Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 czerwca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 22 czerwca 2022 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy J. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o wysokość emerytury i wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 27 listopada 2020 r. sygn. akt VII U 1196/18

oddala apelację.

sędzia Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 19 czerwca 2018 r., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w związku ze zgłoszonym wnioskiem o przyznanie emerytury, ponownie przeliczył J. W. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999r. Organ rentowy wskazał, że przeliczenie kapitału początkowego w przypadku J. W. następuje poprzez dodanie do okresów składkowych okresu równego różnicy pomiędzy wiekiem emerytalnym, o którym mowa w art. 24, a faktycznym wiekiem przejścia na emeryturę. Dodany okres składkowy ustalony w pełnych miesiącach wynosi dla wnioskodawcy 4 lata, 11 miesięcy, tj. 59 miesięcy. Okres składkowy wyniósł łącznie 357 miesięcy. Kapitał początkowy organ rentowy ustalił na kwotę 168.284,71 zł.

Decyzją z 26 czerwca 2018 r., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu wniosku z dnia 4 czerwca 2018 r., ustalił wysokość emerytury i podjął wypłatę ww. świadczenia dla J. W. od 1 czerwca 2018 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne i kwotę kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę. Zakład wskazał, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego. Kwota składek zaewidencjonowana na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 212585,50 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 595059,57 zł, średnie dalsze trwanie życia – 261,40 miesięcy, a wysokość emerytury obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej - wyniosła 3089,69 zł.

Odwołanie od powyższych decyzji złożył J. W. zarzucając, że zaskarżone decyzje ZUS są dla niego niezrozumiałe. Odwołujący podniósł, że w pierwszej decyzji z 27 kwietnia 2018r. na potrzeby wyliczenia wysokości emerytury przyjęto kwotę składek zaewidencjonowanych na jego koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 225.708 zł oraz kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 636.659,48 zł, podczas gdy aktualnie w decyzji z 26 czerwca 2018 r. przyjęto niższe kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz zwaloryzowanych składek zaewidencjonowanych na jego koncie (przyjęto kwotę składek zaewidencjonowanych na jego koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 212.585,50 zł oraz kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 595.059,57 zł). Powyższe zabiegi organu rentowego skutkowały obniżeniem wysokości emerytury o prawie 200 zł.

Wyrokiem z 27 listopada 2020 r., sygn. akt VII U 1196/18, Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, zmienił zaskarżone decyzje i ustalił wysokość emerytury J. W. od 1 czerwca 2018 r. na sumę 3292 zł, przy czym emerytura po waloryzacji przysługuje w kwocie:

a)  od 1 marca 2019 r. – 3386,35 zł,

b)  od 1 marca 2020 r. – 3506,90 zł.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 25 ust. 1 i art. 25a ust. 1-8 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS poprzez ustalenie, że wysokość emerytury odwołującego od dnia 1 czerwca 2018 r. wynosi 3292,20 zł, a po waloryzacji winna wynosić: od 1 marca 2019 r. – 3386,35 zł, a od 1 marca 2020 r. – 3506,90 zł.

Organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego była bezzasadna i podlegała oddaleniu.

Na mocy art. 387 § 2 ¹ k.p.c. Sąd Apelacyjny ograniczył niniejsze uzasadnienie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, ponieważ stan faktyczny sprawy nie budził jakichkolwiek wątpliwości, Sąd II instancji nie przeprowadzał postępowania dowodowego ani nie zmieniał ustaleń faktycznych Sądu I instancji, zaś w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń, a Sąd Odwoławczy ustalony stan faktyczny przez Sąd Okręgowy w pełni akceptuje.

Na wstępie przypomnieć należy, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było, czy pozwany organ rentowy prawidłowo ustalił wysokość świadczenia emerytalnego odwołującego J. W. w zaskarżonej decyzji z 26 czerwca 2018r. (w tym czy w sposób prawidłowy został ustalony kapitał początkowy w decyzji z 19 czerwca 2018r., a następnie prawidłowo zwaloryzowany na potrzeby ustalenia świadczenia emerytalnego odwołującego od 1 czerwca 2018r.). Nie było sporu pomiędzy stronami co do tego, że odwołującemu na mocy decyzji z 27 kwietnia 2018r., zostało już ustalone prawo do emerytury od 6 kwietnia 2018r. na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, a wysokość świadczenia została obliczona na podstawie art. 26 ww. ustawy. Wówczas świadczenie emerytalne odwołującego wyniosło 3.288,97 zł i zostało obliczone w następujący sposób:

- kwota składek zaewidencjonowana na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 225.708 zł,

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 636.659,48 zł,

- średnie dalsze trwanie życia – 262,20 miesięcy,

- wysokość emerytury wyniosła 3.288,97 zł.

(225.708 + 636.659,48) / 262,20 = 3.288,97 zł.

Zgodnie z treścią art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185. Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu (ust. 3). Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji (ust. 4).

W myśl art. 25a ust. 1 ustawy, przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia r., za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest waloryzowana kwartalnie. W przypadku ustalania wysokości emerytury: 1) w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku; 2) w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku; 3) w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku; 4) w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku (art. 25a ust. 2). Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych (art. 25a ust. 3).

W trybie cytowanego powyżej przepisu waloryzowana jest kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych. Podobnie, jak w przypadku waloryzacji rocznych, także i w tym przypadku mechanizm waloryzacji ma narastający charakter i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany kwartał oraz podwyższanie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji. Sam wskaźnik waloryzacji jest wynikiem algorytmu podobnego do stosowanego przy waloryzacji rocznej, z tą różnicą, że chodzi o stosunek cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja do poprzedniego kwartału, powiększony o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego. Zastosowanie powyższych zasad oznacza, że podstawę obliczenia emerytury będzie stanowić suma składek po ostatniej waloryzacji rocznej powiększona o poddane waloryzacji kwartalnej składki należne za dalszy okres do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc początkujący wypłatę

Natomiast waloryzację kapitału początkowego prowadzi się na podstawie art. 173 ust. 4, 5 i 5a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który stanowi, że pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998r. Drugiej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001r. dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a, natomiast trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a.

W związku ze złożeniem przez J. W. w dniu 4 czerwca 2018r. świadectwa pracy wraz z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości emerytury i podjęcie jej wypłaty, organ rentowy prawidłowo podjął wypłatę świadczenia od 1 czerwca 2018 r., nieprawidłowo jednak ponownie ustalił wysokość ustalonej już decyzją z 27 kwietnia 2018r. emerytury.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że nie było sporu co do tego, że odwołującemu została już raz przyznana emerytura - decyzją z dnia 27 kwietnia 2018r. i wysokość wówczas przyznanej emerytury nie budziła uwag stron, to stwierdzić należy, że problem prawny w istocie sprowadzał się przede wszystkim do kwestii ponownego ustalenia kapitału początkowego i samej wysokości świadczenia (art. 108 w związku z art. 183 ust 5 i 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Przedmiotem sporu jest zatem kwestia ponownego ustalenia podstawy obliczenia emerytury wnioskodawcy.

Jak już wyżej wspomniano - prawo do emerytury zostało przyznane wnioskodawcy decyzją z 27 kwietnia 2018r. i to według zasad i w wysokości wskazanej w tej decyzji. Decyzja ta, co do zasady nie została zakwestionowana przez żadną ze stron niniejszego postępowania. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 6 października 2015r., III UZP 9/15 wskazał natomiast i tut. Sąd Apelacyjny stanowisko to w pełni podziela, że kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz. Takie samo stanowisko zostało wskazane i szczegółowo uzasadnione w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2015r. III UZP 12/15, które również akceptuje tut. Sąd Apelacyjny, podobnie wypowiedział się w uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny w Łodzi w sprawie o sygn. III AUa 965/16.

W niniejszej sprawie istotnym jest, że na mocy zaskarżonych decyzji, nastąpiło podjęcie wypłaty emerytury odwołującego J. W. z uwagi na zakończenie - z dniem 25 maja 2018r. - zatrudnienia.

Podkreślić jeszcze raz należy, iż kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko (jedynie) raz, albo w dniu nabycia prawa do świadczenia, albo w dniu realizacji ryzyka (obecnie jedynym ryzykiem jest rozwiązanie stosunku pracy). Tak ustalona raz emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek w sposób podany w art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Apelacyjny wskazuje, że wysokość emerytury odwołującego w systemie zdefiniowanej składki ustalona została w decyzji z dnia 27 kwietnia 2018r., tj. w decyzji o przyznaniu prawa do emerytury. W decyzji tej wysokość emerytury wnioskodawcy winna być wyliczona zgodnie z powołanymi wyżej zasadami wyrażonymi w art.25, 25a w zw. z art. 26 ustawy emerytalnej.

Skoro zatem kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz, albo w dniu nabycia prawa, albo w dniu realizacji ryzyka (obecnie rozwiązania stosunku pracy), to jeżeli odwołujący wystąpił w dniu 4 czerwca 2018r. z wnioskiem o podjęcie wypłaty emerytury z uwagi na rozwiązanie stosunku pracy, to wysokość tak przyznanego świadczenia tj. decyzją z 27 kwietnia 2018 r. (przy założeniu jego prawidłowego wyliczenia) nie może już ulec obniżeniu. Oznacza to, iż organ rentowy mając na uwadze przedmiotowy wniosek ubezpieczonego z 4 czerwca 2018r., winien podjąć od dnia 1 czerwca 2018 r. wypłatę świadczenia przyznanego decyzją z 27 kwietnia 2018r., a nie był uprawniony do wydania decyzji - niejako od nowa przyznającej odwołującemu J. W. emeryturę i od nowa wyliczającej świadczenie.

Podkreślić bowiem ponownie należy, iż do tak przyznanego świadczenia należało doliczyć dalsze opłacanie przez odwołującego składek w okresie od 6 kwietnia 2018 r. do 31 maja 2018r. na zasadzie art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Apelacyjny zaznacza (na co również w swoim uzasadnieniu wskazywał Sąd Okręgowy), że w sytuacji takiej jak w niniejszej sprawie tj. przyznanie świadczenia, zawieszenie jego wypłaty z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia, trwanie stosunku pracy, a następnie jego zakończenie, złożenie wniosku o podjęcie wypłaty emerytury powinno dojść do ustalenia wysokości emerytury, ale nie poprzez ponowne ustalenie jej wysokości tak jak byłaby przyznawana po raz pierwszy, lecz tylko z odwołaniem się do decyzji pierwotnej, przyznającej ubezpieczonemu prawo do jego świadczenia (decyzją z 27 kwietnia 2018r.) i z uwzględnieniem składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dacie, od której przyznano świadczenie po raz pierwszy.

Odnosząc się z kolei do waloryzacji kapitału początkowego, to w ocenie Sądu Odwoławczego składki i kapitał początkowy winny być zwaloryzowane rocznymi wskaźnikami za lata 1999-2016 (ostatnia waloryzacja roczna przypada w czerwcu 2017r. i uwzględniać składki za lata 1999-2015) oraz kwartalnym wskaźnikiem za I, II, III, IV kwartał 2017r.

W piśmie z 21 lipca 2020 r. pozwany organ rentowy na polecenie Sądu I instancji dokonał hipotetycznego ustalenia wysokości emerytury odwołującego na dzień 1 czerwca 2018 r., z uwzględnieniem wyżej opisanych zasad i treści 108 ustawy emerytalnej. Mając na uwadze powyższe ustalenia Sąd Okręgowy dokonał obliczeń emerytury odwołującego zgodnie z art. 26 ustawy emerytalnej podjętej od 1 czerwca 2018r., biorąc pod uwagę, iż emerytura została odwołującemu przyznana już od 6 kwietnia 2018r.: kwota składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji: 225.708 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego: 636.659,48 zł, średnie dalsze trwanie życia na dzień podjęcia wypłaty: 262,20 m-cy. Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z art. 26 wynosi 3.288,97 zł tj. (225.708 + 636.659,48) : 262,20 = 3.288,97 zł.

Tak ustaloną emeryturę w kwocie 3.288,97 zł zwiększono w myśl zasad wynikających z art. 108 ustawy emerytalnej, tj. o kwotę wynikającą z podzielenia składek zaewidencjonowanych na koncie po dniu ustalenia prawa do emerytury (tj. po 6 kwietnia 2018r.) do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości emerytury (tj. do 31 maja 2018r.), z uwzględnieniem ich waloryzacji, przez średnie dalsze trwanie życia ustalone w dacie złożenia wniosku (na dzień 4 czerwca 2018 r.).

- nominalna kwota składek za kwiecień i maj 2018 r.: 845,28 zł (na dzień 1 czerwca 2018r. kwota ta nie podlegała żadnej waloryzacji),

- średnie dalsze trwanie życia: 249,10 m-cy.

Po podjęciu z dniem 1 czerwca 2018 r. wysokość emerytury odwołującego wynosi 3,292,20 zł, tj. 3.288,97 zł [wys. emer. obliczona w decyzji przyznającej świadczenie] +(845,28/261,40) = 3.292,20 zł. Tak obliczona emerytura od dnia podjęcia jej wypłaty jest wyższa, niż ustalona w zaskarżonej decyzji z 26 czerwca 2018 r. tj. w wysokości 3.089,69 zł.

Zatem słusznie Sąd Okręgowy ustalił, że wysokość emerytury J. W. po tzw. waloryzacjach marcowych wynosi od:

a) 1 marca 2019 r. – 3.292,20 zł x 102,86% = 3.386,35 zł,

b) 1 marca 2020 r. – 3.386,35 zł x 103,56% = 3.506,90 zł.

Sąd Apelacyjny podziela tak ustalone przez Sąd I instancji wyliczenia. Wyrok odpowiada prawu, a zarzuty apelacyjne organu rentowego nie znajdują zatem uzasadnienia.

Wobec uznania, że zarzuty apelacyjne organu rentowego były bezzasadne oraz mając na uwadze powyższe rozważania prawne Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego.

sędzia Marta Sawińska