Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 maja 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Roman Walewski

Protokolant: Krystyna Kałużna

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o rekompensatę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 23 listopada 2021 r. sygn. akt VIII U 2494/21

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddala odwołanie.

Roman Walewski

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 stycznia 2021 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział
w P., na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych, po rozpoznaniu wniosku złożonego 19 października 2020 roku, odmówił E. S. prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W uzasadnieniu organ rentowy podał, że na dzień 31 grudnia 2008 roku E. S. nie wykazała
15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

E. S. odwołała się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę w całości poprzez przyznanie rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Jednocześnie wskazała,
że pracowała w szczególnych warunkach od 1980 roku do roku 2004, tj. ponad 15 lat.

Sąd Okręgowy VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. wyrokiem z dnia 23 listopada 2021r. (sygn. akt VIII U 2494/21) zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał E. S. rekompensatę z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Podstawą rozstrzygnięcia wyroku sądu I instancji były następujące ustalenia i rozważania.

E. S. urodziła się (...). Odwołująca nie ma przyznanego prawa do emerytury pomostowej.

W dniu 19 października 2020 roku odwołująca złożyła w organie rentowym wniosek
o przyznanie emerytury w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego oraz prawa do rekompensaty do emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Organ rentowy decyzją z 26 stycznia 2021 r. przyznał odwołującej emeryturę od 1 listopada 2020 roku. Natomiast w decyzji z dnia 26 stycznia 2021 r. organ rentowy odmówił odwołującej prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Odwołująca legitymuje się wymaganym okresem zatrudnienia uprawniającym do przyznania prawa do emerytury.

E. S. do wniosku z 19 października 2020 roku przedłożyła świadectwo pracy
z 27 listopada 2020 roku oraz świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 5 października 2020 roku, na podstawie których organ rentowy nie uznał okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach od dnia 1 sierpnia 1980 roku do 30 czerwca 1995 roku w Głównym Urzędzie Statystycznym w P., z uwagi na błędne podanie stanowiska pracy zgodnie
z wykazem, działem, pozycją i punktem zarządzenia ministra właściwego resortu (…).

W świadectwie pracy z 27 listopada 2020 roku pracodawca podał, że E. S. wykonywała pracę w szczególnych warunkach w okresie: od 1 sierpnia 1980 roku do 14 czerwca 2004 roku, z tym że od 1 października 1982 roku do 30 września 1984 roku przebywała na urlopie wychowawczym.

Pracodawca wystawił odwołującej w dniu 5 października 2020 roku świadectwo pracy
w szczególnych warunkach w okresie od 17 października 1988 roku do 14 czerwca 2004 roku oraz, w którym to okresie wykonywała prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. W dniu 4 grudnia 2020 roku wystawione zostało drugie świadectwo pracy w szczególnych warunkach z adnotacją (korekta), w którym pracodawca potwierdził pracę w szczególnych warunkach w okresie
od 1 sierpnia 1980 roku do 30 czerwca 1995 roku.

Świadectwo pracy z dnia 27 listopada 2020 roku nie zostało poprawione.

W powyższym okresie E. S. pracowała w Wydziale (...) (...), który w miarę upływu czasu został przekształcony w Wydział Informatyki. Od 26 lipca 2004 r. odwołująca została przeniesiona do Wydziału (...) w P..

Do podstawowych obowiązków odwołującej od 1980 roku do 2004 roku należało przygotowanie danych /upd/, rejestracja informacji z dokumentów podstawowych na maszynowy nośnik informacji oraz sprawdzanie ich poprawności, wprowadzanie danych z dokumentów
do komputera. E. S. pracowała na stanowisku z monitorem kineskopowym (...).
W późniejszym czasie zakupione zostały komputery nowszej generacji. Praca była wykonywana
w pełnym wymiarze czasu pracy, a konieczność nieustannego obserwowania monitora ekranowego negatywnie wpływała na wzrok.

Organ rentowy uznał odwołującej łącznie 12 lat, 10 miesięcy i 26 dni okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok uznając, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem sporu w niniejszym postępowaniu było prawo odwołującej do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazał art. 2 pkt 5 oraz art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Jak podkreślał sąd I instancji, w doktrynie i orzecznictwie prezentuje się stanowisko, że celem rekompensaty jest złagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

W taki sposób istotę rekompensaty określa zresztą sam ustawodawca, definiując ją jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze lub dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Jedynie nabycie prawa do wcześniejszej emerytury stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 17 grudnia 2015 roku, III AUa 717/15).

Bezspornie E. S. od 1 listopada 2020 roku nabyła prawo do emerytury w wieku powszechnym i nie korzystała z możliwości przejścia na emeryturę przy wieku obniżonym. Spór dotyczył wyłącznie tego, czy odwołująca legitymuje się 15 letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, w perspektywie nabycia prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

Okolicznością wymagającą rozważenia było, czy odwołująca spełniła warunek świadczenia pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w okresie co najmniej 15 lat.

W tym zakresie odwołująca wskazywała, że uwzględniony winien być okres jej pracy od dnia 1 sierpnia 1980 roku do dnia 14 czerwca 2004 roku w (...) Urzędzie (...)w P., z uwagi na pracę w Wydziale Informatycznym, początkowo na stanowisku młodszego operatora urządzeń przygotowania danych, a później na stanowisku statystyka i starszego statystyka. Zmiana stanowiska nie była związana ze zmianą charakteru pracy lub Wydziału, a wynikała z kolejnych etapów awansu odwołującej.

Jednocześnie odwołująca podała, że w roku 2004 zaproponowano jej pracę w innym Wydziale, w którym praca nie była szkodliwa. Praca w Wydziale Informatycznym jest kwalifikowana jako zatrudnienie w warunkach szkodliwych.

W ocenie Sądu Okręgowego, co zdaniem tego sądu wynikało z przeprowadzonego postępowania dowodowego, a w szczególności z przesłuchania odwołującej oraz z zeznań świadków, E. S. była zatrudniona wyłącznie w (...) Urzędzie (...)w P., w którym przepracowała ponad 40 lat, z tego prawie 22 lata w warunkach szkodliwych, wprowadzając każdego dnia do komputera dane statystyczne z dokumentów. Praca ta wymagała skupienia, dokładności
i ciągłej samokontroli oraz patrzenia w monitor komputera. Monitory negatywnie wpływały na zdrowie odwołującej, w szczególności na wzrok z uwagi na migotanie obrazu, efekt odbijania światła i lśnienia.

Zdaniem sądu I instancji charakter prac wykonywanych przez odwołującą w omawianym okresie pozwala zaliczyć je do prac w szczególnych warunkach określonych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Do prac w szczególnych warunkach należą bowiem prace wymienione w wykazie A, Dziale XIV, pkt 5 – prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia – w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

Jak podnosił Sąd Okręgowy, organ rentowy nie uznał w pełnym wymiarze pracy wykonywanej przez odwołującą w omawianym okresie za pracę w szczególnych warunkach wskazując na brak powołania w świadectwie pracy przepisów resortowych.

Tymczasem, jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy, zgodnie z ustawową definicją takiej pracy zawartą w art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Jako przykłady takiej pracy można wymienić: pracę w narażeniu na hałas przekraczający dozwolone normy, w zapyleniu, w oparach chemicznych, w wysokich temperaturach lub zmiennych warunkach atmosferycznych. Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (vide- wyrok Sądu Najwyższego
z 29 czerwca 2011 roku, III UK 3/11).

Zdaniem sądu I instancji w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalono ponad wszelką wątpliwość, iż charakter pracy świadczonej przez E. S. odpowiadał w istocie wymogom określonym przez prawodawcę. Ubocznie Sąd Okręgowy podkreślił, iż pewna niekonsekwencja pracodawcy, który wystawił świadectwa pracy w szczególnych warunkach niedokładnie określając okres pracy odwołującej w szczególnych warunkach, nie może zdaniem sądu obciążać E. S.. Ostatecznie Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne i przekonujące dane wskazane w świadectwie pracy z dnia 27 listopada 2020 roku, albowiem dokument ten nie został skorygowany, a jednocześnie wskazany okres pracy w szczególnych warunkach koresponduje z dokumentacją pracowniczą, w szczególności z zakresem obowiązków powierzonych odwołującej w Wydziale (...) Urzędu (...) w P., w poszczególnych okresach pracy.

Oceniając zatem, czy odwołująca spełniła ustawową przesłankę przepracowania co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, należy zaliczyć do stażu pracy w szczególnych warunkach okres zatrudnienia od 1 sierpnia 1980 roku do 14 czerwca 2004 roku (z wyłączeniem okresu od 1 października 1982 roku do 30 września 1984 r. z uwagi na urlop wychowawczy).

W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że odwołująca przepracowała prawie 22 lata,
w warunkach szkodliwych, który to okres podlega zaliczeniu do piętnastoletniego stażu pracy
w szczególnych warunkach, uprawniającego do rekompensaty, o jakiej mowa w art. 21 ustawy
o emeryturach pomostowych.

Dlatego też, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. oraz cytowanych przepisów prawa materialnego, sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję, przyznając odwołującej E. S. prawo do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach.

Apelację od tego wyroku, zaskarżając go w całości wniósł pozwany organ rentowy zarzucając:

1) naruszenie przepisu art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r o emeryturach pomostowych, art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze poprzez ich zastosowanie i przyznanie odwołującej prawa do rekompensaty mimo, że odwołująca nie udowodniła piętnastoletniego stażu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,

2) naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego
w sprawie materiału dowodowego, w szczególności zeznań odwołującej, zgromadzonych dokumentów, w tym zakresów czynności i obowiązków, co doprowadziło do błędu w ustaleniach stanu faktycznego, polegającego na przyjęciu, że odwołująca udowodniła piętnastoletni staż pracy
w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,

3) naruszenie art. 278 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego w sytuacji ,gdy wyjaśnienie sprawy wymagało wiadomości specjalnych, co skutkowało wydaniem orzeczenia na materiale dowodowym niewystarczającym dla prawidłowego rozstrzygnięcia.

Uwzględniając powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania od decyzji z dnia 26 stycznia 2021 r., ewentualnie, o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

Odwołująca nie złożyła odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania. Zasadne okazały się bowiem zarzuty apelacji - w szczególności zarzut naruszenia art.233 § 1 k.p.c. i wynikający z tego zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 21 ust.1 w zw. z art. 2 pkt. 5 ustawy o emeryturach pomostowych.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sąd I instancji przeprowadził prawidłowe i wystarczające do podjęcia rozstrzygnięcia postępowanie dowodowe, ale nie rozważył wszechstronnie zgromadzonych dowodów ,co doprowadziło do bezzasadnego przyjęcia, że odwołująca wykazała okres co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Spór w analizowanej sprawie sprowadzał się do rozstrzygnięcia, czy E. S. wykazała 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

Na wstępie wskazać należy podstawy prawne rozstrzygnięcia.

Zgodnie z art. 2 pkt 5) ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j.Dz.U.2023.164.) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem wprowadzonej rekompensaty jest zapewnienie pracownikom uzyskania odszkodowania za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, którzy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Wymaga więc podkreślenia, iż ratio legis ustanowienia przez ustawodawcę instytucji rekompensaty było, jak wynika z definicji tego pojęcia, dążenie do wyrównania szkody spowodowanej wejściem w życie ustawy o emeryturach pomostowych, poniesionej przez osoby legitymujące się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, a nie spełniające innych warunków do ustalenia im wcześniejszej emerytury do 1 stycznia 2009 r.
i jednocześnie nie spełniające warunków do ustalenia im emerytury pomostowej po tej dacie.

Dla powstania prawa do rekompensaty koniecznym więc jest, aby ubezpieczony poniósł szkodę poprzez utratę możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z FUS, wskutek odebrania mu tego przywileju przez ustawodawcę (wyrok SA w Rzeszowie z 13 października 2010 r., III AUa 645/10).

W myśl art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 2).

Prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j Dz.U. 2023.1251.ze zm.-dalej też jako ustawa emerytalna).

Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, przy ustalaniu prawa do rekompensaty uwzględniane są tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Osoba ta powinna do wniosku o ustalenie rekompensaty załączyć dokumentację potwierdzającą wykonywanie pracy w szczególnych warunkach, o ile dokumentacja ta nie znajduje się już w aktach ZUS. Wniosek o ustalenie rekompensaty zainteresowany może zgłosić w dowolnym czasie.

Zgodnie zaś z treścią art. 23 ust. 2 w/w ustawy rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Rekompensata jest zatem adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia.

Wymaga w tym miejscu podkreślenia, że rekompensata nie jest samoistnym świadczeniem pieniężnym. Stanowi ona dodatek do kapitału początkowego i łącznie z tym kapitałem podlega waloryzacjom, a w efekcie powiększa podstawę obliczenia emerytury. Zatem de facto sprawa o rekompensatę jest sprawą o wysokość emerytury. Potwierdza to także stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone na tle m.in. ustalenia wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o rekompensatę.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 14 marca 2019 r. (sygn. akt I UZ 4/19) o odrzuceniu skargi kasacyjnej ze względu na niższą od dziesięciu tysięcy złotych wartość przedmiotu kasacyjnego zaskarżenia wyraził pogląd, że dopuszczalność skargi kasacyjnej w sprawie o rekompensatę za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach pracy „ustala się jako różnicę wysokości emerytury z rekompensatą i bez rekompensaty” (por. także wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2019 r., sygn. akt III UK 119/18).

W doktrynie podkreśla się, że cyt. już wyżej art. 2 pkt 5) i art. 21 ust. 1 ustawy pomostowej formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanka negatywna została zawarta w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Jest nią nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach.

Treść art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych może budzić wątpliwości. Literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS.

Skoro jednak ,zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach i rentach z FUS rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia (K. Antonów, Komentarz do ustawy o emeryturach pomostowych, [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz, Opublikowano: LEX 2014).

Zatem, dla ustalenia prawa do rekompensaty konieczne jest wykazanie określonego charakteru pracy ubezpieczonego pracownika w rozumieniu art. 32 ustawy o ustawy emerytalnej w wymiarze co najmniej 15 lat do dnia 1 stycznia 2009 r., przy jednoczesnym braku możliwości uzyskania prawa do emerytury pomostowej lub prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na skutek zmiany stanu prawnego wprowadzonego ustawą o emeryturach pomostowych.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy, zdaniem sądu odwoławczego, w świetle zgromadzonego przed sądem I instancji materiału dowodowego nie było podstaw, aby – jak to zrobił Sąd Okręgowy – uznać, że po dniu 30.06.1995r. odwołująca nadal wykonywała pracę w warunkach szczególnych.

W tym zakresie, wbrew innym wielu dowodom, o czym poniżej - Sąd Okręgowy zdał się wyłącznie na zeznania odwołującej, która twierdziła, że mimo, iż zmieniono jej stanowisko na statystyka, to nadal wykonywała taką samą pracę jak na stanowisku operatora urządzeń przygotowywania danych.

Te zeznania w ocenie Sądu Apelacyjnego są niewiarygodne wobec innych dowodów zebranych w sprawie.

Przede wszystkim przeczą im zeznania świadków, których przesłuchano z wniosku odwołującej.

W szczególności świadek A. M. stwierdziła, że po zmianie jej stanowiska z operatora urządzeń przygotowania danych na stanowisko statystyka ,charakter jej pracy był całkowicie inny.

W jej przypadku, podobnie jak to ostatecznie miało miejsce w przypadku odwołującej, zakład pracy potwierdził jej prace w warunkach szczególnych jedynie odnośnie pracy na stanowisku operatora urządzeń przygotowania danych.

Było to zrozumiałe jeżeli wziąć pod uwagę, że w załączniku nr 2 do zarządzenia nr 47 Prezesa GUS z dnia 17.06.1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w jednostkach organizacyjnych statystyki państwowej (Dz. Urz. GUS nr 4 poz.7 ze zm.) wymieniono w dziale XIII poz.5 pkt 1 stanowisko operatora urządzeń przygotowania danych jako prace szczególnie obciążającą narząd wzroku.

Oprócz tego wymieniono jeszcze tam stanowiska programisty urządzeń przygotowania danych, projektanta urządzeń przygotowania danych i specjalisty urządzeń przygotowania danych (wszystkie te stanowiska przy bezpośredniej obsłudze monitora ekranowego) oraz stanowiska operatora elektronicznych maszyn cyfrowych i operatora optycznego czytnika dokumentów. Tak więc za prace w warunkach szczególnych nie uznano pracy statystyka czy też starszego statystyka.

Twierdzenia odwołującej, jakoby jako statystyk wykonywała taką samą pracę jak praca operatora urządzeń przygotowania danych jest niewiarygodne. Całkowicie inny był znajdujący się
w jej aktach osobowych zakres obowiązków operatora urządzeń przygotowania danych i zakres obowiązków statystyka.

Inne zupełnie było również wynagrodzenie na jednym i drugim stanowisku, o czym świadczą angaże z akt osobowych odwołującej z dnia 5.01.1995r. (na stanowisku operatora urządzeń przygotowania danych) i z dnia 17.07.1995r. (na stanowisku statystyka), kiedy to od 1.07.1995r., jako statystykowi ,przyznano odwołującej wynagrodzenie niemal dwukrotnie wyższe, niż pobierane na stanowisku operatora urządzeń przygotowania danych.

Zdaniem sądu odwoławczego nie ma żadnych powodów, aby inaczej ,niż w odniesieniu do świadka A. M., w odniesieniu do odwołującej zmiana stanowiska pracy z operatora urządzeń przygotowania danych na stanowisko statystyka , całkowicie inaczej wynagradzane, nie wiązała się ze zmianą charakteru pracy.

W tym kontekście zrozumiałym jest również, że ostatecznie zakład pracy wydał odwołującej świadectwo pracy w warunkach szczególnych właśnie jedynie za okres pracy na stanowisku operatora urządzeń przygotowania danych.

Tak samo było zarówno w odniesieniu do świadka A. M., która później, podobnie jak odwołująca, pracowała jako statystyk, jak i w odniesieniu do świadka i I. S., która przez cały okres zatrudnienia zajmowała stanowisko operatora urządzeń przygotowania danych i cały ten okres zakład pracy uznał w jej świadectwie pracy za okres pracy w warunkach szczególnych.

Znamienne jest również , że świadek A. M., która jednoznacznie stwierdziła, iż
w jej przypadku zmiana stanowiska pracy wiązała się ze zmianą charakteru pracy, w odniesieniu do sytuacji odwołującej zasłaniała się niewiedzą twierdząc, że pracowała w innym pomieszczeniu, niż odwołująca.

Natomiast świadek I. S. na pytanie sądu nie potrafiła określić, czym różniły się obowiązki operatora urządzeń przygotowania danych od obowiązków statystyka oraz nie była
w stanie podać, na jakich stanowiskach pracowała odwołująca.

Reasumując, dowody zebrane w sprawie w ocenie Sądu Apelacyjnego dają podstawę do twierdzenia, że praca odwołującej E. S. w warunkach szczególnych odbywała się wyłącznie na stanowisku operatora urządzeń przygotowania danych. Na tym stanowisku odwołująca pracowała zaś w latach 1980 – 1995, ale po odliczeniu urlopu wychowawczego oraz zwolnień lekarskich, nie był to wymagany okres co najmniej 15 lat.

Skoro nie została wykazana sporna przesłanka, to rekompensata z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze nie przysługiwała odwołującej i wyrok Sądu Okręgowego należało zmienić na podstawie art.386 § 1 k.p.c. oddalając odwołanie.

Z tego względu Sad Apelacyjny orzekł jak w wyroku.

Roman Walewski