Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 17 kwietnia 2024

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w II Wydziale Karnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marek Kordowiecki

Protokolant: prot. sąd. Sylwester Leńczuk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w P. - Anny Skrzypczak

po rozpoznaniu w sprawie V. S. ( (...))

ściganego za przestępstwo określone w pierwszej części art. kodeksu karnego U.

zażalenia obrońcy ściganego

na postanowienie Sądu Okręgowego w P.

z dnia (...) r. w sprawie (...)

w przedmiocie stwierdzenia prawnej dopuszczalności ekstradycji oraz przedłużenia tymczasowego aresztowania

na podstawie art. 437 § 1 k.p.k.

p o s t a n o w i ł

utrzymać zaskarżone postanowienie w mocy.

UZASADNIENIE

Początkowo, po zatrzymaniu ściganego w dniu (...), postanowieniem Sądu Okręgowego w P. z dnia (...) r., sygn. akt (...) został on tymczasowo aresztowany w trybie art. 605a § 2 k.p.k. na okres 7 dni, tj. do dnia (...)

Zatrzymanie to, jak i tymczasowe aresztowanie miało związek z poszukiwaniem V. N., co do którego stawiany jest zarzut dopuszczenia się przestępstwa zgwałcenia na szkodę S. A. w dniu (...) r. w W. na terytorium U., przy czym dane ściganego dotyczące poszukiwań międzynarodowych zamieszczone były w bazie (...) Organizacji (...) ( (...)) i wówczas strona u. nie nadesłała wniosku o ekstradycję. Następnie Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia (...)r. w sprawie (...) w oparciu o przepisy art. 605 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 263 k.p.k. przedłużył stosowanie wobec ściganego tymczasowego aresztowania do dnia (...) Okres przedłużonego tymczasowego aresztowania miał pozwolić stronie ukraińskiej na sformułowanie i nadesłanie wniosku o ekstradycję ściganego obywatela u..

Sąd Okręgowy w P., po rozpoznaniu wniosku prokuratora o wydanie pozytywnej opinii w przedmiocie prawnej dopuszczalności ekstradycji i zastosowanie tymczasowego aresztowania, postanowieniem z dnia (...) r. w sprawie (...) (k. 254-257), na podstawie art. 603 § 1 k.p.k. w zw. z art. 1 i 2 ust. 1 Europejskiej Konwencji o ekstradycji z dnia 13 grudnia 1957 r. sporządzonej w P. wraz z Protokołem Dodatkowym do powyższej konwencji, sporządzonym w S. dnia 15 października 1975 r. i Drugim Protokołem dodatkowym do powyższej konwencji, sporządzonym w S. dnia 17 marca 1978 r. (Dz. U. 1994, Nr 70, poz. 307 ze zm.) w zw. z art. 60 ust. 1-3 umowy między R. a U. o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych sporządzonej w K. dnia 24 maja 1993 r. (Dz.U. 1994, Nr 96, poz. 465) – stwierdził prawną dopuszczalność wydania z terytorium Rzeczpospolitej Polskiej na terytorium U. obywatela u. V. S. w celu przeprowadzenia przeciwko niemu postępowania karnego o przestępstwo określone w części 1 art. 152 kodeksu karnego U., sprawa o numerze (...) (pkt 1).

Nadto, powołanym postanowieniem na podstawie art. 605 § 1 k.p.k. oraz art. 249 § 1 k.p.k., art. 258 § 1 pkt 1 k.p.k. oraz art. 263 § 2 k.p.k. orzeczono w przedmiocie dalszego stosowania wobec ściganego tymczasowego aresztowania, przedłużając wskazany środek na okres dalszych 30 dni, to jest do dnia 21 kwietnia 2024 r. godz. 07.45 (pkt 2).

Zażalenie na powyższe postanowienie złożył obrońca ściganego – adw. P. P., zaskarżając je w całości. Skarżący zarzucił rozstrzygnięciu Sądu I instancji:

- w zakresie pkt 1:

1.  obrazę przepisów postępowania, mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, polegającą na jego błędnym niezastosowaniu w sytuacji, gdy powinna nastąpić odmowa wydania ze względu na obawę, że w państwie żądającym wydania może dojść do naruszenia wolności i praw osoby wydanej, tj. art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k.

2.  obrazę przepisów postępowania, mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, polegającą na jego błędnym niezastosowaniu w sytuacji, gdy osoba, której wniosek dotyczy ma w R. stałe miejsce zamieszkania, tj. art. 604 § 2 pkt 1 k.p.k.

II. w zakresie pkt. 2:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, poprzez przyjęcie, że konieczne jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania ekstradycyjnego związane z uzasadnioną obawą ucieczki ze strony ściganego, podczas gdy nie wynika to z zebranego w sprawie materiału dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia, że tylko środek zapobiegawczy o izolacyjnym charakterze może w należyty sposób zabezpieczyć tok postępowania ekstradycyjnego, które to uchybienie miało istotny wpływ na podjęcie decyzji o zastosowaniu względem ściganego tymczasowego aresztowania;

2.  obrazę przepisów postępowania, mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. obrazę art. 249 § 1 k.p.k. poprzez brak przesłanki ogólnej stosowania tymczasowego aresztowania, wobec jego niecelowości z uwagi na złożenie wyjaśnień przez ściganego,

3.  obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia tj. obrazę art. 258 § 1 pkt 1 k.p.k. poprzez nieuzasadnione przyjęcie, bez wskazania okoliczności, na których oparte jest przekonanie, że istnieje uzasadniona obawa, iż podejrzany może próbować ucieczki z kraju. podczas, gdy ścigany ma stałe miejsce zamieszkania na terytorium R., mieszka tutaj z żoną oraz trójką małoletnich dzieci, które utrzymuje oraz wykonuje tutaj pracę zarobkową,

4.  obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść orzeczenia tj. obrazę art. 259 § 1 pkt 2 k.p.k. poprzez zastosowanie tymczasowego aresztowania wobec ściganego podczas, gdy pociąga to wyjątkowo ciężkie skutki dla jego najbliższej rodziny - żony oraz trójki małoletnich dzieci, którzy pozostają na utrzymaniu ściganego,

5.  obrazę przepisów postępowania, mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, polegającą na jego błędnym niezastosowaniu w sytuacji, w której w stosunku do podejrzanego wystarczające jest zastosowanie innego środka zapobiegawczego o charakterze nieizolacyjnym, tj. art. 257 § 1 k.p.k.

W oparciu o te zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt 1 i odmówienie wydania ściganego V. N. na terytorium U. oraz w pkt 2 i uchylenie środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania względem ściganego V. N. - ewentualnie o zastosowanie w miejsce tymczasowego aresztowania wolnościowych środków zapobiegawczych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się bezzasadne w stopniu oczywistym.

Mając na uwadze cel stosowania tzw. aresztu ekstradycyjnego, jakim jest zapewnienie możliwości szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania ekstradycyjnego przed organami p. oraz skuteczne wydanie osoby ściganej państwu obcemu, Sąd Apelacyjny w pierwszej kolejności odniesie się do dalej idącego zarzutu, a sprowadzającego się do konstatacji o braku podstaw do stwierdzenia prawnej dopuszczalności wydania V. N. z terytorium R..

Obrońca, próbując przekonać, że na gruncie niniejszej sprawy zachodzi obligatoryjna przesłanka odmowy przekazania, o której mowa w art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k. powołał się na aktualną sytuację polityczną U. i związane z nią wątpliwości co do przestrzegania praw człowieka w trakcie stanu wojennego.

W kwestii tego, jaki stan przestrzegania praw człowieka w danym kraju uzasadnia przekonanie o spełnieniu przesłanki z 604 § 1 pkt 7 k.p.k. wypowiadano się w orzecznictwie już wielokrotnie. I tak, Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 października 2021 r. w sprawie IV KK 171/21 (LEX nr 3342053), podkreślił, że powołanie się na problem przestrzegania praw człowieka w obcym państwie nie może stanowić podstawy odmowy ekstradycji, w sytuacji, gdy nie wykazano rzeczywistego ryzyka wystąpienia takich naruszeń, a w szczególności do stosowania tortur i nieludzkiego traktowania w konkretnym wypadku i do konkretnej osoby podlegającej wydaniu. Należy bowiem w każdym przypadku, gdy możliwość zaistnienia takiej podstawy odmowy wydania jest podnoszona, rozważyć nie tylko krytyczne informacje o praktyce funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości państwa wzywającego (które mogą być zawarte m.in. w raportach organizacji pozarządowych), ale przede wszystkim dane wskazujące, że w sytuacji wydania konkretnej osoby ściganej powszechnie respektowane standardy praw człowieka mogą nie być w sposób należyty przestrzegane. Warto podkreślić, że tego rodzaju stanowisko jest ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego, ale i sądów apelacyjnych od wielu lat. W postanowieniu z dnia 2 września 2020 r. w sprawie IV KK 13/20 (LEX nr 3111717), Sąd Najwyższy wskazał, że do odmowy wydania z powodu obawy o naruszenie wolności lub praw osoby ekstradowanej nie jest wystarczające samo prawdopodobieństwo, że takie naruszenia mogą nastąpić. Wymagane jest prawdopodobieństwo graniczące z pewnością, iż do takiego naruszenia dojdzie. Przemawia za tym w szczególności podstawowa zasada kierująca współpracą międzynarodową - pacta sunt servanda i działania w zaufaniu do państwa, z którym Rzeczpospolita Polska związana jest umową międzynarodową, o ile nie ujawnią się niepodważalne powody uzasadniające przypuszczenie, że zaufanie to może zostać naruszone. Ustalenie zasadności obaw, o których mowa w przepisie art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k., wymaga bowiem oparcia się na dowodach, dzięki którym możliwe będzie stwierdzenie, jaka praktyka stosowana była w przeszłości w kraju żądającym wydania ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2020 r. w sprawie IV KK 13/20). Sformułowanie "uzasadniona obawa", użyte w art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k., oznacza taki poziom prawdopodobieństwa, które - po pierwsze, wynika z ujawnionych faktów lub informacji o faktach, a po drugie - które w wystarczającym stopniu pozwala na obiektywną ocenę realności zagrożenia w państwie wzywającym ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2011 r. w sprawie IV KK 422/10, LEX nr 846391).

Uwzględniając zatem wypracowane w orzecznictwie, a wskazane powyżej wymogi w zakresie oceny realności zagrożenia dla osoby ściganej w państwie żądającym, należy stanowczo podkreślić, że powoływana przez obrońcę ogólna sytuacja polityczna na U. nie uprawnia do wniosku o istnieniu rzeczywistego ryzyka naruszenia praw człowieka i gwarancji procesowych w postępowaniu prowadzonym przeciwko ściganemu V. N. na terytorium U..

Ustosunkowując się do podnoszonych w zażaleniu obaw o bezpieczeństwo V. N., należy zwrócić uwagę na znajdujące się w aktach sprawy dokumenty przesłane przez stronę u.. I tak, we wniosku o ekstradycję wskazano, że postępowanie przygotowawcze i rozpatrzenie sprawy w sądzie będzie realizowane na terytorium odległym od strefy aktywnych działań wojennych, które rozpoczęły się (...) r. w wyniku inwazji F. na U., a mianowicie na terytorium obwodu (...), czyli w zachodniej części U.. W przypadku zastosowania dla wskazanej osoby środków zapobiegawczych w postaci tymczasowego aresztowania, zostanie ona umieszczona w areszcie śledczym położonym najbliżej miejsca postępowania karnego (k. 182, t. I). Zapewniono jednocześnie, że właściwe organy U. podejmują wszelkie możliwe działania w celu wspierania normalnego funkcjonowania zakładów karnych oraz zapewnienia bezpieczeństwa ich personelu, osób skazanych i osadzonych w areszcie w warunkach stanu wojennego. Instytucje te działają zgodnie z ustawami i innymi dokumentami regulującymi ich działalność (k. 182, t. I). Ponadto przedłożono załącznik do wniosku w sprawie wypełniania przez U. zobowiązań wynikających z traktatów międzynarodowych oraz praktyki Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie oceny działań podejmowanych przez R. U. w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobom skazanym oraz osobom osadzonym w areszcie w czasie stanu wojennego i w sprawie wypełnienia przez U. zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych o współpracy międzynarodowej w ramach Rady Europy w okresie agresji zbrojnej F. i wprowadzenia stanu wojennego na terytorium U.. Powołano się w nim m.in. na orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w których uznano, że sytuacja w zakładach karnych jest pod kontrolą, kierownictwo wykorzystuje wszelkie środki dla ich sprawnego funkcjonowania, a jednym z priorytetów pozostaje przestrzeganie praw i wolności oraz zapewnienie bezpieczeństwa osadzonym (k. 190).

Mając powyższe na uwadze, oparcie się jedynie na ogólnym przeświadczeniu obrońcy bądź ściganego o naruszaniu praw człowieka na U., jak już wyjaśniono powyżej, przytaczając szereg judykatów, jest niewystarczające z perspektywy przeszkody ekstradycyjnej wynikającej z art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k.

Z uwagi na wagę omawianej problematyki jeszcze raz należy podkreślić, w ślad za ugruntowanym stanowiskiem judykatury, że w celu wykazania możliwości naruszenia omawianej normy konwencyjnej przez państwo wzywające, konieczne jest wykazanie istnienia rzeczywistego ryzyka niezachowania tej normy w konkretnym wypadku i do konkretnej, a więc objętej wnioskiem o ekstradycję osoby ( vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2003 r., sygn. II KK 146/03, LEX nr 80295). Tym samym, dla wykazania omawianej przesłanki odmowy wydania osoby ściganego nie wystarczy samo wyobrażenie o praktyce stosowania prawa w państwie wzywającym czy o warunkach panujących w jednostkach penitencjarnych, a do czego sprowadza się argumentacja w wywiedzionym przez obrońcę zażaleniu.

Powyższe wskazywało, iż w przedmiotowej sprawie nie wystąpiły opisane w wywiedzionym zażaleniu uchybienia, a skarżący obrońca nie wykazał wystąpienia w przypadku ściganego okoliczności sprzeciwiających się jego przekazaniu na terytorium U.. Czyniło to decyzje o przekazaniu – zasadną.

Do wzruszenia zaskarżonego postanowienia nie mogło doprowadzić również lakoniczne powołanie się na fakultatywną przesłankę odmowy wydania, o której mowa w art. 604 § 2 pkt 1 k.p.k. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 lutego 2021 r. w sprawie II KK 362/20 (LEX nr 3189136) – „Przesłanki wymienione w art. 604 § 2 k.p.k. nie należą do bezwzględnych podstaw ekstradycyjnych. Rolą sądu orzekającego w postępowaniu ekstradycyjnym jest natomiast stwierdzenie prawnej dopuszczalności wydania w oparciu o bezwzględne przeszkody ekstradycyjne (zob. np. postanowienie SN z dnia 17 kwietnia 2013 r. sygn. akt IV KK 39/13, LEX nr 1311395). Stanowisko to znajduje oparcie w poglądzie przedstawionym w piśmiennictwie. Wskazuje się, że w obecnym stanie prawnym należy przyjąć, iż przedmiotem badania sądu są wyłącznie okoliczności wskazane w art. 604 § 1 k.p.k., gdyż tylko one powodują niedopuszczalność ekstradycji. Przeszkody wskazane w § 2 tego przepisu nie są skierowane do sądu, a wyłącznie do Ministra Sprawiedliwości, który podejmuje ostateczną decyzję w przedmiocie wydania (art. 603a § 5 k.p.k.). Przyczyny określone w art. 604 § 2 k.p.k. mogą bowiem skutkować odmową wydania, choć nie powodują - jak w przypadku podstaw bezwzględnych - jego niedopuszczalności. Przedmiotem kognicji sądu jest w tym wypadku orzekanie w przedmiocie prawnej dopuszczalności wydania (art. 603a § 3 k.p.k.), a nie w przedmiocie wydania (por. np. B. Augustyniak, Komentarz do art. 604 k.p.k. (w:) D. Świecki (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz aktualizowany, LEX/el. 2020, S. Steinborn Komentarz do art. 604 k.p.k. (w:) L. Paprzycki (red.), Komentarz aktualizowany do art. 425-673 Kodeksu postępowania karnego, LEX/el. 2015).”

Na marginesie przy tym należy przyznać rację Sądowi I instancji, iż zbędne w tej sprawie było nawet odwoływanie się do przesłanek niedopuszczalności wydania określonych w art. 604 § 1 k.p.k., skoro stosowanie tego przepisu było wyłączone przez przesłanki unormowane w Europejskiej Konwencji o ekstradycji wraz z protokołami dodatkowymi oraz przytoczone w umowie między R. a U. o pomocy prawnej w sprawach cywilnych i karnych sporządzonej w K. dnia 24 maja 1993 r. Przesłanki te zostały omówione w treści zaskarżonego postanowienia (str. 3-4) i nie są one kwestionowane przez skarżącego, w tym skarżący nie neguje, by w tej sprawie wystąpiła którakolwiek z tych przesłanek, warunkujących odmowę wydania zgody na wydanie osoby ściganej.

Brak też było podstaw do przyjęcia – jak wywodził obrońca – by w przypadku ściganego niezasadnym było przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania. Przede wszystkim natężenie przesłanki szczególnej tymczasowego aresztowania w postaci obawy ucieczki lub ukrycia się ściganego w porównaniu z wcześniejszym etapem postępowania nie uległo takiemu osłabieniu, aby mogło uzasadniać zamianę tymczasowego aresztowania na środki wolnościowe. Ścigany jest cudzoziemcem, a nadto pracuje jako kierowca TIR-a (zazwyczaj pracuje 2 tygodnie i na 2 doby wraca do domu – k. 42, akt 3032-1.Oz.131.2024). Te okoliczności więc w sposób oczywisty prowadzą do wniosku, że ścigany nie daje należytej gwarancji pozostawania do dyspozycji organów wymiaru sprawiedliwości w razie uchylenia izolacyjnego środka zapobiegawczego, co wynika z przytoczonych w zaskarżonym postanowieniu okoliczności związanych z jego dotychczasowym trybem życia.

Ponadto z przetłumaczonego postanowienia w sprawie zawieszenia postępowania przygotowawczego i ogłoszenia poszukiwania V. N. wynika, że ścigany unikał organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze oraz nie był dostępny w swoim miejscu zamieszkania. Ponadto numery telefonów kontaktowych ustalone w postępowaniu przygotowawczym, z których korzystał, nie były aktywne. Czynności śledcze przeprowadzone w postępowaniu karnym nie pozwoliły nadto na ustalenie jego miejsca pobytu (k. 227, t. II).

W ocenie Sądu Apelacyjnego również na obecnym etapie, aby w sposób skuteczny zabezpieczyć dalszy tok postępowania ekstradycyjnego, niezbędne jest stosowanie wobec ściganego izolacyjnego środka zapobiegawczego. Ponadto, jak już tut. Sąd Apelacyjny zwracał uwagę, zarzucony ściganemu czyn zagrożony jest karą obiektywnie surową (od 3 lat do 5 lat – k. 229v., t. II), co nie tylko stanowiło okoliczność obciążającą w kontekście potencjalnego wyrokowania, ale też nakazywało przyjąć istnienie obawy podejmowania zachowań zakłócających procedurę jego przekazania. W tej sytuacji Sąd odwoławczy podzielił ustalenie Sądu I instancji, iż tylko izolacyjny środek zapobiegawczy jest w stanie należycie zabezpieczyć prawidłowy tok postępowania w przedmiocie przekazania.

Odnosząc się zaś do zarzutu naruszenia art. 259 § 1 k.p.k. należy wyjaśnić, że podnoszone w wywiedzionym zażaleniu okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej ściganego, w tym pogorszenia się sytuacji materialnej jego najbliższych czy zaburzenie więzi rodzinnych, stanowią jedynie naturalne i standardowe konsekwencje tego środka zapobiegawczego i nie mogą skutkować jego uchyleniem czy też zmianą na łagodniejszy. Choć żona ściganego nie pracuje, to jednak początkowo pobierała zasiłek na dzieci, który obecnie jest wypłacany nieregularnie (k. 42 akt 3032-1.Oz.131.2024)

Bez wątpienia zatem pozbawienie wolności ściganego nie pociąga dla jego rodziny zbyt ciężkich skutków, o których mowa w art. 259 § 1 pkt 2 k.p.k. Sąd odwoławczy nie neguje, że ścigany jest emocjonalnie związany z żoną i dziećmi i sytuacja faktyczna w tej sprawie jest dla niego trudna, jednak nie może on domagać się tylko z tych względów uchylenia stosowanego środka izolacyjnego. Uwzględnienie tego rodzaju stanowiska spowodowałoby, iż w ogóle niemożliwym byłoby pozbawienie wolności osób, które muszą opiekować się członkami swoich rodzin, a w szczególności małoletnimi dziećmi. Jednocześnie należy podkreślić, że ścigany, wykazując rzeczywistą troskę o swoje dzieci, czyniłby wszelkie możliwe starania, by wyjaśnić swoją sytuację prawną, czemu znacząco uchybił.

Uwzględniając powyższe, stwierdzić należało, iż – wbrew stanowisku skarżącego – przedłużenie wobec ściganego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania jawiło się jako zasadne.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak na wstępie.

M. K.

Pouczenie:

Niniejsze postanowienie jest prawomocne i nie podlega zaskarżeniu.