Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2024 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2024 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy W. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale ubezpieczonego W. K. (2)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji W. K. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 13 grudnia 2022 r. sygn. akt VIII U 170/22 oraz

na skutek zażalenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

na postanowienie o kosztach zawarte w punkcie 2

wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 13 grudnia 2022 r. sygn. akt VIII U 170/22

1.  oddala apelację;

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, że zasądza od odwołującego W. K. (1) na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 180,00 zł (słownie: sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami na podstawie art. 98 §1 ¹ k.p.c.

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 stycznia 2022r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. stwierdził, że W. K. (2) jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą - płatnikiem składek W. K. (1) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 1 czerwca 2021r. do 17 czerwca 2021r.

Podstawą wydania decyzji było stwierdzenie, że ubezpieczony faktycznie nie wykonywał pracy w ramach współpracy przy prowadzonej działalności gospodarczej, a zgłoszenie do ubezpieczeń nastąpiło w celu obejścia przepisów prawa i uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Ponadto organ rentowy wskazał, że W. K. (2) uległ wypadkowi w dniu 14 maja 2021r. i w ciągłości był niezdolny do pracy do 21 października 2021r., a więc uznać należało, że zgłoszenie do ubezpieczeń było fikcyjne i miało na celu obejście przepisów prawa i uzyskanie prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Zarządzeniem z dnia 7 grudnia 2021r. Sąd Rejonowy Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu zobowiązał organ rentowy do przedstawienia prawomocnej decyzji w przedmiocie podlegania przez ubezpieczonego ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca u płatnika składek W. K. (1) od 14 maja 2021r. do 21 października 2021r.

Wykonując zarządzenie, organ rentowy decyzją z dnia 14 maja 2022r. nr (...), stwierdził, że W. K. (2) jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą - płatnikiem składek W. K. (1) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 14 maja 2021r. do 31 maja 2021r. oraz od 18 czerwca 2021r. do 21 października 2021r.

Powyższe decyzje w ustawowym terminie zaskarżył płatnik składek – W. K. (1), wnosząc o ich zmianę poprzez ustalenie, że ubezpieczony W. K. (2) podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresach od 14 maja 2021r. do 31 maja 2021r., od 1 czerwca 2021r. do 17 czerwca 2021r. oraz od 18 czerwca 2021r. do 21 października 2021r. jako osoba współpracująca.

Wyrokiem z 13 grudnia 2022r. w sprawie o sygn. akt VIII U 170/22 Sąd Okręgowy w Poznaniu:

1. Oddalił odwołanie,

2. Nie obciążył odwołującego kosztami zastępstwa procesowego pozwanego organu rentowego.

Wydając powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy dokonał następujących ustaleń faktycznych i prawnych:

W. K. (1) prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą od dnia l sierpnia 1983r. pod nazwą Kartograf Usługi w zakresie świadczenia usług kartograficznych. Obecnie nie zatrudnia pracowników.

W. K. (2) jest synem W. K. (1).

W. K. (2) w okresie od dnia 11 września 2019r. do dnia 31 maja 2021r. był zgłoszony do ubezpieczeń jako osoba bezrobotna niepobierająca zasiłku dla osób bezrobotnych.

W okresie od dnia l czerwca 2021r. do dnia 17 czerwca 2021r. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez płatnika składek W. K. (1). Zgłoszenia z tytułu współpracy dokonano 30 czerwca 2021r. od dnia l czerwca 2021r.

W. K. (2) doznał wypadku w dniu 14 maja 2021r. ok. godz. 13:00 we wsi G.. Jako rodzaju urazu wskazano „W. K. (2) części przedniej stopy lewej odcięcie, który wykonywał współpracę administracyjną z W. K. (1) omówioną umową najmu lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w P.. Nastąpiło odcięcie 4 palcy do I stopy lewej". Natomiast w szczegółowym opisie okoliczności zdarzenia podano, iż „Faktem zdarzenia jest miejsce W. K. (2) względem kosiarki. W. K. (2) w chwili ruchu kosiarki zajmował pozycję na niewielkim wzniesieniu terenu z przodu maszyny przy boku prawym. Ruch kosiarki i W. K. (2) nogą lewą przez jej wykrok w stronę maszyny przy wykonywaniu czynności fotografowania doprowadziły do zdarzenia".

W dniu zdarzenia, tj. 14 maja 2021r. W. K. (2) nie podlegał ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu wypadkowemu, a jako osoba współpracująca został zgłoszony do ubezpieczeń jedynie w okresie od dnia l czerwca 2021r. do dnia 17 czerwca 2021r.

Wypadek mający miejsce w dniu 14 maja 2021r. został zgłoszony do ZUS w dniu 26 lipca 2021r.

Jednocześnie do organu rentowego ubezpieczony złożył wnioski o wypłatę zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego w związku z wypadkiem z dnia 14 maja 2021r.

Decyzjami z dnia 10 sierpnia 2021r., z 1 września 2021r. i z 15 października 2021r. organ rentowy odmówił prawa do zasiłku za okres od 14 maja 2021r. do 21 października 2021r.

Decyzją z dnia 10 sierpnia 2021r., znak (...), organ rentowy odmówił W. K. (2) prawa do zasiłku chorobowego, z ubezpieczenia wypadkowego jako osoby współpracującej u płatnika składek W. K. (1) KARTOGRAF za okres od dnia 14 maja 2021. do dnia 25 lipca 2021r. Decyzja jest prawomocna, nie zostało od niej wniesione odwołanie.

Decyzją z dnia l września 2021r., znak (...), organ rentowy odmówił W. K. (2) prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego jako osoby współpracującej u płatnika składek W. K. (1) KARTOGRAF za okres od dnia 26 lipca 2021r. do dnia 24 sierpnia 2021r. Decyzja jest prawomocna.

Decyzją z dnia 15 października 2021r., znak (...), organ rentowy odmówił W. K. (2) prawa do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego jako osoby współpracującej u płatnika składek W. K. (1) KARTOGRAF za okres od dnia 25 sierpnia 2021 roku do dnia 21 października 2021 roku.

Od decyzji z dnia 15 października 2021 roku W. K. (2) odwołał się do Sądu Rejonowego Poznań – Grunwald i Jeżyce w Poznaniu.

W. K. (2) wystawiono następujące zaświadczenia o niezdolności do pracy (we wszystkich wskazano PUP, a nie płatnika składek W. K. (1)):

a) (...) za okres od 14.05.2021r. do 25.06.2021r.,

b) (...) za okres od 26.06.2021r. do 25.07.2021r.,

c) (...) za okres od 26.07.2021r. do 26.07.2021r.,

d) (...) za okres od 27.07.2021r. do 24.08.2021r.,

e) (...) za okres od 25.08.2021r. do 11.09.2021r.,

f) (...) za okres od 12.09.2021r. do 23.09.2021r.,

g) (...) za okres od 24.09.2021r. do 21.10.2021r.,

h) (...) za okres od 22.10.2021 roku do 11.11.2021r.

W. K. (2) pracował w firmie (...) przy komputerze i za to otrzymywał wynagrodzenie. Wykonywał pracę w biurze przy ul. (...). Płatnik pracował z ubezpieczonym do 18 czerwca 2021 roku.

W. K. (1) i W. K. (2) nie mieszkają razem i nie prowadzą wspólnie gospodarstwa domowego. W. K. (2) prowadzi samodzielnie gospodarstwo domowe i zamieszkuje w P. przy ulicy (...). Również w czerwcu 2021 r. W. K. (2) prowadził samodzielnie gospodarstwo domowe.

Pismem z 29 maja 2021r. płatnik składek W. K. (1) poinformował ZUS, że z dniem l czerwca 2021r. W. K. (2) jest osobą współpracującą.

Pismem z 10 czerwca 2021r. ZUS poinformował płatnika m.in. o konieczności rozliczenia składek za (...) w terminie do 15 lipca 2021r.

Kolejno 14 czerwca 2021r. W. K. (1) ponownie złożył pismo z 29 maja 2021r. informując, że z dniem l czerwca 2021r. W. K. (2) jest osobą współpracującą. Do pisma zostało dołączono oświadczenie o przysługującym świadczeniobiorcy prawie do świadczenia z opieki zdrowotnej.

Pismem z 22 czerwca 2021r. organ rentowy poinformował W. K. (1) jako płatnika o konieczności sporządzenia za W. K. (2) dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych za czerwiec 2021r.

W odpowiedzi płatnik składek przesłał dokumenty zgłoszeniowe, tj. (...) i (...), jednak z uwagi na błędy dokumenty zostały unieważnione.

Z uwagi na powyższe ZUS sporządził z urzędu w okresie 1-17 czerwca 2021r. zgłoszenie W. K. (2) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego i rentowych, dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego oraz obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego /kod (...), o czym poinformował pismem z 30 czerwca 2021r.

13 lipca 2021r. wpłynęła do ZUS dokumentacja rozliczeniowa za czerwiec 2021r., w której płatnik błędnie wykazał podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za osobę współpracującą oraz na ubezpieczenie zdrowotne za siebie jako osobę prowadzącą działalność. Z uwagi na nieprawidłowości dokumenty płatnika zostały unieważnione.

Kolejnym pismem z 22 lipca 2021 r. ZUS poinformował płatnika, że w wyniku analizy wpłat W. K. (2) z tytułu współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 1 czerwca 2021r. do 17 czerwca 2021r. Ponadto poinformował płatnika składek o sporządzeniu dokumentów rozliczeniowych za czerwiec 2021 r.

Wobec faktu poinformowania organu przez płatnika (pismem z 29 maja 2021r.), że z dniem 1 czerwca W. K. (2) jest osobą współpracującą, a rozpoczęcie współpracy nastąpiło w czasie orzeczonej niezdolności do pracy z tytułu wypadku, który miał miejsce 14 maja 2021r. i zawnioskowano o zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego za okres do 21 października 2021r., ZUS pismem z 3 listopada 2021r. wszczął postępowanie w sprawie W. K. (2) w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym i podstaw wymiaru składek jako osoby współpracującej przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej przez W. K. (1) oraz zobowiązał do złożenia wyjaśnień na okoliczność faktycznego wykonywania współpracy. Pisma skierowane do stron postępowania zostały odebrane przez W. K. (1), jednak nie złożono wyjaśnień na okoliczność współpracy stron.

Pismem z 2 grudnia 2021r. strony zostały poinformowane o zebraniu materiałów i dowodów niezbędnych do wydania decyzji i możliwości zapoznania się z materiałem.

Spornymi decyzjami z dnia 5 stycznia 2022r. i 14 maja 2022r. organ rentowy stwierdził, iż W. K. (2) nie podlega jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą - płatnikiem składek W. K. (1) obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 14 maja 2021r. do 31 maja 2021r., od 1 czerwca do 17 czerwca 2021r. oraz od 18 czerwca 2021r. do 21 października 2021r.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy powołał następnie podstawę prawną rozstrzygnięcia, tj. art. 6 ust. 1, art. 8 ust. 1 i 2, art. 8 ust. 11, art. 11 ust. 2, art. 12 i 13 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, wskazując, że w przedmiotowej sprawie sporne pomiędzy organem rentowym a odwołującym było w istocie to, czy odwołujący W. K. (1) (ojciec) i ubezpieczony W. K. (2) (syn) prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, a zatem sfera ustaleń faktycznych i następnie ich oceny prawnej w kontekście wykładni przepisów dotyczących osób współpracujących przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Stąd też konieczne było przede wszystkim dokonanie przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych w zakresie prowadzenia przez odwołującego i ubezpieczonego wspólnego gospodarstwa domowego.

W niniejszej sprawie odwołujący W. K. (1) i W. K. (2) przedstawili spójne ze sobą, logiczne zeznania potwierdzające, że nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego i nie mieszkali razem w spornym okresie.

Sąd Okręgowy wskazał, że w orzecznictwie za kryteria decydujące o wspólnym gospodarstwie domowym przyjmuje się wspólny budżet domowy oraz wspólne koszty prowadzenia jednego gospodarstwa domowego dla osoby prowadzącej działalność gospodarczą i dla osoby współpracującej, a samo posiadanie tytułu prawnego do tego samego lokalu mieszkalnego i wspólne, nawet stałe w nim zamieszkiwanie nie jest wystarczające do przyjęcia, że osoby pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wspólne gospodarstwo domowe oznacza bowiem więź o charakterze ekonomicznym realizującą się poprzez wspólny budżet domowy oraz wspólne koszty prowadzenia jednego gospodarstwa domowego dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność i osoby z nią współpracującej.

W świetle powyższego nie sposób jest przyjąć, iż odwołujący W. K. (1) i jego syn W. K. (2) prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, albowiem po pierwsze zamieszkiwali osobno, a po drugie każdy z nich prowadził samodzielne gospodarstwo domowe, co zgodnie potwierdzili w swoich zeznaniach. Odwołujący W. K. (1) na rozprawie w dniu 19 maja 2022 roku przyznał wprost, że syn jest samodzielny i nie mieszkają razem, a W. K. (2) w swoich zeznaniach złożonych na piśmie w dniu 21 czerwca 2022r. wskazał, że w czerwcu 2021r. gospodarował samodzielnie.

Wobec powyższego brak w niniejszej sprawie spełnienia przesłanki pozostawania we wspólnym gospodarstwie domowym. Tym samym brak było podstaw do ustalenia, iż W. K. (2) podlega ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca w okresie od 14 maja 2021r. do 21 października 2021r. W spornym okresie ubezpieczony W. K. (2) nie był osobą współpracującą z płatnikiem składek, bowiem nie prowadził z nim wspólnego gospodarstwa domowego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie oddalił jako bezzasadne – pkt. 1 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego pozwanego organu rentowego Sąd Okręgowy orzekł w pkt. 2 wyroku na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążając nimi odwołującego jako strony przegrywającej sprawę.

Apelację od powyższego wyroku, w całości, złożył płatnik składek W. K. (1), wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie odwołania. W uzasadnieniu apelujący argumentował, że wbrew ustaleniom Sądu Okręgowego dowody w sprawie (w tym „orzecznictwo” - orzeczenie lekarza orzecznika ZUS) potwierdziły współpracę W. K. (2).

Zażalenie na postanowienie zawarte w pkt 2 wyroku, złożył organ rentowy, zarzucając naruszenie art. 102 k.p.c. i wnosząc o zmianę rozstrzygnięcia poprzez zasądzenie na rzecz pozwanego od odwołującego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, natomiast zażalenie było zasadne, co skutkowało zmianą zaskarżonego orzeczenia o kosztach.

Przechodząc w pierwszej kolejności do oceny apelacji, to wbrew zarzutom apelującego Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie – co do meritum, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawnych. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. W pisemnych motywach zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, jaki stan faktyczny stał się jego podstawą oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu. Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu I instancji przyjął jako własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303).

Należy wskazać, że na podstawie przepisów prawa materialnego, to jest art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 11, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r., poz. 300), osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowym, a także dobrowolnie na swój wniosek - chorobowym. Za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność (…) uważa się, m.in. dziecko własne, jeżeli pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracuje przy prowadzeniu tej działalności.

W niniejszej sprawie kwestią sporną było ustalenie, czy W. K. (2) był osobą współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą - płatnikiem składek W. K. (1) i jako taka osoba podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu w okresach objętych obiema zaskarżonymi decyzjami. W przedmiotowej sprawie sporne pomiędzy organem rentowym a odwołującym było w istocie to, czy odwołujący W. K. (1) (ojciec) i ubezpieczony W. K. (2) (syn) prowadzili wspólne gospodarstwo domowe.

Ustawa systemowa nie zawiera legalnej definicji „współpracy przy prowadzeniu działalności”. Judykatura przyjmuje, że cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy działalności gospodarczej”, o której mowa w art. 8 ust. 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, są występujące łącznie:

a) istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego,

b) bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej,

c) stabilność i zorganizowanie,

d) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót,

(vide: wyrok Sądu Najwyższego z 6 stycznia 2009 r., II UK 134/08, OSNP 2010/13-14/170, OSP 2011/4/37; podobnie wyrok Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2010 r., II UK 315/09, LEX nr 604215). W uzasadnieniach przywołanych wyroków Sąd Najwyższy wskazał, że zgodnie ze słownikiem języka polskiego współpraca oznacza pracę wykonywaną wspólnie z kimś innym; działalność prowadzoną wspólnie; działanie wraz z innymi w ramach jednego przedsięwzięcia; branie udziału w zbiorowej pracy. Z wykładni literalnej wynika zatem, iż termin współpraca przy prowadzeniu działalności, którym operuje art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność.

Przechodząc natomiast do interpretacji zwrotu "pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym" należy przypomnieć, że w wyroku z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 56/95 (OSNAPiUS 1996 Nr 16, poz. 240) Sąd Najwyższy stwierdził, że "ocena, czy osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym" zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może tu mieć decydującego znaczenia (...). Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują". Pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym, w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej, oznacza najogólniej rzecz ujmując więź gospodarczą i emocjonalną opartą na pokrewieństwie i tytule prawnym.

W niniejszej sprawie tej więzi w sposób ewidentny brakuje.

Osoby pozostające we wspólnym gospodarstwie domowym mają bowiem zaspokajane potrzeby ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny), które są przez te osoby przekazywane w czasie i rozmiarze uzasadnionym okolicznościami danej sprawy. Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 lipca 2017r., III UK 181/16, Legalis nr 1683064).

Podsumowując, zgodzić się więc należy z Sądem Okręgowym, że nie sposób jest przyjąć, iż odwołujący W. K. (1) i jego syn W. K. (2) prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, ponieważ zamieszkiwali osobno, a nadto każdy z nich prowadził samodzielne gospodarstwo domowe, co zgodnie potwierdzili w swoich zeznaniach. W ustalonym w sprawie stanie faktycznym, ojciec i syn nie zamieszkiwali wspólnie, prowadzili faktycznie oddzielne życie i nie prowadzili jednego wspólnego budżetu domowego. Nie może więc być mowy w tym przypadku o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa domowego. Nie zostały więc spełnione w niniejszej sprawie wszystkie przesłanki do uznania W. K. (2) (syna) za osobę współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą - w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej.

Apelujący nie przedstawił zarzutów, które podważyłyby prawidłowość ustaleń Sądu Okręgowego, zaś podnoszone przez niego kwestie dotyczące orzeczeń lekarskich, czy trudnej sytuacji W. K. (2), nie mają wpływu na omawianą kwestię przesłanek podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Z tych wszystkich względów, uznając zarzuty apelującego za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, o czym orzekł w punkcie 1 wyroku.

Odnosząc się zaś do zażalenia strony pozwanej, to Sąd Apelacyjny uznał wywiedziony w nim zarzut odnoszący się do naruszenia art. 102 k.p.c. za zasadny, a w konsekwencji zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 2 w ten sposób, że zasądził od odwołującego W. K. (1) na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego z ustawowymi odsetkami na podstawie art. 98 §1 ¹ k.p.c. Racje ma bowiem pozwany, że w sprawie nie zaistniała sytuacja wyjątkowa, o której mowa w art. 102 k.p.c, umożliwiająca odstąpienie od obciążania strony przegrywającej (odwołującego) kosztami zastępstwa procesowego strony przeciwnej.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. - w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W art. 102 k.p.c. ustawodawca odwołuje się do pojęcia "wypadków szczególnie uzasadnionych". Takie sformułowanie wprawdzie nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, zastosowanie reguł ogólnych k.p.c. dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2013 r., III CZ 75/12).

Do kręgu "wypadków szczególnie uzasadnionych" zaliczane są zarówno okoliczności związane z samym przebiegiem procesu, jak i leżące na zewnątrz. Do pierwszych zaliczane są m.in. sytuacje wynikające z charakteru żądania poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, subiektywne przekonanie strony o zasadności roszczeń, przedawnienie, prekluzja. Drugie wyznacza sytuacja majątkowa i życiowa strony. Całokształt okoliczności, które mogłyby uzasadniać zastosowanie tego wyjątku powinny być ocenione z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., I CZ 26/11).

W ocenie Sądu II instancji nie było podstaw do odstąpienia od obciążania odwołującego kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej, gdyż nie zaistniały wyjątkowe okoliczności mające znaczenie z punktu widzenia przesłanek do zastosowania art. 102 k.p.c. Do takich okoliczności nie można zaliczyć subiektywnego przeświadczenia strony o zasadności odwołania/powództwa, bowiem w istocie każda strona występując do sądu z określonym roszczeniem pozostaje w przeświadczeniu o jego zasadności, a okoliczności te na gruncie niniejszej sprawy nie były wyjątkowe. Również charakter niniejszej sprawy, czy nakład pracy pełnomocnika nie przemawiał za odstąpieniem od obciążania odwołującego kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej. Sprawa dotyczy bowiem odwołania od dwóch decyzji dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym przez osobę współpracującą, pełnomocnik pozwanego sporządził odpowiedź na odwołania oraz dalsze pisma procesowe, jak też brał udział w rozprawie sądowej. Stąd też zasadnym jest zasądzenie na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego w stawce minimalnej 180 zł.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. orzekł jak w pkt 2 wyroku.

Wiesława Stachowiak