Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

UZASADNIENIE

J. D. (1) oskarżony został o to, że:

I.  w okresie od bliżej nieustalonej daty do dnia (...) w nieustalonym miejscu działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu użycia za autentyczne, podrobił dwa weksle in blanco pochodzące od A. K. jako wystawcy, deklarację wystawcy do weksla in blanco i umowę - porozumienie z dnia (...) pomiędzy (...) spółka jawna w P. a (...) w G., w ten sposób, że wykorzystując czyste kartki z podpisem A. K., wbrew jego wiedzy i woli naniósł na nie:

- szatę graficzną weksla,

- szatę graficzną weksla, serię i numer dowodu osobistego A. K. oraz odcisk pieczęci firmowej (...) spółka jawna w P. z nr 12,

- treść deklaracji wystawcy do weksla in blanco oraz odcisk pieczęci firmowej (...) spółka jawna w P. z nr 12,

- treść umowy - porozumienia z dnia (...) pomiędzy (...) spółka jawna w P. a (...) w G. oraz odcisk pieczęci firmowej (...) spółka jawna w P. z nr 12, a następnie w dniu (...) w G. posłużył się w Kancelarii Notarialnej notariusz A. S. tak sfałszowanym dokumentem w postaci umowy porozumienia z dnia (...), w celu uzyskania uwierzytelnionej kserokopii tego dokumentu,

tj. o czyn z art. 310 § 1 kk i z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i z art. 12 k.k.

II.  w dniu (...) w P. posłużył się jako autentyczną uwierzytelnioną notarialnie kserokopią sfałszowanej umowy porozumienia z dnia (...) pomiędzy (...) spółka jawna w P. a (...) w G., oraz kserokopiami sfałszowanych uprzednio przez siebie dwóch weksli in blanco pochodzących od A. K. jako wystawcy i deklaracji wystawcy do weksla in blanco,

tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.,

III.  w dniu 9 lipca 2012r. w P., przedkładając do akt postępowania Prokuratury Rejonowej P. o sygnaturze (...), posłużył się jako autentycznymi kserokopiami dokumentów w postaci deklaracji wystawcy do weksla in blanco i umowy -porozumienia z dnia (...) pomiędzy (...) spółka jawna w P. a J. D. (1) w G. uprzednio podrobionych przez siebie w ten sposób, że wykorzystując czyste kartki z podpisem A. K. wbrew jego wiedzy i woli naniósł na nie:

- treść deklaracji wystawcy do weksla in blanco oraz odcisk pieczęci firmowej (...) spółka jawna w P. z nr 3,

- treść umowy - porozumienia z dnia (...) pomiędzy (...) spółka jawna w P. a (...) w G. oraz odcisk pieczęci firmowej (...) spółka jawna w P. z nr 3,

tj. o czyn z art. 270 § 1 k.k.

Sprawa oskarżonego, obejmująca przytoczone zarzuty, po raz pierwszy rozpoznana została przez Sąd Okręgowy w P. w postępowaniu toczącym się pod sygn. (...) , zakończonym wyrokiem z dnia (...) r. (k. 1158 i nast., t. VI), którym oskarżonego uznano za winnego:

- przestępstwa z art. 310 § 1 kk i z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i z art. 12 kk i za to na podstawie art. 310 § 1 k.k. w związku z art. 60 § 2 k.k. w związku z art. 4 § 1 k.k. wymierzono mu karę 2 lat pozbawienia wolności, której wykonanie – na podstawie art. art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 k.k. w związku z art. 4 § 1 k.k. – warunkowo zawieszono na okres 4 lat próby;

- przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 270 § 1 k.k. w związku z art. 37a k.k. wymierzono oskarżonemu karę 100 stawek dziennych grzywny po 30 zł każda.

Orzeczenie to zostało utrzymane w mocy w całości – wyrokiem Sądu Apelacyjnego w P. z (...)

Ten z kolei wyrok, po rozpoznaniu wywiedzionej od niego kasacji, został – wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia (...) (k. 1393, t. VII) – uchylony w części, w jakiej utrzymano nim w mocy rozstrzygnięcie o karze za zbrodnię z art. 310 § 1 k.k. i inne i w tym zakresie sprawę przekazano do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w P..

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Apelacyjny w P., wyrokiem z dnia (...) (k. 1432, t. VIII) – uchylił wyrok Sądu I instancji w sprawie (...) w części rozstrzygnięcia o karze wymierzonej oskarżonemu za czyn z art. 310 § 1 kk i inne i w tym zakresie sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w P..

Sąd O. P. , po ponownym rozpoznaniu sprawy, wyrokiem z dnia (...) , orzekł w ten sposób, że:

1.  Oskarżonego J. D. (1) uznaje za winnego tego, że w okresie od bliżej nieustalonej daty do dnia (...) w nieustalonym miejscu działając w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w celu użycia za autentyczne, podrobił dwa weksle in blanco pochodzące od A. K. jako wystawcy, deklarację wystawcy do weksla in blanco i umowę - porozumienie z dnia (...) pomiędzy (...) spółka jawna w P. a (...) w G., w ten sposób, że wykorzystując czyste kartki z podpisem A. K., wbrew jego wiedzy i woli naniósł na nie:

- szatę graficzną weksla,

- szatę graficzną weksla, serię i numer dowodu osobistego A. K. oraz odcisk pieczęci firmowej (...) spółka jawna w P. z nr 12,

- treść deklaracji wystawcy do weksla in blanco oraz odcisk pieczęci firmowej (...) spółka jawna w P. z nr 12,

- treść umowy - porozumienia z dnia (...) pomiędzy (...) spółka jawna w P. a (...) w G. oraz odcisk pieczęci firmowej (...) spółka jawna w P. z nr 12,

a następnie w dniu (...) w G. posłużył się w Kancelarii Notarialnej notariusz A. S. tak sfałszowanym dokumentem w postaci umowy porozumienia z dnia (...), w celu uzyskania uwierzytelnionej kserokopii tego dokumentu oraz w dniu (...) w P. posłużył się jako autentyczną uwierzytelnioną notarialnie kserokopią sfałszowanej umowy porozumienia z dnia (...) pomiędzy (...) spółka jawna w P. a (...) w G., oraz kserokopiami sfałszowanych uprzednio przez siebie dwóch weksli in blanco pochodzących od A. K. jako wystawcy i deklaracji wystawcy do weksla in blanco, tj. przestępstwa z art. 310 § 1 kk i z art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i z art. 12 kk i za to na podstawie art. 310 § 1 k.k. w związku z art. 60 § 2 k.k. w związku z art. 4 § 1 k.k. wymierza oskarżonemu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności;

2.  Na podstawie art. art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed 1 lipca 2015 roku w związku z art. 4 § 1 k.k. warunkowo zawiesza wykonanie wyżej orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności na okres 4 (czterech) lat próby;

3.  Na podstawie art. 316 § 1 k.k. oraz art. 44 § 2 k.k. i art. 230 § 1 k.p.k. orzeka przepadek na rzecz Skarbu Państwa oryginału umowy-porozumienia z dnia (...) r., oryginału deklaracji wystawcy weksla in blanco do umowy-porozumienia z dnia (...) r., oryginału weksla in blanco z dopiskiem nr dowodu osobistego (...) i pieczątką (...) spółka jawna, oryginału weksla in blanco z podpisem A. K. oraz zwraca A. K. oryginał weksla in blanco z podpisem A. K. oraz podpisem K. nad nadrukiem podpis wystawcy;

4.  Oskarżonego J. D. (1) uznaje za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w punkcie III, tj. przestępstwa z art. 270 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 270 § 1 k.k. w związku z art. 37a k.k. wymierza oskarżonemu karę 100 (stu) stawek dziennych grzywny na podstawie art. 33 § 3 k.k. ustalając wysokość stawki dziennej na 30 (trzydzieści) zł;

5.  Na podstawie art. 627 k.p.k. w związku z § 2 pkt. 1, § 14 ust. 1 pkt.2, ust. 2 pkt 5 i 7 oraz § 16 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163 z dn. 3.10.2002r. poz. 1348) zasądza od oskarżonego J. D. (1) na rzecz oskarżyciela posiłkowego A. K. kwotę 1.260 zł (jeden tysiąc dwieście sześćdziesiąt złotych), tytułem zwrotu kosztów udziału w sprawie jednego pełnomocnika z wyboru;

6.  Na podstawie art. 627 k.p.k. w związku z art. 1, art. 2 ust. 1 pkt. 4 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23.06.1973r. o opłatach w sprawach karnych (t.j. Dz.U. z 1983r. nr 49 poz. 223 z późn. zm.) zasądza od oskarżonego J. D. (1) na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe i wymierza oskarżonemu opłatę w kwocie 600 złotych.

Apelacje od powyższego wyroku wywiedli obrońca oskarżonego, pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego oraz prokurator.

Obrońca oskarżonego J. D. (1) , działający na podstawie udzielonego, mu pełnomocnictwa, adwokat T. T. (1), w swojej apelacji wyrok ten zaskarżył w całości, zarzucając:

1.  naruszenie przepisów postępowania karnego a mianowicie:

- art. 7 k.p.k. polegające, na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów, poprzez ich dowolną a nie swobodną ocenę , co w efekcie doprowadziło do ustaleń, które nie dają podstaw do przyjęcia, że oskarżony J. D. (1) dopuścił się przestępstwa fałszerstwa

- art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., poprzez nie wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, precyzyjnych i konkretnych ustaleń faktycznych, dotyczących tego w jaki sposób i w jakich okolicznościach oskarżony J. D. (1) dopuścił się przestępstwa fałszerstwa dokumentów;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że oskarżony J. D. (1) dopuścił się zarzucanego czynu, polegającego na tym, że w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, celu użycia za autentyczne, podrobił dwa weksle in blanco pochodzące od A. K. jako wystawcy, deklaracje wystawcy do weksla in blanco u mowę porozumienie z dnia (...) r. w sytuacji, gdy prawidłowa ocena materiału dowodowego, przy zastosowaniu zasady określonej w art. 7 k.p.k., nie daje podstaw do przyjęcia, że oskarżony dopuścił się zarzucanych mu przestępstw.

Podnosząc te zarzuty, apelujący obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od zarzucanych mu czynów, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W toku rozprawy apelacyjnej w dniu (...) r., obrońca oskarżonego oświadczył, iż zdaje sobie sprawę z częściowej prawomocności orzeczenia tj. w zakresie winy za czyn z art. 310 § 1 kk, lecz skoro sąd zawarł tę część wyroku, to – działając na korzyść oskarżonego – postawił zarzut co do winy.

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego A. K. , działający na podstawie udzielonego mu pełnomocnictwa, adwokat B. S., wyrok ten zaskarżył co do czynu z jego punktów 1 i 2 (czynu z art. 310 § 1 kk i art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i z art. 12 kk) w części dotyczącej orzeczenia o karze, na niekorzyść oskarżonego, zarzucając: błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na:

- pominięciu wynikających z dowodów w postaci kwestionariusza wywiad i środowiskowego z dnia (...) roku i zeznań A. K. złożonych na rozprawie w dniu (...) roku okoliczności rzutujących na ocenę właściwości i warunków osobistych oskarżonego w postaci jego stosunku cha popełnionego przestępstwa oraz postawy po jego popełnieniu, tj. braku u oskarżonego po dziś dzień jakichkolwiek przejawów rzeczywistej skruchy czy próby pojednania się oraz braku refleksji i krytycyzmu w ocenie swojego zachowania, co skutkowało brakiem wyczerpującego ustalenia wszystkich okoliczności obciążających o istotnym znaczeniu dla wymiaru kary orzeczonej wobec tego oskarżonego;

- przyjęciu za okoliczności łagodzące o istotnym znaczeniu dla wymiaru kary orzeczonej wobec oskarżonego: brak wyrządzenia przez niego szkody w sytuacji, w której prawomocnie przypisano mu przestępstwa formalne, do którego znamion nic należy spowodowanie skutku w postaci szkody; dotychczasowy niekaralność w sytuacji, w której stan taki towarzyszy sprawcom karnym w mniejszym lub większym stopniu i nie można mu nadawać wymiaru nadzwyczajnego, czy też traktować jako zasługi oskarżonego, zwłaszcza, że w tej sprawne jest to niekaralność wtórna wynikająca z zatarcia skazania, oraz pozytywną prognozę kryminologiczną mimo, że jest ona kategorią ze sfery ocen i wyciąganych z całokształtu okoliczności podmiotowo-przedmiotowych ustalonych w sprawie, a nadto na przecenieniu znaczenia okoliczności łagodzącej w postaci tryb i życia oskarżonego po popełnieniu przestępstwa w' sytuacji prezentowania przez niego bezkrytycznej postawy odnośnie jego zachowania;

-

przyjęciu, że zachodzą przesłanki do zastosowania wobec oskarżonego instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary w odniesieniu do przypisanego mu czyn ii stanowiącego zbrodnię kwalifikowaną z art. 310 § 1 kk, podczas gdy prawidłowa ocen i zebranego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że brak jest podstaw do traktowania tego czynu jako szczególnie uzasadnionego wypadku, kiedy nawet najniższa kara przewidziana za to przestępstwo byłaby niewspółmiernie surowa, w szczególności przy uwzględnieniu znacznego stopnia winy i społecznej szkodliwości popełnionego przez oskarżonego czynu oraz jego postawy po popełnieniu przestępstwa;

-

przyjęciu, że w stosunku do oskarżonego możliwe jest skonstruowanie; pozytywnej prognozy kryminologicznej, podczas gdy prawidłowa ocena postawy oskarżonego i jego stosunku do popełnionego przestępstwa prowadzi do wniosku, iż brak jest jakiejkolwiek gwarancji co do tego, że oskarżony nie wejdzie ponownie na drogę przestępstwa ,co w konsekwencji doprowadziło do wymierzenia oskarżonemu rażąco niewspółmiernie łagodnej kary znacznie poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożeniu i z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Podnosząc te zarzuty, apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez:

- uchylenie orzeczenia o warunkowym zawieszeniu wykonania orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności (punkt 2 wyroku);

- wyeliminowanie przepisu art. 60 § 2 kk z podstawy prawnej wymiaru kary za czyn z art. 310 § 1 kk i art. 270 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i z art. 12 kk;

- podwyższenie wymiaru kary pozbawienia wolności orzeczonej za czyn z art. 310 § 1 kk i art. 270 § 1 kk w z w. z art. 11 § 2 kk i z art. 12 kk do 5 (pięciu) lat.

Nadto wniósł o zasądzenie według norm przepisanych od oskarżonego na rzec; oskarżyciela posiłkowego zwrotu wydatków poniesionych w związku z ustanowieniem przez niego pełnomocnika z wyboru w postępowaniu odwoławczym.

Prokurator w swojej apelacji, wyrok Sądu I instancji zaskarżył w całości na niekorzyść oskarżonego, zarzucając:

1.  obrazę przepisów postępowania, tj. art. 17 § 1 pkt. 7 k.p.k. i 442 §1 k.p.k., mającą wpływ na treść wydanego orzeczenia, poprzez rozpoznanie sprawy poza granicami w' jakich nastąpiło przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, a przez to naruszenie zasady rei iudicatae i ponowne skazanie J. D. (1) w pkt 4. zaskarżonego wyroku, za czyn z art. 270 §1 kk, pomimo że J. D. (1) został już za to przestępstwa prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w P. z dnia 29.12.2015 r., sygn. (...), utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w P. z dnia (...), co stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.,

2.  rażącą niewspółmierność kary, orzeczonej wobec J. D. (2) — D. za zarzucone mu przestępstwo z art. 310 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k. w wymiarze 2 lat pozbawienia wolności (poniżej dolnego ustawowego zagrożenia, przy zastosowaniu art. 60 § 2 k.k.) z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby, co w świetle zachowania się sprawcy oraz okoliczności sprawy należy uznać za niewspółmierne do stopnia społecznej szkodliwości czynu oraz potrzeby kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Podnosząc te zarzuty, apelujący prokurator wniósł o:

- uchylenie zaskarżonego wyroku (pkt 4) w części dotyczącej skazania J. D. (1) za przestępstwo z art. 270 §1 kk i umorzenie postępowania w tym zakresie,

- zmianę zaskarżonego wyroku w części dot. orzeczenia o karze wobec oskarżonego za przestępstwo z art. 310 §1 kk i inne (pkt 1 i 2), poprzez wymierzenie J. D. (1) kary w wymiarze 5 lat pozbawienia wolności.

Sąd Apelacyjny w P. zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora okazała się bezzasadna w części, natomiast apelacje obrońcy oskarżonego oraz pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego były bezzasadne w całości, jakkolwiek w tej ostatniej zawarte zostały trafne (ale poczynione poza granicami zaskarżenia wyroku) uwagi dotyczące częściowego uprawomocnienia się orzeczenia względem oskarżonego.

Rozważania w niniejszej sprawie rozpocząć należy od kwestii dozwolonego zakresu orzekania przez sąd I instancji, a tym samym do określenia statusu procesowego oskarżonego. Po rozpoznaniu kasacji Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego, Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia (...) uchylił zaskarżony wyrok (wyrok Sądu Apelacyjnego w P. z dnia (...)) w części, w jakiej utrzymano w nim w mocy rozstrzygnięcie o karze wymierzonej za zbrodnie z art. 310 § 1 k.k. i inne i w tym zakresie sprawę przekazał Sadowi Apelacyjnemu w P. do ponownego rozpoznania. Przekazanie zatem do ponownego rozpoznania dotyczyło rozstrzygnięcia o karze i to za jeden czyn, tj. za zbrodnię z art. 310 § 1 k.k. i inne. Sąd Najwyższy argumentował, iż zarzut niewspółmierności kary mógł zostać podniesiony przez skarżącego wyłącznie w sprawie o zbrodnię, a nie o drugi występek zarzucony oskarżonemu. Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, jak wynika z uzasadnienia jego wyroku, było to, iż apelacja oskarżyciela posiłkowego skierowana była wyłącznie w zakresie niewspółmierności kary wymierzonej oskarżonemu za zbrodnię z art. 310 § 1 k.k. i inne, a właśnie nierozpoznanie przez Sąd Apelacyjny tej apelacji było jednym z zarzutów kasacji. Zatem Sąd Najwyższy jednoznacznie przesądził o skuteczności wywiedzenia kasacji jedynie w zakresie rozstrzygnięcia o karze za zbrodnię z art. 310 § 1 k.k. i inne. i orzekł o uchyleniu wyroku Sądu Apelacyjnego w P. i przekazaniu do ponownego rozpoznania w postepowaniu odwoławczym sprawy oskarżonego w zakresie rozstrzygnięcia o karze za zbrodnię z art. 310 § 1 k.k. i inne.

Po uchyleniu wyroku sądu odwoławczego przez Sąd Najwyższy, rozpoznając ponownie sprawę, Sąd Apelacyjny w P. wyrokiem z dnia (...) r. uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) r., sygn. akt (...) w części rozstrzygnięcia o karze wymierzonej oskarżonemu za czyn z art. 310 § 1 k.k. i inne i w tym zakresie sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w P.. W zaistniałej sytuacji Sąd I instancji nie miał uprawnienia do procedowania, co do winy za zbrodnię z art. 310 §1 k.k. i inne, albowiem rozstrzygnięcie w tym zakresie było prawomocne i owa prawomocność nigdy nie została wzruszona. W orzecznictwie i literaturze ugruntowany jest pogląd, iż wyrok może uzyskać częściową prawomocności co do przypisania winy, a pozostać nieprawomocny co do konsekwencji prawnych czynu, tj. co do kary i innych rozstrzygnięć (D. Świecki: Komentarz aktualizowany do art. 442 k.p.k.), a zgodnie z treścią art. 442 § 1 k.p.k. sąd któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania orzeka w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie. W pełni podzielić należy argumentacje przedstawioną w tym zakresie w apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego oraz w apelacji prokuratora i przywołane w niej orzecznictwo. Sąd Apelacyjny w Warszawie w uzasadnieniu wyroku wydanego w dniu 13 marca 2003r., sygn. akt II AKa 87/03 (OSA 2003/12/119, Prok i P.- wkł. 2004/1/27, KZS 2003/7-8/95), stwierdził, iż „W tym miejscu mocno należy zaakcentować, że utworzona na skutek uchylenia wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o karze prawomocność orzeczenia co do winy rodzi bardzo istotne konsekwencje praktyczne, tak dla sądu I instancji orzekającego w sprawie ponownie, jak i dla stron zamierzających wnieść od zapadłego po ponownym rozpoznaniu sprawy wyroku środek odwoławczy”.

Odnosząc się do zakresu ponownego badania sprawy przez Sąd I instancji – w pierwszej kolejności – podkreślić zatem należało iż rozstrzygnięcie, którym przypisano oskarżonemu czyn z art. 270 § 1 k.k. – zarówno w zakresie sprawstwa i winy, jak i co do kary, uprawomocniło się już w chwili wydania – utrzymującego je w mocy – wspomnianego wyroku Sądu Apelacyjnego w P. z dnia (...). Jak bowiem wskazano powyżej, Sąd Najwyższy w przywołanym postępowaniu kasacyjnym, jednoznacznie przesądził o skuteczności kasacji jedynie co do czynu z art. 310 § 1 k.k. i inne i to wyłącznie w zakresie rozstrzygnięcia o karze.

W tym przypadku, ze swej istoty bezprzedmiotowe były zatem zarzuty apelacji obrońcy oskarżonego, skierowane przeciwko stwierdzeniu sprawstwa i winy oskarżonego w zakresie drugiego z przypisanych mu czynów (tj. czynu z art. 270 § 1 k.k.). W odniesieniu do tego czynu, z uwagi na wcześniejsze prawomocne rozstrzygnięcie zarówno co do sprawstwa i winy, jak i co do kary, wystąpiła przesłanka w postaci powagi rzeczy osądzonej, w rozumieniu art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., stanowiąca też bezwzględny zakaz powtórnego orzekania w tej kwestii (art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k.). Dodać należało, że apelujący obrońca zdawał sobie sprawę z zaistniałego w przypadku oskarżonego układu procesowego i jego skutków, zastrzegając w toku rozprawy apelacyjnej, że – kierując się zasadą działania na korzyść oskarżonego – zaskarżył wyrok Sądu I instancji co do sprawstwa i winy oskarżonego w zakresie obu czynów, jako że rozstrzygniecie w tym przedmiocie zostało w tym wyroku faktycznie zawarte.

Odnosząc się zaś do możliwości powtórnego badania kwestii sprawstwa i winy oskarżonego za czyn z art. 310 § 1 k.k. i inne, podkreślenia wymagało, że – jak wskazano powyżej – orzeczenie w tym przedmiocie nie zostało wzruszone, ale w związku z uchyleniem rozstrzygnięcia co do kary, uzyskało ono status tzw. prawomocności względnej. Instytucja prawomocności względnej – jak przyjmuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, ma charakter wyjątkowy (art. 442 § 1 zd. 2 k.p.k.), zasadą, wynikającą z art. 442 § 1 zd. 1 k.p.k., jest bowiem związanie sądu ponownie rozpoznającego sprawę granicami przekazania. Warunkiem przełamania tego zakresu prawomocnego rozstrzygnięcia jest tylko ujawnienie się w toku ponownego postępowania takich okoliczności czy dowodów, w świetle których zasadnie można byłoby wnosić, że gdyby doszło do ich ujawnienia przed wydaniem orzeczenia, doszłoby do uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania (por. postanowienia SN: z 4.04.2012 r., III KK 293/11, OSNKW 2012/10, poz. 98; z 3.04.2007 r., II KK 69/06, OSNwSK 2007, poz. 756; vide też: D. Świecki: Komentarz aktualizowany do art. 442 Kodeksu postępowania karnego, teza 16, LEX stan prawny 01.01.2019 r.).

Wskazania wymagało, że w przedmiotowej sprawie, w toku jej ponownego rozpoznania, okoliczności takie – mogące wskazywać na potrzebę uniewinnienia oskarżonego od czynu z art. 310 § 1 k.k. i inne – nie ujawniły się. Podkreślić należało, że Sąd Najwyższy powołanym wyżej orzeczeniem kasacyjnym, w sprawie (...), przesądził kwestię prawidłowości przyjęcia przez Sąd Apelacyjny (po poprzednim rozpoznaniu sprawy odwoławczej), że zawarte w wyroku Sądu Okręgowego rozstrzygnięcie w przedmiocie sprawstwa i winy oskarżonego, było prawidłowe i nie wymagało żadnej modyfikacji. Sąd Apelacyjny, w toku ponownego rozpoznania sprawy, miał na względzie dyspozycję art. 442 § 1 zd. 2 k.p.k. Jednakże uwzględniając oceny leżące u podstaw powoływanego wyroku Sądu Najwyższego, jak również podzielając w pełni zawarte w uzasadnieniu wyroku tutejszego Sądu Apelacyjnego z dnia (...), jak i w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego uwagi dotyczące sprawstwa i winy oskarżonego – nie znalazł podstaw do uniewinnienia oskarżonego, ani umorzenia postępowania.

Podkreślenia wymagało, że okoliczności takie nie wynikały w szczególności z apelacji obrońcy oskarżonego, stanowiącej wyłącznie powtórną polemikę z rozstrzygnięciem co do sprawstwa i winy, nie wnoszącą w tym zakresie do spawy żadnej nowej argumentacji. Dodać należało, że apelujący obrońca – jak nadmieniono już powyżej – miał świadomość wysoce ograniczonych możliwości skuteczności zaprezentowanego w apelacji stanowiska. W toku rozprawy apelacyjnej w dniu 7 lutego 2019 r., obrońca przyznał bowiem, że orzeczenie w zakresie winy za czyn z art. 310 § 1 k.k. stało się już prawomocne, wskazując przy tym, że zakwestionował je w swojej apelacji wyłącznie dlatego, że Sąd I instancji zawarł w swoim wyroku rozstrzygnięcie co do winy, a obrońca zobowiązany był działać na korzyść oskarżonego.

Z uwagi na powyższe, stwierdzić należało, iż w odniesieniu do przypisanego oskarżonemu czynu z art. 310 § 1 k.k. i inne, nie doszło do realizacji okoliczności, o których mowa w art. 442 § 1 zd. 2 k.p.k., pozwalających przełamać prawomocność tego rozstrzygnięcia w zakresie sprawstwa i winy.

Konsekwencją powyższych rozważań jest rozstrzygniecie zawarte w pkt 1, 3, 4 i 5 uzasadnianego wyroku Sądu Apelacyjnego w P. z dnia 13 lutego 2019 r.

Sąd Apelacyjny zmienił zatem zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia orzeczenia o winie oskarżonego J. D. (1) za czyn z art. 310 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 1 k.k. i z art. 12 k.k. poprzez przyjęcie, iż orzeczenie o winie za ten czyn stało się prawomocne z chwilą wydania wyroku Sądu Apelacyjnego w P. z dnia (...), a prawomocność ta nie została nigdy wzruszona (pkt. 1 wyroku w niniejszej sprawie).

Konieczne stało się również uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt. 4 jego części rozstrzygającej i umorzenie w tym zakresie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., wobec prawomocności orzeczenia w tym zakresie, Sąd Okręgowy nie mógł ponownie orzekać o prawomocnie już osądzonym o czynie z art. 270 § 1 k.k. (pkt. 3 wyroku w niniejszej sprawie).

Dalszą konsekwencją zaprezentowanej powyżej konkluzji, dotyczącej prawomocności rozstrzygnięcia w przedmiocie winy, była konieczność zmiany zawartego w zaskarżonym wyroku orzeczenia w przedmiocie kosztów postępowania I-instancyjnego. Oskarżony bowiem – jak była o tym mowa powyżej – zaskarżonym wyrokiem nie mógł być skazany za dwa zarzucone mu czyny, zatem koszty procesu I-instancyjnego obciążały go tylko w połowie (art. 627 k.p.k.), w połowie zaś – związanej z umorzeniem postępowania – zgodnie z art. 632 pkt 2 k.p.k., obciążały Skarb Państwa. Brak też było podstaw do wymierzenia oskarżonemu – jak uczynił to Sąd I instancji – opłat od dwóch kar pozbawienia wolności – skoro mogła być wobec niego orzeczona tylko jedna kara – tj. kara za czyn z art. 310 § 1 k.k. i z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i z art. 12 k.k. Przy czym, z uwagi zaś na wymiar owej kary (2 lat pozbawienia wolności), wysokość opłaty, zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz.U.1983.49.223 j.t.), wynosiła 300 zł.

Podobnie, w przypadku zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem przez oskarżyciela posiłkowego pełnomocnika w postępowaniu przed Sądem I instancji – jak wynika z art. 627 k.p.k., nie przysługiwał on oskarżycielowi w tym zakresie, w jakim postepowanie przeciwko oskarżonemu zostało umorzone. A zatem przysługiwała mu z tego tytułu połowa kwoty zasądzonej przez Sąd I instancji.

Wobec powyższego Sąd Apelacyjny, orzekając w pkt 4 uzasadnianego wyroku, zmienił orzeczenie o kosztach procesu za postępowanie przed Sądem I instancji, zawarte w pkt 5 części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku, w ten sposób, że zasądził od oskarżonego J. D. (1) na rzecz oskarżyciela posiłkowego A. K. kwotę 630 zł z tytułu ustanowienia przez niego pełnomocnika. Zaś orzekając w pkt 5 uzasadnianego wyroku – zmienił orzeczenie o kosztach procesu za postępowanie przed Sądem I instancji, zawarte w pkt 6 części rozstrzygającej zaskarżonego wyroku, w ten sposób, że koszty te zasądził od oskarżonego J. D. (1) na rzecz Skarbu Państwa w ½ części oraz wymierzył oskarżonemu opłatę w kwocie 300 zł, w pozostałej zaś ½ części – związanej z umorzeniem postępowania – obciążył nimi Skarb Państwa.

Stwierdzić następnie należało, że faktycznym przedmiotem ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia przez Sąd I instancji – a co za tym idzie przedmiotem badania w niniejszym postępowaniu apelacyjnym – było wyłącznie dotyczące oskarżonego, orzeczenie o karze za prawomocnie przypisany mu czyn z art. 310 § 1 k.k. i z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i z art. 12 k.k. Orzeczenie to było przedmiotem zaskarżenia wszystkich trzech apelacji, z tym że w przypadku apelacji obrońcy oskarżonego – kwestionowanie orzeczenia o karze wynikało z zaskarżenia wyroku w całości i nie było poparte wyodrębnioną argumentacją; przy czym z uwagi na kierunek tej apelacji, oczywistym było, że z punktu widzenia obrony, orzeczenie o karze kwestionowane było z uwagi na nadmierną jej surowość. W przypadku zaś apelacji obu oskarżycieli, orzeczenie o karze zostało zaskarżone wprost, przy czym obaj oskarżyciele uznali to orzeczenie za rażąco nadmiernie łagodne.

Sąd Apelacyjny nie podzielił żadnego z tych stanowisk.

Zważyć zatem należało, że orzeczona wobec oskarżonego, na podstawie art. 310 § 1 k.k. w związku z art. 60 § 2 k.k. w związku z art. 4 § 1 k.k., kara 2 lat pozbawienia wolności, której wykonanie – na podstawie art. art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 k.k. w brzmieniu obowiązującym przed 1 lipca 2015 roku w związku z art. 4 § 1 k.k. – warunkowo zawieszono na okres 4 lat próby, mieściła się w granicach ustawowego zagrożenia (przy uwzględnieniu granic kary nadzwyczajnie złagodzonej), należycie uwzględniała dyrektywy wymiaru kary i jawiła się jako odpowiednia reakcja prawno-karna na popełnione przez oskarżonego bezprawie.

Zauważyć przy tym należało, że miarkując tę karę Sąd I instancji należycie uwzględnił wszystkie okoliczności istotne dla jej wymiaru, tak o charakterze obciążającym, jak i łagodzącym. Te ostatnie – wbrew stanowisku obu apelujących oskarżycieli – nie zostały bynajmniej przez Sąd I instancji przecenione. W przypadku oskarżonego okoliczności o charakterze łagodzącym w kontekście wymiaru kary, były bowiem szczególnie istotne. W przypadku oskarżonego zatem, będącego sprawcą w istocie incydentalnym, niezdemoralizowanym, prawidłowo wypełniającym swoje funkcje społeczne i mającego ustabilizowaną sytuację rodzinną i osobistą, wymierzenie kary w granicach przewidzianych za zbrodnię z art. 310 § 1 k.k., jawiło się jako reakcja nieuzasadniona i niekonieczna z punktu widzenia celów ukarania. Wspomniane okoliczności, dotyczące funkcjonowania oskarżonego w społeczeństwie oraz jego warunki i właściwości osobiste, należało przy tym – wbrew stanowisku wyrażonemu w apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego – ocenić jako wynik pozytywnych starań oskarżonego, nie zaś okoliczności istniejące w sposób odeń niezależny. Prowadzenie takiego trybu życia – choć zgodnie z obowiązującymi normami społecznymi, stanowić winno standard – dowodzi, szczególnie w perspektywie lat takiego funkcjonowania, autentycznego podporządkowania się zasadom wyznaczającym porządek prawny.

Powyższe okoliczności nakazywały przyjąć, że orzeczenie kary przewidzianej za przypisaną oskarżonemu zbrodnię, a zatem kary pozbawienia wolności, której dolna granica wynosi 5 lat – nie było konieczne dla zapobieżenia jego powrotowi do przestępstwa. Wprost przeciwnie – jak trafnie zauważył Sąd I instancji – wspomniane długotrwałe i bezwzględne ukaranie, skutkujące wieloletnim osadzeniem go w warunkach izolacji więziennej, doprowadziłoby do odizolowania oskarżonego od społeczeństwa (dla którego oskarżony nie stanowi wszak zagrożenia) i pozbawiłoby go możliwości dalszego prawidłowego wypełniania ról społecznych, a przez to – skutecznego resocjalizowania się. Takie bezwzględne i kilkuletnie osadzenie oskarżonego w zakładzie karnym, ocenione być musiało jako reakcja o przeważających cechach prostego odwetu, nie zaś skutecznego środka poprawy oskarżonego. Okoliczności te przemawiały za tym, by w przypadku oskarżonego odstąpić od zasady, że za popełnioną zbrodnię skazywać należy bezwzględnie na wskazaną dolegliwą karę pozbawienia wolności – a zatem przemawiały za zastosowaniem wobec niego instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Wbrew stanowisku pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego oraz prokuratora, Sąd I instancji rację miał i w tym zakresie, w jakim ocenił, że za nadzwyczajnym złagodzeniem kary przemawiały okoliczności dotyczące:

- rodzaju i rozmiaru ujemnych następstw przestępstwa, które w przedmiotowej sprawie nie mogły być uznane za znaczne, ani dolegliwe dla pokrzywdzonego, skoro do wyrządzenia pokrzywdzonemu szkody w ogóle nie doszło,

- statusu oskarżonego, który uznany być musiał za osobę dotychczas niekaraną sądownie,

- właściwości i warunków osobiste sprawcy, które – jak wspomniano powyżej – w przypadku oskarżonego były szczególnie dlań korzystna, a to z uwagi na jego ustabilizowane życie rodzinne i brak jakimkolwiek symptomów zdemoralizowania,

- istnienia pozytywnej prognozy kryminologicznej, uzasadniające w przypadku oskarżonego przekonanie, że pomimo braku osadzenia będzie on przestrzegał porządku prawnego.

Wbrew przekonaniu obu oskarżycieli, wskazanych powyżej przesłanek łagodzących w kontekście wymiaru kary, nie przewyższały w żaden sposób, ani nie równoważyły, stwierdzone w przypadku oskarżonego bezsporne okoliczności obciążające, w tym podkreślany przez apelujących zaplanowany sposób działania oskarżonego, wykorzystanie zaufania wieloletniego partnera biznesowego oraz znajomości obrotu gospodarczego, wynikającej z wieloletniej praktyki zawodowej, jak również konsekwentne trwanie przez oskarżonego przy własnej wersji zdarzenia. Zauważyć należało, że w okolicznościach faktycznych dotyczących przypisanego oskarżonemu czynu, zaplanowany sposób działania, czy wykorzystanie własnej orientacji w obrocie gospodarczym, wiązały się raczej z samą specyfiką przestępstwa z art. 310 § 1 k.k., w szczególności z tym, że jest to czyn karalny wyłącznie w zamiarze bezpośrednim, nie wynikały zaś z jakiś ponadprzeciętnie nagannych cech oskarżonego. Dodać przy tym należało, że samo subiektywne poczucie krzywdy oskarżyciela posiłkowego, czy żywiony przez niego wobec oskarżonego żal – choć w okolicznościach niniejszej sprawy słuszne i zrozumiałe – nie stanowiło wystarczającego uzasadnienia dla tak surowego ukarania sprawcy, jakiego domagali się obaj oskarżyciele.

Wbrew zatem stanowisku prokuratora i oskarżyciela posiłkowego, w przypadku oskarżonego nie wystąpiły okoliczności obciążające, które sprzeciwiałyby się wymierzeniu mu kary poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia z art. 310 § 1 k.k. Omówione powyżej okoliczności naprowadzone w takim charakterze w apelacjach oskarżycieli – choć oczywiście przemawiały na niekorzyść oskarżonego – nie stanowiły okoliczności wystarczającej do podwyższenia orzeczonej wobec niego kary do postulowanych w obu apelacjach 5 lat pozbawienia wolności. Nie sposób nie dostrzec także, że okoliczności podnoszone w apelacjach uwzględnione zostały przez Sąd I instancji jako okoliczności obciążające przy wymiarze kary.

W swej argumentacji, apelujący oskarżyciele skoncentrowali się także na próbie wykazania niezasadności warunkowego zawieszenia wykonania wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności. Postulując jej zaostrzenie, apelujący nie docenili jednakże wskazanych już powyżej, istotnych w tym zakresie przesłanek, które trafnie uwzględnił Sąd I instancji, decydując się na zastosowanie wobec oskarżonego środka probacyjnego. Prawidłowy sposób funkcjonowania w społeczeństw i brak jego demoralizacji nakazywały przyjąć, że te właściwości oskarżonego, które skłoniły go do popełnienia przestępstwa, mogą być skutecznie eliminowane w warunkach probacji.

Można zatem było sformułować w odniesieniu do oskarżonego pozytywną prognozę kryminologiczną, która w świetle art. 69 § 1 k.k. warunkowała zastosowanie omawianego dobrodziejstwa. Aktualnie zakładane wobec niego oddziaływania probacyjne, jako mające szansę skutecznej poprawy sprawcy, stanowiły wystarczającą przeciwwagę dla naganności jego postawy związanej z popełnieniem przestępstwa, która nie była wszak kwestionowana, ale której eksponowanie w apelacji prokuratora i oskarżyciela posiłkowego ocenić należało jako nadmierne. W tej sytuacji, z uwagi na opisaną powyżej potrzebę skutecznego resocjalizowania oskarżonego, który korzystał ze statusu osoby wcześniej niekaranej i który aktualnie prawidłowo funkcjonował w społeczeństwie, orzeczenie o warunkowym zawieszeniu wymierzonej mu kary pozbawienia wolności – wbrew zarzutowi obu oskarżycieli – ocenić należało jako zasadne.

Z drugiej zaś strony, odnosząc się do stanowiska wynikającego z apelacji obrońcy oskarżonego, podkreślenia wymagało, że brak było podstaw do tego by wskazanym wcześniej okolicznościom łagodzącym nadawać dalej idącą wymowę łagodzącą. W szczególności, niezasadne było dalsze obniżanie orzeczonej wobec oskarżonego – i to w warunkach jej nadzwyczajnego złagodzenia – kary 2 lat pozbawienia wolności. Wszystkie bowiem okoliczności, w tym dotyczące właściwości i warunków osobistych oskarżonego – jak nadmieniono powyżej – zostały już potraktowane przez Sąd I instancji w charakterze okoliczności łagodzących. Dodać też należało, że okoliczności te w sposób istotny rzutowały także na dokonaną przez Sąd I instancji ocenę prognozy kryminologicznej wobec oskarżonego. W pełni zasadnie ocena tych okoliczności pozwalała na ustalenie, że wymieniony nie jest zdemoralizowany w takim stopniu, iżby wymagał oddziaływań w warunkach kary izolacyjnej, a w rezultacie – na zastosowanie wobec niego środka probacyjnego związanego z warunkowym zawieszeniem wykonania kary. Podkreślenia wymagało, że orzeczenie w tym przedmiocie, to jest nadzwyczajne złagodzenie kary oraz warunkowe zawieszenie jej wykonania na okres 4 lat próby – nakazywało stwierdzić, że zastosowana wobec oskarżonego represja karna stawała się obiektywnie łagodna, tak, iż nie sposób mówić o jej rażącej nadmiernej surowości.

Uwzględniając powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny, orzekając w pkt 2 uzasadnianego wyroku, utrzymał w mocy zaskarżony wyrok w zakresie zawartego w pkt 1 i 2 jego części rozstrzygającej, będącego przedmiotem ponownego rozpoznania, rozstrzygnięcia o karze za prawomocnie przypisany oskarżonemu czyn z art. 310 § 1 k.k. i z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i z art. 12 k.k. oraz w pkt 3 jego części rozstrzygającej – rozstrzygnięcia w przedmiocie przepadku.

Orzekając, w pkt 6 uzasadnianego wyroku, o kosztach postępowania odwoławczego, Sąd Apelacyjny uwzględnił przepisy art. 636 § 2 k.p.k., zgodnie z którym w razie nieuwzględnienia środków odwoławczych wniesionych przez co najmniej dwa uprawnione podmioty, stosuje się odpowiednio art. 633 k.p.k., ten zaś stanowi, że koszty procesu przypadające od apelujących, sąd zasądza od każdego z nich według zasad słuszności, mając w szczególności na względzie koszty związane ze sprawą każdego z nich. Uwzględnić również należało przepisy art. 632 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k., w myśl których w razie umorzenia postępowania, koszty procesu obciążają Skarb Państwa.

W przedmiotowej sprawie, do wszczęcia postępowania odwoławczego przyczyniło się w stopniu równym wniesienie każdej z apelacje, przy czym jedna z nich pochodziła od obrońcy oskarżonego, jedna od oskarżyciela posiłkowego, jedna zaś od oskarżyciela publicznego. Wynik zaś dokonanej kontroli odwoławczej, nakazywał stwierdzić, że apelacja obrońcy oskarżonego i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego nie zasługiwały na uwzględnienie w całości, zaś ta pochodząca od prokuratora zasadna byłą tylko w zakresie skutkującym modyfikacją wyroku Sądu I instancji na korzyść oskarżonego. W tej sytuacji, z uwagi na wynik sprawy, koszty procesu – co do zasady – winien ponieść każdy z apelujących w części, związanej z nieuwzględnieniem jego apelacji, przy czym oskarżony nie mógł ponosić kosztów związanych z częściowym uwzględnieniem apelacji prokuratora (bo ta skutkowała orzeczeniem na jego korzyść, w tym częściowym umorzeniem postępowania).

Sąd Apelacyjny zatem, w 1/3 części, związanej z apelacją prokuratora kosztami procesu obciążył Skarb Państwa. Jednakże, orzekając co do pozostałej części kosztów, przypadających w 1/3 od oskarżonego i w 1/3 od oskarżyciela posiłkowego, Sąd Apelacyjny mając na względzie zasady słuszności, zwolnił obu wymienionych od obowiązku ich ponoszenia. Z tych samych przyczyn – przy zastosowaniu przepisów art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o kosztach sądowych w sprawach karnych (Dz.U.1983.49.223 ze zmian.) – zwolnieniem objęto również opłatę za II instancję.

M. K. U. D. M. T.