Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

POSTANOWIENIE

Dnia 21 czerwca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w P. w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: sędzia Grzegorz Nowak

Sędziowie: Krzysztof Lewandowski

Urszula Duczmal

Protokolant: protokolant sądowy Sylwester Leńczuk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w P. – Jacka Duszyńskiego

po rozpoznaniu skargi pełnomocnika [obrońcy] Ł. T.

na przewlekłość postępowania przygotowawczego o sygn. (...) prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową w S. wraz z wnioskiem o zasądzenie od Skarbu Państwa kwoty 20.000 zł

na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tj. z dnia 8 grudnia 2017 r., Dz.U. z 2018 r. poz. 75) [dalej ustawa o skardze na przewlekłość] oraz art. 626 § 1 k.p.k. w zw. z art. 8 ust. 2 ustawy o skardze

postanowił:

I.  oddalić skargę;

II.  obciążyć skarżącego kosztami postępowania skargowego w zakresie dotychczas przez niego poniesionym.

UZASADNIENIE

Pismem z dnia (...) r. obrońca Ł. T. wniósł skargę na przewlekłość postępowania przygotowawczego o sygn. (...) prowadzonego przez Prokuraturę Okręgową w P., w którym występuje on w charakterze podejrzanego o czyny określone w art. 258 §1 k.k., art. 185 §1 k.k. w zw. z art. 188 k.k. w zw. z art. 11 §2 k.k. w zw. z art. 65 §1 k.k. oraz 245 k.k.., wnosząc o stwierdzenie przewlekłości tego postępowania oraz zasądzenia z tego tytułu od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego kwoty 20.000 zł.

W uzasadnieniu obrońca określił, czym zarzucona przewlekłość miała być spowodowana. W szczególności wskazał, że postępowanie przygotowawcze toczy się od (...) roku, a ostatnią czynność z udziałem podejrzanego prokurator podjął dnia (...) r., kiedy słuchano skarżącego w charakterze podejrzanego. Skarżący podkreślił też, że obecnie jest stosowany najsurowszy środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania od dnia(...) r., zaś do dnia wniesienia skargi podejrzany nie otrzymał zgodny na korzystanie z aparatu telefonicznego i kontakt z rodziną. Nadto (...)r. obrońca złożył wniosek dowodowy o przeprowadzenie konfrontacji, który co prawda został oddalony, lecz nie został doręczony obrońcy oraz podejrzanemu. Następnie w dniu (...) r. obrońca złożył wniosek o przeprowadzenie mediacji między podejrzanym, a S. i Z. M.. Wniosek ten rozpoznano negatywnie po kilku miesiącach. Podejrzany wnioskował o poddanie go badaniem wariografem, co do dziś dzień nie zostało rozstrzygnięte przez prokuratora. Obrońca końcowo zaznaczył, że każdorazowo we wnioskach o przedłużenie tymczasowego aresztowania prokurator powołuje się na konieczność przesłuchanie podejrzanego na okoliczność zapisów w zeszycie zabezpieczonym w toku przeszukania w jego mieszkaniu, co ostatecznie się do tej pory nie odbyło.

W odpowiedzi zarówno Prokurator Okręgowy w S. wniósł o nieuwzględnienie skargi jako niezasadnej. W treści swojego stanowiska podniósł, że wnioski obrońcy były bezzasadne i zostały oddalone, zaś przesłuchanie na okoliczność zapisków w zeszycie miało już miejsce, zaś czynność ta jest udokumentowana w tomie LVII akt, k. 11390. Prokurator zaznaczył, że śledztwo ma charakter wielowątkowy, zawiły, jak również wielopodmiotowy, bowiem prowadzone jest wobec 23 osób i wymaga uzyskiwania licznych wiadomości specjalnych.

Pismem z dnia (...)r. [datowanym na dzień przed wyznaczonym posiedzeniem], obrońca oskarżonego wraz z pismem przewodnim dostarczył Opinię Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w przedmiocie przedłużającego się tymczasowego aresztowania. Opinia ta przeanalizowała orzecznictwo sądów wobec przedłużania stosowania tego środka wobec podejrzanego Ł. T. i w podsumowaniu stwierdziła, że jest ono bezzasadnie przewlekłe.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Skarga okazała się niezasadna.

Na wstępie wskazać należy, że stosownie do art. 1 ust. 3 ustawy o skardze na przewlekłość, przepisy ustawy stosuje się zgodnie ze standardami wynikającymi z Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. poz. 284, z późn. zm.). Z kolei art. 6 ust. 1 Konwencji stanowi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej.

Badanie kwestii przewlekłości wskazanego postępowania, następuje w oparciu o kryteria wskazane w art. 2 ust. 2 ustawy o skardze na przewlekłość, z którego wynika, że dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony skarżącej rozstrzyganych zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności zarzucającej przewlekłość postępowania.

W zasadzie w swojej skardze obrońca skazanego zakwestionował wartkość dokonywania czynności w których udział ma brać podejrzany w kontekście stosowania izolacyjnego środka zapobiegawczego.

Powyższa argumentacja obrońcy skarżącego, mająca dowodzić zaistnienia przewlekłości w toczącej się przeciwko niemu sprawie okazała się chybiona.

W celu oczyszczenia przedpola rozważanego zagadnienia należy rozróżnić stan przewlekłości postępowania przygotowawczego od przewlekłości stosowania najsurowszego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania.

Obrońca formułując swoją skargę stara się przeforsować tezę, że to właśnie długotrwałość (od (...) r.) stosowania tego środka ma znaczenia dla zasadności jego skargi, bowiem w tym czasie nie zostały zrealizowane jego postulaty dowodowe. W tej mierze należy podkreślić, że Sąd Apelacyjny w P. w niniejszym postępowaniu nie jest uprawiony do rozpatrywania przewlekłości stosowania środka zapobiegawczego w kontekście wartkości podejmowanych w postępowaniu przygotowawczym czynności oraz czy czynności te uzasadniają dalsze stosowanie aresztu. Pod tym kątem jest uprawiony rozpatrywać jedynie sprawę sąd dokonujący przedłużenia stosowania tymczasowego aresztowania oraz sąd orzekający w tym przedmiocie w drugiej instancji. W niniejszym postępowaniu Sąd Apelacyjny pochyla się nad sprawnością całokształtu postępowania, które jest prowadzone o (...) r. przez Prokuraturę Okręgową w S., zaś postępowanie to zostało przejęte z Prokuratury Rejonowej we Wschowie, które zostało tamże wszczęte w październiku 2018 r.

Przede wszystkim prokurator, związany zasadą legalizmu wynikającą z art. 10 § 1 k.p.k., jest obowiązany do wszczęcia i przeprowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia - o czyn ścigany z urzędu. Prokurator zobligowany jest zbadać całościowo daną sprawę oraz jej okoliczności mogące skutkować zatrzymaniem kolejnych osób i postawieniem im adekwatnych zarzutów, przede wszystkim mając na względzie, że działania, o których mowa w zarzutach postawionych podejrzanemu, zwłaszcza kwalifikowanych w oparciu o działanie w zorganizowanej grupie przestępczej, jawią się jako element zdecydowanie większej całości, bowiem śledztwo aktualnie prowadzone jest wobec 23 osób. W badanej sprawie dotychczas uzyskany materiał dowodowy uprawdopodabnia, że podejrzany działał w zorganizowanej strukturze, zaś charakter sprawy jest transgraniczny, co zresztą uwidocznione jest w wystawieniu (...) Nakazów Dochodzeniowych. Zaplanowana i zorganizowana działalność polegająca na nielegalnym składaniu odpadów co miało niepowetowane skutki środowiskowe ukierunkowana była na zysk. Osiągniecie tego celu wymagało podjęcia licznych czynności technicznych, organizacyjnych, logistycznych, transgranicznych których dopiero łączne wystąpienie gwarantowało osiągnięcie tego celu. Trzeba zwrócić uwagę, że brak realizacji jednego z ogniw tego łańcucha czynności i wykreowanych zdarzeń, wykluczał osiągnięcie celu. Innymi słowy, osoby uczestniczące w nielegalnym składowaniu odpadów musiały wcześniej zaplanować i rozeznać ,,rynek” pod względem możliwości nabycia tych odpadów, jak zamaskować ich nielegalne składowisko. Oczywiście może to się odbyć w sposób ostentacyjny, prosty i mało finezyjny, ale musiało zostać przeprowadzone np. poprzez dotarcie do zbywców, a ilość składowanych odpadów pokazuje, że całość musiało mieć także swój poziom zorganizowania. Ponadto nie bez znaczenia jest fakt, że w ten proceder prawdopodobnie w przestępny sposób zaangażowanych było aż 23 osoby, co zresztą zostało osądzone w momencie kiedy Sądy wypowiadały się na temat przesłanki wysokiego prawdopodobieństwa popełniania zarzucanych czynów w momencie stosowania środków zapobiegawczych. Z punku widzenia normalnie funkcjonujących osób, dotarcie do takiego źródła albo źródeł nabycia odpadów do nielegalnego składowania, nie jest oczywiste i łatwe, po prostu wymaga to dokonania pewnych zabiegów celem wejścia w posiadanie nielegalnych informacji. Następnie należało zapewnić kanały transportu i maskowania składowania tych odpadów. Każde dokonanie obrotu nielegalnymi odpadami [w skład czego wchodziło ich nabycie, przetransportowanie, składowanie, odbiór odpadów i pieniędzy, dalsze ich tożsame zaangażowanie], wymagało zabiegów organizacyjnych zaplanowanych z góry przy użyciu środków lub metod wcześniej ustalonych lub wypróbowanych i wypracowanych, wymagających wzajemnych powiązań personalnych na poziomie zaaranżowania samego nabycia, przetransportowania, ukrycia miejsca składowania, odebranie pieniędzy, ponowne ich ,,zainwestowanie”. Te liczne czynności, często o charakterze autonomicznym, wymagały błyskawicznego przepływu informacji pomiędzy osobami uczestniczącymi w całym łańcuchu zdarzeń, składających się na większą całość. Bez cienia wątpliwości, dążenie do tak wyznaczonego celu, poprzez wskazane wyżej zastosowane metody i użyte środki, angażowało więcej osób, co sukcesywnie ujawnia śledztwo. Skala przestępczego procederu zarzuconego skarżącemu – którego sprawstwo zostało na obecnym etapie postepowania należycie uprawdopodobnione – była szeroka i wymaga ona z powyższych względów szerokich czynności dowodowych, których przeprowadzenie, musi być efektem analizy i oceny zebranych dotychczas dowodów oraz pozyskanych informacji i poszlak. To właśnie z tej skali– nie zaś z dowolnych decyzji procesowych prokuratora– wynika konieczność ustalenia choćby źródła pochodzenia nielegalnych odpadów. Nadto, kolejne pozyskiwane dowody wpływały na rozwój i dynamikę postępowania. Bardzo istotne w tej sprawie okazały się dowody z opinii biegłych różnych specjalności, jak również realizowane dalszym toku (...) Nakazy Dochodzeniowe, która mają na celu ujawienia źródła wywozu opadów. Reakcje procesowe prokuratora na stopniowe ujawnianie kolejnych okoliczności związanych z działalnością skarżącego uznać należy za odpowiadające wymogowi sprawności postępowania.

Badanie działań prokuratury, dokonanych w toku analizowanego etapu postępowania karnego, przeczyła stanowisku skarżącego zarzucającego przewlekłość tego postępowania.
W początkowej fazie postępowania, gromadzenie materiału dowodowego postępowało sprawnie. Z biegiem czasu precyzowanie kierunku dochodzenia/śledztwa wymaga już bardziej specjalistycznych i złożonych czynności, jak choćby uzyskanie wspomnianej opinii biegłego, co wymaga z natury ich istoty dokonania analiz i odpowiednich ocen, determinujących konieczność ich przeprowadzenia. W szczególności nietrafnym jest zarzucenie oddalenie wniosków dowodowych odnośnie konfrontacji z obciążającym podejrzanego świadka czy przeprowadzenie mediacji. Te decyzje mają charakter merytoryczny i nie mogą rzutować na ocenę sprawności i szybkości postępowania. Odnosząc się do przesłuchania podejrzanego na okoliczność lakonicznych zapisków w notatniku znalezionych w toku przeszukania – Sąd Apelacyjny zapoznał się z protokołem przesłuchania Ł. T. w charakterze podejrzanego w dniu (...) r. (tom. 57 k. 11390), w którym okazano podejrzanemu wspominany w skardze notatki, gdzie podejrzany wyjaśniał już na okoliczność zawartych w nim zapisków. Co istotne – Sąd Apelacyjny w P., dysponując co prawda zdigitalizowną wersją akt postępowania przygotowawczego, przejrzał poszczególne czynności dowodowe wykonywane w śledztwie, począwszy od dnia stosowania tymczasowego aresztowania podejrzanego. W ocenie Sądu Apelacyjnego czynności dowodowe są intensywne, zaś ich realizacja ma miejsce co najmniej kilka razy w miesiącu. Już sama lektura kart przeglądowych na początku każdego z 118 tomów śledztwa obrazuje, że toczy się ono dynamicznie, metodycznie i po dziś dzień wykonywane są w nim czynności, zaś sam podejrzany miał możliwość składania wyjaśnień w dniu(...) r., kiedy to wykonywano z nim czynności zmiany postanowienia o przedstawieniu zarzutów. Choćby patrzeć na ten sam miesiąc (tj. (...)) – przesłuchano 4 świadków, dokonano konfrontacji K. K. z B. T., zmieniono i uzupełniono zarzuty podejrzanym i dokonano ich przesłuchań. Podobną wartkość i intensyfikacje różnorodnych czynności dowodowych można znaleźć niemalże w każdym miesiącu prowadzonego śledztwa.

Jak zobrazowały poczynione ustalenia faktyczne, w przedmiotowej sprawie skargowej, dynamika dokonywania czynności dowodowych pozostawała na zbliżonym właściwym i akceptowalnym poziomie w toku całego dotychczasowego postępowania przygotowawczego, co jest jego istotą i kwintesencją, a czynności, często o charakterze technicznym, dotyczące choćby przekazywania środków odwoławczym, nie burzą tej oceny. Działający w niej organ podejmował bowiem zasadniczo właściwe czynności, robiąc to w terminach, które w okolicznościach danej sprawy uznane być musiały za rozsądne, a stwierdzone przypadki opóźnień w działaniu prokuratora nie miały de facto wpływu na globalny czas trwania postępowania przygotowawczego. Obiektywnie długi – kilkuletni – czas trwania śledztwa usprawiedliwiony był złożonością materii będącej jego przedmiotem oraz koniecznością uzyskania ponadstandardowych dowodów (opinie biegłych, dowody pozyskiwane zza granicy i konieczność słuchania bardzo dużej ilości świadków). Dodać przy tym należało, że prowadzone w dochodzeniu czynności koncentrowały się na gromadzeniu dowodów istotnych z punktu widzenia wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy. Wobec tego, nie sposób czynić prokuratorowi zarzutu, że nie prowadził śledztwa wystarczająco dynamicznie, tym bardziej, że okresy wymuszonego spoczynku sprawy determinowane były oczekiwaniem na reakcję stosownych podmiotów.

Uwzględniając powyższe rozważania, brak było podstaw do stwierdzenia, jakoby objęte skargą postępowanie przygotowawcze spełniało kryteria przewlekłości w rozumieniu powoływanej wyżej ustawy.

Końcowo, tytułem dygresji, należy odnieść się do kwestii długotrwałości tymczasowego aresztowania oraz braku zgody na kontakty telefoniczne z rodziną podejrzanego.

W tym kontekście obrońca przedstawił stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka [w dodatkowym piśmie, co jest powieleniem oraz uzupełnieniem wcześniejszego przedłożonego pisma] i stanowisko to należy uznać co do zasady za słuszne, ale tylko w kontekście ewentualnej długotrwałości stosowania tymczasowego aresztowania, co nie jest jednak przedmiotem niniejszego postępowania.

Po pierwsze, nie sposób wyobrazić sobie, aby osoba będąca w tak długotrwałej izolacji począwszy od czerwca 2020 r. miała przez okres niemalże 2 lat uniemożliwione kontakty z najbliższą rodziną, zaś długotrwały okres bezwzględnego tymczasowego aresztowania już przekroczył niemalże dwukrotnie standardowy roczny okres, o którym mowa w art. 263 §2 k.p.k. Ograniczanie kontaktów telefonicznych z rodziną na tak dużej przestrzeni czasu jawi się jako niehumanitarne, zaś sama rozmowa w warunkach tymczasowego aresztowania jest kontrolowana, co umniejsza ryzyko mataczenia. Co istotne, obrońca zdaje się nie zauważać art. 217 c §4 k.k.w. – który umożliwia skarżenie decyzji o odmowie korzystania z aparatu telefonicznego. Jednakże na etapie postepowania przygotowawczego ustawodawca przewidział kontrolę odwoławczą dla decyzji w przedmiocie zgody lub odmowy zgody na korzystanie z aparatu telefonicznego – dla prokuratora nadrzędnego, co wyłącza możliwość niezależnej kontroli sądowej tych decyzji. Nie sposób także twierdzić, że kontakt z rodziną po tak długiej izolacji będzie nakierunkowany na bezprawne utrudnianie postępowania karnego, co gołosłownie podniósł prokurator w swoim pisemnym stanowisku.

Po drugie, tutejszy Sąd Apelacyjny wypowiadając się w przedmiocie przedłużenia tymczasowego aresztowania, na kanwie postanowień przytoczonych w stanowisku Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, zaznaczał, że okres stosowania tymczasowego aresztowania wymaga intensyfikacji czynności dowodowych, na które może mieć wpływ podejrzany, bowiem w przypadku Ł. T. tymczasowe aresztowanie jest wyjątkowo długotrwałe i zbliżać się może do granicy między stosowaniem środka tymczasowego, a wykonywaniem prognozowanej kary zasadniczej. Sąd Apelacyjny zauważa również, że brak jest oznak w przypadku podejrzanego Ł. T. istotnej demoralizacji, która by uzasadniała jego bezwzględną izolację, zaś rola w grupie przestępczej nie była kluczowa [przywożenie odpadów, zasypywanie i obserwacja terenu]. Jednakże sygnalizacja wyżej wymienionych problemów ma jedynie wymiar symboliczny, bowiem zagadnienia te są poza kognicją tutejszego sądu i nie są przedmiotem postępowania w sprawie skargi o przewlekłość, zaś obecnie sądem, który jest właściwy do podejmowania wiążących w tym przedmiocie decyzji jest Sąd Apelacyjny w S..

W konsekwencji zaprezentowanej konkluzji, Sąd Apelacyjny w oparciu o przepisy art. 12 ust. 1 powołanej ustawy, wniesioną skargę – jako niezasadną – oddalił, o czym orzeczono w pkt I uzasadnianego rozstrzygnięcia.

K. L. G. U. D.