Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 103/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) r., sygn. akt (...)

1.2.  Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

1.3.  Granice zaskarżenia

1.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

1.5.  Ustalenie faktów

1.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

S. S. (1) brał czynny i aktywny udział w działalności organizacji o nazwie Organizacja (...), a celem jego działań była walka o niepodległy byt P. wolnego od wpływów Z.. S. S. (1) otrzymał zadanie utworzenia na terenie uczelni wyższych P. organizacji młodzieżowej o nazwie (...).

materiały nadesłane przez IPN w postaci trzech kart (...) z kartoteki pomocniczej Biura C MSW

k. 420 -422

1.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

1.6.  Ocena dowodów

1.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

2.1.1.1

(...) nadesłane przez IPN w postaci trzech kart E-14/1 z kartoteki pomocniczej Biura C MSW

Dokumenty urzędowe, których wiarygodność i przydatność nie budziła zastrzeżeń Sądu i stron postępowania. Powyższe dokumenty potwierdzały patriotyczną działalność S. S. (1) na rzecz niepodległego bytu P..

1.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

2.1.1.1

Zeznanie do wymiaru podatku wyrównawczego za 1957r. (k. 429)

Z powyższego dokumentu wynika, że kwota podatku wyrównawczego w (...) r., do której uiszczenia zobowiązany był S. S. (1), stanowiła różnicę między kwotą 105.173,20 zł (przychody podlegające podatkowi od wynagrodzeń) a kwotą 96.000 zł i wyniosła 9173,20 zł. Powyższa okoliczność nie miała żadnego znaczenia dla ustalenia stanu faktycznego w tej sprawie ani tym bardziej nie była przydatna dla obliczenia odszkodowania za utracone w okresie od dnia (...) r. zarobki S. S. (1).

(...) nadesłane przez IPN w postaci:

- karty (...) z kartoteki paszportowej MSW

- karty (...) z kartoteki pomocniczej Biura C MSW

- płyta DVD zawierająca akta paszportowe o sygn. (...)

(k. 418, 419, 423)

Powyższe dokumenty o charakterze urzędowym, w tym akta paszportowe S. S. (1), nie miały żadnego znaczenia dla ustalenia stanu faktycznego w powyższej sprawie.

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Prokurator zaskarżył wyrok w części zasądzającej na rzecz wnioskodawców kwotę po 152.833 złotych tytułem odszkodowania za niesłuszne skazanie wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w P. (...) r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...) zmarłego ojca wnioskodawców S. S. (2), syna J. i W., urodzonego (...) w S. za czyn z art. 86 § 2 kk WP na karę 5 lat więzienia oraz utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na okres 2 lat i przepadek całego mienia, na niekorzyść wnioskodawców.

Prokurator zarzucił obrazę prawa materialnego tj. art. 8 ust. 1 ustawy lutowej w zw. z art. 361 § 1 i 2 kodeksu cywilnego, polegającą na jego niewłaściwym zastosowaniu i błędnym ustaleniu szkody, skutkującym zasądzeniem przez Sąd Okręgowy w P. kwoty odszkodowania na podstawie średniego miesięcznego wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na stanowisku Kierownika Sekcji w Wydziale Przygotowania Inwestycji w (...) S.A. za (...) rok w kwocie 25.046,28 złotych brutto oraz na podstawie minimalnej stawki wynagrodzenia brutto na stanowisku wykładowcy akademickiego w (...) roku w kwocie 3610 zł brutto, podczas gdy w ustalonym stanie faktycznym podstawę ustalenia wysokości odszkodowania powinno stanowić średnie miesięczne wynagrodzenie pracownika zatrudnionego na stanowisku Kierownika Sekcji w Wydziale Przygotowania Inwestycji w (...) S.A. za (...) rok w kwocie netto, czyli 15.911,08 złotych oraz minimalna stawka wynagrodzenia netto na stanowisku wykładowcy akademickiego w (...) roku w kwocie 3081,61 złotych.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut skarżącego wyrok prokuratora okazał się bezzasadny.

W powyższej sprawie poza sporem pozostawało, że S. S. (1) na skutek niesłusznego pozbawienia wolności utracił możliwość zarobkowania w okresie od dnia (...) r. (15 miesięcy i 18 dni, w zaokrągleniu 16 miesięcy). Jak ustalił Sąd I instancji przed aresztowaniem S. S. (1) uzyskiwał dochody z dwóch źródeł - był Kierownikiem D. Inwestycji całego Zjednoczenia (...) oraz pracował na stanowisku wykładowcy na Wydziale Matematyczno - Przyrodniczym (...). Sądowi I instancji nie udało się natomiast ustalić wysokości uzyskiwanych przez S. S. (1) dochodów ze wskazanych źródeł, dlatego koniecznym było zastosowanie w tej sprawie przepisu art. 322 kpc, który stanowi, że jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy. Zgodnie natomiast z art. 363 § 2 kc jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Całkowicie prawidłowym był zabieg Sądu I instancji, aby jako podstawę wyliczenia odszkodowania w tych okolicznościach przyjąć średnie miesięczne wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na stanowisku Kierownika Sekcji w Wydziale Przygotowania Inwestycji w (...) S.A. za (...) rok w kwocie 25.046,28 złotych brutto oraz minimalną stawkę wynagrodzenia brutto na stanowisku wykładowcy akademickiego w (...) roku w kwocie 3610 zł brutto, które to kwoty Sąd I instancji pomnożył przez 16 miesięcy uzyskując w ten sposób kwotę należnego wnioskodawcom odszkodowania w łącznej wysokości 458.500 zł. Jednocześnie Sąd Okręgowy słusznie, wbrew wnioskowi prokuratora, nie obniżył odszkodowania o koszty utrzymania, jakie poniósłby S. S. (1), gdyby nie został pozbawiony wolności. Stanowisko Sądu Okręgowego było nie tylko racjonalne i sprawiedliwe, ale również zgodne z obecnie obowiązującą linią orzeczniczą Sądu Najwyższego (vide - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2019 r., III KK 189/18, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2020 r., II KK 259/19, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2021 r., IV KK 75/20, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2021 r., IV KK 59/20, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2021 r., II KK 271/21, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2022 r., IV KK 301/21). W wyroku z dnia (...) r. w sprawie (...) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że „nieporozumieniem jest odliczanie od należnej kwoty odszkodowania za utracone wynagrodzenie kwot, które ewentualnie poszkodowany by wydał na swoje potrzeby, gdyby wynagrodzenie uzyskał". Ponadto w uzasadnieniu wyroku z dnia (...)Sąd Najwyższy wskazał m.in.: „Nie ma żadnych normatywnych podstaw ani też żadnego racjonalnego uzasadnienia, aby na szkodę osoby pozbawionej możliwości wykonywania pracy zarobkowej w wyniku będącego elementem represji niesłusznego pozbawienia wolności patrzeć inaczej niż na szkodę osoby, która pozbawiona została możliwości zarobkowania na skutek przestępstwa, czy też niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę. Trudno sobie nawet wyobrazić możliwość pomniejszania odszkodowania należnego poszkodowanemu od sprawcy przestępstwa z art. 189 k.k. o wydatki poniesione w związku z zapewnieniem pozbawionemu wolności wyżywienia, czy też o środki, które pokrzywdzony musiałby ponieść na utrzymanie siebie i swojej rodziny, gdyby nie stał się ofiarą przestępstwa. Oczywistym wydaje się, że w takim przypadku odszkodowanie z tytułu niemożliwości wykonywania pracy odpowiadałoby sumie utraconych zarobków. O słuszność powyższego rozumienia odszkodowania przekonuje zresztą wola ustawodawcy wyrażona w przepisach ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 325). Nie tracąc z pola widzenia ograniczonego zakresu przewidzianego w tej ustawie świadczenia (kompensaty), przyznawanego osobie, która nie może uzyskać odpowiedniego odszkodowania od sprawcy czynu zabronionego, zaważyć trzeba, że wprost odwołuje się ona do utraconych zarobków jako składnika kompensaty. Z jednoznacznych w swej treści zapisów art. 3 pkt 1 i art. 5 wymienionej ustawy wynika, iż kompensatę przyznaje się w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie może uzyskać pokrycia utraconych zarobków. Również w sprawach odszkodowawczych dotyczących odpowiedzialności deliktowej z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę przyjmuje się w orzecznictwie, że szkodą wyznaczającą wysokość odszkodowania (przy uwzględnieniu obowiązku przeciwdziałania powiększeniu szkody i zaliczeniu na jej poczet odszkodowania uzyskanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy) jest utrata zarobku, który pracownik uzyskałby, gdyby umowa o pracę nie została rozwiązana (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 1 kwietnia 2011 r., II PK 238/10, Lex 898417; z dnia 18 sierpnia 2010 r., II PK 28/10, LEX nr 1086613)”.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego odszkodowanie należne osobie represjonowanej za działalność na rzecz niepodległego bytu P. za szkodę spowodowaną pozbawieniem możliwości wykonywania pracy zarobkowej powinno odpowiadać sumie utraconych zarobków po dokonaniu waloryzacji tej kwoty według cen z daty ustalenia odszkodowania (argument z art. 363 § 2 kc). Jako metodę obliczania wysokości odszkodowania obejmującego utracone zarobki w oparciu o ustawę lutową Sąd Apelacyjny postuluje przyjąć reguły, które obowiązują w sprawach o odszkodowanie z tytułu bezprawnego rozwiązania umowy o pracę. Odszkodowanie, o którym mowa w art. 56 kodeksu pracy ustala się według wynagrodzenia brutto (vide - wyrok SN z 22 kwietnia 1998 r., I PKN 55/98, OSNP 1999, nr 8, poz. 278). Nie ma żadnych podstaw prawnych, aby osobom ubiegającym się o odszkodowanie na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy lutowej pomniejszać odszkodowanie o wartość należności publicznoprawnych. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.) wolne od podatku dochodowego są odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie przepisów o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu P.. Wyłączenie kwot odszkodowań z obowiązku opłacania podatku dochodowego stanowi uprzywilejowanie w sferze podatkowej, a zatem nie ma podstaw do przyjęcia, że obliczenie kwoty odszkodowania miałoby uwzględniać podatek dochodowy od osób fizycznych. Podobne stanowisko w zakresie metody obliczania wysokości odszkodowania obejmującego utracone zarobki przyjął Sąd Apelacyjny w (...)

Skarżący wyrok prokurator nie przedstawił w uzasadnieniu apelacji praktycznie żadnych merytorycznych argumentów przemawiających za tym, że podstawą ustalenia wysokości odszkodowania w powyższej sprawie powinno być średnie miesięczne wynagrodzenie pracownika zatrudnionego na stanowisku Kierownika Sekcji w Wydziale Przygotowania Inwestycji w (...) S.A. za (...) rok w kwocie netto, czyli 15.911,08 złotych oraz minimalna stawka wynagrodzenia netto na stanowisku wykładowcy akademickiego w (...) roku w kwocie 3081,61 złotych. Dlatego apelacja prokuratora ma charakter wyłącznie polemiczny. Nie można zgodzić się z twierdzeniem skarżącego wyrok prokuratora, iż „ w realiach rozważanej sprawy szkodę stanowią utracone korzyści ojca wnioskodawców, związane z jego wynagrodzeniem za pracę, jednakże nie można uznać za utraconą korzyść całości wynagrodzenia, albowiem rzeczywista korzyść jest konsekwencją pomniejszenia wynagrodzenia brutto o obowiązkowe obciążania wynikające z różnych tytułów. Za obiektywne i miarodajne kryterium umożliwiające ustalenie wysokości szkody winno być zatem uznane wynagrodzenie netto, a wiec takie, które zostałoby uprawnionemu wypłacone”. Powyższy pogląd stoi bowiem w wyraźnej opozycji do wymienionych wyżej orzeczeń Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych oraz nie uwzględnia ustawowego zwolnienia od podatku dochodowego odszkodowań otrzymanych na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu P.. Prokurator odrzucając wskazany wyżej dorobek orzeczniczy Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych ostatnich lat jednocześnie nie przedstawia w złożonej apelacji żadnych przekonujących argumentów przemawiających za słusznością swojego stanowiska.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, kontrola odwoławcza zaskarżonego rozstrzygnięcia w części dotyczącej przyznanego wnioskodawcom odszkodowania uzasadnia przekonanie, iż wbrew odmiennym wywodom apelacji Sąd I instancji nie dopuścił się obrazy prawa materialnego. Sąd Okręgowy prawidłowo stosował przepisy ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu P., przepisy kodeksu cywilnego oraz kodeksu postępowania cywilnego, jak również w sposób całkowicie logiczny i jasny przedstawił w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku sposób obliczenia należnego wnioskodawcom odszkodowania. Sąd Apelacyjny w pełni akceptuje przyjętą przez Sąd I instancji metodę obliczenia odszkodowania, uznając, iż ustalone odszkodowanie w sposób pełny, a więc zgodny z art. 361 § 2 kodeksu cywilnego kompensuje poniesioną szkodę spowodowaną pozbawieniem S. S. (1) możliwości wykonywania pracy zarobkowej.

Wniosek

O zmianę wyroku poprzez zasądzenie na rzecz wnioskodawców kwoty 303.883,04 zł (po 101 złotych na rzecz każdego z nich) tytułem odszkodowania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Brak podstaw do uwzględnienia wniosku zawartego w apelacji z uwagi na całkowitą niezasadność podniesionego zarzutu.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

1.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) r., sygn. akt (...) w całości.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Brak skutecznych zarzutów apelacji i okoliczności podlegających uwzględnieniu z urzędu.

1.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

1.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

1.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

1.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

1.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2

Kosztami postępowania odwoławczego obciążony został Skarb Państwa, albowiem zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu P. Skarb Państwa ponosi koszty postępowania w sprawach objętych tą ustawą.

7.  PODPIS

I. Ś. M. P. M.

1.3  . Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

prokurator

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) r., sygn. akt (...) - rozstrzygnięcie w zakresie odszkodowania.

0.1.1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.1.1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.1.1.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana