Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IIAKa 179/24

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Z. II Wydział Karny z (...) w sprawie o sygn. akt (...)

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☒

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☒

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

Stwierdzenie nieważności wyroku z (...) wobec Z. J. wydanego przez Wojskowy Sąd Rejonowy w P. w sprawie (...).

Akta SO w Z. o sygn. akt (...)

k.250v

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Akta SO w Z. o sygn. akt (...)

Dokumenty zawarte w aktach sprawy nie budziły wątpliwości co do ich wiarygodności, jako dokumenty urzędowe, a nadto ich wartość dowodowa nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Pełnomocniczka wnioskodawczyń zaskarżyła wyrok w części - co do pkt. II oddalającego wniosek w pozostałym zakresie, tj. ponad kwotę 450.493,80zł z tytułu zadośćuczynienia oraz ponad kwotę 167.031,60zł z tytułu odszkodowania.

Wyrokowi zarzuciła:

1)  na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k.:

1. Obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 k.p.k. poprzez dowolną ocenę dowodów i wyciągnięcie z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wniosków sprzecznych z zasadami prawidłowego rozumowania, doświadczenia życiowego i wskazaniami wiedzy, tj. uznanie, że uwięzienie represjonowanego nastąpiło od (...)r. oraz przyjęcie, że symptomy utraty zdrowia przez pokrzywdzonego nie mają wpływu na ocenę trwałego uszczerbku, co powodowało konieczność zwiększenia sumy zadośćuczynienia do kwoty odpowiedniej oraz wskazanie, że zadośćuczynienie w kwocie 450.493,80 zł i odszkodowanie 167.031,60 zł spełnia cel i wymogi określone w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia (...). o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu P. P., podczas gdyby Sąd I instancji ustalił prawidłowy zakres krzywd i szkód wyrządzonych Z. J. to uznałby, że suma ta jest niemal symboliczna, a zakres represji doznanych na skutek zatrzymania, aresztowania i uwięzienia w areszcie (...) w Z. nastąpił (...) r. i winien prowadzić Sąd I instancji do zwiększenia sumy zadośćuczynienia i odszkodowania z uwzględnieniem krzywd wywołanych również po powrocie z więzienia ojca Wnioskodawczyń, tj. zgodnie z przesłankami wskazanymi przez ustawodawcę, przy czym Sąd I instancji winien zasądzić Pokrzywdzonemu odpowiednią sumę zadośćuczynienia w oparciu o reguły znane orzecznictwu z uwzględnieniem skali wyrządzonych szkód i krzywd, które winny prowadzić Sąd I instancji do zasądzenia co najmniej kwoty wyższej zgodnie z regułami stosowanymi przez Sądy w podobnych sprawach, natomiast w zakresie odszkodowania prowadzić do zasądzenia odszkodowania uwzględniającego wykonywany zawód rolnika, doświadczenie zdobyte podczas okupacji z uwzględnieniem wynagrodzenia otrzymywanego przez rolnika w czasie składania wniosku o zasądzenie odszkodowania z uwzględnieniem wartości brutto odpowiedniej dla instytucji odszkodowania.

2. Obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 410 k.p.k. i art. 167 k.p.k. oraz art. 191 k.p.k. poprzez pominięcie części okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, które miały wpływ na wymiar krzywd doznanych przez pokrzywdzonego, wynikających z niedostrzeżonych przez Sąd I instancji dowodów w postaci dokumentów historycznych oraz dokumentów z leczenia Pokrzywdzonego, a w konsekwencji mających wpływ na wysokość zadośćuczynienia poprzedzających zwolnienie z więzienia Z. J., okoliczności warunków bytowych panujących w więzieniu, stosowania wobec represjonowanego znęcania się psychicznego i poniżających metod przesłuchań, w sytuacji gdy Z. J. doznał w ich wyniku wyjątkowych cierpień na skutek stosowanego terroru psychicznego, co nie zostało prawidłowo dostrzeżone przez Sąd I instancji i pomimo faktycznej skali maltretowania psychicznego represjonowanego w skutek czego doszło do trwałego uszczerbku na zdrowiu, co nie zostało poddane ekspertyzie przez biegłego, którego Sąd winien powołać z urzędu, a także niedostrzeżenia oczywistej niesłuszności pozbawienia represjonowanego wolności, co prowadziło Sąd do wydania orzeczenia z rażącym naruszeniem prawa, o którym mowa w treści art. 440 k.p.k.

3. Obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 167 k.p.k. i art. 170 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie i niedopuszczenie dowodu z urzędu w zakresie uzupełniającego przesłuchania Wnioskodawczyń w charakterze świadka w obecności biegłego z zakresu medycyny sądowej na okoliczność zachowania Z. J. w relacjach z Wnioskodawczyniami oraz podczas inwigilowania go w ramach represji stosowanych po zwolnieniu z izolacji, co miało wpływ na ustalenie wyższej skali pokrzywdzenia i choroby psychicznej mającej wpływ na wyższą skalę represji, której nieuwzględnienie prowadziło Sąd I instancji do oddalenia wniosku o zadośćuczynienie i odszkodowanie w pozostałym zakresie.

4. Obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia tj. art. 167 k.p.k. w zw. z art. 193 § 1 i 2 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie i odstąpienie od dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej celem ustalenia, czy izolacja Pokrzywdzonego i dalsza inwigilacja miała wpływ na utratę jego zdrowia i związek z powstaniem trwałego uszczerbku na jego zdrowiu, co prowadziło w dalszej kolejności do odstąpienia od dopuszczenia dowodu z opinii biegłego historyka IPN celem wyjaśnienia, iż represjonowany został uwięziony, a nie jak wskazuje w uzasadnieniu Sąd I instancji miejscem „zesłany”, co winno prowadzić Sąd do ustalenia wyższego poziom wyrządzonych krzywd i zasądzenia zadośćuczynienia o wyższej wartości;

5. Obrazę art. 424 § 1 k.p.k. przez brak wskazania uzasadnienia dla nieuwzględnienia dowodów przeciwnych występujących w sprawie i oparcie ustaleń faktycznych tylko o niekorzystne okoliczności oraz spekulacje i przypuszczenia, a nadto pominięcie w ogóle przy ocenie dowodów - dowodu z dokumentów archiwalnych w zakresie represji stosowanych w miejscu izolacji, które winne być oceniane w zderzeniu z zeznaniami Wnioskodawczyń co wiąże się z naruszeniem art. 170 k.p.k. w zw. z art. 167 k.p.k. poprzez jego niezastosowanie i nie dopuszczenie dowodu z urzędu w postaci uzupełniającego przesłuchania w charakterze świadka Wnioskodawczyń i zezwoleniu na okazanie dokumentów i zadawaniu przez świadków pytań biegłemu z zakresu historii, co prowadziło Sąd do wydania orzeczenia z rażącym naruszeniem prawa, o którym mowa w treści art. 440 k.p.k., co w dalszej kolejności doprowadziło Sąd I instancji do błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść

2)  na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k.:

- Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który miał wpływ na jego treść i skutkował bezpodstawnym uznaniem, że w okolicznościach niniejszej sprawy brak jest podstaw do przyjęcia trwałego uszczerbku na zdrowiu i przyjęciu, że suma 450.493,80 złotych zadośćuczynienia i odszkodowanie w kwocie 167.031,60 złotych zasądzone za krzywdy i szkody doznane przez Z. J. na skutek aresztowania i uwięzienia go oraz w okresie po uwolnieniu jest kwotą adekwatną i słuszną podczas, gdy kwota ta jest symboliczna, a symptomy choroby depresji, utraty sprawności i wywołanej choroby nie zostały w sposób prawidłowo z zastosowaniem wiedzy medycznej określone przez biegłego, co prowadziło Sąd I instancji do nieprawidłowego zmiarkowania kwoty zadośćuczynienia należnej ojcu Wnioskodawczyń bez uwzględnienia rozmiaru krzywd i cierpień oraz szkód, ich intensywności i nieodwracalnego charakteru, a także utraty zdrowia o charakterze trwałym wywołanym u Z. J. oraz przyjęcia, że brak jest ustawowych przesłanek do zasądzenia odpowiedniego zadośćuczynienia.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Tytułem wstępu, na marginesie z uwagi na zaskarżenie wyroku jedynie na korzyść wnioskodawczyń, Sąd apelacyjny pragnie wskazać, że w każdej sprawie o odszkodowanie i zadośćuczynienie z ustawy rehabilitacyjnej przed zbadaniem przesłanek związanych z ustaleniem szkody i krzywdy należy kategorycznie przesądzić, że wnioskodawca w okresie od dnia (...) r. do dnia (...) r. nie prowadził działalności, która byłaby zaprzeczeniem działalności na rzecz niepodległego bytu P. P..

Zagadnienie to nabiera szczególnego znaczenia, gdy dokumentacja zgromadzona przez Instytut Pamięci Narodowej zawiera materiały mogące wskazywać na taką działalność, tak jak miało to miejsce w niniejszym przypadku.

Zgodnie bowiem z art. 8 ust. 5 ustawy rehabilitacyjnej osobom, które w jakimkolwiek okresie od dnia (...)r. prowadziły działalność, która była zaprzeczeniem działalności na rzecz niepodległego bytu P. P., nie przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia, którego stwierdzono nieważność, albo decyzji o internowaniu, która z mocy prawa została uznana za nieważną; bez znaczenia jest przy tym to, czy działalność taka miała miejsce przed, czy też po wydaniu takiego orzeczenia albo decyzji (patrz postanowienie z 22 lutego 2012 r., IV KK 166/11, OSNKW 2012/5/52; wyrok SA w Katowicach z 13 stycznia 2011 r., II AKa 429/10, LEX nr 785461).

Mimo iż Sąd I instancji uchybił tej powinności i nie przeprowadził takiej oceny, na obecnym etapie postępowania Sąd apelacyjny ustaleń i ocen takich czynić nie może. Należało więc przyjąć, że wobec ojca wnioskodawczyń negatywna przesłanka zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia z art.8ust.5 ustawy z 23.02.91r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu P. P. nie zachodzi.

W niniejszej sprawie bezspornym było, natomiast, że prawomocnym postanowieniem z(...). w sprawie (...) Sąd Okręgowy w Z. stwierdził nieważność wydanego wobec Z. J. wyroku z (...)w sprawie o sygn. akt (...) w której to sprawie ojciec wnioskodawczyń Z. J. był zatrzymany (...), a następnie od dnia (...) tymczasowo aresztowany, a następnie do dnia (...) odbywał orzeczoną tym wyrokiem karę łączną 5 lat pozbawienia wolności. Skarb Państwa ponosi tu więc odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Sąd I instancji uznał roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie co do zasady. Nie ma więc potrzeby rozważań tych powielać. Spór dotyczy tylko wysokości zasądzonego przez Sąd I instancji na rzecz wnioskodawczyń odszkodowania i zadośćuczynienia.

Sąd apelacyjny zauważa też, że mimo prawidłowo wskazanej w zaskarżonym wyroku podstawy prawnej zasądzonych roszczeń – art. 8ust. 1 cytowanej ustawy, zwanej ustawą lutową, w uzasadnieniu tego wyroku z niezrozumiałych powodów Sąd I instancji wskazuje już jako podstawę art.8 ust.2a ustawy lutowej, a ojca wnioskodawczyń traktuje jako osobę zesłaną. Błędy te z oczywistych względów nie mogły mieć jednak wpływu na treść wyroku, skoro przepis art.8 ust.2a odsyła do uregulowania w przepisie art.8 ust.1 ustawy lutowej.

Przechodząc do zarzutów zawartych w apelacji tytułem wstępu należy też wskazać, że zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu osoba domagająca się odszkodowania i zadośćuczynienia powinna wykazać wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej a mianowicie: zdarzenie sprawcze, szkodę co do zasady i wysokości oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą.

W ocenie Sądu apelacyjnego, wbrew zarzutom skarżącej, Sąd I instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w oparciu o właściwie dokonaną ocenę dowodów, nie naruszając przy tym przepisu art.7k.p.k. ani art.410k.p.k. Sąd I instancji nie mógł też naruszyć przepisu art.440k.p.k., gdyż jest to przepis adresowany do sądu odwoławczego.

W szczególności Sąd I instancji przedstawił prawidłowe kryteria jakimi należy się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia należnego z tytułu bezprawnego pozbawienia człowieka wolności. Apelująca zdaje się tych kryteriów nie kwestionować. Istota sporu na etapie postępowania apelacyjnego sprowadza się do tego, że zdaniem skarżącej w ramach tych kryteriów nie uwzględniono w należytym zakresie okoliczności bezpośrednio dotyczących wnioskodawcy.

Skarżąca zasadnie wskazała wprawdzie, że Sąd I instancji błędnie przyjął, że ojciec wnioskodawczyń był pozbawiony wolności dopiero od (...) (data wydania postanowienia o tymczasowym aresztowaniu), podczas, gdy ojciec wnioskodawczyń został zatrzymany już (...) Błąd ten w okolicznościach niniejszej sprawy i pominięcie dwóch dni w obliczu 5 lat przez które ojciec wnioskodawczyń odbywał orzeczoną karę pozbawienia wolności, w żaden znaczący sposób nie mogło jednak wpłynąć na wysokość zadośćuczynienia czy odszkodowania.

Mając świadomość, że przy ustaleniu zadośćuczynienia chodzi o kwestię całkowicie ocenną, Sąd odwoławczy nie podzielił jednak stanowiska wyrażonego w apelacji.

Wbrew zarzutom skarżącego, w ocenie Sądu apelacyjnego, Sąd I instancji uwzględnił wszystkie okoliczności związane z krzywdą niematerialną i psychicznymi przeżyciami związanymi z wykonaniem wobec ojca wnioskodawczyń pięcioletniej kary pozbawienia wolności. W ocenie Sądu apelacyjnego wszystkie te okoliczności znajdują odzwierciedlenie w kwocie przyznanego zadośćuczynienia, przy uwzględnieniu czasu pozbawienia wolności.

Wbrew zarzutom skarżącego w niniejszej sprawie brak było podstaw do ustalenia, że w wyniku pozbawienia wolności, w szczególności panujących w zakładzie karnym ciężkich warunków i złego traktowania, co Sąd I instancji prawidłowo ustalił, znacząco pogorszył się stan zdrowia ojca wnioskodawczyń, przebył on „chorobę więzienną” i doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu, co powodowało konieczność zwiększenia sumy zadośćuczynienia. Żadne dokumenty ani nawet zeznania świadków nie wskazywały na to, aby ojciec wnioskodawczyń doznał w wyniku pozbawienia wolności trwałego uszczerbku na zdrowiu. Uszczerbku tego nie można było natomiast bezspornie ustalić w oparciu o teoretyczne rozważania przy udziale biegłego historyka IPN czy biegłego z zakresu medycyny sądowej.

Ewentualne zaś krzywdy jakich ojciec wnioskodawczyń miał doznać po wyjściu z więzienia, w szczególności związane z nagabywaniem go przez UB do współpracy, nie mogły mieć znaczenia przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia, które związane musi być ściśle z pozbawieniem wolności i musi pozostawać w adekwatnym związku przyczynowym z pozbawieniem wolności.

Wbrew zarzutom skarżącej Sąd I instancji dostrzegał oczywistą niesłuszność pozbawienia represjonowanego wolności, gdyż w przeciwnym razie nie przyznał by w ogóle zadośćuczynienia. Sąd miał też na uwadze dokumenty historyczne i prawdę historyczną, bo w odniesieniu do niej ustalał również krzywdę doznaną przez ojca wnioskodawczyń w zakładzie karnym, gdyż z samych zeznań wnioskodawczyń niewiele w tym zakresie wynikało, poza tym co wiedziały one z przekazów członków rodziny, że były tam ciężkie warunki, że ojciec był tam bity, spał na betonie, a w celi była woda, od której ojciec cierpiał później na reumatyzm, że ojciec był tam głodny.

Sąd nie miał przy tym obowiązku przeprowadzić z urzędu dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej celem ustalenia czy izolacja pokrzywdzonego miała wpływ na utratę przez niego zdrowia, w szczególności psychicznego i czy doznał on w związku z tym trwałego uszczerbku na zdrowiu. Wbrew zarzutom skarżącej brak było jakiejkolwiek dokumentacji medycznej w niniejszej sprawie dotyczącej leczenia pokrzywdzonego, więc Sąd I instancji nie mógł jej pominąć. Stąd Sąd I instancji nie naruszył przepisu art.167k.p.k. ani art.193§1i2k.p.k.

Nadto brak było dowodów wskazujących na chorobę psychiczną oskarżonego nawet w postaci depresji. W szczególności takich wniosków nie można było wysnuć na podstawie szczątkowych informacji przekazanych przez wnioskodawczynie, a dotyczących stanu zdrowia ojca po opuszczeniu zakładu karnego. Uzupełniające przesłuchanie wnioskodawczyń w obecności biegłego z zakresu medycyny sądowej na okoliczność zachowania ich ojca w relacji z nimi, nie mogłoby wnieść nic więcej do sprawy, zwłaszcza, że wnioskodawczynie w chwili śmierci ojca, która nastąpiła na skutek wypadku komunikacyjnego były bardzo małymi dziećmi (miały odpowiednio 6 i 2 lata).

Dowód z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej w oparciu jedynie o relacje wnioskodawczyń byłby nieprzydatny do stwierdzenia czy ich ojciec cierpiał na depresję i czy doznał w związku z tym trwałego uszczerbku na zdrowiu. Należy tez zauważyć, ze ojciec wnioskodawczyń po opuszczeniu zakładu karnego co miało miejsce (...). wkrótce, bo (...). ożenił się z ich matką, córki urodziły się (...) i (...) a ojciec zmarł 2.07.60r. w wyniku wypadku komunikacyjnego w wieku 36 lat. Sąd I instancji nie przeprowadzając dowodu z urzędu nie naruszył przy tym przepisu art.167k.p.k. ani art.170k.p.k. ani art.193§1i2k.p.k.

Z tych też powodów, braku dokumentacji lekarskiej i szczątkowej wiedzy wnioskodawczyń na temat zdrowia ojca po opuszczeniu zakładu karnego, dowodu z opinii biegłego z zakresu medycyny sądowej nie dało się też przeprowadzić. Z tych samych powodów Sąd apelacyjny oddalił zawarty w apelacji wniosek dowodowy w tym przedmiocie.

Sąd apelacyjny oddalił także zawarty w apelacji wniosek o przeprowadzenie kwerendy dokumentów w ZUS celem potwierdzenia z jakich powodów zostało przyznane ojcu wnioskodawczyń świadczenie, albowiem niezależnie od tego, że skarżąca nie wykazała, że dowodu tego nie można było powołać przed Sądem I instancji, to nie sprecyzowała też o jakie świadczenie chodzi i na jaką okoliczność dowód ten maiłby być przeprowadzony. Z uwagi na czas przechowywania dokumentów uzyskanie takich informacji nie byłoby też możliwe.

Nie było też w niniejszej sprawie konieczności przeprowadzania dowodu z opinii biegłego historyka IPN w szczególności celem ustalenia, że ojciec wnioskodawczyń nie został zesłany a był więziony, gdyż okoliczność ta jest bezsporna, mimo błędnego określenia pokrzywdzonego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku jako osoby zesłanej. Zwłaszcza, że z uzasadnienia wynika, bezsprzecznie, że Sąd I instancji orzekał o odszkodowaniu i zadośćuczynieniu za bezzasadne pozbawienie wolności ojca wnioskodawczyń i wykonanie wobec niego kary 5 lat pozbawienia wolności.

Wbrew zarzutom skarżącej Sąd i instancji nie naruszył też przepisu art.424§1k.k. w szczególności nie opierał ustaleń faktycznych na spekulacjach i przypuszczeniach, wręcz przeciwnie na dostępnych i ujawnionych w sprawie wszystkich dowodach. Nie było natomiast konieczności słuchania wnioskodawczyń w obecności biegłego historyka zwłaszcza, że nie jest zrozumiałe w jakim celu wnioskodawczynie miałyby zadawać pytania biegłemu i co w wyniku tego przesłuchania chciałyby uzyskać. Wiadomości historyczne są znane Sądowi zarówno I instancji jak i Sądowi apelacyjnemu z urzędu i nie ma konieczności przeprowadzania na te okoliczności dowodu z opinii biegłego historyka. Opinia biegłego historyka wbrew zarzutom nie pomogłaby dokonać zindywidualizowanej oceny krzywd ojca wnioskodawczyń, gdyż badania naukowe nie dotyczą konkretnych osób, a ze swej natury są uogólnione. Stąd Sąd I instancji nie naruszył więc przepisów art.167k.p.k., 191k.p.k., ani 170k.p.k., ani art.410k.p.k. Z tych też powodów Sąd apelacyjny oddalił wniosek o zawarty w apelacji o przesłuchanie wnioskodawczyń w obecności biegłego historyka IPN i przeprowadzenie dowodu z opinii takiego biegłego.

W konsekwencji w ocenie Sądu apelacyjnego Sąd I instancji, wbrew zarzutom skarżącej nie dopuścił się też błędu w ustaleniach faktycznych nie ustalając, iż ojciec wnioskodawczyń w wyniku pozbawienia go wolności doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu, że przejawiał symptomy depresji, utraty sprawności, które pozostawały w adekwatnym związku przyczynowym z pozbawieniem go wolności. To natomiast dowody wnioskowane przez skarżącą pozwoliłyby jedynie na hipotetyczne ustalenia.

Jeżeli natomiast chodzi o kwestionowaną przez skarżącą wysokość odszkodowania, to należy zauważyć, że ojciec wnioskodawczyń nie był właścicielem gospodarstwa rolnego, nie zatrudniał się też przed tymczasowym aresztowaniem jako rolnik,. Pracował jedynie w gospodarstwie swojej matki. Nie ustalono aby otrzymywał w związku z tą pracą jakiekolwiek wynagrodzenie, poza utrzymaniem. Stąd przyznanie przez sąd I instancji odszkodowania w odniesieniu do minimalnego wynagrodzenia nawet netto jawi się jako korzystne i adekwatne.

Zasądzona kwota natomiast zadośćuczynienia nie jest w ocenie Sądu odwoławczego zaniżona, a jest adekwatna do rozmiaru doznanej przez wnioskodawcę krzywdy. Uwzględnia w sposób należyty również czas bezprawnego pozbawienia wolności. Kwestionowane zadośćuczynienie mieści się w granicach sędziowskiego uznania i oceniane obiektywne, na ile jest to możliwe, nie może być uznane za niesprawiedliwe. Stanowi wystarczającą rekompensatę doznanej krzywdy.

Zgodnie z treścią art.445§1k.c. zadośćuczynienie winno być „odpowiednie”. Z istoty tego unormowania i natury krzywdy, suma przyznana tytułem zadośćuczynienia musi, siłą rzeczy być przybliżonym ekwiwalentem doznanych cierpień psychicznych i fizycznych.

Pojęcie „sumy odpowiedniej” użyte w art.445§1k.c. w istocie ma charakter niedookreślony, niemniej jednak w judykaturze wskazano kryteria, którymi należy się kierować przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie ma mieć przede wszystkim charakter kompensacyjny, wobec czego jego wysokość nie może stanowić zapłaty symbolicznej, lecz musi przedstawiać jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość. Jednocześnie wysokość ta nie może być nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy, ale musi być „odpowiednia” w tym znaczeniu, że powinna być – przy uwzględnieniu krzywdy poszkodowanego – utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa (por. wyrok SN z 22.04.85r. (...) 94/85 [LEX nr 8713]).

Pozbawienie wolności dla każdego człowieka jest bardzo ciężką dolegliwością. Trudno jest zmierzyć czy rozważyć rozmiar tej dolegliwości. Nie istnieją żadne wymierne wskaźniki tej krzywdy. Niewątpliwie brak jest obiektywnego przelicznika doznanej przez niesłusznie pozbawionego wolności krzywdy na kwotę wyrażoną w pieniądzach, co może powodować zawsze rozbieżność ocen w kwestii słusznego jej ustalenia. Niemniej jednak zasądzona przez Sąd I instancji na rzecz wnioskodawcy kwota tytułem zadośćuczynienia jawi się właśnie jako odpowiednia.

Błędne jest przy tym odwoływanie się przez skarżącą do innych spraw w których zasądzono wyższe kwoty zadośćuczynienia, gdyż każdy przypadek oceniany musi być indywidualnie.

W tym stanie rzeczy w ocenie Sądu apelacyjnego zasądzenie na rzecz wnioskodawczyń dalszej wnioskowanej z tytułu zadośćuczynienia byłoby nadmiernym, nieuzasadnionym wzbogaceniem się wnioskodawczyń.

Jeżeli chodzi o odszkodowanie, to zgodnie z art.361§1i2k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi tylko normalne następstwa działania lub zaniechania z którego szkoda wynikła.

Jak już wyżej wskazano przed aresztowaniem ojciec wnioskodawczyń pracował w gospodarstwie ale było to gospodarstwo jego matki, za pracę w tym gospodarstwie nie otrzymywał on wynagrodzenia. Jak wynikało z zeznań wnioskodawczyń praca ta pozwalała na utrzymanie jego, jego matki i licznego małoletniego rodzeństwa.

Dlatego w ocenie Sądu odwoławczego, wbrew zarzutom skarżącej, Sąd I instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w oparciu o właściwie dokonana ocenę dowodów, nie naruszając przy tym przepisu art.7k.p.k., również co do wysokości zasądzonego odszkodowania.

Wniosek

Pełnomocnik wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie żądań Wnioskodawczyń i zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz Wnioskodawczyń zadośćuczynienia za doznaną przez Z. J. krzywdę wynikającą z niewątpliwie niesłusznego pozbawienia wolności w więzieniu i areszcie UB w wysokości odpowiedniej z uwzględnieniem reguł panujących w orzecznictwie oraz szkodę spowodowaną utraconymi korzyściami z tytułu pozbawienia możliwości wykonywania zawodu rolnika przez Z. J. zgodnie z stanowiskiem ustawodawcy.

Pełnomocnik wniosła też o zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Pełnomocnik wniosła też ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z uwagi na to, że Sąd odwoławczy nie podzielił zarzutów dotyczących błędnej oceny dowodów, błędnych ustaleń faktycznych i błędnego ustalenia kwot należnego zadośćuczynienia i odszkodowania, nie uwzględnił wniosku apelacyjnego o ich podwyższenie.

Wobec nieuwzględnienia apelacji złożonej przez pełnomocnika wnioskodawczyń nie było też możliwości zasadzenia na ich rzecz zwrotu kosztów ustanowionego pełnomocnika za postępowanie przed Sądem apelacyjnym.

Nie było też potrzeby przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości, stąd i wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji nie zasługiwał na uwzględnienie.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1Zasądzenie na rzecz każdej z wnioskodawczyń kwot po 55.677,20zł z tytułu odszkodowania (łącznie kwoty 167.031,60zł) i kwot po 150.164,60zł (łącznie kwoty 450.493,80zł) z tytułu zadośćuczynienia wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty i oddalenie wniosku o przyznanie zadośćuczynienia i odszkodowania ponad zasądzone kwoty.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Z uwagi na to, że Sąd odwoławczy ze wskazanych wyżej powodów nie podzielił zarzutów dotyczących dowolnej oceny dowodów, błędów w ustaleniach faktycznych, a co za tym idzie błędnego ustalenia kwot należnego zadośćuczynienia i odszkodowania, utrzymał w mocy zaskarżony wyrok w punkcie I, a także oddalenie w punkcie II żądania wniosku ponad zasądzone kwoty.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

II.

Zgodnie z art.554§4k.p.k. postępowanie jest wolne od kosztów sądowych. Zgodnie też z art.13 ustawy z 23.02.91r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu P. P. koszty postępowania w sprawach objętych ustawą ponowi Skarb Państwa. Stąd kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze, mimo nieuwzględnienia apelacji pełnomocnika, obciążono Skarb Państwa.

7.  PODPIS

A. W. I. P. M. K.