Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 lipca 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Nina Bekalarek-Bruź

po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2022 r. w Poznaniu

sprawy S. B.

przeciwko (...) Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

o wysokość emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej

na skutek apelacji (...) Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 18 listopada 2020 r. sygn. akt VII U 2286/19

1.  oddala apelację.

2.  zasądza od (...) Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. na rzecz S. B. kwotę 480 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 22 maja 2017 r. o znaku (...), (...) Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na podstawie art. 22a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r., poz. 708 ze zm.) oraz na podstawie otrzymanej z IPN informacji nr (...)z dnia 2 marca 2017 r., ponownie ustalił S. B. wysokość renty inwalidzkiej od dnia 1 października 2017 r. Ustalając wysokość nowego świadczenia, organ emerytalny przyjął, że renta inwalidzka z tytułu zaliczenia do II grupy, stanowi 0,00% podstawy wymiaru, a tym samym łączna wysokość renty inwalidzkiej z tytułu zaliczenia do gr. II, stanowi 0,00% podstawy wymiaru i wynosi 0,00 zł. Z uwagi na to, że ustalona wysokość renty inwalidzkiej, okazała się niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia w najniższej wysokości, uległa podwyższeniu do kwoty 1.000 zł. Organ emerytalny jednocześnie nie podjął wypłaty renty inwalidzkiej z uwagi na posiadanie przez S. B. uprawnienia do wyższej emerytury policyjnej.

Decyzją z 22 maja 2017 r. o znaku (...), (...) Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji na podstawie art. 15c w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r., poz. 708 ze zm.) oraz na podstawie otrzymanej z IPN nr (...) z dnia 2 marca 2017 r., ponownie ustalił wysokość emerytury S. B. od 1 października 2017 r., która po potrąceniu składki na ubezpieczenie zdrowotne i zaliczki na podatek dochodowy, wyniosła 1.469,07 zł. Przy ustaleniu wysokości świadczenia, organ emerytalny przyjął, że emerytura S. B. wynosi 39,11% podstawy wymiaru w wysokości 4.504,27 zł.

Odwołanie od powyższych decyzji złożył S. B., wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji przez przyznanie świadczenia emerytalnego i rentowego w dotychczasowej, nieobniżonej wysokości, a nadto o zasądzenie od organu rentowego kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Wyrokiem z 18 listopada 2020r. Sąd Okręgowy w Poznaniu, sygn. VII U 2286/19 zmienił zaskarżone decyzję z dnia 22 maja 2017 r. nr (...) i nr (...) w ten sposób, że stwierdził brak podstaw do ponownego ustalenia wysokości emerytury i renty inwalidzkiej odwołującego przy uwzględnieniu przepisów dotyczących zasad obliczania wysokości świadczenia dla osób pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa i przyznaje odwołującemu począwszy od 01 października 2017 r. emeryturę i rentę inwalidzką w dotychczasowej wysokości (pkt 1,2 wyroku) oraz zasądził od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującego kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie (pkt 3 wyroku).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

S. B. liczy obecnie (...) lat (ur. (...) w T.), po ukończeniu szkoły podstawowej, ukończył zasadniczą szkołę rolniczą i 3-letnie technikum rolnicze.

Przed rozpoczęciem służby w Komendzie (...)Milicji Obywatelskiej w P., odwołujący odbywał staż w (...)Gospodarstwie Rolnym w C. (powiat P.), w latach 1969-1971 odbywał służbę wojskową, następnie pracował w (...)w P. w charakterze asystenta agronoma gromadzkiego, w (...) Spółdzielni (...) w T. i (...) Przedsiębiorstwie Budowlanym nr (...) w P. jako mistrz betoniarz.

Odwołujący został przyjęty do służby w Komendzie (...)Milicji Obywatelskiej w P. w dniu 1 grudnia 1975 r. na stanowisko referenta w Wydziale (...) (...) w P..

W okresie od 1 marca 1976 r. do 13 marca 1976 r. odwołujący odbył przeszkolenie na kursie krótkoterminowym pionu paszportów, był słuchaczem(...)Uniwersytetu (...), w czerwcu 1977 r. ukończył kurs doskonalenia zawodowego.

Do obowiązków odwołującego należały czynności administracyjne w zakresie obsługi osób, starających się o wyjazd do „krajów kapitalistycznych”, przeprowadzanie z nimi rozmów sondażowo – operacyjnych, fizyczne wydawanie paszportów, przyjmowanie paszportów, opracowywanie informacji do wydziałów operacyjnych o osobach wyjeżdżających i powracających z „państw kapitalistycznych”, załatwianie wyjazdów służbowych polskich obywateli.

Z rozkazu personalnego nr (...) z dnia 2 marca 1979 r. S. B. został awansowany na stanowisko referenta techniki operacyjnej Wydziału (...) (...) w P. i w czerwcu 1980 r. ukończył w tym zakresie cykl doskonalenia zawodowego, co spowodowało jedynie wzrost jego uposażenia i pozostało bez wpływu na zakres czynności.

W miejscu pracy S. B. cieszył się dobrą opinią przełożonych i interesantów; był postrzegany jako osoba kulturalna, życzliwa, sprawna, zaangażowana i zdyscyplinowana.

W dniu 20 grudnia 1981 r. odwołujący złożył egzamin na chorążego M. O. Rozkazem personalnym nr (...) z dnia 22 października 1988 r. odwołujący został awansowany na stanowisko młodszego inspektora Wydziału (...) w P., w wyniku czego wzrosło jego uposażenie, natomiast zakres czynności zasadniczo pozostał bez zmian.

W związku z reorganizacją Wydziału (...) S. B. został z dniem 15 kwietnia 1991 r. przeniesiony na stanowisko asystenta do sekcji paszportowo – wizowej Wydziału (...) w P., a z dniem 1 lipca 1991 r. został awansowany na stanowisko młodszego specjalisty sekcji skarg i opiniowania w tym wydziale. Do jego obowiązków należało wówczas opiniowanie cudzoziemców i administracyjne zabezpieczanie działań służbowych.

Pismem z dnia 31 maja 1996 r. S. B. wystąpił do Komendanta (...) Policji w P. z prośbą o skierowanie na komisje lekarską w związku ze złym stanem zdrowia. Orzeczeniem (...) w P. z dnia 18 czerwca 1996 r. odwołujący został zaliczony do II grupy inwalidów w związku ze służbą wojskową. S. B. z dniem 31 sierpnia 1996 r. został zwolniony ze służby w Komendzie (...)Policji w P..

W okresie służby w M. O. tj. od 1 grudnia 1975 r. do 31 sierpnia 1996 r., odwołujący pracował stale w pionie logistycznym i nie wykonywał żadnych czynności operacyjno-technicznych na rzecz organów S. B.Odwołujący nie decydował o tym, komu ma być wydany paszport, nie zakładał podsłuchów ani nie nadzorował ich zakładania, nie przeglądał korespondencji S. B.Odwołujący nie podejmował bez wiedzy i zgody przełożonych współpracy z osobami działającymi na rzecz niepodległego Państwa Polskiego.

Decyzją z dnia 2 września 1996 r. o znaku (...) organ emerytalny przyznał S. B. prawo do emerytury policyjnej. Do ustalenia wysokości podstawy wymiaru świadczenia organ emerytalny przyjął podstawę wymiaru w wysokości 1.676,79 zł. Wysokość emerytury wyniosła 73,37% podstawy wymiaru, tj. 1.230,26 zł, przy czym organ emerytalny podwyższył świadczenie o 6,63% podstawy wymiaru z tytułu inwalidztwa, pozostającego w związku ze służbą, tj. o kwotę 111,17 zł.

W okresie roku po zwolnieniu ze służby w Policji, odwołujący pobierał uposażenie na podstawie art. 117 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji.

Decyzją z 27 lutego 2017 r. organ emerytalny ustalił odwołującemu nową wysokość policyjnej renty inwalidzkiej z uwzględnieniem waloryzacji od 1 marca 2017 r. na kwotę 3.143,24 zł, do wypłaty 2.584,35 zł.

W dniu 12 kwietnia 2017 r. do organu emerytalnego wpłynęła informacja IPN z dnia 2 marca 2017 r. o przebiegu służby S. B. nr (...), w której wskazano (na podstawie posiadanych akt osobowych), że odwołujący w okresie od 1 grudnia 1975 r. do 31 lipca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r., poz. 708 ze zm.).

Na podstawie powyższej informacji, pozwany zaskarżoną decyzją z dnia 22 maja 2017 r. o znaku (...) ponownie ustalił wysokość emerytury odwołującego od 1 października 2017 r. w kwocie netto 1.469,07 zł, tj. 39,11% podstawy wymiaru 4.504,27 zł.

Ponadto, drugą zaskarżoną decyzją z dnia 22 maja 2017 r. o znaku (...) organ emerytalny ponownie ustalił wysokość renty inwalidzkiej odwołującego od 1 października 2017 r. na 0,00% podstawy wymiaru, a ponieważ okazała się niższa od kwoty odpowiedniego świadczenia najniższego, podwyższył ją do 1.000 zł, jednakże wstrzymał jej wypłatę wobec uprawnienia do korzystniejszej emerytury.

Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie S. B. zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępnie Sąd Okręgowy zaznaczył, istota sporu w sprawie sprowadza się do rozstrzygnięcia, czy organ rentowy miał podstawy do ponownego ustalenia wysokości emerytury policyjnej oraz renty inwalidzkiej odwołującego, w szczególności do ich obniżenia.

Organ emerytalny ustalił wysokość ww. świadczeń odwołującego na podstawie uzyskanej z Instytutu Pamięci Narodowej informacji z 2 marca 2017 r. o przebiegu służby S. B., w której wskazano, na podstawie posiadanych akt osobowych, że odwołujący w okresie 1 grudnia 1975 r. do 31 lipca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (aktualnie Dz.U. z 2020 r. poz. 723 j.t.)

Ustawa z 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 2270), która co do zasady weszła w życie z dniem 1 stycznia 2017 r., przewiduje obniżenie emerytur i rent inwalidzkich wszystkim funkcjonariuszom, którzy pozostawali w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r. i którzy w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. pełnili służbę w wymienionych w ustawie instytucjach i formacjach (tzw. służba na rzecz państwa totalitarnego). Obniżeniu podlegają także renty rodzinne, pobierane po funkcjonariuszach, którzy taką służbę pełnili.

Zgodnie z art. 13b ust. 1 ustawy, za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. w wymienionych w przepisie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. I tak, w ustępie 1 pkt 5 lit. b ustawodawca wymienił służby i jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, wypełniające zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze: wydziały(...) od dnia 15 lipca 1964 r.

Zgodnie z art. 15c ust. 1 ustawy w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1)  0 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2)  2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Przepisy art. 14 i art. 15 ust. 1-3a, 5 i 6 stosuje się odpowiednio. Emerytury nie podwyższa się zgodnie z art. 15 ust. 2 i 3, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b (ust. 2).

Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 3).

W celu ustalenia wysokości emerytury, zgodnie z ust. 1-3, organ emerytalny występuje do Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art. 13a ust. 1 (ust. 4).

Przepisów ust. 1-3 nie stosuje się, jeżeli osoba, o której mowa w tych przepisach, udowodni, że przed rokiem 1990, bez wiedzy przełożonych, podjęła współpracę i czynnie wspierała osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego (ust. 5).

Stosownie zaś do treści art. 8a ust. 1 ustawy, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w drodze decyzji, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może wyłączyć stosowanie art. 15c, art. 22a i art. 24a w stosunku do osób pełniących służbę, o której mowa w art. 13b, ze względu na:

1)  krótkotrwałą służbę przed dniem 31 lipca 1990 r. oraz

2)  rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989 r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia.

Do osób, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 15, art. 22 i art. 24 (ust. 2).

W niniejszej sprawie pozwany organ emerytalny w odpowiedzi na odwołania oraz w piśmie z dnia 4 grudnia 2019 r., powołując się na przepis art. 13a ust. 5 ustawy, zgodnie z którym informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby, sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12 stwierdził, że zmiany informacji o przebiegu służby może dokonać jedynie Instytut Pamięci Narodowej. Zatem tam należy kierować ewentualne wnioski i zarzuty dotyczące zapisów zawartych w informacji o przebiegu służby.

Odwołujący nie zgodził się z powyższą argumentacją ani treścią informacji z IPN konsekwentnie podnosząc, że nie pracował na rzecz SB.

W szczególności w piśmie z dnia 5 października 2020 r. odwołujący odniósł się do „czynności operacyjno-technicznych”, o których znajdują się wzmianki w jego aktach osobowych, a których wykonywanie w toku czynności służbowych w świetle ww. ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (…), kwalifikowane jest jako działania na rzecz państwa totalitarnego. Odwołujący wskazał, że ustawa z 2016 r. nie zawiera definicji tego pojęcia wskazując jedynie, że są to czynności niezbędne w działalności S. B. Powołując się na zarządzenie nr (...)Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 grudnia 1979 r. w sprawie stosowania i wykorzystania techniki operacyjnej, zmienione zarządzeniem (...) z dnia 17 lutego 1982 r. S. B. podniósł, że na żadnym etapie pełnionej przez siebie służby, nie wykonywał czynności o charakterze operacyjno-technicznym, albowiem pełnił funkcje w Wydziale (...)a jego praca polegała w głównej mierze na przyjmowaniu wniosków od interesantów oraz na czynnościach administracyjnych. Nadto, po pozytywnej weryfikacji, S. B. kontynuował pracę w Wydziale (...)

W dalszej części uzasadniania Sąd Okręgowy przytoczył liczne stanowisko sądów w spornym zakresie (dot. obniżania emerytury i renty inwalidzkiej funkcjonariuszom oraz pracy na rzecz państwa totalitarnego).

Następnie Sąd I instancji zwrócił uwagę, że w celu prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy niezbędne zatem było ustalenie, co kryje się pod pojęciem „czynności operacyjno-techniczne”. Ustawa z 2016 r. nie zawiera definicji tego pojęcia, wskazując że są to czynności niezbędne w działalności (...)

W ocenie Sądu Okręgowego, aby scharakteryzować „czynności operacyjno- techniczne” należy – jak słusznie wskazał pełnomocnik odwołującego w piśmie z dnia 5 października 2020 r., sięgnąć do zarządzenia nr (...) Ministra Spraw Wewnętrznych z 27 grudnia 1979 r. w sprawie stosowania i wykorzystania techniki operacyjnej, zmienionego zarządzeniem nr (...)Ministra Spraw Wewnętrznych z 17 lutego 1982 r.

Zgodnie z § 1 tego zarządzenia, technika operacyjna służy do uzyskiwania informacji w sposób tajny przy pomocy specjalnych środków technicznych. Może być stosowana wobec osób podejrzanych o wrogą działalność, winna dotyczyć rozpracowania o szczególnym znaczeniu operacyjnym i wyłącznie w sprawach figurujących w ewidencji operacyjnej.

Zgodnie z § 2 w działaniach operacyjnych mogą być stosowane następujące rodzaje techniki operacyjnej: podsłuch pokojowy ((...), podsłuch telefoniczny ((...)), podsłuch telegraficzny ( (...)), podgląd i dokumentacja fotograficzna ( (...)), tajne przeszukania ((...))”. Co istotne, w myśl § 9 ust. 1 upoważnionym do instalacji i eksploatacji środków techniki operacyjnej oraz przeprowadzenia tajnych przeszukań na terenie (...), jest wyłącznie Departament (...) oraz wydziały (...) z wyjątkiem przypadków określonych w § 8.

W myśl § 9 ust. 3 w szczególnych przypadkach na zlecenie przełożonych jednostek operacyjnych wyszczególnionych w § 3 tajne przeszukania mogą przeprowadzać Biuro (...) MSW i wydziały (...), w sytuacjach niewymagających specjalistycznego otwarcia zamków i zamknięć”. Stosownie do § 8 ust. 2 „instalacje i jej wykorzystanie oraz niezbędne czynności operacyjne przy stosowaniu (...) w miejscach wyszczególnionych w ust. 1 (na zewnątrz – lokale rozrywkowe, gastronomiczne, pojazdy mechaniczne) wykonuje Biuro (...) MSW oraz wydziały (...) w uzgodnieniu z Departamentem (...) lub wydziałem (...).

Stosownie do § 12 pkt 1 informacje uzyskane poprzez (...) (...) opracowuje się w formie streszczeń i notatek, a tylko w przypadkach operacyjnie uzasadnionych, na pisemny wniosek jednostki zamawiającej, w formie stenogramów, a w odniesieniu do (...) wydruków”. Stosownie do pkt 3 „materiały (...), (...) i (...)przekazuje się dyrektorom i zastępcom dyrektorów jednostek zamawiających MSW, a w (...) zastępcom komendantów wojewódzkich MO ds. Służby Bezpieczeństwa oraz na życzenie Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Podsekretarzom Stanu w zakresie ich nadzoru”. Pkt 4 stanowi, że „kierownicy jednostek organizacyjnych resortu wymienieni w pkt 3 podejmują we własnym zakresie decyzje, do jakiego szczebla służbowego mogą być kierowane materiały uzyskane środkami techniki operacyjnej, uwzględniając ograniczenie liczby pracowników zapoznanych z tymi materiałami do niezbędnego minimum uzasadnionego działaniami operacyjnymi jednostki”. Pkt 5 stanowi, że „materiały (...)i (...)przekazuje się jednostkom zamawiającym oraz na życzenie Ministrowi Spraw Wewnętrznych, Podsekretarzowi Stanu i Komendantowi Głównemu MO w zakresie ich nadzoru”.

W literaturze proponuje się następującą definicję pracy operacyjnej: „praca operacyjna SB była całokształtem tajnych, pozaprocesowych i pozaadministracyjnych działań funkcjonariuszy SB prowadzonych przy wykorzystaniu określonych środków, metod i form, które umożliwiały rozpoznanie i zwalczanie wrogiej działalności oraz przyczyn i uwarunkowań sprzyjających jej powstawaniu i prowadzeniu, jak również rozpoznawanie i zwalczanie innych niekorzystnych zjawisk społecznych oraz zdobywanie wszelkich informacji niezbędnych do zabezpieczenia interesów władzy komunistycznej” (Filip Musiał „Podręcznik bezpieki. Teoria pracy operacyjnej Służby Bezpieczeństwa w świetle wydawnictw resortowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL 1970-1989”, Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa 2018, s. 57-58).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy wskazał, że analiza akt personalnych odwołującego, nadesłanych przez Instytut Pamięci Narodowej i Komendę (...) Policji, nie daje podstaw do uznania, że odwołujący w okresie od 1 grudnia 1975 r. do 31 lipca 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa w jednostkach wymienionych w przepisie art. 13b ustawy zaopatrzeniowej instytucjach i formacjach. W aktach tych w żadnym miejscu nie ma zapisów o przydzieleniu odwołującego do biur, wydziałów lub departamentów z wyraźnym dopiskiem (...). Wyniki postępowania przeprowadzonego przed Sądem I instancji w żaden sposób nie potwierdziły, aby odwołujący w okresie służby jako funkcjonariusz MO, działał w strukturach służby specjalnej. S. B. pracował bowiem w wydziale (...), który początkowo znajdował się w strukturach Komendy (...)Milicji Obywatelskiej w P., następnie wskutek centralnej reorganizacji – (...) Urzędu Spraw Wewnętrznych w P. i po 1990 r. kontynuował pracę w Komendzie (...) Policji w P.. W ramach zajmowanego stanowiska nigdy nie wykonywał czynności techniczno-operacyjnych, niezbędnych w działalności S. B.. Odwołujący wykonywał pracę administracyjno-biurową, obsługiwał petentów, składających wnioski o wydanie paszportów i wiz, przeprowadzał rozmowy sondażowe, na podstawie których uzupełniał rubryki we wnioskach np. w zakresie charakteru wyjazdu i długości pobytu za granicą. Odwołujący nie był osobą decyzyjną w kwestii przyznania paszportu czy wizy.

Nadto Sąd Okręgowy wskazał, że czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa były elementem tajnej inwigilacji, również z użyciem agentury, jednostek podejrzewanych o wrogą działalność przeciwko ówczesnemu państwu. Polegały one w szczególności na zakładaniu podsłuchów (telefonicznych, telegraficznych, pokojowych), podglądów, robieniu dokumentacji fotograficznej, tajnych przeszukań, prowadzeniu obserwacji i kontroli korespondencji. Mogły je wykonywać tylko ściśle wskazane jednostki: Biuro (...) MSW i wydziały (...)/(...) oraz Biuro (...) MSW i wydziały (...)/(...) oraz do chwili likwidacji Zarządzeniem (...) z 30 maja 1989 r. Ministra Spraw Wewnętrznych, Biuro W i wydziały W (...)/(...). Odwołujący na żadnym etapie swojego zatrudnienia, nie pracował w żadnej z powyższych jednostek organizacyjnych, nie był też czasowo przeszeregowywany.

Reasumując Sąd I instancji wskazał, że postępowanie dowodowe wykazało zatem, że odwołujący w okresie od 1 grudnia 1975 r. do 31 lipca 1990 r. nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa w jednostkach wymienionych w przepisie art. 13b ustawy zaopatrzeniowej instytucjach i formacjach. Sąd Okręgowy dodał, że dokonując subsumcji stanu faktycznego pod wskazane normy prawne należało stwierdzić, że odwołujący nie spełnia warunków wymaganych do obniżenia policyjnej emerytury oraz policyjnej renty inwalidzkiej na zasadach wskazanych w ustawie.

W konsekwencji, mając na uwadze powyższe rozważania, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i cytowanych przepisów prawa materialnego, Sąd I instancji zmienił zaskarżone decyzje i stwierdził w pkt 1 wyroku brak podstaw do ponownego ustalenia wysokości emerytury odwołującego, a w pkt 2 wyroku, brak podstaw do ponownego ustalenia wysokości renty inwalidzkiej odwołującego, przy uwzględnieniu przepisów dotyczących zasad obliczania wysokości świadczenia dla osób pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa i przyznał odwołującemu ww. świadczenia w dotychczasowej wysokości.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3 sentencji wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 oraz § 15 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.), obciążając nimi organ emerytalny jako stronę przegrywającą sprawę.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany (...)Zakładu Emerytalno-Rentowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów,

- naruszenie art. 13a ust. 5 ustawy z dnia 18 lutego1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) poprzez niezastosowanie tego przepisu do ustalenia faktu służby Odwołującego się na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.),

- naruszenie art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zakres wykonywanych przez funkcjonariusza czynności i zadań służbowych, jego przekonanie w jakiej formacji mundurowej jest pełniona służba, jego postawa w służbie są jedynymi kryteriami pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ww. ustawy, podczas gdy z literalnego brzmienia tego przepisu wprost wynika, że przepis ten nie odnosi się w ogóle do wykonywanych przez funkcjonariusza czynności, a jedynym kryterium pełnienia służby jest fakt pełnienia służby w okresie od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w wymienionych w tym przepisie jednostkach organizacyjnych będących częścią aparatu systemu policyjnego, na którym opiera się państwo totalitarne, a w świetle informacji Nr 291291/2017 z dnia 2 marca 2017 r. o przebiegu służby, która została przedstawiona przez Instytut Pamięci Narodowej, w okresie od dnia 1 grudnia 1975 r. do dnia 31 lipca 1990 r. Odwołujący się pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.),

- naruszenie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2270) oraz art. 15c i art. 22a ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) poprzez ich niezastosowanie z uwagi na fakt, że Odwołujący się nie spełnia przesłanek wymaganych do obniżenia emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej na zasadach wskazanych w ustawie, w sytuacji gdy w świetle informacji Nr (...) z dnia 02.03.2017 r. o przebiegu służby, która została przedstawiona przez Instytut Pamięci Narodowej, w okresie od dnia 1 grudnia 1975 r. do dnia 31 lipca 1990 r. Odwołujący się pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.),

- naruszenie § 14 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18.10.2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2015 r. poz. 1148 ze zm.) poprzez jego niezastosowanie, a tym samym niewłaściwe zastosowanie zasad ustalania wysokości emerytury policyjnej i policyjnej renty inwalidzkiej w stosunku do byłych funkcjonariuszy pełniących służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18.02.1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji /.../ oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.).

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1 i 2 i oddalenie odwołań od decyzji z dnia 22 maja 2017 r. (znak: (...)) o ponownym ustaleniu wysokości emerytury policyjnej oraz z dnia 22 maja 2017 r. (znak: (...)) o ponownym ustaleniu wysokości policyjnej renty inwalidzkiej, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt 1 i 2 i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od pozwanego organu emerytalno-rentowego na rzecz odwołującego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego adwokackiego, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlega oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. W szczególności, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził wystarczające postępowanie dowodowe, a zebrany w sprawie materiał poddał właściwej ocenie, zachowując granice swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Na wstępnie wskazać należy, że istota sporu w sprawie sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy organ rentowy miał podstawy do ponownego ustalenia wysokości świadczeń odwołującego S. B..

Organ emerytalny ustalił wysokość świadczenia emerytalnego odwołującego na podstawie uzyskanej z Instytutu Pamięci Narodowej informacji z 2 marca 2017 r. nr (...) w której podał na podstawie posiadanych akt osobowych wnioskodawcy, że w okresie od 1 grudnia 1975 r. do 31 lipca 1990r. pełnił on służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.).

Odnosząc się do stanowiska pozwanego, dotyczącego związania informacją o przebiegu służby odwołującego uzyskaną z Instytutu Pamięci Narodowej, należy wskazać, że sąd ubezpieczeń społecznych, jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 12 grudnia 2011 r., II UZP 10/11 (na co również w swoim uzasadnieniu zwrócił uwagę Sąd I instancji), rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji (...) Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza S. B., nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Związanie to obejmuje jedynie organ emerytalny, który przy wydawaniu decyzji musi kierować się danymi zawartymi w informacji o przebiegu służby. Ustalenia faktyczne i interpretacje prawne Instytutu Pamięci Narodowej nie mogą natomiast wiązać sądu, do którego wyłącznej kompetencji (kognicji) należy ustalenie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia w przedmiocie prawa do emerytury policyjnej i jej wysokości oraz odpowiednia kwalifikacja prawna (subsumcja) ustalonych faktów.

Powyższe stanowisko koresponduje z ugruntowanym poglądem sądów powszechnych, sądów administracyjnych oraz Sądu Najwyższego, zgodnie z którym ograniczenia dowodowe, odnoszące się do dopuszczalnych na etapie postępowania administracyjnego środków dowodowych, nie wiążą sądu ubezpieczeń społecznych, który rozpoznaje sprawy wszczęte na skutek odwołań od decyzji organów rentowych według procedury cywilnej w postępowaniu odrębnym, jako sprawy cywilne w znaczeniu formalnym. Ubezpieczony ubiegający się o świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych może wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Przeciwko informacji o przebiegu służby mogą być przeprowadzane przeciwdowody. Sąd Najwyższy (por. wyroki z 09.04.2009 r., I UK 316/08, z 06.09.1995 r., II URN 23/95 z 08.04.1999 r., II UKN 619/98, z 04.10.2007 r. I UK 111/07, z 02.02.1996 r., II URN 3/95, z 25.07.1997 r., II UKN 186/97,) na gruncie art. 473 k.p.c. wielokrotnie wypowiadał się, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i prawa pracy w postępowaniu przed sądem nie obowiązują ograniczenia dowodowe. W postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Nie może zatem ulegać wątpliwości, że pracownik czy ubezpieczony ubiegający się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu np. zaświadczenia o zatrudnieniu, wynika co innego.

Każdy istotny fakt może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (postanowienie SN z dnia 28 marca 2019r., I UK 133/18).

Sąd Najwyższy również w uzasadnieniu cytowanej przez Sąd I instancji uchwały składu siedmiu sędziów z 16 września 2020 r. sygn. akt III UZP 1/20, dotyczącej kwestii obniżania emerytur policyjnych na podstawie aktualnie obowiązujących przepisów potwierdził, że sądu powszechnego nie wiąże informacja o przebiegu służby wydana przez IPN w trybie art. 13a ust. 1 ustawy z 1994 r.

W konsekwencji w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie informacji, sąd jest zobowiązany do rekonstrukcji przebiegu służby w konkretnym przypadku, na podstawie wszystkich okoliczności sprawy. W szczególności na podstawie długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsca pełnienia służby, zajmowanego stanowiska (pkt 59 uzasadnienia uchwały). W tym zakresie Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na potrzebę sięgania do opinii służbowych funkcjonariuszy, uwzględniania ogólnych reguł dowodzenia: rozkładu ciężaru dowodu, dowodu prima facie, domniemań faktycznych, wynikających z informacji o przebiegu służby (pkt 60). Wskazano, że przy ocenie zasadności objęcia konkretnej osoby zakresem ustawy okolicznością, której nie można pominąć jest sam fakt weryfikacji w 1990 r. (pkt 92).

Na powyższe stanowisko powołał się również Sąd Najwyższy w postanowieniu z 14 września 2021 r. sygn. akt USK 259/21 (w zakresie rozpoznania skargi kasacyjnej).

Sąd Najwyższy uznaje zatem, że informacja IPN stanowi dowód, który nie jest jednak dowodem wyłącznym albo dowodem niepodważalnym, którym sąd byłby związany, bez możliwości jego oceny w ramach przysługującego sądowi prawa do swobodnej i wszechstronnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.). Inne rozumienie stanowiska Sądu Najwyższego dawałoby IPN przymioty organu rozstrzygającego arbitralnie kwestie wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, bez potrzeby odwoływania się do sądu, a z sądu organ firmujący jedynie ustalenia zawarte w informacji IPN.

Sąd Okręgowy trafnie zatem uznał, że nie był związany treścią informacji IPN o przebiegu służby odwołującego S. B. „na rzecz totalitarnego państwa”.

Nawet uznanie, że niektóre instytucje funkcjonujące przed zmianą ustroju państwa polskiego, tj. przed rokiem 1990 działały w sposób budzący dziś poważne wątpliwości prawne i moralne, nie uprawnia do stwierdzenia, że wszystkie osoby tam zatrudnione działały w celu pokrzywdzenia współobywateli. Istotą państwa prawa związanego zasadą rządów prawa i związanej z nim klauzuli sprawiedliwości społecznej jest to, że każdy zostaje potraktowany przez państwo i prawo sprawiedliwie, czyli w sposób, który jest adekwatny do popełnionych przez niego czynów i jego postawy, którą przyjął w czasach PRL.

Wydanie decyzji obniżającej odwołującemu świadczenia bez uwzględnienia indywidualnego charakteru jego służby oraz po niemal 30 latach od czasu przemian ustrojowych w Polsce, nie stanowiło realizacji zasad sprawiedliwości społecznej.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny podkreśla, że odwołującemu już raz została obniżona emerytura i renta na podstawie ustawy z 2009 r. Zwrócić uwagę należy w tym miejscu na uchwałę z 16 września 2020 r. sygn. III UZP 1/20 w której sąd odniósł się do zasady ne bis in idem. Podsumowując, nie chodzi tylko o samą konstrukcję normy (czy zawiera ona sankcje karne, czy inne formy represji), bowiem zakresem omawianej zasady są objęte także inne postępowania niż karne, oczywiście pod warunkiem, że wiążą się ze stosowaniem środków represyjnych sensu largo. W analizowanym zagadnieniu chodzi o dwukrotną ocenę tego samego okresu pracy, który raz obligował do obniżenia emerytury przez przyjęcie wskaźnika 0,7% za każdy rok służby, a obecnie wskaźnika 0,0%. Tego rodzaju wtórna ingerencja nie niesie ze sobą żadnych nowych argumentów, bo za taki nie można uznać faktu, że poprzednia regulacja nie była pełna (zob. uzasadnienie projektu do ustawy nowelizującej). Nie odkryto nowych aspektów działań funkcjonariusza, czy też wręcz nie zastosowano metody indywidualnej oceny służby. Widać to na tle stanu faktycznego sprawy, bowiem odwołującemu się już raz tj. w 2009 r. obniżono emeryturę i rentę. Z kolei w niniejszej oceniając ponownie ten sam okres pracy (tj. od 1 grudnia 1975 r. do 31 lipca 1990 r.) organ rentowy po raz drugi obniżył emeryturę i rentę odwołującemu. W ocenie Sądu Apelacyjnego takie stanowisko organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie, a zatem słusznie Sąd I instancji zmienił zaskarżone decyzje.

W ocenie Sądu Apelacyjnego postępowanie dowodowe przed Sądem I instancji wykazało, że odwołujący S. B. w spornym okresie nie pełnił służby na rzecz totalitarnego państwa w wyżej wskazanym właściwym jej rozumieniu i dokonując subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod wskazane normy prawne, Sąd zasadnie stwierdził, że odwołujący nie spełnia przesłanek wymaganych do obniżenia policyjnej emerytury na zasadach wskazanych w ww. ustawie.

Podkreślić należy, iż Sąd Apelacyjny nie neguje konieczności rozliczenia funkcjonariuszy, którzy w sposób nieprzymuszony, często dla specjalnych gratyfikacji podejmowali służbę w organach policji politycznej państwa komunistycznego, która ze swej istoty naruszała podstawowe prawa i wolności swoich współobywateli, ale w przeciwieństwie do wówczas panujących metod winno się to odbyć z pełnym poszanowaniem demokratycznego porządku prawnego.

Zaakcentować ponownie należy, że do zastosowania rygorów z art. 15c ustawy nie wystarczy samo formalne pełnienie służby w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r., ale pełnienie służby polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, łamaniu praw człowieka i obywatela.

Inna wykładnia przepisu art. 13b naruszałaby zasady sprawiedliwości społecznej, bowiem dotyczyłaby także osób, których pełniona funkcja czy charakter pracy nie miały charakteru operacyjnego, lecz charakter pomocniczy, techniczny, biurowy, porządkowy, niezwiązany z głównymi funkcjami organów bezpieczeństwa. Poza tym należy mieć na względzie, że wykonywanie „służby na rzecz państwa totalitarnego” było zindywidualizowane, mogło różnić się osobistym zaangażowaniem danej osoby i determinacją na realizowanie określonych zadań i funkcji. Działalność funkcjonariusza mogła być w różnym stopniu ukierunkowana na potrzeby, korzyści totalitarnego państwa. W związku z tym nie każde nawiązanie stosunku prawnego w ramach jednostek organizacyjnych, wskazanych w ustawie, musiało wiązać się ze służbą na rzecz totalitarnego państwa.”. Służba (praca) takiej osoby powinna być oceniana na podstawie indywidualnych czynów, w oparciu o wszystkie okoliczności pełnionej służby. Nie można stosować mechanizmu odpowiedzialności zbiorowej, gdyż stosowanie takiego mechanizmu przybliżyłoby ten mechanizm do mechanizmów stosowanych w czasach państwa totalitarnego.

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę również na potrzebę odróżnienia osób, które kierowały organami państwa totalitarnego, angażowały się w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego, nękały swych obywateli także na innym polu niż styk szeroko rozumianego prawa karnego, a więc tych podmiotów, których ocena jest zdecydowanie negatywna, od osób, których postawa nie pozostawała w bezpośredniej opozycji do zadań i funkcji państwa, lecz sprowadzała się do czynności akceptowalnych i wykonywanych w każdym państwie, także demokratycznym, bez skojarzeń prowadzących do ujemnych ocen. Inaczej każdy podmiot funkcjonujący w systemie państwa w tych latach mógłby się spotkać z zarzutem, że jego działanie, w ogólnym rozrachunku, było korzystne dla państwa totalitarnego (pkt 90).

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji prawidłowo uchwycił istotę sprawy i po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, na podstawie zeznań odwołującego złożonych na rozprawie w dniu 10 listopada 2020r., jego akt osobowych i akt emerytalno-rentowych, ustalił, że odwołujący jakkolwiek w ocenianym okresie 1975-1990 pracował na stanowisku referenta w Wydziale (...), a jego praca nie stanowiła „służby (pracy) na rzecz totalitarnego państwa”.

Ze ustalonego w sprawie stanu faktycznego wynika, że odwołujący został przyjęty do służby w Komendzie (...) Milicji Obywatelskiej w P. w dniu 1 grudnia 1975 r. na stanowisko referenta w Wydziale (...) (...) w P.. W okresie od 1 marca 1976 r. do 13 marca 1976 r. odwołujący odbył przeszkolenie na kursie krótkoterminowym pionu (...), był słuchaczem (...) Uniwersytetu (...)w czerwcu 1977 r. ukończył kurs doskonalenia zawodowego. Do obowiązków odwołującego należały czynności administracyjne w zakresie obsługi osób, starających się o wyjazd do „krajów kapitalistycznych”, przeprowadzanie z nimi rozmów sondażowo – operacyjnych, fizyczne wydawanie paszportów, przyjmowanie paszportów, opracowywanie informacji do wydziałów operacyjnych o osobach wyjeżdżających i powracających z „państw kapitalistycznych”, załatwianie wyjazdów służbowych polskich obywateli. W marcu 1979 r. S. B. został awansowany na stanowisko referenta techniki operacyjnej Wydziału (...) (...) w P. i w czerwcu 1980 r. ukończył w tym zakresie cykl doskonalenia zawodowego, co spowodowało jedynie wzrost jego uposażenia i pozostało bez wpływu na zakres czynności. W dniu 20 grudnia 1981 r. odwołujący złożył egzamin na chorążego Milicji Obywatelskiej. W październiku 1988 r. odwołujący został awansowany na stanowisko młodszego inspektora Wydziału (...) w P., w wyniku czego wzrosło jego uposażenie, natomiast zakres czynności zasadniczo pozostał bez zmian. Odwołujący przez cały okres zatrudnienia w strukturach policyjnych, zajmował stanowisko biurowo-administracyjne w wydziale (...) i zajmował się obsługą interesantów, tj. osób ubiegających się o wyjazd z kraju/wydanie paszportu oraz przeprowadzał rozmowy z osobami powracającymi do kraju i zdającymi paszport. Odwołujący w toku całego zatrudnienia w Policji, wykonywał te same czynności w pionie logistycznym, dopiero po przeniesieniu do Wydziału (...)w kwietniu 1991 r. zajął się opiniowaniem cudzoziemców i administracyjnym zabezpieczaniem działań służbowych.

Prawidłowa wykładnia przepisów ustawy dokonana przez Sąd Okręgowy w szczególności zasadnicza kwestia wykładni art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej i dokonanej w następstwie tego oceny stanu faktycznego sprawy prowadzącego do wniosku, iż przepis ten nie ma zastosowania wobec odwołującego, prowadzi w konsekwencji do wniosku, iż bezzasadne były też pozostałe zarzuty naruszenia prawa materialnego podniesione w apelacji organu rentowego dotyczące niezastosowania przepisów art. 15c ust. 1-3 ust. 5; art. 13b ust. 1 oraz § 14 ust. 1 pkt 1) rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 października 2004 r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu i Państwowej Straży Pożarnej oraz ich rodzin (Dz. U z 2015 r. poz. 1148 ze zm.); art. 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t. j. Dz.U. z 2016 r. poz. 2270).

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny uznał, że materiał dowodowy zebrany w rozpoznawanej sprawie dawał podstawy do stwierdzenia, że praca wykonywana przez odwołującego S. B. w okresie od 1 grudnia 1975 r. do 31 lipca 1990 r. nie podlega zakwalifikowaniu jako „służba na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r.”. Stąd nie było podstaw do obniżenia należnej jemu emerytury i renty.

Chybione okazały się także zarzuty naruszenia prawa procesowego.

Niezasadny okazał się również zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”, a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i wiąże ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego.

Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby strona skarżąca wykazała uchybienia podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktu (wyrok Sądu Najwyższego z 10.06.1999 r., II UKN 685/98). Apelacja pozwanego organu rentowego nie zawiera żadnych merytorycznych argumentów ograniczając się do polemiki z ustaleniami Sądu i brakiem dowodów przeciwnych, sprowadzała się wyłącznie do przedstawienia własnej oceny zgromadzonych dowodów i interpretacji przepisów.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, że wyniki postępowania przeprowadzonego przed Sądem I instancji w żaden sposób nie potwierdziły, aby odwołujący w okresie służby jako funkcjonariusz (...)działał w strukturach służby specjalnej. W spornym okresie S. B. pracował w wydziale (...), który początkowo znajdował się w strukturach Komendy (...)Milicji Obywatelskiej w P., następnie wskutek centralnej reorganizacji – (...)Urzędu Spraw Wewnętrznych w P. i po 1990 r. kontynuował pracę w Komendzie (...) Policji w P.. W ramach zajmowanego stanowiska odwołujący nigdy nie wykonywał czynności techniczno-operacyjnych, niezbędnych w działalności Służby Bezpieczeństwa. Odwołujący wykonywał pracę administracyjno-biurową, obsługiwał petentów, składających wnioski o wydanie paszportów i wiz, przeprowadzał rozmowy sondażowe, na podstawie których uzupełniał rubryki we wnioskach np. w zakresie charakteru wyjazdu i długości pobytu za granicą.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny uznał, że materiał dowodowy zebrany w rozpoznawanej sprawie dawał podstawy do stwierdzenia, że praca wykonywana przez odwołującego w okresie od 1 grudnia 1975 r. do 31 lipca 1990r. nie podlega zakwalifikowaniu jako „służba na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r.”. Stąd nie było podstaw do obniżenia należnej jemu emerytury i renty. Sąd Apelacyjny w całości podziela stanowisko Sądu I instancji w zakresie ustalonego stanu faktycznego, a w związku z tym również stanowisko zaprezentowane w wyroku z 18 listopada 2020r.

Zarzuty apelacji choć są dość obszerne to nie podważyły powyższych ustaleń, apelacja stanowi jedynie niezasadną polemikę z prawidłowymi ustaleniami i rozważaniami Sądu Okręgowego.

Uznając zatem zarzuty apelującego za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił wniesioną apelację.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od organu emerytalnego na rzecz odwołującego kwotę 480 zł (240 zł x 2 decyzji) – punkt 2 sentencji wyroku.

sędzia Marta Sawińska