Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 309/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) r., sygn. akt (...)

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☒

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Zarzuty obrazy art. 555 k.p.k. w zw. z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. (uzupełnienie zarzutu w mowie końcowej)

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Spośród trzech zarzutów apelacyjnych wywiedzionych przez pełnomocnika wnioskodawcy, ten – sformułowany w pkt 1 – ma znaczenie de facto decydujące dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Nieuwzględnienie tegoż zarzutu, a więc akceptacja zapatrywania Sądu I instancji, że wnioskodawca nie dochował rocznego terminu dochodzenia swych roszczeń, co skutkowało przyjęciem, iż w sprawie niniejszej skutecznym okazał się prokuratorski zarzut przedawnienia podniesiony przed Sądem Okręgowym, i to w sytuacji gdy pełnomocnik R. S. (1) nie podniósł zarzutu naruszenia art. 5 k.c. i błędnego przyjęcia przez Sąd a quo, że w niniejszej sprawie nie zaszły wynikające z zasad współżycia społecznego okoliczności uzasadniające nieuwzględnienie zarzutu przedawnienia zgłoszonego przez prokuratora, de facto bowiem rozstrzyga sprawę i czyni pozostałe zarzuty pełnomocnika wnioskodawcy właściwie bezprzedmiotowymi.

Pozostaje więc chyba poza sporem, iż zgodnie z treścią art. 555 k.p.k. roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, w wypadku tymczasowego aresztowania – od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania – od daty zwolnienia. W ocenie Sądu Apelacyjnego, z przepisu tego wynika wprost, iż w przypadku niesłusznego wykonania kary lub środka zabezpieczającego chodzi o datę uprawomocnienia się orzeczenia uniewinniającego, umarzającego postępowanie wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu, albo orzeczenia, w którym wymierzono karę lub środek zabezpieczający łagodniejszy niż orzeczone we wcześniejszym postępowaniu, zapadającego po uchyleniu w wyniku wznowienia postępowania lub wniesionej kasacji albo skargi nadzwyczajnej wcześniejszego orzeczenia, w którym orzeczono niesłusznie karę lub środek zabezpieczający, natomiast w przypadku tymczasowego aresztowania termin przedawnienia liczony powinien być od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.

Jak to słusznie podkreślano w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w P. z dnia (...) r. w sprawie o sygn. (...), który to judykat został dostrzeżony również przez autora apelacji, każdorazowo chodzić tu będzie przede wszystkim o orzeczenia sądów powszechnych – czy to sądu I instancji, gdy orzeczenie nie zostało zaskarżone, czy sądu II instancji, gdy to ten sąd jako sąd odwoławczy zakończył postępowanie, utrzymując w mocy zaskarżone orzeczenie pierwszoinstancyjne, zmieniając je i orzekając merytorycznie albo uchylając je i umarzając postępowanie. Jak podkreśla się zaś całkowicie słusznie w uzasadnieniu przywołanego dopiero co orzeczenia „w przypadku natomiast kasacji zauważyć należy, iż wnosi się ją od orzeczenia prawomocnego (art. 519 k.p.k.) i orzeczenie Sądu Najwyższego będzie miało charakter orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia albo kończącego postępowanie w sprawie wtedy tylko, gdy Sąd Najwyższy wyjątkowo orzeknie w sprawie merytorycznie w rozumieniu art. 537 § 2 k.p.k. – wówczas data wyroku Sądu Najwyższego będzie datą początkową, od której biegnie roczny termin, o którym mowa w art. 555 k.p.k.”. Nie ma również sporu w doktrynie i orzecznictwie w tej kwestii. Powszechnie bowiem przyjmuje się, że w razie zaskarżenia orzeczenia kończącego postępowanie kasacją, jeżeli została ona oddalona, termin przedawnienia roszczeń liczony powinien być od daty uprawomocnienia się wyroku, od którego kasację wniesiono, a nie od daty wyroku Sądu Najwyższego, w którym wniesiona kasacja została oddalona (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1990 r. w sprawie o sygn. WZ 67/89, LEX 204/17).

Odnosząc to do realiów sprawy niniejszej stwierdzić więc należało, że Sąd a quo całkowicie zasadnie przyjął jako datę prawomocności orzeczenia, determinującą rozpoczęciem biegu rocznego terminu z art. 555 k.p.k., dzień (...) r., tj. datę wyroku Sądu Okręgowego w P. wydanym w sprawie o sygn. (...), a którym zmieniono wyrok Sądu Rejonowego w Ś. z dnia (...) r., wydanym w sprawie o sygn. (...), w ten sposób, że uniewinniono R. S. (1) od popełnienia przestępstwa z art. 288 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. utrzymując jednak w mocy skazanie go za czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności i 100 stawek dziennych grzywny przy przyjęciu, iż jedna stawka dzienna wynosi 50,- zł i zaliczając tymczasowe aresztowanie (w wymiarze niższym, niż finalnie wymierzona mu kara pozbawienia wolności) na poczet wymierzonej mu tej właśnie kary za czyn z art. 278 § 1 k.k. i in.,. Wszak kasację jaką od wyroku Sądu Okręgowego w P. wywiódł obrońca wnioskodawcy Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia (...) r. (sygn. akt (...)) oddalił jako oczywiście bezzasadną. Zarazem słusznie więc uznał, iż inicjujący niniejsze postępowanie odszkodowawcze wniosek pełnomocnika R. S. (1) z dnia, który wpłynął do Sądu Okręgowego w P. w dniu (...) r. a nadany został w Urzędzie Pocztowym nr 42 w Ł. w dniu (...) r. złożony został z przekroczeniem rocznego terminu z art. 555 k.p.k. Nie ma zatem mowy o obrazie tego przepisu przez Sąd meriti.

Pełnomocnik wnioskodawcy uzasadniając swój zarzut obrazy art. 555 k.p.k. swój wywód oparł, jak można wnosić z treści części motywacyjnej jego apelacji, na założeniu, iż takie rozwiązanie jak to, które wynika wprost z art. 555 k.p.k. jest niesprawiedliwe starając się odwoływać do przepisów prawa cywilnego, a w szczególności do art. 123 § 1 pkt 1 k.c. wskazując wprost, że – według jego oceny – „Sąd Okręgowy stanął na błędnym stanowisku, że w każdym przypadku roszczenie (…) przedawnia od dnia uprawomocnienia się wyroku wydanego w danej sprawie, pomijając zupełnie indywidualne aspekty każdego przypadku” sugerując jakoby w sprawie niniejszej doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia (na podst. art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). jest to oczywiście założenie z gruntu błędne albowiem pozostaje ono w oczywistej opozycji do treści art. 555 k.p.k., z którego – stosując wykładnię językową – nie da się wyinterpretować innej normy prawnej jak ta – sformułowana w sposób jasny i nie pozostawiający jakichkolwiek wątpliwości – iż przewidziane w rozdziale 58 kodeksu postępowania karnego roszczenia przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia. Podkreślenia wymaga przy tym, iż przepis art. 555 k.p.k. został poddany testowi konstytucyjności przez Trybunał Konstytucyjny, co do składu którego nie można mieć jakichkolwiek wątpliwości, a który wyrokiem z dnia (...) ((...) r., z. 9 poz. 105) uznał, iż przepis ten jest zgodny z art. 41 ust. 5 Konstytucji R. wskazując w uzasadnieniu, iż realizuje konstytucyjny cel stabilności systemu prawa, zaś wprowadzony termin nie jest nadmiernie uciążliwy, a ustawodawca spełnił standard proporcjonalności.

Zawarte zatem w uzasadnieniu apelacji wywody jakoby dzień (...) r., a więc data doręczenia obrońcy R. S. wyroku Sądu Okręgowego „winna stanowić o początku biegu terminu do złożenia wniosku o odszkodowanie” albo, że „w przypadku złożenia kasacji w danej sprawie termin do złożenia wniosku o niesłuszne tymczasowe aresztowanie rozpoczyna swój bieg dopiero w chwili doręczenia orzeczenia Sądu Najwyższego w W.w zakresie tej kasacji, gdyż dopiero wówczas strona wie, że proces definitywnie się zakończył” w ogóle nie przekonują bowiem stoją w oczywistej sprzeczności z treścią art. 555 k.p.k. Z przepisu tego data rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia wynika w sposób jednoznaczny i nie sposób ustalać jej w inny sposób jak stara się to czynić pełnomocnik R. S. (1) wskazując w tym zakresie kryteria w ogóle nie znane ustawie.

Wniosek

zmiana zaskarżonego wyroku i „uwzględnienie złożonego wniosku w całości”

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzut okazał się całkowicie bezzasadny z przyczyn wskazanych powyżej, zatem brak było podstaw do uwzględnienia wniosku o merytoryczną zmianę orzeczenia. Sąd Okręgowy w oparciu o prawidłowo przeprowadzone postępowanie poprawnie ustalił, iż w sprawie prokurator skutecznie podniósł zarzut przedawnienia, co uzasadnia oddalenie żądania wniosku.

Lp.

Zarzut

3.2.

Zarzuty obrazy art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 553a k.p.k.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzut ów okazał się całkowicie nietrafiony a wręcz oderwany od realiów niniejszej sprawy.. Pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił bowiem Sądowi I instancji, że ten błędnie przyjął, „iż nie doszło w niniejszej sprawie do niesłusznego tymczasowego aresztowania, a to z uwagi na fakt, że okres pozbawienia wolności został ostatecznie rozliczony na poczet kary orzeczonej za inne przestępstwo niż to, które stanowiło podstawę zastosowania najsurowszego ze środków zapobiegawczych”, co jest oczywistą nieprawdą. Lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku wskazuje bowiem, iż o ile Sąd I instancji rzeczywiście marginalnie wskazał, że z uwagi na skazanie R. S. na karę pozbawienia wolności przewyższającą okres jego tymczasowego aresztowania i tak nie byłoby możliwym uwzględnienie wniosku pełnomocnika wy o odszkodowanie i zadośćuczynienie jednak nigdzie nie wypowiedział się i nie stwierdził wprost, że tymczasowe aresztowanie R. S. nie było niesłuszne (por. w szczególności str. 5 uzasadnienia – k. 58). Stwierdził jedynie, że „odszkodowanie nie może prowadzić do bezpodstawnego wzbogacenia, lecz jego zadaniem jest kompensacja szkody, której wysokość należy wyliczyć zestawiając stan, jaki zaistniał w związku z niewątpliwie niesłusznym tymczasowym aresztowaniem, ze stanem, jaki zaistniałby, gdyby takie niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie nie miało miejsca” dodając, że „gdyby wobec R. S. (1) nie został zastosowany izolacyjny środek zapobiegawczy, to i tak w okresie dwuletniego pozbawienia wolności wynikającego z prawomocnie wymierzonej mu kary, byłby on pozbawiony możliwości zarobkowania”. Trudno doprawdy Sądowi Apelacyjnemu w tych wywodach dopatrywać się wypowiedzi o charakterze wartościującym, w szczególności czy tymczasowe aresztowanie R. S. było słuszne czy też nie.

Wniosek

zmiana zaskarżonego wyroku i „uwzględnienie złożonego wniosku w całości”

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzut okazał się całkowicie bezzasadny. Nie miał on przy tym większego znaczenia jako, że wniosek R. S. nie został uwzględniony z zupełnie innych przyczyn i nawet przy stwierdzeniu zasadności tego zarzutu (co jednak nie miało miejsca) pozostawałoby to bez wpływu na treść wyroku Sądu odwoławczego.

Lp.

Zarzut

3.3.

Zarzuty obrazy art. 5 u st. 5 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Również ten zarzut w ocenie Sądu Apelacyjnego okazał się niezasadny.

Oczywiście rację ma autor apelacji, iż w art. 5 ust. 5 ratyfikowanej przez P. a sporządzona w R. Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284) wskazano, iż każdy, kto został pokrzywdzony przez niezgodne z treścią tego artykułu zatrzymanie lub aresztowanie, ma prawo do odszkodowania i to nie podlega dyskusji. Rzecz jednak w tym, iż przepis ów należy rozumieć w ten sposób, że każda osoba zatrzymana lub aresztowana w sposób sprzeczny z art. 5 Konwencji musi mieć możliwość wystąpienia do sądu właściwego do przyznania odszkodowania a państwo, które inkorporowało, ma obowiązek zapewnić dostępność takiej możliwości prawnej. Nie oznacza to jednak swoistego automatyzmu w zasądzaniu odszkodowania i zadośćuczynienia w każdym przypadku. Pomijając już bowiem to, iż jak to podnosi się w orzecznictwie europejskim „domaganie się odszkodowania możliwe jest tylko w razie rzeczywistej szkody materialnej albo moralnej, którą należy naprawić” (tak wyrok ETPCz w sprawie W. v. H., § 38) stwierdzić trzeba, iż nie może być mowy o naruszeniu art. 5 ust. 5 konwencji w sytuacji gdy strona ma prawnie dopuszczalną możliwość dochodzenia swych roszczeń w związku z niesłusznym pozbawieniem jej wolności a tego nie czyni wobec braku woli w tym zakresie lub czyni to nieskutecznie wskutek swego zaniedbania. W sprawie niniejszej zaś, nieuwzględnienie wniosku pełnomocnika o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowania nastąpiło nie z tej przyczyny, że uznano to roszczenie za niezasadne ale tylko z tego powodu, że ze swym wnioskiem o spełnienie roszczenia wynikającego z faktu pozbawienia go wolności wnioskodawca się spóźnił, a więc z przyczyn lezących wyłącznie po stronie wnioskodawcy. Jak to już przy tym podnoszono powyżej, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że roczny okres przedawnienia przewidziany w art. 555 k.p.k. nie jest nadmiernie uciążliwy, a ustawodawca spełnił standard proporcjonalności.

Wniosek

zmiana zaskarżonego wyroku i „uwzględnienie złożonego wniosku w całości”

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Zarzut ten okazał się również całkowicie bezzasadny. Nie miał on przy tym większego znaczenia jako, że wniosek R. S. nie został uwzględniony z zupełnie innych przyczyn i nawet przy stwierdzeniu zasadności tego zarzutu (co jednak nie miało miejsca) pozostawałoby to bez wpływu na treść wyroku Sądu odwoławczego.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

XXX

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

XXX

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.11.

Przedmiot utrzymania w mocy

0.1Wyrok Sądu I instancji utrzymano w mocy w całości

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Z przyczyn wskazanych w pkt 3.1. zarzuty apelacji okazały się nietrafne. Wydane rozstrzygnięcie zostało prawidłowo umotywowane, zasadnie oddalono żądanie wnioskodawcy. Brak podstaw z art. 433 § 1 k.p.k., uprawniających do orzekania poza granicami zarzutów apelacji. Sąd Apelacyjny nie stwierdził również podstaw wskazanych w art. 439, 440 i 455 k.p.k., uzasadniających zmianę lub uchylenie wyroku poza granicami zarzutów i wniosków apelacji.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.11.

Przedmiot i zakres zmiany

0.0.1XXX

Zwięźle o powodach zmiany

XXX

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Pkt III

Orzekając o kosztach postępowania, Sąd Apelacyjny uwzględniając treść przepisu art. 554 § 4 k.p.k., który stanowi, że postępowanie uregulowane w rozdziale 58 k.p.k. jest wolne od kosztów sądowych, kosztami procesu za postępowanie odwoławcze w całości obciążył Skarb Państwa.

7.  PODPIS

P. M. H. K. I. P.