Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 26 lutego 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) sp. z o.o. w P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji (...) sp. z o.o. w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 16 listopada 2023 r. sygn. akt VII U 1403/22

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. w P. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwoty po 2700 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia (...) r. nr (...), na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 oraz art. 18 ust. 1 i 2, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423 ze zm.), art. 81 ust. 1, 5 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1285 ze zm.), art. 58 § 2 i 3 z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740), § 11 ust. 1 i §12 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. (Dz. U. nr 62, poz. 289 z 1996 r.) w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia M. K., podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek P., wynosi:

Okres	Ubezpieczenia emerytalne i rentowe	Ubezpieczenie chorobowe	Ubezpieczenie wypadkowe	Ubezpieczenie zdrowotne
(...)	4.585,03	4.585,03	4.585,03	3.956,42
(...)	2.598,18	2.598,18	2.598,18	6.652,93
(...)	1.528,34	1.528,34	1.528,34	8.104,89
(...)	1.528,34	1.528,34	1.528,34	1.318,81

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy przypomniał, że wskutek dwuinstancyjnego postępowania odwoławczego od decyzji ZUS z dnia (...) r. nr (...), ostatecznie Sąd Apelacyjny w Poznaniu stwierdził, że M. K. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od (...) r. Organ rentowy wszczął w konsekwencji postępowanie w sprawie wysokości podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia M. K. jako pracownika u płatnika składek (...) Sp. z o.o. od (...) r. Wątpliwości organu rentowego wzbudziło bowiem wynagrodzenie M. K. w wysokości 11.000 zł miesięcznie. Na podstawie materiału dowodowego, zgromadzonego w sprawie organ rentowy ustalił, że ubezpieczona w ramach swojego stanowiska pracy, tj. dyrektor ds. księgowości, miała nadzorować i wspierać pracowników spółki (...), których było dwóch, z czego jedna osoba przebywała na zwolnieniu chorobowym, a potem na urlopie macierzyńskim. Zdaniem ZUS, ubezpieczona mogła wykonywać powierzone jej czynności bez konieczności zawierania umowy o pracę, a w związku z funkcją Prezesa Zarządu spółki, względnie z tytułu bycia wspólnikiem spółki. Od chwili udania się przez ubezpieczoną na zwolnienie chorobowe (a następnie urlop macierzyński i wychowawczy), nikt nie został zatrudniony na jej zastępstwo, a obowiązki ubezpieczonej przejęli pozostali pracownicy i zewnętrzna księgowa. W tych okolicznościach organ rentowy doszedł do przekonania, że wynagrodzenie M. K. od (...) r. w wysokości 11.000 zł, było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i miało na celu uzyskanie wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Organ rentowy przyjął zatem od (...) r. pomniejszoną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne M. K. stosownie do § 11 i § 12 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r., przyjmując wyjściowo wysokość wynagrodzenia zasadniczego w wysokości 4.585,03 zł miesięcznie.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiedli (...) Sp. z o.o. i M. K. w pismach z dnia 10 i 11 sierpnia 2022 r., zarejestrowane w tut. sądzie kolejno pod sygn. VII U 1403/22 i VII U 1404/22.

Odwołujący zaskarżyli decyzję ZUS w całości i wnieśli o jej zmianę poprzez ustalenie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia M. K. jest zgodna z zadeklarowanymi przez (...) Sp. z o.o. wartościami. Odwołujący zarzucili decyzji naruszenie przepisów postępowania administracyjnego – art. 7, art. 77§1 i art. 80 k.p.a. w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez pominięcie dowodów i wyjaśnień, złożonych przez (...) Sp. z o.o., niespójną i wadliwą argumentację w uzasadnieniu decyzji, poddanie w wątpliwość zasadności zatrudnienia M. K. w kontekście m.in. funkcji Prezesa Zarządu i braku zastępstwa pod jej nieobecność, władcze i nierynkowe ustalenie wysokości wynagrodzenia miesięcznego M. K., nadto art. 6 k.c. poprzez przedstawienie szczątkowych i tym samym niewystarczających dowodów na poparcie tezy o sprzeczności wysokości ustalonego wynagrodzenia z zasadami współżycia społecznego. W uzasadnieniu odwołań, odwołujący rozwinęli argumentację w zakresie każdego z ww. zarzutów.

Zarządzeniem z dnia 18 października 2022 r. w sprawie o sygn. VII U 1404/22 Przewodnicząca na zasadzie art. 219 k.p.c. połączyła sprawę o sygn. VII U 1404/22 do łącznego prowadzenia i rozstrzygnięcia ze sprawą sygn. VII U 1403/22.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Wartość przedmiotu sporu w sprawie wyniosła 24.984,35 zł (k. 40).

Wyrokiem z 16 listopada 2023r. Sąd Okręgowy w Poznaniu (sygn. VII U 1403/22) zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne odwołującej M. K. i składki na te ubezpieczenia, podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. w P. stanowi od 1 września 2018 r. wynagrodzenie w kwocie 8.246,52 zł (pkt 1 wyroku) oraz w pozostałym zakresie oddalił odwołanie (pkt 2 wyroku).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

(...) Sp. z o.o. w P. została zarejestrowana w KRS pod nr (...) w dniu 5 listopada 2015 r. Kapitał zakładowy spółki wynosi 5.000 zł. Wspólnikami spółki są M. K. (udział większościowy) i J. O. (1) (udział mniejszościowy), które wspólnie do 15 lutego 2016 r. tworzyły zarząd spółki. Funkcję Prezesa jednoosobowego zarządu (...) Sp. z o.o. w okresie od 15 lutego 2016 r. do 8 października 2019 r. sprawowała M. K.. Aktualnie funkcję tą sprawuje S. O..

Przeważającym przedmiotem działalności spółki jest działalność rachunkowo – księgowa i doradztwo podatkowe. W 2018 r. odwołująca spółka obsługiwała 7 stałych klientów.

J. O. (1) i S. O. są rodzicami M. K..

Odwołująca M. K. urodziła się (...), ma wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku międzynarodowych stosunków gospodarczych oraz od 2014 r. certyfikat (...) nr (...), uprawniający do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych. Od czerwca 2016 r. odwołująca jest członkiem S. (...) w Polsce.

W okresie od 1 czerwca 2013 r. do 31 sierpnia 2013 r. odwołująca pracowała na podstawie umowy o pracę w firmie (...) sp. z o.o. na stanowisku księgowej. Jednocześnie z dniem 5 lipca 2013 r. M. K. podjęła zatrudnienie w B. (...) w P. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku „księgowa, specjalista ds. kadr i płac”, gdzie pracowała do 31 sierpnia 2018 r. Wynagrodzenie miesięczne odwołującej z tytułu zatrudnienia u J. O. (1) wynosiło ok. 6.000 zł brutto miesięcznie.

(...) Sp. z o.o., reprezentowana przez J. O. (2), zawarła w dniu 20 sierpnia 2018 r. z M. K. umowę o pracę na czas nieokreślony z początkiem od 1 września 2018 r. M. K. została zatrudniona w odwołującej spółce na stanowisku dyrektora ds. księgowości, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 11.000,00 zł brutto. Termin rozpoczęcia pracy ustalono na dzień 3 września 2018 r.

Na wrzesień 2018 r. odwołująca spółka zatrudniała 2 zleceniobiorców oraz 3 pracowników na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy:

⚫

S. O. od 1 maja 2018 r. na stanowisku kierownika działu księgowości za wynagrodzeniem 2.500 zł brutto miesięcznie,

⚫

A. K. od 29 sierpnia 2018 r. na stanowisku młodszej księgowej za wynagrodzeniem 3.500 zł brutto miesięcznie,

⚫

A. S. od 22 września 2016 r. na stanowisku młodszej księgowej za wynagrodzeniem 3.500 zł brutto miesięcznie.

Do obowiązków M. K. na powierzonym stanowisku należał nadzór nad pracownikami spółki, kontakty z klientami, działanie w imieniu klientów przed instytucjami państwowymi na podstawie udzielonego pełnomocnictwa, planowanie rozwoju spółki, marketing i pozyskiwanie klientów.

Z dniem 19 października 2018 r. M. K. stała się niezdolna do pracy w związku z ciążą i udała się na zwolnienie chorobowe, na którym pozostała do dnia porodu, tj. 11 kwietnia 2019 r. a następnie przebywała na urlopie macierzyńskim i wychowawczym. Odwołująca do dziś nie wróciła do pracy w (...) Sp. z o.o. w związku z ponownym zajściem w ciążę.

(...) Sp. z o.o. nie zatrudniła nikogo na zastępstwo odwołującej. W grudniu 2018 r. część obowiązków M. K.: nadzór nad księgowością, raportowanie do klientów, składanie deklaracji ZUS, GUS, US, NBP, kontrole podatkowe, bieżącą obsługę klientów – przejął S. O.. Z dniem 8 października 2019 r. S. O. objął funkcję Prezesa Zarządu (...) Sp. z o.o. Aneksem z dnia 4 stycznia 2021 r. do umowy o pracę z dnia 30 kwietnia 2018 r., od 1 stycznia 2021 r. zmianie uległa miesięczna wysokość wynagrodzenia brutto S. O. – na kwotę 6.200 zł brutto.

Przeciętne wynagrodzenie brutto pracowników zatrudnionych według sektorów własności, płci oraz grup zawodów wielkich, dużych i średnich za października 2018 r. – na stanowisku kierownika do spraw obsługi biznesu i zarządzania w sektorze publicznym (grupa (...), Kierownicy do spraw finansowych) wynosiło 7.478,45 zł (kobiety) a w sektorze prywatnym (kobiety) – 9.145,90 zł brutto (por. Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2018 r. – opracowanie GUS, Informacje sygnalne z 21 listopada 2019 r.).

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w zawodzie Główny księgowy (kod (...) wg klasyfikacji zawodów i specjalności) na październik 2018 r. w badaniu Struktura wynagrodzeń według zawodów, dla którego źródłem informacji są sprawozdania podmiotów gospodarki narodowej o liczbie pracujących 10 i więcej osób w sektorze publicznym wyniosło 7.050,89 zł brutto a w sektorze prywatnym – 8.246,52 zł brutto.

Podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia M. K. od 1 września 2018 r. wynosi 8.246,52 zł.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne odwołującej M. K. i składki na te ubezpieczenia, podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. w P. stanowi od 1 września 2018 r. wynagrodzenie w kwocie 8.246,52 zł (pkt 1 wyroku) oraz w pozostałym zakresie oddalił odwołanie (pkt 2 wyroku).

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Okręgowy podkreślił, że odwołania (...) Sp. z o.o. i M. K. okazały się częściowo uzasadnione.

Na wstępie rozważań wskazał, że kwestia podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez M. K. z tytułu zawarcia w dniu 20 sierpnia 2018 r. umowy o pracę z (...) Sp. z o.o., została już prawomocnie rozstrzygnięta przez Sąd Okręgowy w Poznaniu w sprawie sygn. VIII U 573/19 (także Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 12 stycznia 2022 r. sygn. III AUa 931/20). Z tych przyczyn niezrozumiałe dla sądu jest spostrzeżenie organu rentowego w zaskarżonej decyzji, że M. K. wszelkie czynności, wykonywane w ramach stanowiska pracy „dyrektor ds. księgowych”, mogła wykonywać bez konieczności zawierania umowy o pracę, np. jako wspólnik spółki lub Prezes Zarządu.

W niniejszym postępowaniu okolicznością sporną pomiędzy stronami była wyłącznie wysokość podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia w związku z pracowniczym tytułem do ubezpieczeń M. K., a tym samym – czy określone w umowie o pracę z dnia 20 sierpnia 2018 r. wynagrodzenie M. K. na kwotę 11.000 zł brutto na stanowisku dyrektora ds. księgowości odpowiadało realiom rynku pracy, było współmierne do zakresu czynności i obowiązków wykonywanych przez odwołującą, czy też stanowiło naruszenie zasad współżycia społecznego (art. 58 § 2 i 3 k.c.).

Wskazał, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. (aktualnie t.j. Dz. U. z 2023 r. nr 1230 – dalej ustawa systemowa) obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym tj. emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze RP są między innymi pracownikami, a obowiązek ubezpieczenia powstaje od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku – art. 13 ust. 1 tej ustawy.

Zgodnie z przepisami ustawy systemowej (w szczególności art. 18 ust. 1), podstawą wymiaru składki na ubezpieczenia jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne stanowią zatem środki pieniężne, wypłacone pracownikowi albo też takie środki, postawione do dyspozycji pracownika. Dla ustalenia wysokości składek znaczenie decydujące i wyłączne ma zatem fakt dokonania wypłaty wynagrodzenia w określonej wysokości.

Następnie zacytował również art. 47 ust. 1, art. 86 ust. 1 i 2, art. 41 ust. 13 ustawy systemowej oraz przytoczył fragment wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2021 r. sygn. II USKP 24/21 oraz z dnia 8 czerwca 2021 r. sygn. I USK 205/21, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 marca 2022 r. sygn. III AUa 1252/21.

Podkreślił, że ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. Autonomia stron umowy o pracę w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. prowadzi do wniosku, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie. Przyznanie zatem zbyt wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne. Podstawą jest naruszenie zasad współżycia społecznego, polegające na świadomym osiąganiu korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

Pozwany organ rentowy w niniejszej sprawie argumentował, że przyznane odwołującej M. K. wynagrodzenie na podstawie umowy o pracę z dnia 20 sierpnia 2018 r. na stanowisku dyrektora ds. księgowości było rażąco zawyżone i zmierzało do uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Zdaniem ZUS, M. K. czynności wykonywane w ramach stanowiska pracy „dyrektor ds. księgowości” mogła wykonywać jako wspólnik spółki lub Prezes zarządu, a od momentu przebywania odwołującej na zwolnieniu lekarskim, zasiłku macierzyńskim oraz urlopie wychowawczym, nikt nie został zatrudniony – obowiązki przejęli pozostali pracownicy (...) Sp. z o.o.

Mając na uwadze powyższe, celem ustalenia, czy wysokość podstawy wymiaru składek M. K. z tytułu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o., była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (tj. tak, jak podnosił ZUS), Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe, w którym wziął pod uwagę zeznania strony odwołującej oraz treść zgromadzonych w sprawie dokumentów.

Zgodnie z treścią art. 78 k.p., wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy.

Dla oceny adekwatności wynagrodzenia M. K. do zajmowanego stanowiska pracy w (...) Sp. z o.o. miarodajna w ocenie Sądu Okręgowego pozostaje struktura wynagrodzeń pracowników (...) Sp. z o.o. w okresie spornym (tj. na wrzesień 2018 r.) oraz aktualnie (k. 99-100), odzwierciedlająca też pośrednio możliwości finansowe (...) Sp. z o.o. Wynagrodzenia zasadnicze pracowników (...) Sp. z o.o. we wrześniu 2018 r. oscylowały na poziomie 2.500 zł – 3.500 zł, były zatem nieporównywalnie niskie w stosunku do wynagrodzenia M. K., tj. 11.000 zł. Sąd Okręgowy zauważył, że nawet S. O., zatrudniony w (...) Sp. z o.o. przed odwołującą (w maju 2018 r.), na kierowniczym stanowisku uzyskiwał wynagrodzenie miesięczne w wysokości 3.500 zł brutto. Nawet zatem gdyby przyjąć, że M. K. była przełożoną S. O. i z tego tytułu chociażby winna uzyskiwać wyższe wynagrodzenie, to nadal dysproporcja zarobków jest istotnie znaczna. Dalej, na uwagę zasługuje fakt, że po udaniu się M. K. na zwolnienie chorobowe w październiku 2018 r., większość jej czynności i obowiązków przejął jej ojciec S. O. w ramach swojego kierowniczego stanowiska. Mimo znacznego zwiększenia obowiązków S. O., jego wynagrodzenie zasadnicze nie zostało podwyższone. Dopiero za 2020 r. S. O. otrzymał premię roczną w wysokości 42,000 zł brutto, a wynagrodzenie zasadnicze z 3.500 zł do 6.200 zł brutto zostało podwyższone dopiero z dniem 1 stycznia 2021 r.

W zaistniałej sytuacji konieczne w ocenie Sądu I instancji okazało się odwołanie do danych statystycznych, jako obiektywnego źródła wiedzy o medianie zarobków na wyższych stanowiskach kierowniczych w dziedzinie księgowości lub stanowiskach równorzędnych pod względem ciążących na pracowniku obowiązków i zakresu odpowiedzialności. Pozyskane przez sąd z Głównego Urzędu Statystycznego informacje o wysokości przeciętnych zarobków na stanowisku dyrektora ds. księgowości (lub zbliżonego) na dzień 1 września 2018 r., porównawczo w sektorze przedsiębiorstw państwowych i prywatnych, z uwzględnieniem liczby zatrudnionych w przedsiębiorstwie pracowników (choćby w przybliżeniu, w związku z liczebnością pracowników odwołującej spółki) pokazały, że pracownik na stanowisku Głównego Księgowego (które w ocenie GUS odpowiada poziomem wykształcenia i umiejętności oraz zakresem czynności i odpowiedzialności stanowisku, zajmowanemu przez M. K. w odwołującej spółce, tj. dyrektorowi ds. księgowości) w małym przedsiębiorstwie z sektora prywatnego zarabiał na przeciętnym poziomie 8.246,52 zł brutto miesięcznie. W ocenie Sądu I instancji, jest to wartość zobiektywizowana przez niezależne od stron niniejszego procesu (i ich interesów) badanie, przeprowadzone przez kompetentny i powołany do tego celu organ administracji państwowej, tj. GUS, uwzględniająca jednakże organizację odwołującej (...) Sp. z o.o. i specyfikę zatrudnienia M. K..

Jak zważył Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 15 czerwca 2022 r. sygn. III AUa 19/21, sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Jednym z najistotniejszych kryterium godziwości (sprawiedliwości) wynagrodzenia za pracę, jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.).

Reasumując powyższe w ocenie Sądu Okręgowego, wynagrodzenie M. K., ustalone na poziomie 11.000 zł brutto w spornej umowie o pracę, w relacji do poziomu wynagrodzeń podległych odwołującej pracowników we wrześniu 2018 r., mając na uwadze dotychczasowe doświadczenie i zajmowane stanowiska odwołującej w księgowości, zakres spoczywających na odwołującej zadań i skali odpowiedzialności w (...) Sp. z o.o., skali działalności (...) Sp. z o.o. będącej małym przedsiębiorstwem z sektora prywatnego oraz zakres przerzuconej na S. O. pracy pod nieobecność odwołującej bez równoczesnej zmiany wynagrodzenia, nadto przeciętne wynagrodzenie na porównywalnych stanowiskach, ustalone przez GUS, oscylujące w 2018 r. wokół 8.000 zł brutto, stanowi wynagrodzenie rażąco zawyżone, niewspółmierne do wynagrodzeń pozostałych pracowników (...) Sp. z o.o., nadto odrealnione w warunkach rynku pracy we wrześniu 2018 r.

Ocena, czy ustalone przez strony umowy o pracę wynagrodzenie może być uznane za właściwe, uwzględniające przesłankę ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanego przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, nie powinna być oparta o subiektywną ocenę charakteru pracy wykonywanej przez pracownika na danym stanowisku pracy, ale powinna być dokonana w oparciu o obiektywne wzorce. Dla takiej oceny należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzeń za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze i będzie uwzględniał również warunki obrotu i realia życia gospodarczego (koniunkturę gospodarczą, opłacalność działalności w danej branży, miejsce wykonywania pracy, poziom bezrobocia na lokalnym rynku pracy, dostępność wykwalifikowanych kadr). Wzorcem godziwego wynagrodzenia, który czyni zadość ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanych przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, będzie wzorzec uwzględniający, między innymi, takie czynniki jak: obowiązująca u pracodawcy siatka wynagrodzeń, średni poziom wynagrodzeń za taki sam lub podobny charakter pracy w danej branży, wykształcenie, zakres obowiązków, odpowiedzialność materialna oraz dyspozycyjność. Nie można też pomijać, że na wysokość wynagrodzenia wpływ mają nie tylko kryteria wymienione w art. 78 § 1 k.p., ale także pośrednio koniunktura gospodarcza, opłacalność działalności w danej branży, miejsce wykonywania pracy, relacja między popytem i podażą, wielkość stopy bezrobocia. Wielość czynników wpływających na wysokość wynagrodzenia wymaga głębszej analizy przed postawieniem tezy, że kwestionowane wynagrodzenie nie jest ekwiwalentne (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2021 r. sygn. II USKP 24/21).

Z drugiej strony, dokonując weryfikacji podstawy wymiaru składki w oparciu o zmienną w postaci zamiaru nadużycia świadczeń z ubezpieczenia społecznego (mając na uwadze zasadę solidarności społecznej, płacy słusznej, sprawiedliwej i godziwej) nie można skoncentrować uwagi na interesach organu rentowego i środków przez niego administrowanych, zasadnicze znaczenie mają bowiem relacje zachodzące na rynku zatrudnienia. Nie jest nadużyciem opłacanie składek od wynagrodzenia wprawdzie relatywnie wysokiego, jednak występującego w praktyce. Czynniki słuszności, sprawiedliwości i godziwości korespondują bowiem z regułami rynkowymi. W rezultacie, zasada solidarności społecznej zostanie naruszona nie wówczas, gdy ubezpieczony otrzyma wysokie świadczenie (choćby przed zdarzeniem ubezpieczeniowym jedynie przez krótki okres opłacał składki), ale wtedy, gdy na podstawie okoliczności towarzyszących można wykazać, że podstawa wymiaru składek została określona na wysokim poziomie z uwagi na znane, nieuchronne i pewne zdarzenie ubezpieczeniowe (na przykład stan ciąży). Jedynie taki motyw uzasadnia twierdzenie, że ustalenie wysokiego wynagrodzenia (podstawy wymiaru składek) jest nadużyciem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2020 r. sygn. II UK 278/18).

Reasumując powyższe, Sąd I instancji doszedł do przekonania, że racjonalnym, godziwym, adekwatnym do zakresu czynności, obowiązków i zakresu odpowiedzialności M. K. na stanowisku dyrektora ds. księgowości w (...) Sp. z o.o. od 1 września 2018 r. jest wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 8.246,52 zł brutto miesięcznie.

Z uwagi na powyższe, w punkcie 1 wyroku Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że wysokość podstawy wymiaru składek M. K. na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i zdrowotne z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Sp. z o.o., stanowi od 1 września 2018 r. kwota 8.246,52 zł brutto miesięcznie, a w pozostałym zakresie w punkcie drugim sentencji oddalił odwołania jako niezasadne (art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.)

W związku z brakiem wniosku o zasądzenie kosztów postepowania po stronie odwołującej, Sąd zastosował regułę, wynikającą z przepisu art. 102 k.p.c., tj. obciążył kosztami postępowania obie strony w zakresie już przez te strony poniesionym.

Apelację od powyższego wyroku wywiodły odwołujące M. K. oraz (...) sp. z o.o. zarzucając mu naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, tj.

⚫

art. 233 i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę zebranego materiału dowodowego, polegające na stwierdzeniu, że dla oceny rynkowości wynagrodzenia Ubezpieczonej nie ma znaczenia wartość wynagrodzeń pracowników księgowości uzyskiwanych w firmie (...),

⚫

art. 233 i art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę zebranego materiału dowodowego, polegające na stwierdzeniu, że dla oceny adekwatności wynagrodzenia Ubezpieczonej do zajmowanego stanowiska pracy w Spółce miarodajna jest średnia wynagrodzeń pracowników Spółki, niezależnie od posiadanych kwalifikacji i zakresu obowiązków,

⚫

art. 231 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c., poprzez wadliwą metodologię oceny możliwości finansowych Spółki w oparciu o wysokość wynagrodzeń zamiast w oparciu o przedłożone dokumenty finansowe,

⚫

art. 231 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę wpływu okoliczności, że S. O., ojciec Ubezpieczonej, bezpośrednio po przejęciu obowiązków Ubezpieczonej nie podniósł pensji, na rynkowość wynagrodzenia ubezpieczonej,

⚫

art. 231 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak uwzględnienia wniosków płynących z przedstawionych raportów płacowych na ocenę rynkowości wynagrodzenia Ubezpieczonej,

⚫

art. 231 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez wadliwą interpretację danych z GUS,

⚫

art. 231 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak wadliwą ocenę rażącej niewspółmierności przy interpretacji danych GUS, tj. brak uwzględnienia czynników wpływających na podwyższenie wartości wynagrodzenia Ubezpieczonej w stosunku do średniej GUS.

Mając na uwadze wskazane wyżej zarzuty, wniosły o zmianę wyroku poprzez uwzględnienie w całości odwołań od decyzji nr (...) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dn. (...) r. oraz zmianę decyzji ZUS w ten sposób, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia Ubezpieczonej jest zgodna z zadeklarowanymi przez płatnika składek Spółkę wartościami.

W odpowiedzi na apelację odwołujących Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. wniósł o jej oddalenie całości i zasądzenie od odwołujących na rzecz pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kosztów procesu według norm przepisanych za postępowanie apelacyjne.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja odwołujących okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe w sposób staranny, nieuchybiający zasadzie swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Zgromadzone w niniejszej sprawie dowody Sąd I instancji oceniał wszechstronnie, tj. wiarygodność i moc poszczególnych dowodów oceniona została w odniesieniu do całokształtu pozostałych dowodów. Sąd I instancji dokonał ustalenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie i Sąd Apelacyjny podstawę faktyczną wyroku w pełni podziela. Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia i ocenę prawną Sądu Okręgowego.

Na wstępie Sąd Apelacyjny wskazuje, że kwestią sporną w niniejszej sprawie było jedynie ustalenie czy określone w umowie o pracę z 20 sierpnia 2018r. wynagrodzenie odwołującej na kwotę 11000 zł brutto było wynagrodzeniem odpowiednim, godziwym, czy nie stanowiło wynagrodzenia nadmiernego, wygórowanego, albowiem kwestia podlegania odwołującej ubezpieczeniom społecznym została prawomocnie przesądzona w wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 12 stycznia 2022r. sygn. III AUa 931/20.

Z kolei mając na uwadze treść apelacji ocenić należało, czy Sąd I instancji prawidłowo zmienił zaskarżoną decyzję i stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne: emerytalne i rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne odwołującej M. K. i składki na te ubezpieczenia, podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek (...) sp. z o.o. w P. stanowi od 1 września 2018 r. wynagrodzenie w kwocie 8.246,52 zł, a w pozostałym zakresie oddalił odwołania (2753,48 zł).

W pierwszej kolejności Sąd Apelacyjny wskazuje, iż ocena wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy - zgodnie z art. 6 ust. 1, art. 18 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2, art. 86 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych, kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń.

Oznacza to, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego. Tym samym Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.).

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o s.u.s., za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, czyli zatrudnioną przez pracodawcę. Z kolei art. 22 § 1 k.p. stanowi, że przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Jednakże dla faktycznego istnienia stosunku pracy nie jest wystarczające zawarcie umowy o pracę, lecz faktyczne realizowanie treści zawartej umowy poprzez rzeczywiste świadczenie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 6 marca 2007 r., I UK 302/06, OSNP 2008/7-8/110 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 19 października 2007 r., II UK 56/07, LEX nr 376433).

Jednoznacznie zatem należy stwierdzić, że co prawda z punktu widzenia art. 18 § 1 k.p. i 22 § 1 k.p. nie ma przeszkód do umówienia się przez strony na wynagrodzenie wyższe od najniższego wynagrodzenia za pracę, jednakże ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu - art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z 09.08.2005 r. sygn. akt III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192, LEX nr 182780, wyrok Sądu Najwyższego z 04.08.2005 r., II UK 16/05, opubl. OSNP 2006/11-12/191, LEX nr 182776, wyrok Sądu Najwyższego z 19.05.2009 r., III UK 7/09, LEX nr 509047).

Należy zwrócić uwagę, iż sprzeczny z zasadami współżycia społecznego może być niegodziwy cel umowy o pracę, polegający na ustaleniu nadmiernej wysokości wynagrodzenia (rażąco wygórowanego), aby otrzymywać zawyżone świadczenia z ubezpieczeń społecznych kosztem innych ubezpieczonych. Zgodnie bowiem z art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, wyrażająca się m.in. poprzez ustanowienie rażąco wygórowanego, a zatem niegodziwego wynagrodzenia. Jednym z najistotniejszych kryterium godziwości (sprawiedliwości) wynagrodzenia za pracę, jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.).

Przechodząc do analizy podstawy prawnej zaskarżonego wyroku należy zauważyć, że w toku procesu nie podważano kompetencji organu rentowego do dokonywania kontroli i weryfikacji zgłoszeń płatników składek w zakresie wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, w tym ubezpieczenie chorobowe, w szczególności w sytuacji, gdy zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Stosowne uprawnienie w tej materii Sąd Najwyższy wywiódł z regulacji zamieszczonej w art. 41 ust. 12 i 13 powołanej wyżej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, OSNP 2005/21/338). Stronom umowy o pracę nie przysługuje bowiem niczym nieograniczona swoboda w kreowaniu treści stosunku pracy, gdyż jest ona limitowana przez naturę tego stosunku prawnego, ustawę oraz zasady współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 300 k.p.). Przy ustalaniu kształtu stosunku prawnego z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, poza powyższymi kryteriami, należy wziąć pod uwagę pierwiastek publiczny, alimentacyjny charakter świadczeń pobieranych z tytułu podlegania temu ubezpieczeniu oraz zasadę solidaryzmu wobec innych osób ubezpieczonych, co sprawia że wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne nie może być ustalane ponad granice płacy słusznej, sprawiedliwej, zapewniającej godziwe utrzymanie, a przy tym nie powinno rażąco przewyższać wkładu pracy, by w ten sposób składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne uzależnionej od wysokości zarobków chodzi bowiem o takie przełożenie wykonywanej pracy i uzyskiwanego za nią wynagrodzenia rzutującego na wysokość składki, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia wypłacanych z zasobów ogólnospołecznych. Na ten aspekt kształtowania treści stosunku prawnego z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych wielokrotnie wskazywał w swych judykatach Sąd Najwyższy. Poza powołaną wyżej uchwałą z 27 kwietnia 2005 r. (sygn. akt II UZP 2/05) warto w tym miejscu przywołać pogląd zaprezentowany w wyrokach: z dnia 9 sierpnia 2005 r. (III UK 89/05, OSNP 2006/11-12/192) oraz z 19 maja 2009 r. (III UK 7/09), a także wyroku z dnia 14 grudnia 2017 r. (II UK 645/16, LEX nr 2473788). W ostatnim ze wspomnianych wyżej wyroków Sąd Najwyższy stwierdził między innymi, że z punktu widzenia ustalenia wysokości należnej składki na ubezpieczenie chorobowe, a w konsekwencji wysokości samego świadczenia z tego ubezpieczenia decydujące znaczenie ma określona przez strony umowy o pracę wysokość wynagrodzenia, objęta zasadą swobody umów (art. 353 ¹ k.c. w związku z art. 300 k.p.). Ocena, czy ustalone przez strony umowy o pracę wynagrodzenie może być uznane za właściwe, uwzględniające przesłankę ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanego przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, nie powinna być oparta o subiektywną ocenę charakteru pracy wykonywanej przez pracownika na danym stanowisku pracy, ale powinna być dokonana w oparciu o obiektywne wzorce. Dla takiej oceny należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzeń za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze i będzie uwzględniał również warunki obrotu i realia życia gospodarczego (koniunkturę gospodarczą, opłacalność działalności w danej branży, miejsce wykonywania pracy, poziom bezrobocia na lokalnym rynku pracy, dostępność wykwalifikowanych kadr). Wzorcem godziwego wynagrodzenia, który czyni zadość ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanych przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, będzie wzorzec uwzględniający, między innymi, takie czynniki jak: obowiązująca u pracodawcy siatka wynagrodzeń, średni poziom wynagrodzeń za taki sam lub podobny charakter pracy w danej branży, wykształcenie, zakres obowiązków, odpowiedzialność materialna oraz dyspozycyjność. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się zatem pogląd, iż podstawę wymiaru składki dla pracownika stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy, natomiast ocena „godziwości” wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania. Zdaniem Sądu Najwyższego, przyznanie rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne, jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu. Wzgląd na interes ogólny chroniony w ramach stosunku ubezpieczenia społecznego sprawia, że „godziwość” wynagrodzenia w prawie ubezpieczeń społecznych zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny, gdyż strony stosunku pracy muszą się liczyć z wymogiem ochrony interesu publicznego oraz zasadą solidarności ubezpieczonych. Analogiczne zapatrywanie jest wyrażane w orzecznictwie sądów apelacyjnych, przykładowo można tutaj wskazać wyroki Sądu Apelacyjnego w Krakowie: z dnia 28 marca 2018 r. (III AUa 760/16, LEX nr 2514923) z dnia 23 listopada 2016 r. (III AUa 1306/15, LEX nr 2196258) oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 marca 2018 r. (III AUa 786/17, LEX nr 2481763).

Po zapoznaniu się z materiałem dowodowym zgromadzonym w niniejszej sprawie oraz z zarzutami podniesionymi w apelacji przez odwołujących Sąd Odwoławczy w ślad za Sądem I instancji uznał, że wynagrodzenie za pracę odwołującej na stanowisku dyrektora ds. księgowości w wysokości 11000 zł było zdecydowanie zawyżone. Sąd Apelacyjny podkreśla, że w tym zakresie całkowicie podziela pogląd Sądu I instancji zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a mianowicie, że dla oceny adekwatności wynagrodzenia M. K. do zajmowanego stanowiska pracy w (...) Sp. z o.o. miarodajna pozostaje struktura wynagrodzeń pracowników (...) Sp. z o.o. w okresie spornym (tj. na wrzesień 2018 r.) oraz aktualnie (k. 99-100), odzwierciedlająca też pośrednio możliwości finansowe (...) Sp. z o.o. Wynagrodzenia zasadnicze pracowników (...) Sp. z o.o. we wrześniu 2018 r. oscylowały na poziomie 2.500 zł – 3.500 zł, były zatem nieporównywalnie niskie w stosunku do wynagrodzenia M. K., tj. 11.000 zł. Z kolei nawet S. O., zatrudniony w (...) Sp. z o.o. przed odwołującą (w maju 2018 r.), na kierowniczym stanowisku uzyskiwał wynagrodzenie miesięczne w wysokości 3.500 zł brutto. Nawet zatem gdyby przyjąć, że M. K. była przełożoną S. O. i z tego tytułu chociażby winna uzyskiwać wyższe wynagrodzenie, to nadal dysproporcja zarobków jest istotnie znaczna. Ponadto po udaniu się M. K. na zwolnienie chorobowe w październiku 2018 r., większość jej czynności i obowiązków przejął jej ojciec S. O. w ramach swojego kierowniczego stanowiska, w trybie natychmiastowym podjął on naukę języka hiszpańskiego (znał już wcześniej język rosyjski, angielski i niemiecki w stopniu biznesowym księgowym). Z kolei odwołująca posługiwała się biegle językiem hiszpańskim i angielskim, lecz mimo ukończenia studiów wyższych nadal była młodym pracownikiem (4 lata od uzyskania certyfikatu księgowej), nie posiadającym dużego doświadczenia zawodowego (choć niewątpliwie była pracownikiem wykwalifikowanym) Mimo znacznego zwiększenia obowiązków S. O., jego wynagrodzenie zasadnicze nie zostało podwyższone, a dopiero za 2020 r. S. O. otrzymał premię roczną w wysokości 42,000 zł brutto, zaś wynagrodzenie zasadnicze z 3.500 zł do 6.200 zł brutto zostało podwyższone dopiero z dniem 1 stycznia 2021 r.

W ocenie Sądu Apelacyjnego zwrócić uwagę należy, że Sąd I instancji ustalił stan faktyczny sprawy na podstawie analizy całokształtu zebranego materiału dowodowego, w szczególności w oparciu o dokumenty, zgromadzone w aktach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w P. znak (...), dokumenty zgromadzone w aktach Sądu Okręgowego w Poznaniu sygn. VIII U 573/19, dokumenty zgromadzone w oryginalnych aktach osobowych M. K., S. O., A. S., A. K., pozyskanych od odwołującej (...) Sp. z o.o., pozostałe dokumenty w sprawie, w tym m.in. dokumenty podatkowe odwołującej (...) Sp. z o.o., zaświadczenie o zarobkach S. O., sprawozdanie finansowe (...) Sp. z o.o. za 2022 r. i rachunek zysków i strat do (...), dane statystyczne GUS, zestawienie pracowników (...) Sp. z o.o. i ich zarobków na (...) i obecnie, zeznania odwołującej M. K., zeznania S. O. za odwołującą spółkę.

Sąd Odwoławczy zaznacza, że Sąd I instancji w uzasadnieniu szczegółowo wskazał na podstawie jakich dowodów ustalił stan faktyczny i jakim dokumentom/zeznaniom dał wiarę.

Konstruowanie zarzutów związanych z wadliwością uzasadnienia nie jest właściwą płaszczyzną do podważania ustaleń faktycznych i ocen prawnych, które legły u podstaw rozstrzygnięcia, zaś sam zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. (obecnie jest to art. 327 ¹ k.p.c.) może być uzasadniony tylko wówczas, gdy kwestionowane uzasadnienie wyroku nie zawiera wszystkich elementów określonych w tym przepisie, a braki w tym zakresie są tak istotne, że zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli apelacyjnej co do przyczyn faktycznych i prawnych, które legły u jego podstaw. W przedmiotowej sprawie w żadnym przypadku nie jest możliwe uznanie, że Sąd Okręgowy sporządził uzasadnienie wyroku w sposób nieodpowiadający wymogom omawianej regulacji. Sąd ten, wbrew twierdzeniom apelujących, dokonał oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób szczegółowy wskazując, z jakich przyczyn określonym dowodom dał wiarę, a z jakich wiary tej odmówił. W dalszej kolejności w uzasadnieniu wyroku zaprezentowane zostały ustalenia faktyczne z odwołaniem się do treści dowodów stanowiących ich podstawę. Wreszcie Sąd Okręgowy w sposób precyzyjny wskazał na normy prawa materialnego znajdujące zastosowanie w niniejszej sprawie, przedstawił wypracowaną w orzecznictwie ich interpretację i w końcu przeprowadził proces subsumcji, dając mu wyraz w pisemnych motywach. Uzasadnienie zawiera więc wszystkie elementy konstrukcyjne wskazane w art. 328 § 2 k.p.c. (obecnie art. 327 ¹ k.p.c.) Pozwala ono w pełni zdekodować motywy, którymi kierował się Sąd wydając rozstrzygnięcie.

Niezasadny okazał się również zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”, a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i wiąże ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego.

Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby strona skarżąca wykazała uchybienia podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktu (wyrok Sądu Najwyższego z 10.06.1999 r., II UKN 685/98). Apelacja odwołujących nie zawiera żadnych merytorycznych argumentów ograniczając się do polemiki z ustaleniami Sądu i brakiem dowodów przeciwnych, sprowadzała się wyłącznie do przedstawienia własnej oceny zgromadzonych dowodów i interpretacji przepisów.

Przenosząc powyższe ogólne rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, bezzasadny był zarzut dotyczący naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a sprowadzający się w istocie do tego, że odwołujący wskazali, iż w ich ocenie z przeprowadzonych dowodów Sąd I instancji wyciągnął wnioski niezgodne z ich ustaleniami.

Tymczasem Sąd I instancji odniósł się do wszystkich zgromadzonych w postępowaniu dowodów. Apelujący przeciwstawiali bowiem ocenie dokonanej przez sąd pierwszej instancji, własną analizę zgromadzonego materiału dowodowego i własny pogląd na sprawę, z pominięciem okoliczności dla nich niewygodnych lub nieodpowiadających ich wersji zdarzeń.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd I instancji słusznie stwierdził brak podstaw by za podstawę wynagrodzenia odwołującej przyjąć wynagrodzenie pracowników w firmie (...) (gdzie wcześniej pracował S. O.), bowiem jest to spółka, która uzyskała według danych F. w (...) r. 250 mln dochodu i 2020 r. zatrudniała ok. 220 pracowników, z kolei skala zatrudnienia, zakres działalności i jej rodzaj w (...) Sp. z o.o. są zatem nieporównywalnie mniejsze (w szczególności, że na wrzesień 2018 r. spółka zatrudniała 2 zleceniobiorców oraz 3 pracowników na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy).

Nie sposób też za podstawę ustalenia wynagrodzenia odwołującej przyjąć raportu płacowego H. za rok 2018 r. oraz raportu płacowego firmy (...) z 2018 r., albowiem są to raporty ogólnodostępne, pochodzące z internetu, a obejmujące oferowane wynagrodzenie na podobnym stanowisku (w branży finansowej), nie mają jednak przełożenia na rzeczywiste realne wynagrodzenia (w odróżnieniu do raportów GUS, które opierają się na realnych wynagrodzeniach, choć uśrednionych).

Konieczne zatem okazało się odwołanie do danych statystycznych, jako obiektywnego źródła wiedzy o medianie zarobków na wyższych stanowiskach kierowniczych w dziedzinie księgowości lub stanowiskach równorzędnych pod względem ciążących na pracowniku obowiązków i zakresu odpowiedzialności. Pozyskane przez Sąd I instancji z Głównego Urzędu Statystycznego informacje o wysokości przeciętnych zarobków na stanowisku dyrektora ds. księgowości (lub zbliżonego) na dzień 1 września 2018 r., porównawczo w sektorze przedsiębiorstw państwowych i prywatnych, z uwzględnieniem liczby zatrudnionych w przedsiębiorstwie pracowników (choćby w przybliżeniu, w związku z liczebnością pracowników odwołującej spółki) pokazały, że pracownik na stanowisku Głównego Księgowego (które w ocenie GUS odpowiada poziomem wykształcenia i umiejętności oraz zakresem czynności i odpowiedzialności stanowisku, zajmowanemu przez M. K. w odwołującej spółce, tj. dyrektorowi ds. księgowości) w małym przedsiębiorstwie z sektora prywatnego (jakim niewątpliwie była w spornym okresie odwołująca spółka) zarabiał na przeciętnym poziomie 8.246,52 zł brutto miesięcznie. Jak słusznie wskazał Sąd Okręgowy jest to wartość zobiektywizowana przez niezależne od stron niniejszego procesu (i ich interesów) badanie, przeprowadzone przez kompetentny i powołany do tego celu organ administracji państwowej, tj. GUS, uwzględniająca jednakże organizację odwołującej (...) Sp. z o.o. i specyfikę zatrudnienia M. K..

Mając na uwadze powyższe w ocenie Sądu Apelacyjnego wynagrodzenie odwołującej ustalone przez Sąd I instancji w punkcie 1 wyroku w wysokości 8.246,52 zł brutto miesięcznie było racjonalnym, godziwym, adekwatnym do zakresu czynności, obowiązków i zakresu odpowiedzialności M. K. na stanowisku dyrektora ds. księgowości w (...) Sp. z o.o. od 1 września 2018 r. Wysokość wynagrodzenia odwołującej odpowiada wysokości wynagrodzeń oferowanych na rynku osobom na podobnym stanowisku (jak wynika z danych GUS).

Reasumując Sąd Apelacyjny wskazuje, że apelacja odwołujących choć dość obszerna, to nie zawierała żadnych zarzutów, które mogłyby skutkować zmianą lub uchyleniem zaskarżonego wyroku. Sąd I instancji nie uchybił przepisom kodeksu postępowania cywilnego, ani nie naruszył prawa materialnego, a postepowanie dowodowe przeprowadził w zakresie zaoferowanym przez strony, oceniając dowody zgodnie z zasadą wyrażoną art. 233 § 1 k.p.c. z kolei zarzuty apelacji sprowadzały się w zasadzie do przedstawienia własnego subiektywnego stanowiska w sprawie oraz narzucenia Sądowi własnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego. Z takim stanowiskiem odwołujących jednak nie sposób się zgodzić.

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację (pkt 1 wyroku).

Mając na uwadze powyższe o kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono (uwzględniając wartość przedmiotu sporu) na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie zasądzono od odwołujących (...) sp. z o.o. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. po kwocie 2700 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej (pkt 2 wyroku).

sędzia Marta Sawińska