwił umowne prawo pozwanego do spowodowania ewentualnego zaskarżenia decyzji wydanych przez organ podatkowy (§ 5 pkt 10). Do czego – gdyby taką wolę pozwany wyraził – powód byłby zobowiązany, albowiem zgodnie z umową powód przyjął na siebie obowiązek wniesienia wszelkich przewidzianych prawem środków odwoławczych w przypadku wydania przez organ podatkowy ostatecznej decyzji administracyjnej (por. postanowienie SN z dnia 15 listopada 2019 r., sygn. akt II CSK 332/19, niepubl.). Taka postawa powoda świadczy o jego nielojalnym zachowaniu wobec pozwanego.

W związku z powyższym Sąd uznał, że ze względu na treść ukształtowanego przez strony w ramach swobody umów stosunku umownego powód miał obowiązek kontraktowy uzgodnienia deklaracji podatkowej z pozwanym (art. 354 k.c.) i z punktu widzenia umowy stron był zobowiązany do zadeklarowania kwoty podatku rolnego/leśnego.

Powód pismem procesowym złożonym w dniu 10 maja 2019 r. cofnął powództwo co do kwoty:

a) 336,80 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty (pkt 1 b pozwu);

b) 690,64 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesieni pozwu do dnia zapłaty (pkt 1 c pisma rozszerzającego powództwo).

Częściowe cofnięcie powództwa nastąpiło przed rozpoczęciem rozprawy, a zatem zezwolenie pozwanego na tę czynności nie było wymagane (art. 203 § 1 k.p.c.). Dodatkowo wskazać należy, że w ocenie Sądu nie zachodziły przesłanki, o których mowa w art. 203 § 4 k.p.c., a więc częściowe cofnięcie powództwa Sąd uznał za skuteczne, umarzając w tym zakresie postępowanie w pkt 1 wyroku na podstawie art. 355 kpc.

Mając na uwadze wyżej poczynione rozważania Sąd stanął na stanowisku, że powód nie wykazał zasadności swojego roszczenia i oddalił je w pozostałym zakresie w pkt 2 wyroku.

Powyższy wyrok zaskarżył powód, który powołując się na naruszenie przepisów prawa materialnego: art. 354 kc, art. 39a ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach (t. jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 6 ze zm.) w związku z art. 353 ¹ k.c. ) art. 65 § 1 i 2 k.c. w związku z § 5 umów o ustanowienie służebności przesyłu z w zw. z art. 39a ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 roku o lasach;

d) art. 58 § 1, 2 i 3 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 39a ust. 2 ustawy o lasach, art. 39a ust. 2 ustawy o lasach;

naruszenie prawa procesowego w postaci art. 327 ¹ § 1 pkt 2 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na niewyjaśnieniu podstawy prawnej wyroku i brak przytoczenia przepisów prawa, które stanowiły podstawę oddalenia powództwa wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Nie zasługuje na uwzględnienie zrzut naruszenia art. 327 ¹ § 1 pkt 2 kpc.

Obraza tego przepisu może być skutecznie zarzucana w apelacji tylko w wyjątkowych okolicznościach, czyli wtedy, gdy wady uzasadnienia uniemożliwiają dokonanie kontroli instancyjnej. Taka sytuacja nie występuje w niniejszej sprawie, gdyż dla Sądu odwoławczego nie budzi wątpliwości jakimi motywami kierował się Sąd Okręgowy podejmując zaskarżone orzeczenie.

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie, a to z uwagi na naruszenie przez sąd I instancji wskazanych w niej przepisów prawa materialnego.

W sprawie poza sporem była treść istotnych dla rozstrzygnięcia umów o ustanowienie służebności przesyłu, stanowiących podstawę do ustalenia należności z tytułu wynagrodzenia, jakie pozwany, korzystający z tego ograniczonego prawa rzeczowego, miał uiszczać do rąk powoda jako właściciela nieruchomości zajętych pod linie przesyłowe.

Postanowienia umowne w tym zakresie zdeterminowane były przy tym treścią powołanego w środku odwoławczym, bezwzględnie obowiązującego przepisu art. 39 a ust. 2 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach ( tekst jedn. Dz.U.2021.1275).

Zgodnie z jego brzmieniem „wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego zajmującego się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej ustala się w wysokości odpowiadającej wartości podatków i opłat ponoszonych przez (...)od części nieruchomości, z której korzystanie jest ograniczone w związku z obciążeniem służebnością”.

Analogicznej treści postanowienia określające wysokość należnego powodowi wynagrodzenia zostały wprowadzone do zawartych między stronami umów o ustanowienie służebności przesyłu (§ 5 każdej z umów).

Jakkolwiek w umowach nie określono tego expressis verbis, niemniej oczywiste musiało być, że przez „poniesione przez nadleśnictwo podatki i opłaty” należy rozumieć należności publicznoprawne, jakie właściciel nieruchomości jest zobowiązany ponosić na podstawie obowiązujących przepisów prawa podatkowego (art. 56 kc).

Nie do przyjęcia jest zatem forsowana przez pozwanego koncepcja, jaką zdaje się też akceptować sąd I instancji, zgodnie z którą, czy to na podstawie wykładni oświadczeń woli (art. 65 kc), czy też na podstawie innych okoliczności, w tym np. dotychczasowej praktyki, należy wnioskować, że powinnością po stronie powoda było deklarowanie organom podatkowym, także w 2018 r. uiszczania od gruntów zajętych pod służebności podatku leśnego, a nie podatku od nieruchomości gruntowych związanych z działalnością gospodarczą.

Ubocznie należy przy tym zauważyć, że dla takiej oceny nie ma istotnego znaczenia treść poprzednio łączących strony umów, dotyczących korzystania z gruntów leśnych dla celów przesyłu energii, albowiem wygasły one z dniem ustanowienia na rzecz pozwanego ograniczonych praw rzeczowych na nieruchomościach powoda (por. § 1 ust. 3 umowy ramowej o współpracy z 16 sierpnia 2012 r. oraz § 1 ust. 3 umów wykonawczych).

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego powód nie miał też obowiązku umownego uzgadniania z pozwanym rodzaju zobowiązania podatkowego, jaki zostanie przez niego zadeklarowany właściwym organom, a jedynie poinformowania go o treści zgłoszonych deklaracji.

Pomijając już niedopuszczalność doprowadzenia przez tego rodzaju „uzgodnienie” do naruszenia przepisów prawa podatkowego o charakterze ius cogens, to takiej, postulowanej przez Sąd Okręgowy interpretacji wzajemnych obowiązków stron, przeczy treść regulujących to zagadnienie postanowień § 5 ust. 5 umów o ustanowienie służebności.

Określono tam bowiem, że o treści deklaracji podatkowych pozwany zostanie powiadomiony do dnia 15-go lutego każdego roku kalendarzowego, podczas gdy same deklaracje podatkowe musiały być złożone najpóźniej do dnia 15 –go stycznia (por. art. 6 ust. 5 pkt. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym, Dz. U. 2019.888), bądź do 31-go stycznia (por. art. 6 ust. 9 pkt. 1 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, Dz. U. 2019.1170) każdego roku podatkowego.

W praktyce uprawnienia pozwanego w omawianym przedmiocie mogły się zatem ograniczać, tak jak to zresztą zapisano w postanowieniach § 5 ust. 5 in fine umów o ustanowieniu służebności, wyłącznie do sprawdzenia złożonych deklaracji pod względem ich zgodności z faktycznym stanem nieruchomości zajętych pod linie przesyłowe.

Wbrew poglądowi Sądu Okręgowego nie sposób też przypisać powodowi naruszenia wynikającego z art. 354 kc obowiązku lojalnego w stosunku do kontrahenta wykonywania zawartych umów o ustanowieniu ograniczonych praw rzeczowych.

Pomijając już, że istotę sporu w sprawie stanowi nie sposób wykonania przez powoda zobowiązania, ale jego treść, to stanowisko takie jest wynikiem niewłaściwej wykładni powołanej normy prawnej i w realiach sprawy nie znajduje uzasadnienia.

Nie ma bowiem podstaw do przyjęcia, aby powód miał obowiązek kierować się swoistą lojalnością wobec pozwanego, co miałoby polegać na dbałości przede wszystkim o ochronę jego interesów ekonomicznych, kosztem realizowania w sposób prawidłowy swoich powinności jako płatnika należności publicznoprawnych.

Wymaga jednak zarazem podkreślenia, że wbrew zarzutom formułowanym przez pozwanego w wielu sprawach, poszczególne jednostki Lasów Państwowych próbowały w postępowaniach administracyjnych podważać obciążanie ich, w tym za lata poprzedzające rok 2018, z tytułu posiadania nieruchomości zajętych pod linie przesyłowe podatkiem od nieruchomości wykorzystywanych na cele gospodarcze.

Wszystkie te sprawy ostatecznie zakończyły się niepomyślnie dla L. na etapie postępowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, co dotyczy także orzeczeń wydanych przez Wojewódzki 󠅻Sąd Administracyjny we W., na które powoływał się pozwany (por. np. wyroki NSA: z dnia z dnia 20 maja 2020 r. w sprawie II FSK 416/20, LEX nr 3065132, z dnia 17 czerwca 2020 r. w sprawie II FSK 619/20, LEX nr 3064945, z dnia 20 stycznia 2021 r. w sprawie III FSK2588/21, LEX nr 3113006, z dnia 26 stycznia 2021 r. w sprawie III FSK 2590/21, LEX nr 3113082, z dnia 19 sierpnia 2021 r. w sprawie III FSK 3877/21, LEX nr 3229032 itp.).

Zgodzić należy się natomiast z pozwanym, że w rozpoznawanej sprawie sądy powszechne, z uwagi na treść art. 1 kpc, nie miały kompetencji do przesądzania w sposób wiążący o charakterze i wysokości zobowiązań podatkowych powoda ani innych osób fizycznych czy prawnych (z tych też przyczyn bez istotnego znaczenia jest treść powołanego przez pozwanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 lutego 2021 r., tym bardziej, że dotyczy on wyłącznie zobowiązań podatkowych osób fizycznych).

Z kolei, mając na uwadze treść przepisu art. 170 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. 2019.2325) niedopuszczalne było także kwestionowanie treści relewantnych dla sprawy wyroków sądów administracyjnych.

Spór między stronami winien być zatem rozstrzygnięty przede wszystkim na gruncie przepisów i reguł prawa oraz postępowania cywilnego.

Wbrew poglądowi pozwanego, nie wynikają jednak z tego korzystne dla niego konsekwencje prawne.

Poza sporem było, że powód dochodził wynagrodzenia opartego na wysokości rzeczywiście poniesionych (opłaconych) przez niego podatków od nieruchomości w części zajętej pod linie przesyłowe.

Roszczenie takie znajdowało zatem oparcie zarówno w treści art. 39a ust. 2 ustawy o lasach, jak w literalnym brzmieniu postanowień łączących strony umów o ustanowieniu służebności przesyłu (§ 5 ust. 1 – 4 poszczególnych umów).

Zgodnie zatem z ogólną regułą rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 kc, art. 232 zd. 1 kc) pozwany, chcąc podważyć zasadność powództwa, winien był wykazać (udowodnić), że złożenie przez powoda za rok 2018 r. deklaracji podatkowych od nieruchomości zajętych pod linie przesyłowe, w postaci zgłoszenia ich jako grunty wykorzystywane dla celów gospodarczych, było bezzasadne, a w rzeczywistości podlegały one zgłoszeniu jako podlegające podatkowi leśnemu.

Oczywiste jest, że tak określonemu obowiązkowi dowodowemu pozwany w sprawie nie podołał.

Jak słusznie bowiem podnosi strona powodowa, w decyzjach organów podatkowych oraz orzecznictwie sądów administracyjnych ukształtowała się jednolita wykładnia, zgodnie z którą grunty, o jakich mowa, w 2018 r. podlegały zgłoszeniu i opodatkowaniu jako grunty związane z działalnością gospodarczą, na podstawie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych (oprócz powołanych wyżej orzeczeń zob. też wyrok NSA z dnia 24 września 2019 r. w sprawie II FSK 1368/19, LEX nr 2740231 a także uzasadnienie uchwały 7 sędziów NSA z dnia 9 grudnia 2019 r. w sprawie II FPS 3/19, LEX nr 2755594).

Przy tym, wbrew poglądowi pozwanego, w orzecznictwie przesądzono również, że prawidłowości takiej wykładni nie podważa wejście w życie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych oraz ustawy o podatku leśnym (Dz. U. 2018 r. 1588), w której ustawodawca zdecydował o podleganiu omawianych gruntów wyłącznie opodatkowaniu podatkiem leśnym (zob. np. w/w wyrok NSA z dnia 19 sierpnia 2021 r. w sprawie III FSK 3877/21).

W tej sytuacji przyjąć należy, że zadeklarowanie przez powoda co do przedmiotowych nieruchomości opodatkowania ich podatkiem od gruntów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, a następnie obciążenie równowartością tych należności pozwanego z tytułu wynagrodzenia za korzystanie ze służebności przesyłu, było zgodne z przepisami prawa oraz postanowieniami zawartych umów o ustanowienie tego ograniczonego prawa rzeczowego.

Dodać można, że prawidłowość tego rodzaju stanowiska znalazła także potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2020 r. w sprawie II CSK 130/20).

Pozwany nie kwestionował faktu poniesienia przez powoda (opłacenia) zobowiązań podatkowych w wysokości podanej w pozwie oraz prawidłowości ich naliczenia z punktu widzenia powierzchni gruntów zajmowanych pod linie przesyłowe objęte umowami o ustanowienie służebności przesyłu.

Skutkuje to zmianą zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od niego na rzecz powoda należności głównych objętych pozwem wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie (art. 481 § 1 i 2 kc) od dat ich wymagalności prawidłowo ustalonych przez powoda na podstawie zapisu § 5 ust. 3 umów o ustanowienie służebności przesyłu.

Pociąga to także za sobą stosowną korektę zawartego w wyroku rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Ponieważ roszczenia główne powództwa zostały uwzględnione w całości, a uboczne (odsetkowe) w przeważającej części, istnieje podstawa z art. 100 zd. 2 kpc do obciążenia pozwanego w całości kosztami postępowania.

V Pozwany ma zatem obowiązek zapłaty na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego wykonywanego przez radcę Prokuratorii w wysokości 5.400 zł (art. 32 ust.3. ustawy z dnia 15 grudnia 2016r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 99 kpc, § 2 pkt. 6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz. U. 2018.265.) oraz ponieść koszty nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu, od której powód był zwolniony (art. 113 ust. 1 ustawy kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Z tych przyczyn na podstawie powołanych wyżej przepisów prawa materialnego i procesowego, a także art. 386 § 1 kpc Sąd Apelacyjny orzekł jak w punkcie I sentencji zmieniając zaskarżony wyrok:

a) w punkcie 2 i zasądzając od pozwanego na rzecz powoda 156.201,61zł

wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie:

- od kwoty 52.067,21 zł od dnia 1 kwietnia 2018 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 52.067,20 zł od dnia 1 lipca 2018 r. do dnia zapłaty,

- od kwoty 52.067,20 zł od dnia 1 października 2018 r. do dnia

zapłaty,

b) w punkcie 3 i zasądzając od pozwanego na rzecz Prokuratorii

Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów

zastępstwa procesowego;

c) dodając punkt 4 w brzmieniu: nakazuje ściągnąć od pozwanego na

rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w Poznaniu) 7.811zł tytułem

nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu.

Ponieważ wnioski apelacji uwzględniono w całości, uzasadnione jest obciążenie pozwanego wszystkimi kosztami procesu powstałymi w postępowaniu odwoławczym (art. 98 kpc w zw. z art. 391 kpc).

Pozwanego obciąża w pierwszej kolejności obowiązek zwrotu powodowi kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym, wykonywanego przez radcę Prokuratorii Generalnej R.P. w wysokości 4.050 zł (art. 32 ust.3. ustawy z dnia 15 grudnia 2016r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej w zw. z art. 99 kpc, §10 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 2 pkt. 6) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, punkt II wyroku).

Zobowiązany jest także do poniesienia kosztów nieuiszczonej opłaty sądowej od apelacji, od której powód był zwolniony z mocy ustawy (art. 113 ust. 1 ustawy kosztach sądowych w sprawach cywilnych, punkt III wyroku).

Mikołaj Tomaszewski

(...)

(...)
J. F.