Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Niewiadowska-Patzer

Sędziowie: SSA Ewa Cyran /spr./

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

Protokolant: st.sekr. sąd. Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2015 r. w Poznaniu

sprawy E. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W..

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W..

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 27 listopada 2014 r. sygn. akt VII U 4279/14

o d d a l a apelację.

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer

SSA Ewa Cyran

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 sierpnia 2014 r. (znak: (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił E. O. prawa do emerytury, gdyż na dzień 1 stycznia 1999 r. nie posiadał on co najmniej 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach. Organ rentowy wskazał, że nie zaliczył ubezpieczonemu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia od 1 sierpnia 1972 r. do 31 grudnia 1998 r. w Spółdzielni Pracy (...) w L., gdyż przedstawione przez niego zeznania świadków nie stanowią dowodu na okoliczność charakteru jego pracy w tym okresie. Jako podstawę prawną decyzji ZUS wskazał przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, póz. 43 ze zm.).

Odwołanie od tej decyzji złożył E. O. wskazując, iż w Spółdzielni Pracy (...) w L. pracował w pełnym wymiarze czasu pracy i na stałe jako mechanik samochodowy w kanale remontowym.

Wyrokiem z dnia 27 listopada 2014r. (sygn. akt : VII U 4279/14) Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu E. O. prawo do emerytury od dnia 9 sierpnia 2014 roku.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Odwołujący E. O. ma obecnie (...) lat (ur. (...)), z zawodu jest mechanikiem samochodowym.

Na dzień 1 stycznia 1999 r. odwołujący posiadał 29 lat, 5 miesięcy i 8 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym pracował w szczególnych warunkach w okresie od 1 sierpnia 1972 r. do 31 grudnia 1998 r. w Spółdzielni Pracy (...) w L. jako mechanik samochodowy w kanałach remontowych.

E. O. został przyjęty do pracy w w/w zakładzie od dnia 1 sierpnia 1969 r., początkowo w charakterze ucznia w zawodzie mechanik samochodowy. Po trzech latach nauki, od dnia 1 sierpnia 1972 r., odwołujący został zatrudniony na stanowisku mechanika samochodowego.

W Spółdzielni przeprowadzane były remonty kapitalne samochodów, znajdowała się tam lakiernia, blacharnia, silnikownia, szlifiernia, tapicernia i kuźnia. W zakładzie były też trzy kanały remontowe, w których pracowało jednocześnie od dwóch do czterech mechaników. Odwołujący, jako mechanik samochodowy, od dnia 1 sierpnia 1972 r. pracował w kanałach remontowych, zajmując się wymontowywaniem poszczególnych części samochodów przeznaczonych do kapitalnych remontów i następnie montowaniem tych części po przeprowadzeniu remontów, a nadto wykonywał w kanałach remontowych naprawy i wymiany części samochodowych takich jak skrzynie biegów, sprzęgła, resory, tylne mosty, miski olejowe, wały napędowe, zawory, przewody hamulcowe, hydrauliczne i powietrzne.

Pracę w tym charakterze odwołujący wykonywał na stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Innych czynności odwołujący nie wykonywał.

W okresie od 23 kwietnia 1974 r. do 16 kwietnia 1976 r. odwołujący odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po zakończeniu służby, w dniu 3 maja 1976 r., odwołujący powrócił do pracy w Spółdzielni, gdzie ponownie zatrudniono go na stanowisku mechanika samochodowego. Odwołujący w dalszym ciągu pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w kanałach remontowych, wykonując te same czynności co poprzednio w kanałach remontowych (demontaż samochodów do remontów kapitalnych i ich składanie po jego przeprowadzeniu oraz naprawa podzespołów).

Odwołujący pracował w pełnym wymiarze czasu pracy przy naprawach samochodów w kanałach remontowych nieprzerwanie do dnia 31 grudnia 1998 r. W okresach od 10 września do 30 października 1992 r., od 27 września do 14 października 1993 r., od 19 grudnia 1994 r. do 6 stycznia 1995 r., od 24 maja do 31 lipca 1995 r., od 20 listopada 1995 r. do 30 kwietnia 1996 r., od 1 stycznia 1997 r. do 20 stycznia 1997 r., od 27 lutego do 8 marca 1997 r., od 27 do 31 października 1997 r., od 21 listopada do 31 grudnia 1997 r., od 14 kwietnia do 9 maja 1998 r. oraz od 2 do 5 grudnia 1998 r. odwołujący przebywał na zwolnieniach lekarskich.

Wraz z odwołującym w Spółdzielni Pracy (...) w L. pracowali m.in. R. G., T. P. i Z. S.. R. G. pracował w w/w zakładzie w okresie od 23 lipca 1973 r. do 30 kwietnia 1999 r. jako mechanik samochodowy, a później jako mistrz stacji obsługi samochodów - w kanałach remontowych, T. P. pracował tam w okresie od 1 sierpnia 1988 r. do 14 marca 2000 r. jako mechanik samochodowy oraz spawacz (wykonywał czasami prace w kanałach remontowych), natomiast Z. S. pracował w Spółdzielni w okresie od 1 sierpnia 1969 r. do 14 marca 2000 r. jako mechanik samochodowy w kanałach remontowych.

Odwołujący posiada ponad 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach. Odwołujący nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego. W dniu 14 lipca 2014 r. odwołujący złożył wniosek o emeryturę. W dniu 8 sierpnia 2014 r. ZUS wydał zaskarżoną decyzję. W dniu (...) r. odwołujący ukończył (...) lat.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał powyższy wyrok.

W przedmiotowej sprawie bezsporne było, iż E. O. ukończył (...) lat

(ur. (...); co prawda, (...)lat odwołujący ukończył już po wydaniu zaskarżonej decyzji, jednakże - w świetle art. 316 § 1 k.p.c. - nie miało to znaczenia dla sprawy), posiada

wymagany okres składkowy i nieskładkowy oraz nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Kwestią sporną pozostawało natomiast, czy odwołujący pracował w szczególnych warunkach w okresie zatrudnienia od 1 sierpnia 1972 r. do 31 grudnia 1998 r. w Spółdzielni Pracy (...) w L..

Biorąc pod uwagę wyniki przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy stwierdził, iż odwołujący pracował w szczególnych warunkach w Spółdzielni Pracy (...) w L. od 1 sierpnia 1972 r. (tj. po ukończeniu nauki zawodu) do 31 grudnia 1998 r. (za wyjątkiem okresu od 17 kwietnia 1976 r. do 2 maja 1976 r. - o czym poniżej), a więc przez ponad 15 lat. Przekonują o tym zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, którzy zgodnie wskazali, że odwołujący - jako mechanik samochodowy - wykonywał w w/w okresie w pełnym wymiarze czasu pracy i na stałe prace w kanałach remontowych przy naprawach pojazdów samochodowych, a więc prace, o których mowa w dziale XIV poz. 16 wykazu A. Podkreślić należy, że w/w świadkowie pracowali wraz z odwołującym w spornym okresie (względnie jego części) stąd też mieli oni szczegółową wiedzę na temat charakteru jego pracy (dotyczy to zwłaszcza świadków Z. S. i R. G., którzy pracowali z odwołującym już od lat 70-tych, na takich samych co on stanowiskach). Odwołujący zajmował się demontażem części samochodowych przeznaczonych do naprawy oraz montowaniem ich po przeprowadzeniu tych napraw, a nadto sam naprawiał i wymieniał podzespoły samochodowe. Odwołujący należał do grupy pracowników, którzy stale pracowali w kanałach remontowych i innych czynności nie wykonywał.

Na marginesie Sąd I instancji zaznaczył, że do stażu pracy w szczególnych warunkach należało zaliczyć odwołującemu przypadający w trakcie zatrudnienia w w/w zakładzie okres odbywania zasadniczej służby wojskowej od 23 kwietnia 1974 r. do 16 kwietnia 1976 r., gdyż odwołujący zarówno przed rozpoczęciem służby, jak i bezpośrednio po jej zakończeniu, pracował w szczególnych warunkach u tego samego pracodawcy na takim samym stanowisku (mechanik samochodowy w kanałach remontowych), przy czym swój powrót do pracy zgłosił w terminie 30 dni od dnia zwolnienia ze służby (16 kwietnia 1976 r. - 3 maja 1976 r.). Tym samym, odwołujący spełnił warunki zaliczenia okresu służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach określone w art. 108 ust. 1 i 3 w zw. z art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. z 1967 r., nr 44, poz. 220) oraz § 2 ust. 1 i § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. nr 44, póz. 318) - wg stanu prawnego obowiązującego na dzień powrotu odwołującego do pracy. W kontekście powyższego, do stażu pracy odwołującego w szczególnych warunkach nie można natomiast zaliczyć okresu między zwolnieniem go ze służby a podjęciem ponownie pracy, tj. okresu od 17 kwietnia 1976 r. do 2 maja 1976 r. - faktycznie bowiem nie wykonywał on wówczas pracy, a żaden przepis nie pozwala traktować tego okresu na równi z okresem służby wojskowej.

Niezależnie od powyższego, choć Sąd zauważa, że w okresach od 10 września do 30 października 1992 r., od 27 września do 14 października 1993 r., od 19 grudnia 1994 r. do 6 stycznia 1995 r., od 24 maja do 31 lipca 1995 r., od 20 listopada 1995 r. do 30 kwietnia 1996 r., od l stycznia 1997 r. do 20 stycznia 1997 r., od 27 lutego do 8 marca 1997 r., od 27 do 31 października 1997 r., od 21 listopada do 31 grudnia 1997 r., od 14 kwietnia do 9 maja 1998 r. oraz od 2 do 5 grudnia 1998 r. odwołujący był niezdolny do pracy i pobierał zasiłek chorobowy, nie ma to znaczenia dla sprawy, gdyż okres zasiłku i tak podlega zaliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach (art. 32 ust.1a ustawy emerytalnej nie ma tu bowiem zastosowania - por. np. wyrok SN z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11).

Reasumując, na dzień 1 stycznia 1999 r. odwołujący posiadał ponad 15 lat stażu pracy w szczególnych warunkach, a więc spełnił on wszystkie warunki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.

Z uwagi na to, że odwołujący wniosek o emeryturę złożył przed ukończeniem 60 lat, Sąd Okręgowy - na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. i powołanych przepisów prawa materialnego -zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do emerytury od dnia 9 sierpnia 2014 r. (tj. od dnia ukończenia wieku emerytalnego).

Apelację od wyroku złożył pozwany organ rentowy w całości zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U 2009, Nr 153 póz. 1227 z późn. zm).

- naruszenie przepisów o postępowaniu, tj. art. 233 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. 1964, Nr 43 póz. 296 z późn. zm).

Wskazując na powyższą podstawę apelacji organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się bezzasadna.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrany materiał, poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była ocena czy odwołujący E. O. legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W pierwszej kolejności wskazać należało podstawy prawne niniejszego wyroku.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2009.153.1227 j.t.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do brzmienia ust. 2 tej ustawy emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Stosownie do treści § 4 ust 1. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

- osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

- ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z treścią § 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

§ 3 stanowi zaś, iż za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

Zgodnie z przepisem art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS praca w warunkach szczególnych to praca, w której pracownik w sposób znaczny jest narażony na niekorzystne dla zdrowia czynniki. Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.), aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Cel ustawodawcy w stworzeniu instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się zatem na złożeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Wskazać także należy, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i określonego w nim wieku emerytalnego, tak więc przepisy regulujące to prawo należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 12.03.2013r. III AUa 1702/12, Lex 1294740).

W spornych przypadkach - uwzględnienie okresów wykonywania pracy szkodliwej lub uciążliwej wymaganej do przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym - następuje po ustaleniu rzeczywistego zakresu obowiązków oraz wykonywania bezpośrednio i w warunkach stałości szkodliwego zatrudnienia. Ocena stałości zatrudnienia powinna być racjonalna, konieczne jest, aby odnosiła się ona do konkretnego rodzaju pracy i cech charakteryzujących sposób jej faktycznego świadczenia u danego pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2013 r., III UK 144/12, LEX nr 1455745).

Biorąc pod uwagę wyniki przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, słusznie Sąd Okręgowy stwierdził, iż odwołujący pracował w szczególnych warunkach w Spółdzielni Pracy (...) w L. od 1 sierpnia 1972 r. do 31 grudnia 1998 r. a więc przez ponad 15 lat. Przekonują o tym zeznania przesłuchanych w sprawie świadków, którzy zgodnie wskazali, że odwołujący - jako mechanik samochodowy - wykonywał w w/w okresie w pełnym wymiarze czasu pracy i na stałe prace w kanałach remontowych przy naprawach pojazdów samochodowych, a więc prace, o których mowa w dziale XIV poz. 16 wykazu A stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Podkreślić należy, że w/w świadkowie pracowali wraz z odwołującym w spornym okresie stąd też mieli oni szczegółową wiedzę na temat charakteru jego pracy (dotyczy to zwłaszcza świadków Z. S. i R. G., którzy pracowali z odwołującym już od lat 70-tych, na takich samych co on stanowiskach). Odwołujący wykonywał naprawy bieżące i wymianę podzespołów przy kapitalnych remontach. W zakładzie były trzy kanały remontowe, pracowało w nich od dwóch do czterech pracowników. Odwołujący w kanałach remontowych wymieniał miski olejowe, wały napędowe, przewody hamulcowe, hydrauliczne i powietrzne, zawory, przeprowadzał naprawy sprzęgieł. W przypadku kapitalnych remontów, w kanałach remontowych demontowano wszystkie części samochodu, a po remoncie ponownie je tam montowano. Była grupa mechaników, którzy na stale pracowali w kanałach remontowych i odwołujący do niej należał. Odwołujący poza pracą w kanałach nie wykonywał żadnych innych czynności. Praca ta zatem spełnia kryterium stałości.

W tym stanie rzeczy apelacja pozwanego organu rentowego okazała się całkowicie bezzasadna.

Uwzględniając powyższe na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono apelację.

del. SSO Katarzyna Schönhof-Wilkans

SSA Iwona Niewiadowska-Patzer

SSA Ewa Cyran