Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 7 lutego 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w II Wydziale Karnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Izabela Pospieska

Sędziowie: Henryk Komisarski

Piotr Gerke

Protokolant: protokolant sądowy Sylwester Leńczuk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Regionalnej w Poznaniu Rocha Waszaka

po rozpoznaniu w sprawie

ze skargi podejrzanego J. S.

na przewlekłość postępowania przygotowawczego w sprawie nadzorowanej przez Prokuraturę Regionalną w P. pod sygn. (...)

na podstawie art. 12 ust. 2, 3 i 4 oraz art. 17 ust. 3 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 75)

p o s t a n o w i ł:

1.  stwierdzić przewlekłość postępowania przygotowawczego w sprawie nadzorowanej przez Prokuraturę Regionalną w P. pod sygn. (...) w wątku odnoszącym się do podejrzanego J. S.;

2.  zasądzić od Skarbu Państwa na rzecz J. S. kwotę 3.000 zł (trzy tysiące złotych);

3.  zobowiązać Prokuraturę Regionalną w P., nadzorującą postępowania przygotowawcze prowadzone pod sygn. (...), do rozpoznania wniosku obrońcy podejrzanego J. S. z dnia (...) r. o umorzenie ww. postępowania przygotowawczego w zakresie podejrzanego J. S., ewentualnie o wyłączenie sprawy tego podejrzanego do odrębnego rozpoznania i umorzenia postępowania w wyłączonym zakresie – w terminie 14 dni od zwrotu akt Prokuraturze;

4.  w pozostałej części oddalić żądanie skargi;

5.  zwrócić skarżącemu uiszczoną opłatę od skargi w kwocie 200 zł.

UZASADNIENIE

W dniu (...) r. do Prokuratury (...) w P. wpłynęła skarga podejrzanego J. S., uzupełniona pismem z (...)r. (k. 19-20 akt niniejszej sprawy), na przewlekłość postępowania przygotowawczego w sprawie nadzorowanej przez ww. Prokuraturę pod sygn. (...). Skarżący żąda w szczególności: stwierdzenia przewlekłości postępowania w ww. sprawie; zobowiązania Prokuratury do rozpoznania wniosku jego obrońcy z (...)r. o umorzenie postępowania przeciwko skarżącemu oraz wniosku skarżącego o wyrażenie zgody na udostępnienie akt sprawy w zakresie dotyczącego go materiału dowodowego – w wyznaczonym przez Sąd terminie; przyznania na swoją rzecz od Skarbu Państwa sumy pieniężnej w kwocie 20.000 zł;

Pismem z dnia (...) r. Zastępca Prokuratora (...) w P. wniósł o oddalenie skargi jako niezasadnej.

Sąd Apelacyjny – w zakresie niezbędnym dla rozpoznania skargi – ustalił co następuje:

Postanowieniem z dnia (...) r. Prokuratura (...) w P., po zapoznaniu się z zawiadomieniem Prezesa Zarządu Spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. oraz jej pełnomocników z dnia (...) r., wszczęła śledztwo w sprawie o czyny z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 266 § 1 k.k. i w zw. z art. 294 § 1 k.k. oraz art. 12 k.k.; z art. 296 § 1 i 2 k.k. oraz z art. 23 pkt 1 ustawy z dnia 16.04.1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i z art. 305 pkt 1 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej - na szkodę zawiadamiającej Spółki (k. 375 i następ.).

Postanowieniem z dnia (...) r. (k. 1561 akt (...)) - ogłoszonym podejrzanemu w dniu (...) r. - przedstawiono J. S. zarzut popełnienia przestępstwa z art. 266 § 1 k.k.

Wymieniony został zatrzymany (...)r. (k. 1540, 1548-1554), na podstawie postanowienia prokuratora z(...) (k. 1546), celem przymusowego doprowadzenia go do Prokuratury (...) w P., przeszukania jego osoby, a także pomieszczeń mieszkalnych i gospodarczych przez niego zajmowanych, uzasadnionych potrzebą zabezpieczenia elektronicznych nośników cyfrowych danych, mogących mieć związek z przedmiotem postępowania.

Tego samego dnia przesłuchano J. S. w charakterze podejrzanego (k. 1562-1565) oraz w charakterze świadka ojca podejrzanego – Z. S. (k. 1555-1557). Postanowiono wówczas także o zastosowaniu środka zapobiegawczego wobec podejrzanego w postaci poręczenia majątkowego w kwocie 10.000 zł, na co pismem z dnia (...) r. zażalenie wniósł jego obrońca (k. 3112-3115).

Zarządzeniem z (...)r. (k. 3111) prokurator przyjął zażalenie obrońcy na zastosowane poręczenie majątkowe oraz polecił przesłać akta do Sądu Rejonowego P. w P., który postanowieniem z (...) r. (k. 3117) uchylił zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę prokuratorowi do ponownego rozpoznania.

W dniu (...)r. do Prokuratury wpłynął wniosek (k. 2659) obrońcy skarżącego – adw. B. H., o wydanie kopii dokumentów elektronicznych w postaci opinii K.-Art. (...). Zarządzeniem z (...) r. (k. 2758) prokurator wyraził zgodę na przeglądanie akt (...) i wykonanie ich fotokopii oraz udostępnienie, na nośniku elektronicznym, kopii plików dokumentów elektronicznych w postaci opinii K.-Art., obrońcy skarżącego, o co ten wniósł dodatkowo pismem z dnia (...)

W dniu (...) r. wpłynęła do Prokuratury (...) przedmiotowa skarga podejrzanego J. S., w której domagał się on m.in. zobowiązania Prokuratury do sporządzenia na piśmie i doręczenia uzasadnienia postawionego mu zarzutu - o co wniósł po raz pierwszy pismem z dnia (...) r., a następnie po raz wtóry (...)r. (k. 2761). Pismem z (...) r. (k. 3108) prokurator odpowiedział na wniosek skarżącego o sporządzenie i doręczenie mu uzasadnienia postanowienia o przedstawieniu zarzutu.

W aktach sprawy zalega ponadto wniosek obrońcy podejrzanego z dnia (...)r. o umorzenie postępowania przygotowawczego (...) w zakresie podejrzanego J. S., ewentualnie o wyłączenie sprawy tego podejrzanego do odrębnego rozpoznania i umorzenia postępowania w wyłączonym zakresie.

W dniu (...) r. przekazano przedmiotową skargę tut. Sądowi Apelacyjnemu celem rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Skarga co do zasady zasługiwała na uwzględnienie.

Stosownie do brzmienia art. 2 ust. 1 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (zwanej dalej ustawą o skardze), strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania).

Dla stwierdzenia czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (art. 2 ust. 2 cyt. ustawy).

Należy także wskazać, że wedle aktualnego brzmienia art. 1 ust. 3 ustawy o skardze przepisy ustawy stosuje się zgodnie ze standardami wynikającymi z konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r. poz. 284, z późn. zm.). Zatem standardy strasburskie mają zastosowanie na każdym etapie postępowania – nie wykluczając I faz procesu – przez stadium merytorycznego rozpoznawania skargi aż po ustalanie wysokości należnej sumy pieniężnej. Kształtują też obowiązek działania sądu z urzędu (niezależnie od ewentualnie podniesionych w skardze zarzutów). Z orzecznictwa (...) wynika, że stwierdza on przewlekłość również w sprawie, w której czynności podejmowane były często, ale nie skończyła się ona odpowiednio szybko, gdy tylko stwierdzone opóźnienie można przypisać jego organom. Nie występuje jedynie w sytuacji, gdy upływ czasu wynika w sposób obiektywny z konieczności niezbędnej reakcji na dokonywane przez strony czynności ( zob. pod. Decyzja (...) z dnia 20 września 2011 r. w sprawie Kupiec przeciwko Polsce, nr (...), LEX nr 951362, (...)). Dodać również trzeba, iż punktem odniesienia do stwierdzania przewlekłości postępowania jest dobrze zorganizowany system prawny, w którym wszystkie organy procesowe działają racjonalnie oraz sprawnie, uwzględniając to, czy sprawa rozpoznawana byłaby tak długo, jak w rzeczywistości. Konieczna zatem jest ocena, czy postępowanie było prowadzone racjonalnie, tak aby zmierzało najkrótszą drogą do celu (tak Sąd Apelacyjny w Szczecinie w postanowieniu z dnia 12 czerwca 2019 r., w sprawie II S 12/19, Lex 2733820, OSASz 2019/3/25).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, stwierdzić należy, iż wedle standardów strasburskich sprawa jest prowadzona przewlekle, a zarzuty podniesione w skardze zasługują na uwzględnienie. Abstrahując od faktu prowadzenia niniejszego śledztwa już od (...) r., nie ulega wątpliwości, że w wątku podejrzanego J. S. nie podejmowano od (...)r. (tj. od jego zatrzymania i przedstawienia mu zarzutu) żadnych czynności prowadzących czy to do zmiany lub rozszerzenia pierwotnego zarzutu tudzież do wydania decyzji merytorycznej kończącej postępowanie przygotowawcze. Niewątpliwie sprawa, której skarga dotyczy jest dość zawiła pod względem przedmiotowym i związku z tym wymaga ponadprzeciętnego nakładu czasu i pracy w celu jej merytorycznego zakończenia, w tym przy pomocy wiadomości specjalnych z zakresu informatyki w związku z rozległością i złożonością zabezpieczonych w postępowaniu cyfrowych danych na nośnikach elektronicznych. Okoliczność ta nie usprawiedliwia jednak przypadków nieuzasadnionej bezczynności. W szczególności na uwagę zasługuje fakt przyjęcia zażalenia obrońcy skarżącego z (...) r. co do zastosowania poręczenia majątkowego i przesłania akt właściwemu do jego rozpoznania sądowi dopiero (...) r., nadto przekazania przedmiotowej skargi na przewlekłość dopiero(...) r., mimo jej wniesienia na początku(...)O przewlekłości świadczy również sam fakt podjęcia przez nadzorującego niniejsze śledztwo prokuratora czynności, których zalecenia domagał się skarżący, dopiero po wniesieniu przedmiotowej skargi (poprzez wyrażenie zgody na przeglądanie akt czy sporządzenie uzasadnienia przedstawionego zarzutu, gdzie termin, choć instrukcyjny, zgodnie z art. 313 § 3 k.p.k. wynosi 14 dni; wreszcie przyjęcia ww. zażalenia i przekazania go do rozpoznania właściwemu sądowi, po upływie roku, mimo że zgodnie z art. 463 § 1 k.p.k. w zw. z art. 465 § 1 k.p.k. zażalenie wraz z aktami winno niezwłocznie zostać przekazane sądowi powołanemu do rozpoznania środka odwoławczego).

Sytuacja ta, wobec braku winy strony postępowania, która przez powyższe okresy przewlekłości pozostaje w niepewności co do swojej sytuacji prawnej, a która swoją postawą w żaden sposób nie przyczyniła się do długotrwałości toczącego się śledztwa, obciąża zatem Skarb Państwa i rodzi odpowiedzialność za przewlekłość postępowania. Dla strony nie ma bowiem znaczenia, gdzie tkwi źródło przewlekłości postępowania: czy w zaniedbaniach i opieszałości organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości, przepracowaniu czy objętości referenta sprawy, czy też w państwie, które nie przyjęło odpowiednich rozwiązań w celu zapobieżenia systemowej przewlekłości postępowań. Zła organizacja wymiaru sprawiedliwości, brak odpowiedniego budżetu czy też zbyt duża ilość spraw przypadająca na jednego referenta nie powinny obciążać uczestników postępowania. Prawem strony każdego postępowania jest bowiem zgodnie z art. 6 EKPCz, aby odbyło się ono w rozsądnym terminie (zob. M. Mrowicki, Przewlekłość postępowania i jej systemowy charakter w Polsce. Glosa do wyroku ETPC z 7 lipca 2015 r., nr: 72287/10, 13927/11 i 46187/11, LEX/el. 2016, s. 7).

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny stosownie do treści art. 12 ust. 2 ustawy stwierdził przewlekłość postępowania przygotowawczego w sprawie nadzorowanej przez Prokuraturę Regionalną w P. pod sygn. (...) w wątku odnoszącym się do podejrzanego J. S. i orzekł jak w pkt 1. sentencji postanowienia.

W myśl art. 12 ust. 4 ustawy, uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2.000 zł do 20.000 zł. Zasądzona kwota nie może być traktowana jako odszkodowanie czy zadośćuczynienie. Jej zasadniczym celem nie jest całkowite wyrównanie szkody powstałej w wyniku przewlekłości, o czym świadczy określenie przez ustawodawcę górnej granicy, lecz – z jednej strony – zapewnienie materialnej satysfakcji za przewlekłość postępowania, a drugiej – oddziaływanie na organ, z którego środków kwota ta zostanie wypłacona (por. M. Sykulska, Prawo do skutecznego środka odwoławczego na przewlekłość postępowania, Gdańskie Studia Prawnicze, nr 1/2005, s. 390 i n.). Sąd powinien uwzględniać samą dolegliwość spowodowaną dla strony opieszałością postępowania oraz to, czy owa opieszałość została spowodowana tylko poprzez działania podmiotu prowadzącego daną sprawę, charakter postępowania, w którym stwierdzono przewlekłość (por. P. Górecki, Komentarz do art. 12 ustawy, System Informacji Prawnej LEX). Przyjmuje się, że przy ustalaniu wysokości sumy pieniężnej z art. 12 ust. 4 ustawy sąd powinien mieć na uwadze m.in. długotrwałość opieszałości postępowania.

Zgodnie z powyższym przepisem, wysokość sumy pieniężnej, w granicach od 2.000 do 20.000 zł, wynosi nie mniej niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość postępowania. Sąd może przyznać sumę pieniężną wyższą niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, jeżeli sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się w sposób zawiniony do wydłużenia czasu trwania postępowania. Nadto, pod pojęciem „każdy rok dotychczasowego trwania postępowania” należy rozumieć każdy zakończony (a nie rozpoczęty) rok trwania postępowania w sprawie (tak SN w post. z 28 sierpnia 2019 r. w sprawie I (...) 71/19, Legalis nr 2235918).

Mając zatem na względzie z jednej strony czas trwania postępowania (zakończony rok w przypadku skarżącego), z drugiej zaś fakt, że skarżący nie miał żadnego wpływu na przebieg postępowania, nadto jest ono dla niego dolegliwe z racji niemożności uzyskania wpisu na listę aplikantów adwokackich (por. dołączone do jego pisma z 20 stycznia b.r. kopie decyzji Ministra Sprawiedliwości z 21 stycznia 2022 r., k. 21-25 oraz skargi kasacyjnej MS od wyroku WSA w Warszawie z 5 sierpnia 2022 r., k. 26-33), Sąd Apelacyjny uznał, że kwota 3.000 zł zrekompensuje mu naruszone prawo do prowadzenia postępowania bez nieuzasadnionej zwłoki i orzekł jak w pkt 2. sentencji. Żądanie przewyższające tę kwotę, jako wygórowane - podobnie jak wniosek o zalecenie prokuratorowi podjęcia określonych czynności, które faktycznie zostały wykonane po wniesieniu przedmiotowej skargi, jako bezprzedmiotowy – podlegały oddaleniu (pkt 4.).

Na uwzględnienie nie mógł też zasługiwać wniosek skarżącego o zalecenie prokuratorowi podjęcia czynności merytorycznie kończących postępowanie przygotowawcze w określonym terminie, skoro nie jest przesądzone jakie czynności dowodowe są jeszcze planowane tudzież jaki będzie wynik dowodów aktualnie realizowanych, i czy związku z tym możliwym jest ewentualne wyłączenie wątku skarżącego do odrębnego postępowania. Sąd kontroluje w ramach postępowania skargowego wyłącznie sprawność postępowania, a nie zasadność decyzji merytorycznych – gospodarzem tej fazy procesu pozostaje prokurator.

Możliwym natomiast i celowym było zalecenie nadzorującemu niniejsze śledztwo prokuratorowi rozpoznanie wniosku obrońcy podejrzanego J. S. z dnia (...) r. o umorzenie ww. postępowania przygotowawczego w zakresie podejrzanego J. S., ewentualnie o wyłączenie sprawy tego podejrzanego do odrębnego rozpoznania i umorzenia postępowania w wyłączonym zakresie. Jest to bowiem wniosek formalny, który winien być rozpatrzony bez niezbędnej zwłoki, a zalecenie to nie wkracza w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy, o czym postanowiono w punkcie 3.

Z uwagi na wynik postępowania skargowego orzeczono – na podstawie art. 17 ust. 3 ustawy o skardze – o zwrocie uiszczonej przez skarżącego opłaty od skargi (pkt 5).

P. G. I. P. H. K.

Pouczenie: Niniejsze postanowienie jest prawomocne i nie podlega zaskarżeniu.