Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 287/22

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

wyrok łączny Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) r., sygn. akt (...)

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

Obraza prawa materialnego – art. 85 § 1 k.k.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Na wstępie Sąd Apelacyjny zastrzec pragnie, że Prokurator kierując do Sądu odwoławczego apelację od wyroku łącznego sformułował de facto jeden zarzut a to obrazy art. 85 § 1 k.k. upatrując błędu Sądu I instancji w tym, że połączył wszystkie kary pozbawienia wolności wymierzone skazanemu wyrokami jednostkowymi choć nie było ku temu warunków, co wskazuje raczej, iż tak naprawdę zarzuca obrazę prawa materialnego ale również, a może przede wszystkim, art. 85 § 2 k.k. Jest to o tyle ważne, iż zakreśla zakres apelacji co pozwoliło Sądowi Apelacyjnemu na dokonanie korekty zaskarżonego wyroku.

Podczas gdy bowiem sam zarzut obraz przez Sąd Okręgowy art. 85 § 1 k.k. jest jak najbardziej słuszny, o tyle jego uzasadnienie oraz wskazane przez apelującego powody, dla których uznał, że doszło do obrazy art. 85 § 1 k.k. już nie. Analizując zresztą treść uzasadnienia apelacji dojść można do wniosku, iż postawiony w petitum apelacji zarzut obrazy art. 85 § 1 k.k. jest niejako zarzutem wtórnym. Prokurator bowiem w części motywacyjnej swego środka zaskarżeni podnosi bowiem w pierwszej kolejności, czyniąc niejako chyba ów zarzut – choć nie wyartykułowany wprost – istotniejszym od tego, który został wskazany w apelacji, że Sąd Okręgowy błędnie zastosował przepisy prawa intertemporalnego a konkretnie art. 81 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami (...)19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem (...)19 (Dz. U. z 2020 r., poz. 1086 – dalej ustawa covidowa).

W tej materii Sąd Apelacyjny pragnie zatem zauważyć, iż rzeczywiście bardzo aktywna działalność ustawodawcy gdy idzie o dokonywanie zmian w kodeksie karnym w obszarze przepisów dot7yczących kary łącznej i wyroku łącznego powoduje, iż w chwili obecnej problemy związane z właściwą interpretacją przepisów – tak tych, które dotyczą samej materii kary łącznej, jak i wiążących się z nimi przepisów międzyczasowych – są szczególnie nasilone. W rzeczy samej bowiem ilość i tempo zmian dokonywanych ostatnio w zakresie przepisów regulujących kwestie związane z wymiarem kary łącznej są odwrotnieproporcjonalne do ich jakości co powoduje określone trudności interpretacyjne. Nie chodzi tu przy tym o to, że przepisy zawarte w kodeksie karnym zmienia się ustawami dotyczącymi zupełnie innych kwestii (w tym przypadku walką z pandemią (...)19 do czego zmiana przepisów o karze łącznej nie ma najmniejszego odniesienia) co zabiegi te czyni mało poważnymi ale o to, że przepisy te pod względem techniki ustawodawczej są uchwalane niedbale, w sposób, który nie daje jasności co do intencji ustawodawcy co rodzi określone konsekwencje w stosowaniu tego prawa w poszczególnych przypadkach tyczących się przecież konkretnych ludzi.

Jednym z przykładów takich przepisów jest właśnie wspomniany już wcześniej art. 81 ust. 1 i 2 ustawy covidowej, a więc przepis, który miał regulować kwestie przejściowe związane ze zmianą przepisów dotyczących kary łącznej (przepis prawa intertemporalnego).

Na wstępie niniejszych rozważań zastrzec od razu należy, że Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił, jakie wyroki skazujące zapadły w stosunku do skazanego A. E. i zgromadził niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy dowody, a zwłaszcza dane dotyczące okresów, w jakich skazany ten odbywał poszczególne wymierzone mu kary pozbawienia wolności oraz niezbędne dane osobopoznawcze.

Odnosząc się do apelacji prokuratora podkreślić trzeba, że jej autor nie skupił się na zastosowanym przez Sąd Okręgowy reżimie prawnym – określającym podstawy i rozmiar kary łącznej orzekanej w wyroku łącznym – a na prawnej dopuszczalności orzeczenia kary łącznej w wyroku łącznym, stojąc na stanowisku, że warunki takie in concreto nie zostały spełnione. Innymi słowy podniósł klasyczny zarzut obrazy prawa materialnego (error iuris), który polegać może na błędnej wykładni przepisu, zastosowaniu nieodpowiedniego przepisu lub zastosowaniu go w niewłaściwy sposób, zastosowaniu danego przepisu, mimo zakazu określonego rozstrzygania lub niezastosowaniu normy, której stosowanie było obowiązkowe.

Godzi się zatem przypomnieć, iż podstawą kontestowanego przez skarżącego rozstrzygnięcia o karze łączonej orzeczonej w zaskarżonym wyroku łącznym było zastosowanie przez Sąd Okręgowy przepisów Rozdziału IX ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1138). Zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych w brzmieniu obowiązującym do dnia 23 czerwca 2020 r., tj. do dnia poprzedzającego wejście w życie nowelizacji do Kodeksu karnego na mocy art. 38 ustawy covidowej, która gruntownie zmieniała instytucję kary łącznej, przywracając de facto model orzekania o karze łącznej, wedle zasady chronologii orzeczeń, która obowiązywała w polskim systemie prawnym do dnia 30 czerwca 2015 r.. Z dniem bowiem 1 lipca 2015 r. ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 396 – dalej w skrócie nowela lutowa) wprowadziła tzw. kroczący model kary łącznej.

Zmiany zasad orzekania kary łącznej w stosunkowo krótkim czasie w naturalny sposób rodzą problemy natury intertemporalnej w sprawach pozostających na styku dwóch różnych systemów orzekania kary łącznej – aktualnie obowiązującego oraz obowiązującego uprzednio. Kwestie te winny rozstrzygać przepisy przejściowe zamieszczane w akcie prawnym dokonującym zmian lub ogóle reguły intertemporalne.

Podstawowym przepisem rozstrzygającym kolizje ustaw w czasie jest oczywiście na gruncie prawa karnego materialnego art. 4 § 1 k.k., wedle którego: Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.

Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie powszechnie aprobowane jest stanowisko, że „ kara łączna stanowi instytucję prawa karnego materialnego, stąd jej orzekanie winno być rozpatrywane przez pryzmat reguły intertemporalnej zawartej w art. 4 § 1 k.k. Ta zaś nakazuje w wypadku, gdy w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosować ustawę nową, chyba że ustawa obowiązująca poprzednio była względniejsza dla sprawcy", jak to słusznie podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie o sygn. V KK 211/14 (KZS z 2015 r., z. 10, poz. 21). Zgodzić zatem trzeba się z tezą zawartą w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2015 r. w sprawie o sygn. IV KK 224/14 (LEX nr 1622330), iż „stosując w prawidłowy sposób art. 4 § 1 k.k. w postępowaniu o wydanie wyroku łącznego, sąd winien rozważyć »względność« ustaw przy porównaniu stanu normatywnego z daty orzekania w przedmiocie wydania wyroku łącznego oraz stanu normatywnego z czasu popełnienia każdego z przestępstw wchodzących w skład zbiegu" (pogląd ten był następnie wielokrotnie powtarzany w orzecznictwie i doktrynie – por. choćby wyroki Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2014 r. w sprawie o sygn. II KK 284/14, OSNKW z 2015 r., z. 3, poz. 27, i z dnia 25 czerwca 2014 r. w sprawie o sygn. II KK 139/14, LEX nr 1480321 a także Wróbel W. (red.), Zoll A. (red.), Barczak-Oplustil A., Bielski M., Bogdan G., Ćwiąkalski Z., Dąbrowska-Kardas M., Górowski W., Iwański M., Jakubowski M., Jodłowski J., Kardas P., Majewski J., Małecki M., Plich A., Pyrcak-Górowska M., Raglewski J., Szewczyk M., Tarapata S. Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część I. Komentarz do art. 1-52, WK, 2016, teza 18 do art. 18).

Co oczywiste, przepisu art. 4 k.k. nie stosuje się, jeżeli ustawa, którą wprowadza się zmiany w obowiązujących przepisach zawiera własne przepisy szczególne, określające zasady intertemporalne. Takim uregulowaniem szczególnym jest z całą pewnością właśnie przepis art. 81 ustawy covidowej. Rzecz jednak w tym, iż został on sformułowany w taki sposób, że nie rozstrzyga wszystkich wypadków mogących zdarzyć się w procesie orzekania.

Przepis ów zatem stanowi, że:

• (ust. 1) Przepisy rozdziału IX (Zbieg przestępstw oraz łączenie kar i środków karnych – uwaga SA) ustawy zmienianej w art. 38 (czyli ustawy Kodeks karny – uwaga SA), w brzmieniu dotychczasowym, stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.

• (ust. 2) Przepisy rozdziału IX ustawy zmienianej w art. 38, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.

• (ust. 3) W przypadku orzeczenia kary łącznej na zasadach wskazanych w ust. 1, do określenia właściwości sądu stosuje się przepis art. 569 § 1 ustawy zmienianej w art. 39, w brzmieniu dotychczasowym.

W realiach rozpatrywanego przypadku bezspornym jest, że Sąd Okręgowy połączył w zaskarżonym wyroku podlegające wykonaniu kary:

- 1 roku pozbawienia wolności wymierzoną wyrokiem Sądu Rejonowego P. (...) w P. z dnia (...) r. (sygn. akt (...)) za przestępstwo z art. 278 §1 k.k. w zw. z art. 64 §1 k.k., popełnione w dniu (...) r., który uprawomocnił się w dniu (...) r.,

- 6 miesięcy pozbawienia wolności, wymierzoną wyrokiem Sądu Rejonowego P. (...) w P. z dnia (...) r. (sygn. akt (...)) za przestępstwo z art. 278 §1 k.k. w zw. z art. 64 §1 k.k., popełnione w dniu (...) r., który uprawomocnił się w dniu (...) r.,

- łączną 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności wymierzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) r. (sygn. akt (...)) za przestępstwa z art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 2 k.k. oraz z art. 191 §1 k.k., oba popełnione w dniu (...) r., który uprawomocnił się w dniu 5 stycznia 2022 r.

orzekając karę łączną 6 lat pozbawienia wolności, na podstawie przepisów art. 85 § 1 i 2 k.k. i art. 86 § 1 k.k. Jak wynika przy tym z motywów zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy orzekał w niniejszej sprawie w oparciu o przepisy te w brzmieniu ustawy obowiązującym do dnia (...) r. – które zastosował poprzez odwołanie się do unormowania art. 4 § 1 k.k. choć nie uzewnętrznił tego w samym wyroku (por. punkt I).

W świetle powyższego co tu przedstawiono skarżący prokurator wnioskuje, że Sąd Okręgowy miał na względzie unormowanie szczególne zawarte w art. 81 – ustawy covidowej i co więcej doszedł nawet do przekonania, wbrew temu co wynika wprost z uzasadnienia zaskarżonego wyroku (por. k. 125 pierwsze zdanie od góry), iż Sąd Okręgowy zastosował w niniejszej sprawie przepisy art. 85 k.k. właśnie w brzmieniu nadanym ustawą covidową. Tymczasem Sąd Okręgowy – widocznie uznając, iż przepis art. 81 ustawy covidowej, z uwagi na jego wadliwe sformułowanie, wcale w niektórych stanach faktycznych nie wyklucza regulacji zawartej w art. 4 § 1 k.k. – zastosował ów przepis w brzmieniu obowiązującym sprzed noweli wprowadzonej ustawą covidową aczkolwiek faktem jest, że nie przedstawił w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku żadnej w tym zakresie argumentacji, z której by wynikało z jakich powodów zastosował w właśnie przepisy kodeksu karnego w brzmieniu ustalonym ustawą lutową obowiązującej do czasu wejścia w życie zmian wprowadzonych ustawą covidową.

Autor apelacji przy tym przyjmując, iż w sprawie niniejszej winny znaleźć zastosowanie przepisy kodeksu karnego w brzmieniu nadanym ustawą covidową również nie przedstawił w tym zakresie jakiejkolwiek argumentacji, opowiadając się przeciwko zastosowanej w praktyce przez Sąd orzekający wykładni art. 81 cyt. ustawy - dopuszczającej możliwość połączenia karą łączną w wyroku łącznym kar tego samego rodzaju lub innych podlegających łączeniu, orzeczone wyrokami, które uprawomocniły się zarówno przed (...) r., jak i po dniu wejścia w życie nowelizacji Kodeksu karnego dokonanej na mocy ustawy covidowej.

Sąd Apelacyjny pragnie zatem w tym miejscu wskazać, iż – jako, że de facto na tym opiera się oś sporu pomiędzy Sądem I instancji a skarżącym Prokuratorem – przyjętą przez Sąd a quo choć nie zaprezentowaną nawet szczątkowo wykładnię art. 81 ustawy covidowej, w całości podziela.

W pierwszej kolejności zatem należy podnieść, iż przede wszystkim do wniosków takich skłania wykładnia językowa odnośnego unormowania, które ma bez wątpienia charakter intertemporalny, czyli reguluje ewentualną kolizję konkurujących przepisów w czasie, jaka w okolicznościach sprawy wystąpiła już z tej racji, że część czynów, za które A. E. został skazany prawomocnymi wyrokami, i które zostały objęte karą łączną w zaskarżonym wyroku, zostały popełnione przed dniem (...) r., czyli na gruncie przepisów pozwalających orzec karę łączną za zbiegające się przestępstwa zgodnie z tzw. kroczącym modelem kary łącznej, opartym na zasadzie wykonalności orzeczeń (vide art. 85 § 1 i 2 k.k. w brzmieniu nadanym przez nowelę lutową). Zastosowanie ustawy obowiązującej poprzednio było dla skazanego oczywiście bardziej korzystne, bowiem na gruncie aktualnego stanu prawnego, przywracającego tzw. zasadę chronologii orzeczeń – wyłożoną w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2005 r. w sprawie o sygn. I KZP 36/04 (OSNKW z 2005, z. 2, poz. 13), mającej moc zasady prawnej, wedle której zawarty w art. 85 k.k. zwrot : "zanim zapadł pierwszy wyrok" odnosi się do pierwszego chronologicznie wyroku, który zapadł przed popełnieniem przez sprawcę kolejnego (kolejnych) przestępstwa – brak było podstaw do orzeczenia kary łącznej w ramach wyroku łącznego obejmującej wszystkie skazania jednostkowe albowiem przestępstw, za które A. E. został skazany wyrokiem Sądu Okręgowego w P. w sprawie o sygn. (...), skazany dopuścił się już po tym jak wobec niego zapadł wyrok Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawie o sygn. akt (...), a więc pierwszy chronologicznie wyrok.

Na tą chwilę kwestia ta ma jednak charakter jedynie poboczny, albowiem w sprawie spór idzie nie o to, który z reżimów prawnych orzekania kary łącznej jest dla skazanego względniejszy w rozumieniu art. 4 § 1 k.k., ale o to czy badanie względności ustawy przez sąd orzekający w ogóle było prawnie dopuszczalne, a tym samym, czy obowiązujące brzmienie przepisu intertemporalnego – art. 81 ustawy covidowej wyklucza całkowicie działanie zasady lex mitior. Co oczywiste, odnosząc to wprost do przedmiotowej sprawy, chodzi o sytuację, kiedy tyczy się to stanów o „mieszanej” dacie prawomocności orzeczeń.

Zauważyć bowiem należy, że prawodawca – z niewiadomych względów – w art. 81 ustawy covidowej unormował tylko dwa, rozłączne stany faktycznoprawne:

- pierwszy, w którym wszystkie spośród objętych zakresem postępowania w przedmiocie wyroku łącznego orzeczenia uprawomocniły się przed datą wejścia w życie ustawy covidowej – do którego znajdują bez wyjątku zastosowanie przepisy rozdziału IX ustawy Kodeks karny w brzmieniu dotychczasowym z mocy ust. 1 art. 81 cyt. ustawy,

- drugi, w którym wszystkie orzeczenia objęte postępowanie w przedmiocie wyroku łącznego uprawomocniły się już po dniu wejścia w życie rzeczonej nowelizacji – do którego z kolei znajdują bez wyjątku zastosowanie przepisy rozdziału IX ustawy Kodeks karny w brzmieniu znowelizowanym przez ustawę covidową z mocy ust. 2 art. 81 cyt. ustawy.

Regulacja ta jest czytelna i nie pozostawia wątpliwości interpretacyjnych nie tylko na gruncie językowym ( clara non sunt interpretanda) ale i innych poziomach wykładni prawa, w tych przypadkach, w których wszystkie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu za zbiegające się przestępstwa zostały prawomocnie orzeczone albo przed dniem 24 czerwca 2020 r., albo po tej dacie. Natomiast zakres normowania tego szczególnego przepisu nie odnosi się w ogóle do stanów faktycznoprawnych o „mieszanej” dacie prawomocności orzeczeń skazujących, a więc takich jak aktualnie rozpatrywany przypadek.

Powyższe nie oznacza, że Sąd Okręgowy dorozumianie przyjął istnienie „luki” prawnej, którą samodzielnie wypełnił poprzez zastosowanie art. 4 § 1 k.k., wchodząc niejako w rolę prawodawcy (jak twierdzi część doktryny – por. artykuł Alicji Limburskiej „Aktualne zagadnienia intertemporalne związane z instytucją kary łącznej”, MOP 2021 r., Nr 2). Takiego rozumowania Sąd odwoławczy nie podziela. Przeciwko takiej wykładni nie przemawia w szczególności wykładnia porównawcza – nazywana w apelacji skarżącego historyczną. Bezspornym jest, że art. 19 ust. 1 tzw. noweli lutowej, która wprowadziła kroczący model orzekania kary łącznej w wyroku łącznym, odmiennie uregulował kwestię kolizji ustaw w czasie. Mianowicie art. 19 ust. 1 noweli lutowej stanowił, iż: Przepisów rozdziału IX ustawy, o której mowa w art. 1 (Kodeksu karnego – uwaga S.A.), w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. Przepis art. 81 ustawy covidowej nie zawiera natomiast analogicznego unormowania, co tym samym nie oznacza jeszcze, że ustawodawca nie dopuścił możliwości zastosowania art. 4 § 1 k.k. w jakichkolwiek przypadkach – in concreto w stanach faktycznoprawnych o mieszanej dacie prawomocności orzeczeń skazujących za zbiegające się przestępstwa. Różne bowiem są techniki legislacji prawnej – wyłączenie normy art. 4 § 1 k.k. może wszak nastąpić od strony pozytywnej, jak i negatywnej. Sąd Apelacyjny stoi zatem na stanowisku, iż skoro ustawodawca wprost nie uregulował w przepisie szczególnym, jakim bez wątpienia jest art. 81 ustawy covidowej, stanów o mieszanej prawomocności, to – a contrario – stanów tych nie wyłączył spod działania normy ogólnej zawartej w art. 4 § 1 k.k. Ten kierunek wykładni dodatkowo wspiera argument, że wyjątków nie należy interpretować rozszerzająco, zgodnie z zasadą exceptiones non sunt extendendae.

Takiemu rezultatowi wykładni nie sprzeciwia się także argument, że przy przyjętej przez Sąd orzekający interpretacji przepisu art. 81 ustawy covidowej całkowicie zbytecznym jawiło się jego umieszczenie pośród przepisów przejściowych i końcowych ustawy covidowej. Poprzestanie bowiem na przepisie art. 103 rzeczonej ustawy, wedle którego „Ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia (…)” wprost prowadziłoby do wniosku, że norma art. 4 § 1 k.k. nie doznaje żadnych ograniczeń i znajduje zastosowanie do wszystkich wyżej omówionych stanów faktycznoprawnych, tj.:

1. zarówno w przypadku zbiegu skazań prawomocnie orzeczonych tylko przed dniem (...) r.,

2. zbiegu skazań prawomocnie orzeczonych tylko po tej dacie,

3. jak i w przypadku zbiegu prawomocnych skazań o mieszanej dacie prawomocności.

Tymczasem ustawodawca wyłączył spod działania zasady lex mitior wprost tylko przypadki wymienione w punktach 1. i 2., pomijając stany opisane w punkcie 3., których podciąganie pod inne, opisane wyżej przypadki, kłóciłoby się z zasadą racjonalności ustawodawcy, który przemodelował zasady orzekania o karze łącznej m.in. w celu przyspieszenia i ograniczenia liczby postępowań w sprawach o wydanie wyroku łącznego, jak na to wskazuje Uzasadnienie projektu ustawy (IX kadencja, druk sejm. nr 382), gdzie podkreślono, iż „(…) sprawiedliwościowy aspekt przywrócenia niniejszą poprawką zasad łączenia kar obowiązujących do dnia 30 czerwca 2015 r. w rezultacie powoduje ograniczenie liczby wypadków, w których możliwe jest łączenie kar, a w wymiarze procesowym będzie się to przejawiało w zmniejszeniu liczby wydawanych wyroków łącznych”.

Postulat ten w istocie realizuje przyjęta w zaskarżonym orzeczeniu wykładnia przepisu art. 81 ustawy covidowej, która zwalnia sądy orzekające od żmudnych i niekiedy skomplikowanych analiz pod kątem względności ustawy w odniesieniu do stanów faktycznoprawnych złożonych z jednolitych pod względem prawomocności grup wyroków skazujących za zbiegające się przestępstwa, świadomie ograniczając je do stanów o mieszanej dacie prawomocności – właśnie poprzez ich niewymienienie w treści art. 81 ustawy covidowej. Taki sposób wykładni i stosowania omawianego unormowania nie kłóci się również z racją wprowadzenia samego przepisu międzyczasowego. Jak wskazano w dopiero co przywołanym dokumencie: „poprawka przewiduje także dodanie przepisu międzyczasowego, wedle którego przepisy o karze łącznej w brzmieniu dotychczasowym stosować się będzie do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie ustawy, zaś przepisy te w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosować się będzie do kar prawomocnie orzeczonych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy. Rozwiązanie powyższe oparte zostało na zasadzie chwytania przepisu w locie, biorąc pod uwagę, że nie jest możliwe – z punktu widzenia konstrukcyjnego – łączenie na proponowanych w poprawce zasadach kar łącznych z karami jednostkowymi, tak jak jest to obecnie”.

Powyższe oznacza tyle, że łączenie kar tego samego rodzaju albo innych podlegających łączeniu – orzeczonych prawomocnie tylko po dniu 24 czerwca 2020 r. w założeniu projektodawcy dotyczyć miało wyłącznie kar jednostkowych na zasadzie chronologii orzeczeń, zaś orzeczonych prawomocnie tylko do dnia 23 czerwca 2020 r. – podlegających wykonaniu kar zarówno jednostkowych i jak łącznych. Natomiast stany faktycznoprawne o mieszanych datach prawomocności zbiegających się orzeczeń dopuszczają możliwość zastosowania zarówno ustawy nowej, jak i obowiązującej poprzednio w zależności od wyboru ustawy względniejszej dla skazanego, przy czym wybór jednego z modeli orzekania kary łącznej nigdy nie doprowadzi do konfliktu „z punktu widzenia konstrukcyjnego”, albowiem niemożliwym jest stosowanie obu tych reżimów jednocześnie, nawet gdyby warunki do wydania wyroku łącznego były spełnione zarówno na gruncie nowej, jak obowiązującej poprzednio ustawy. Poza wyraźnie określonymi w ustawie wyjątkami nie jest wszak w ogóle dopuszczalne orzekanie częściowo na podstawie przepisów ustawy obowiązującej poprzednio, a częściowo na podstawie przepisów ustawy nowej (por. A. Marek, Komentarz..., s. 18; B. Kunicka-Michalska (w:) E. Bieńkowska, B. Kunicka-Michalska, G. Rejman (red.), J. Wojciechowska, Kodeks..., s. 259; B. Nita, A. Światłowski, Zakaz..., s. 38 i n.; a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2001 r. w sprawie o sygn. V KKN 346/99, LEX nr 51679). Sąd musi dokonać wyboru między konkurującymi ustawami i zastosować całościowo tylko jedną z nich, tj. tę, która in concreto jest względniejsza dla sprawcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2002 r. w sprawie o sygn. II KKN 303/99, Prok. i Pr.-wkł. z 2002 r., nr 9, poz. 6).

W świetle powyższego przyjęta w zaskarżonym wyroku wykładnia art. 81 ustawy covidowej nie narusza reguł wykładni językowej, porównawczej (historycznej) czy celowościowej (teleologicznej).

Nie ulega wątpliwości, że przepis art. 81 ust. 1 i 2. ustawy covidowej stanowi lex specialis w stosunku do art. 4 § 1 k.k. i wyłącza jego stosowanie, ale tylko w sytuacjach w nim unormowanych. Bez wątpienia bowiem zasada lex mitior uregulowana jest na poziomie ustawowym, w tym w art. 4 § 1 k.k., a zatem jej wyłączenie przez ustawę zwykłą jest co do zasady prawnie dopuszczalne. W świetle powyższego generalnie można się zgodzić z tezą, że teoretycznie prawodawca w ustawie covidowej mógł całkowicie wyłączyć stosowanie art. 4 § 1 k.k. we wszystkich sprawach dot. orzeczenia kary łącznej w wyroku łącznym, a pozostających na styku stanów prawnych – dotychczasowego i nowego – w tym również o mieszanych datach prawomocności zbiegających się orzeczeń – jednakże wyłączenie to powinien w ustawie zadekretować. Tymczasem sytuacji takiej nie obejmuje przepis art. 81 ustawy covidowej, który to pogląd wyrażony został również w doktrynie (vide cytowany przez apelującego komentarz do art. 85 k.k., teza 1. w: Konarska-Wrzosek V. (red.), Lach A., Lachowski J., Oczkowski T., Zgoliński I., Ziółkowska A. Kodeks karny. Komentarz. WKP, 2020).

Nawet jednak, gdyby podzielić zapatrywania apelującego prokuratora i uznać, że norma intertemporalna wyrażona w art. 81 ust. 1 i 2 ustawy covidowej wysławia wprost zakaz obejmowania karą łączną w ramach wyroku łącznego kar orzeczonych prawomocnie zarówno przed 24 czerwca 2020 r., jak i po tej dacie, czyli w stanach faktycznoprawnych o tzw. mieszanej dacie prawomocności (bo na takim założeniu trzeba byłoby przyjąć postulat konieczności zastosowania w niniejszej sprawie przepisów w brzmieniu nadanym ustawą covidową), to takim rezultatom wykładni językowej sprzeciwia się wykładnia prokonstytucyjna.

Naturalnie interpretowany na użytek niniejszego postępowania przepis ustawy covidowej korzysta z domniemania konstytucyjności i dopóty dopóki za takowy nie zostanie uznany we właściwym trybie, ma charakter powszechnie obowiązujący. Nie oznacza to jednak tego, że wykładnia prokonstytucyjna nie obowiązuje. Wykładnia systemowa polega bowiem na ustaleniu znaczenia interpretowanej normy w kontekście całego systemu prawa. Normie prawnej powinno się nadać znaczenie zgodne z Konstytucją (tzw. wykładnia prokonstytucyjna). Bynajmniej ta ostatnia nie jest wykładnią prawotwórczą, zatem należy ją uznać za generalnie dopuszczalną na gruncie prawa karnego, czego wyrazem jest pogląd wedle, którego „ tekst prawny poddać przeto należy analizie z punktu widzenia wszystkich dyrektyw interpretacyjnych, a to kolejno: językowych, systemowych i funkcjonalnych, także dyrektywie historycznej i porównawczej, czy – właśnie – prokonstytucyjnej, w razie zaś stwierdzenia ważnych racji (prawnych, społecznych lub moralnych) – odstąpić powinno się nawet od wykładni językowej. Stwierdzić należy, że zwłaszcza konieczność realizacji konstytucyjnych wartości uzasadniać będzie przekroczenie językowych granic wykładni” (A. R., O gwarancyjnym modelu wykładni prokonstytucyjnej przepisów typizujących czyny zabronione pod groźbą kary, „Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych” z 2016 r., z. 3, por. także uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2005 r. w sprawie o sygn. I KZP 29/05, OSNKW z 2005 r., z. 10, poz. 90).

Oczywiście zasadnym jest twierdzenie, że prawo do wyroku łącznego nie jest prawem podmiotowym, gwarantowanym przez ustawę zasadniczą a prawodawca ma znaczną swobodę w jego kształtowaniu – w zależności od aktualnych celów polityki karnej. Potwierdzeniem tego są nie tylko dwukrotne zmiany zasad orzekania kary łącznej w wyroku łącznym na przestrzeni ostatnich niespełna 5 lat, ale i wywody zawarte w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 lipca 2018 r. w sprawie o sygn. K 16/16 (LEX nr 2510943). Sama instytucja wyroku łącznego jednak, choć w praktyce z reguły prowadzi do polepszenia sytuacji skazanego, to jednak – zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzecznictwa i doktryny – kara łączna orzekana w wyroku łącznym powinna stanowić swego rodzaju korektę poprzez pryzmat oceny dotychczasowego przebiegu okresu wykonywania poszczególnych kar zawartych w podlegających łączeniu wyrokach. Zatem kara łączna nie jest i nie powinna być postrzegana jako instytucja mająca działać na korzyść skazanego, swoista premia, ale jako instytucja gwarantująca racjonalną politykę karania w stosunku do sprawcy wielości pozostających w realnym zbiegu przestępstw.

Powyższe nie oznacza jednak, że skazany może być pozbawiony nie tyle prawa do wyroku łącznego co równego dostępu do zasady lex mitior (art. 4 § 1 k.k.), wbrew konstytucyjnej zasadzie równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP). Wedle bowiem forsowanej przez apelującego wykładni art. 81 ustawy covidowej, to nie data zbiegających się czynów a data prawomocnego ich osądzenia skazującymi wyrokami warunkowałaby prawną dopuszczalność objęcia ich karą łączną w ramach wyroku łącznego, na co skazany mógłby nie mieć żadnego wpływu. Innymi słowy przepis intertemporalny zawierałby kolejną, negatywną materialnoprawną przesłankę orzeczenia kary łącznej w wyroku łącznym.

Sąd Apelacyjny ma oczywiście świadomość, że podobny problem był przedmiotem analizy Trybunału Konstytucyjnego, który w powołanym już wcześniej wyroku z dnia 4 lipca 2018 r. w sprawie o sygn. K 16/16 orzekł, że art. 19 ust. 1 noweli lutowej jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Dostrzegłszy nierówność w dostępie do zasady lex mitior, Trybunał Konstytucyjny nie podzielił zapatrywania wnioskodawcy – Rzecznika Praw Obywatelskich, że przyjmowanie jako kryterium różnicowania sprawców daty uprawomocnienia się wyroków skazujących, jest konstytucyjnie niedopuszczalne. Prawomocność orzeczenia Trybunał Konstytucyjny uznał za okoliczność prawnie istotną zarówno w prawie karnym materialnym, jak i procesowym. Jednocześnie przyjął, że stosowanie kwestionowanego kryterium odpowiada zasadzie proporcjonalności, gdyż ustawodawca, realizując postulat szybkiego wdrożenia nowych przepisów, jednocześnie zapewnił ochronę interesów sprawców, w stosunku do których wyroki uprawomocniły się przed wejściem w życie nowelizacji ustaw ą lutową. Jak argumentował Trybunał Konstytucyjny: „W niniejszej sprawie sytuacja sprawców, wobec których wymierzana jest kara łączna, jest determinowana przede wszystkim przez art. 42 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji". W konsekwencji także wyrok łączny w stosunku do sprawcy, którego kary uprawomocniły się przed wejściem w życie nowelizacji, spełnia według Trybunału Konstytucyjnego wymogi wyroku sprawiedliwego.

Mając jednak na uwadze, że przedmiotem rzeczonego judykatu był cały przepis art. 19 ust. 1 noweli lutowej, a więc także w zakresie w jakim dopuszczał on stosowanie art. 4 § 1 k.k. („ Przepisów rozdziału IX ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, nie stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, chyba że zachodzi potrzeba orzeczenia kary łącznej w związku z prawomocnym skazaniem po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy”), jako uprawniony jawi się wniosek, że dekodując normę zawartą w art. 81 ust. 1 i 2 ustawy covidowej w sposób zaproponowany przez prokuratora, uznać należałoby, że prawodawca nie zapewnił wystarczającej ochrony interesów sprawców zbiegających się przestępstw, w stosunku do których wyroki skazujące za nie uprawomocniły się zarazem przed datą wejścia w życie przepisów ustawy covidowej oraz po tej dacie. Interesy te winny być zatem chronione przez zastosowanie art. 4 § 1 k.k. w omawianym zakresie. Trybunał Konstytucyjny akceptował wszak dotychczas jedynie wyłączenie stosowania zasady lex mitior przy orzekaniu kary łącznej pod rządami ustawy nowej, ale w odniesieniu do kar orzeczonych prawomocnie wyłącznie przed wejściem w życie tej ustawy (por. M. Zacharski: Reguły intertemporalne a instytucja kary łącznej w tarczy 4.0, LEX/el. 374387; uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie o sygn. II AKz 346/20, LEX nr 3101657).

Co więcej, w art. 19 ust. 1 noweli lutowej wprost zadekretowano możliwość zastosowania art. 4 § 1 k.k. do stanów faktycznoprawnych o mieszanej dacie prawomocności, co rekompensowało brak dostępu do zasady lex mitior (zgodnie z zasadą proporcjonalności z art. 31 ust. 3 Konstytucji), a co obecnie – przy zakładanej przez apelującego wykładni art. 81 ust. 1 i 2 ustawy covidowej nie ma miejsca. Zatem w ocenie sądu odwoławczego taka jego interpretacja narusza prawo do sprawiedliwego wyroku (łącznego) poprzez nierówny dostęp do zasady lex mitior sprawców popełniających czyny zabronione w tym samym czasie poprzez wprowadzenie cezury czasowej w postaci daty prawomocności wyroków skazujących za zbiegające się przestępstwa - oczywiście w analizowanym aktualnie zakresie.

W uzasadnieniu przywoływanego już wyroku w sprawie o sygn. K 16/16 Trybunał Konstytucyjny stwierdził: „Prawo do sprawiedliwego wyroku łącznego także ma swoje źródło w Konstytucji – stanowi je art. 45 ust. 1 w związku z art. 2, art. 31 ust. 3 i art. 42 ust. 1 Konstytucji. W sensie materialnym oznacza ono prawo do uzyskania orzeczenia adekwatnego (proporcjonalnego) do osoby sprawcy i popełnionego przez niego czynu, uwzględniającego potrzeby prewencji generalnej i indywidualnej oraz prawnie chronione interesy pokrzywdzonego (…) W sensie formalnym prawo do sprawiedliwego wyroku łącznego oznacza prawo do wyroku wydanego w prawidłowo ukształtowanej procedurze (…) , a więc m.in. na odpowiedniej podstawie prawnej. Nie ulega wątpliwości, że w sprawach karnych Konstytucja gwarantuje co do zasady orzekanie na podstawie przepisów obowiązujących w momencie popełnienia czynu (nullum crimen, nulla poena sine lege), a w każdym razie zakazuje wstecznego działania ustawy wprowadzającej lub zaostrzającej odpowiedzialność karną (lex severior retro non agit). W świetle utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, reguły te wynikają z art. 42 ust. 1 Konstytucji i "stanowią podstawę standardów odpowiedzialności karnej w demokratycznym państwie prawnym" (…). Na gruncie tego przepisu zakaz retroaktywności prawa ma jednak formę "złagodzoną" - art. 42 ust. 1 Konstytucji nie wyklucza wstecznego działania przepisów korzystnych dla sprawcy (…), co dostrzegł ustawodawca, uchwalając art. 4 § 1 k.k. (…)”. Wprawdzie Trybunał jednocześnie nie dopatrzył się, aby wyrok łączny wydany w przypadkach regulowanych normą art. 19 ust. 1 tzw. noweli lutowej można było uznać za niespełniający konstytucyjnych wymogów wyroku sprawiedliwego, jednakże tezę tę argumentował m.in. tym, że „(…) łączenie kar uprawomocnionych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej musi, a łączenie kar o mieszanej prawomocności może następować na podstawie przepisów obowiązujących w chwili popełnienia czynu, jak tego wymaga art. 42 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji (nullum crimen, nulla poena sine lege). Realizuje to podstawową zasadę, że "Obywatel ma prawo oczekiwać, że będzie podlegał odpowiedzialności karnej na zasadach określonych w art. 42 ust. 1 Konstytucji”.

Argument ten w poddanym osądowi przypadku bez wątpienia stracił na aktualności. Nie idzie przy tym o prawo do wyroku łącznego w określonej wysokości, sprawca bowiem nie może „(…) oczekiwać korzyści, które dla niego mogłyby wynikać w związku z naruszeniem prawa ze względu na taką a nie inną politykę karną, bo ta - w zależności od istoty zagrożeń związanych z konkretnymi przestępstwami - może podlegać modyfikacjom i zmianom (…)” (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 maja 2004 r. w sprawie o sygn. SK 44/03 w kontekście dopuszczalności przedłużenia terminów przedawnienia przestępstw, OTK ZU nr 5/ (...), poz. 46), ale o prawo do wyroku jako takiego, co może już stanowić nadmierną ingerencję w prawa i wolności skazanego (art. 31 ust. 3 Konstytucji). Zresztą w powoływanym już wyroku w sprawie o sygn. K 16/16 Trybunał stwierdził, iż „ w sprawach o »mieszanej« prawomocności istnieją już powody, aby dopuścić stosowanie prawa nowego, zwłaszcza gdy jest względniejsze dla sprawcy. Występuje tu wyraźniej problem intertemporalny, którego najkorzystniejszym dla zainteresowanych i ugruntowanym w prawie karnym rozwiązaniem jest zasada lex mitior.” Ów aspekt sprawiedliwościowy nie może być zatem bagatelizowany, tym bardziej, jeśli zważyć na okoliczność, że w przypadku sprawcy odpowiadającego za zbiegające się przestępstwa popełnione na gruncie „starej” i „nowej” ustawy, sąd – orzekając w wyroku jednostkowym karę łączną – bez żadnych ograniczeń będzie stosował regułę intertemporalną z art. 4 § 1 k.k., zaś orzekając o karze łącznej w wyroku łącznym za te same czyny popełnione przez tego samego sprawcę a osądzone w odrębnych postępowaniach zakończonych prawomocnie przed 24 czerwca 2020 r. i po tej dacie, możliwości takiej byłby już pozbawiony. Tymczasem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, brak jest podstaw do różnicowania sytuacji prawnej sprawcy, któremu kara łączna została wymierzona w wyroku łącznym oraz sprawcy, wobec którego do orzeczenia kary łącznej dochodzi w rozstrzygnięciu jednostkowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2013 r. w sprawie o sygn. II KK 84/12, OSNKW z 2013 r., z. 5, poz. 43).

Reasumując stwierdzić należało, iż Sąd Okręgowy dokonał właściwej wykładni przepisów art. 81 ust. 1 i 2 ustawy covidowej, dopuszczając możliwość zastosowania w poddanym osądowi przypadku ustawy obowiązującej poprzednio (art. 4 § 1 k.k.), co dawało podstawy do orzeczenia względem A. E. kary łącznej w wyroku łącznym w oparciu o tzw. kroczący model kary łącznej, która objęła podlegające wykonaniu jednostkowe kary pozbawienia wolności, orzeczone prawomocnie zarówno przed dniem 24 czerwca 2020 r. jak i po tej dacie co – jak zdaje się to wynikać z toku rozumowania Prokuratora zaprezentowanym w apelacji – oskarżyciel publiczny kwestionuje.

To jednak, iż Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej wykładni art. 81 ustawy covidowej nie oznacza wcale, że Sąd I instancji nie dopuścił się obrazy art. 85 § 1 k.k. co czyni zarzut prokuratorski zasadnym.

Skoro bowiem Sąd Okręgowy uznał, iż względniejszym dla skazanego będzie zastosowanie przepisów o karze łącznej w brzmieniu nadanym ustawa lutową a obowiązującym do dnia 24 czerwca 2020 r. to powinien być w tej kwestii konsekwentny, a tak nie jest. Otóż bowiem zgodnie z brzmieniem art. 85 § 2 k.k. obowiązującym w okresie od dnia 1 lipca 2015 r. do dnia 24 czerwca 2020 r. podstawą orzeczenia kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu, z zastrzeżeniem art. 89, w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa, o których mowa w § 1. Oznacza to – by rzec najprościej – iż łączeniu podlegają tylko te kary, które nie zostały jeszcze w całości wykonane. Tymczasem – co wynika wprost z opinii o skazanym, która dysponował Sąd Okręgowy wydając zaskarżony wyrok (k. 103) oraz z akt wykonawczych dotyczących tej kary – karę 1 roku pozbawienia wolności wymierzoną skazanemu wyrokiem Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawie o sygn. (...), A. E. zakończył odbywać w dniu 21 czerwca 2022 r. a więc na półtora miesiąca przed wydaniem zaskarżonego wyroku łącznego. Zgodnie zatem z treścią art. 86 § 2 k.k. w brzmieniu obowiązującym pomiędzy 1 lipca 2015 r. a 24 czerwca 2020 r. kara ta, jako odbyta w całości, nie podlegała już łączeniu. Sąd Okręgowy nie mógł zatem objąć jej karą łączną czym dopuścił się obrazy art. 85 § 1 k.k. (będącej konsekwencją obrazy art. 85 § 2 k.k.).

W tym stanie rzeczy zaszła potrzeba wymierzenia nowej kary łącznej a tym samym zaktualizowała się potrzeba wyboru, który z reżimów prawnych będzie korzystniejszy dla skazanego.

Rozważając tą kwestię Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, iż możliwe były dwa rozwiązania:

1/ w przypadku zastosowania przepisów obowiązujących do dnia 24 czerwca 2020 r. – możliwym byłoby połączenie kar pozbawienia wolności wymierzonych skazanemu wyrokiem Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawie o sygn. (...) (6 miesięcy pozbawienia wolności) i Sądu Okręgowego w P. w sprawie o sygn. (...) (dwóch kar jednostkowych – 5 lat pozbawienia wolności oraz 1 roku pozbawienia wolności) – obie te kary bowiem na dzień wyrokowania przez Sąd I instancji nie zostały jeszcze przez skazanego w całości wykonane w przeciwieństwie do kary wymierzonej skazanemu wyrokiem Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawie o sygn. (...), która została już wykonana w związku z czym – jako właśnie wykonana – nie podlegałaby już łączeniu;

2/ w przypadku zastosowania przepisów obowiązujących po dniu 24 czerwca 2020 r. natomiast – możliwym byłoby połączenie kar wymierzonych skazanemu wyrokami: Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawach o sygn. (...) (1 rok pozbawienia wolności) i (...) (6 miesięcy pozbawienia wolności) – kary wymierzone wyrokiem Sądu Okręgowego w P. w sprawie o sygn. (...) nie podlegałyby łączeniu albowiem przestępstw, za które wymierzono skazanemu tym wyrokiem kary, A. E. dopuścił się w dniu (...) r. a więc już po wydaniu wobec niego „pierwszego” chronologicznie wyroku, tj. wyroku Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawie o sygn. (...), który zapadł w dniu (...) r.

Sąd Apelacyjny doszedł do wniosku, iż korzystniejszym dla skazanego będzie rozwiązanie wskazane powyżej jako pierwsze, a możliwe do zastosowania wobec tego wszystkiego co powiedziano wcześniej odnośnie wykładni art. 81 ustawy covidowej. Sąd Apelacyjny stanął bowiem na stanowisku, iż rozwiązanie to jest o tyle względniejsze albowiem większa ilość kar podlega łączeniu i w związku z tym większa jest możliwość dokonanie redukcji całości represji karnej niż w przypadku gdyby dokonać łączenia kar w oparciu o przepisy w brzmieniu nadanym ustawa covidową.

Orzekając zatem nową karę łączną pozbawienia wolności za zbiegające się przestępstwa pozostające w opisanym powyżej zbiegu Sąd Apelacyjny miał na uwadze treść art. 85a k.k. stanowiącego, iż orzekając karę łączną sąd bierze pod uwagę przede wszystkim cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Z art. 85a k.k. wynika zatem, że podstawową dyrektywą wymiaru kary jest prewencja indywidualna oraz prewencja ogólna (pozytywna). Treść tego przepisu wskazuje na to, że prewencja indywidualna ma charakter priorytetowy, o czym świadczy formuła, iż sąd kieruje się przede wszystkim względami zapobiegawczymi i wychowawczymi, które kara ma osiągnąć w stosunku do skazanego. W drugiej kolejności należy wziąć pod uwagę prewencję ogólną. O drugorzędnym znaczeniu prewencji ogólnej świadczy wskazanie jej na drugim miejscu w komentowanym uregulowaniu, a ponadto sformułowanie „a także". Przepis art. 85a k.k. wskazuje tylko dyrektywy priorytetowe przy wymiarze kary łącznej. Nie zawiera on katalogu wyczerpującego tych wskazówek, którymi sąd ma się kierować przy wymiarze kary łącznej. Mimo wprowadzenia do k.k. art. 85a nie straciło na aktualności nic orzecznictwo dotyczące dyrektyw orzekania kary łącznej. Zatem przy wymiarze takiej kary sąd musi kierować się również związkiem przedmiotowo-podmiotowym (por. Jerzy Lachowski, Komentarz do Kodeksu karnego, Wolters Kluwer 2016 r., tezy do art. 85a, podobnie Piotr Hofmański w: P. Hofmański, L. Paprzycki, A. Sakowicz, Komentarz do Kodeksu karnego, Wolters Kluwer 2016 r., tezy do art. 85a).

Tak więc aktualnymi pozostają poglądy, iż „przy wymiarze kar łącznych nie bierze się pod uwagę okoliczności przyjętych za podstawę wymiaru kary za poszczególne przestępstwa. Te bowiem podlegają odmiennym zasadom, w szczególności ocenie stopnia winy. Gdyby okoliczności te uwzględnić ponownie przy wymiarze kar łącznych, prowadziłoby to do ponownego sądzenia za czyny już osądzone, do ukrytego weryfikowania rzeczy osądzonej, a więc do postąpienia sprzecznego z zakazem ponownego sądzenia. Przy wymiarze kar łącznych bierze się pod uwagę jedynie stopień związku między poszczególnymi przestępstwami, ich łączność przedmiotową i podmiotową. Im związek ten jest ściślejszy, tym bardziej przeważa absorbowanie poszczególnych kar, im luźniejszy – ich kumulacja, to jest sumowanie” (tak: Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 lipca 1995 r. w sprawie o sygn. II AKr 184/95, opubl. w Prok. i Pr. – wkł. z 1996 r., z. 2-3, poz. 16). Równocześnie jednak obowiązkiem Sądu orzekającego w sprawie o wydanie wyroku łącznego jest nadto „...rozważenie okoliczności, które zaistniały już po wydaniu poprzednich wyroków, a które przemawiają za korzystnym lub niekorzystnym ukształtowaniem kary łącznej” (tak: Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 kwietnia 1994 r. w sprawie o sygn. II AKr 26/94, opubl. w KZS z 1994 r., z. 5, poz. 14). Jak zauważył to bowiem Sąd Apelacyjny w Gdańsku, „zasada absorpcji kar przy wymierzaniu kary łącznej winna być stosowana tam, gdzie pomiędzy zbiegającymi się przestępstwami zachodzi bliski związek podmiotowy i przedmiotowy, a przesłanka prognostyczna pozwala na stwierdzenie, że kara łączna w wysokości najwyższej z wymierzonych kar jednostkowych, jest wystarczającą oceną zachowania się sprawcy” (uzasadnienie wyroku z dnia 23 stycznia 1997 r. w sprawie o sygn. II AKa 321/96, opubl. w Prok. i Pr. – wkł. z 1997 r., z. 7-8, poz. 19).

Przedstawione stanowiska nie straciły nic na aktualności w obowiązującym stanie prawnym. Potwierdził je m. in. Sąd Apelacyjny w Katowicach, który w uzasadnieniu swego wyroku z dnia 14 września 2006 r. w sprawie o sygn. II AKa 244/06 (LEX nr 217093), stwierdził, że „przy wymierzaniu kary łącznej zastosowanie zasady pełnej absorpcji nie jest żadnym obowiązkiem sądu orzekającego czy też punktem wyjścia przy dokonywaniu prawidłowej oceny wymiaru kary łącznej. Wydając wyrok łączny, sąd orzekający nie jest także uprawniony do ponownego rozważenia tych samych okoliczności, które legły u podstaw wymiaru kar w poprzednio osądzonych sprawach, lecz powinien rozważyć przede wszystkim, czy pomiędzy poszczególnymi czynami, za które wymierzono te kary, istnieje ścisły związek podmiotowy lub przedmiotowy, czy też związek ten jest dość odległy lub w ogóle go brak, a ponadto winien rozważyć okoliczności, które już po wydaniu poprzednich wyroków zaistniały i przemawiają za korzystnym lub niekorzystnym ukształtowaniem kary łącznej”.

Wymierzając karę łączną pozbawienia wolności Sąd Apelacyjny uwzględnił zatem w pierwszej kolejności to, iż pozostające w zbiegu przestępstwa popełnione zostały na przestrzeni dość sporego odcinka czasu bo są to jednak trzy czyny popełnione na przestrzeni ponad roku czasu. Co więcej przestępstwa te skierowane były przeciwko różnym dobrom chronionym prawem, tj. przeciwko mieniu (przy czym jedno z nich w połączeniu z groźbą użycia siekiery) i przeciwko wolności. Po trzecie wreszcie miał na względzie ilość przestępstw, których skazany się dopuścił – wskazanymi wyrokami jednostkowymi A. E. skazano bowiem łącznie za popełnienie trzech przestępstw, wszystkich w życiu skazany popełnił już ponad kilkanaście. Co więcej, nie można zapominać, że przestępstw, za które wymierzono kary podlegające łączeniu skazany dopuścił się będąc już uprzednio karany i odpowiadając w warunkach multirecydywy, skorzystała co znamionuję go jako sprawcę wysoce zdemoralizowanego, który z popełniania przestępstw uczynił sobie sposób na życie, sposób na zdobywanie środków do życia. Okoliczności te musiały wpłynąć na niekorzyść skazanego i przemawiać za zastosowaniem wobec niego zasady kumulacji przy kształtowaniu wysokości kary łącznej. Z drugiej jednak strony Sąd miał na uwadze to, iż zachowanie skazanego w zakładzie karnym, jakkolwiek niczym szczególnym się nie wyróżnia, to jednak skazany w trakcie pobytu w jednostce penitencjarnej zachowuje się co najmniej poprawnie – wprawdzie był raz karany dyscyplinarnie ale był także nagradzany regulaminowo a jego funkcjonowanie w zakładzie karnym nie budzi większych zastrzeżeń. Wobec przełożonych zachowuje się regulaminowo, nie stosoweano wobec niego środków przymusu bezpośredniego, nie podejmował zachowań autodestrukcyjnych, ze współosadzonymi funkcjonuje bezkonfliktowo, korzysta z zajęć KO i utrzymuje stały kontakt z rodziną.

W konsekwencji Sąd wymierzył skazanemu karę łączną 5 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności mogąc wymierzyć ją w granicach od 5 lat (jednostkowa kara najsurowsza orzeczona wobec skazanego wyrokiem Sądu Okręgowego w P. w sprawie o sygn. akt (...) za czyn z art. 280 § 2 k.k. i in.) do 6 lat i 6 miesięcy (suma kar podlegających łączeniu).

Okoliczności wskazane powyżej w szczególności nie pozwoliły na zastosowanie zasady absorpcji w pełniejszym zakresie niż uczyniono to w wyroku. Zastosowanie wobec skazanego absorpcji mniej surowych kar pozbawienia wolności przez karę najsurowszą w pełnym zakresie byłoby nieuzasadnione i w ogóle nie wchodziło w grę. Również pełniejsze zastosowanie zasady absorpcji stanowiłoby w ocenie Sądu nadmierną gratyfikację, na którą skazany jednak nie zasłużył. W szczególności liczba przestępstw popełnionych przez skazanego i to na przestrzeni bardzo długiego odcinka czasu oraz popełnianie ich w warunkach powrotu do przestępstwa wskazuje, iż ich popełnianie stało się – przynajmniej na pewnym etapie jej życia – sposobem skazanego na życie, co nie może podlegać akceptacji i musi spotkać się ze stanowczą reakcją prawa. Z tego względu, biorąc pod uwagę wymienione powyżej okoliczności przedmiotowe, za zasadne uznał Sąd skorzystanie z zasady absorpcji w takim zakresie jak wynika to z wymiaru wymierzonej skazanej kary łącznej pozbawienia wolności choć jak widać z powyższego i tak kształtując swe orzeczenie o karze łącznej w dużym stopniu Sąd kierował się zasadą absorpcji.

Wniosek

zmiana zaskarżonego wyroku poprzez połączenie kar wymierzonych skazanemu wyrokami Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawach o sygn. (...) i (...) i wymierzenie kary łącznej 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz o umorzenie postępowania o objęcie kara łączną kary wymierzonej wyrokiem Sądu Okręgowego w P. w sprawie o sygn. (...)

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

W świetle powyższych wywodów nie może budzić najmniejszych wątpliwości to, iż Sąd Okręgowy w istocie dopuścił się obrazy prawa materialnego – art. 85 § 1 i 2 k.k. choć nie takiej jak to wskazuje Prokurator w apelacji. Stosując bowiem w niniejszej sprawie przepisy kodeksu karnego w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015 r. (wprowadzonym nowelizacją wynikającą z ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. z 2015 r., poz. 396) do dnia 23 czerwca 2020 r. (kiedy to przepisy ponownie zmieniono ustawą z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami (...)19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem (...)19 (Dz. U. z 2022 r., poz. 2141) nie popełnił błędu jednak nie dostrzegł – i tu nie uchronił się błędu – iż na czas orzekania skazany odbył już w całości kare wymierzoną mu wyrokiem Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawie o sygn. (...) w związku z czym kara ta nie podlegała już łączeniu. Stąd zaszła konieczność korekta zaskarżonego orzeczenia.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1Wyrok Sądu I instancji utrzymano w mocy de facto w części dotyczącej rozstrzygnięcia o wynagrodzeniu obrońcy z urzędu oraz co do kosztów sądowych. Nawet bowiem orzeczenie zawarte w pkt 3 wyroku, a więc o pozostawieniu do odrębnego wykonania wyroków nie podlegających łączeniu odnosi się – wobec zmiany pkt 1 i 2 – do innych orzeczeń, niż to wynikało z rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Powodem utrzymania wyroku w mocy jest fakt, iż w tym zakresie wyrok ten był słuszny i nie był nawet przedmiotem zaskarżenia.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

0.0.1Sąd Apelacyjny zmienił natomiast wyrok Sądu I instancji w ten sposób, że:

⚫

uchylił pkt 1, 2 i 3 zaskarżonego wyroku,

⚫

na podst. art. 85 § 1 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. połączył wymierzone skazanemu wyrokami: Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawie o sygn. (...) oraz Sądu Okręgowego w P. w sprawie o sygn. (...) kary pozbawienia wolności i wymierzył A. E. karę łączną 5 lat i 3 miesięcy pozbawienia wolności;

⚫

na podst. art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie o objęcie karą łączną kary pozbawienia wolności wymierzonej skazanemu wyrokiem Sądu Rejonowego P. (...) w P. w sprawie o sygn. (...);

⚫

na podst. art. 63 § 1 k.k. zaliczył skazanemu na poczet wymierzonej mu niniejszym wyrokiem kary łącznej okresy rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawach: Sądu Rejonowego P. (...) w P. o sygn. (...), tj. od dnia (...) ^{( )} oraz Sądu Okręgowego w P. w sprawie o sygn. (...), tj. od dnia (...) ,

Zwięźle o powodach zmiany

Powody zmiany wyroku, a więc zupełnie nowego ukształtowania kary łącznej, zostały szeroko omówione w pkt 3.1. uzasadnienia i nie ma potrzeby argumentacji tej ponawiać w tym miejscu.

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt III

Zasądzono na rzecz ustanowionego dla skazanego obrońcy z urzędu adw. K. M. koszty związane z udzieloną pomocą prawną w postepowaniu odwoławczym z uwagi na złożony wniosek obrońcy poparty oświadczeniem, iż koszty te nie zostały obrońcy w żaden sposób zwrócone. Wysokość wynagrodzenia ustalono w oparciu o § 17 ust. 5 i § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 18) mając na uwadze fakt, iż odbyła się jedna rozprawa przed Sądem odwoławczym

pkt IV

Zgodnie z art. 624§1 k.p.k. Sąd może zwolnić oskarżonego (skazanego) od obowiązku zwrotu Skarbowi Państwa kosztów sądowych jeśli uzna, iż byłoby to zbyt uciążliwe ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów. Jak ustalono, skazany nie posiada żadnego majątku, a obecnie odbywa długoterminową karę pozbawienia wolności w związku z czym jego możliwości zarobkowania są znacznie ograniczone

7.  PODPIS

P. M. (1) P. G. M. Ś.