Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2023 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy H. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o świadczenie uzupełniające

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 4 marca 2021 r. sygn. akt IV U 1269/20

oddala apelację.

sędzia Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16.04.2020r., znak (...) pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił wnioskodawcy H. B. prawa do świadczenia uzupełniającego. W uzasadnieniu organ rentowy podał, iż w orzeczeniu z dnia 13.03.2020r. lekarz orzecznik ZUS orzekł, że wnioskodawca nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Po złożeniu przez wnioskodawcę sprzeciwu, również Komisja Lekarska ZUS ustaliła, że wnioskodawca nie jest osobą całkowicie niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Wnioskodawca H. B. zaskarżył tę decyzję w całości, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie świadczenia uzupełniającego. Wskazał, że z uwagi na swoje schorzenia jest osobą całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji.

Wyrokiem z dnia 4 marca 2021r., w sprawie IV U 1269/20, Sąd Okręgowy w Zielonej Górze zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 16.04.2020r. znak (...) i przyznał wnioskodawcy H. B. prawo do świadczenia uzupełniającego od dnia 29.11.2019r. na okres 2 lat.

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Wnioskodawca H. B., urodzony (...), w dniu 29.11.2019r. złożył w organie rentowym wniosek o świadczenie uzupełniające.

Ubezpieczony jest uprawniony do świadczenia, które pobiera z Ośrodka Pomocy Społecznej w B..

We wniosku złożonym w organie rentowym, wnioskodawca domagał się przyznania prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Wobec zgłoszonego wniosku przeprowadzone zostały badania, w wyniku których lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 13.03.2020r. orzekł, że wnioskodawca nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji.

Na etapie postępowania przed ZUS posiłkowano się opinią konsultanta okulisty.

W związku ze złożonym sprzeciwem, w sprawie wypowiedzieli się członkowie Komisji Lekarskiej ZUS, którzy w orzeczeniu z dnia 07.04.2020r. stwierdzili, że wnioskodawca nie jest osobą całkowicie niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Powyższe skutkowało wydaniem przez pozwanego zaskarżonej decyzji z dnia 16.04.2020r.

Po złożeniu przez wnioskodawcę odwołania od zaskarżonej decyzji ZUS, postanowieniem z dnia 17.07.2020r. Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego okulisty, którego celem było ustalenie, czy wnioskodawca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji.

W opinii lekarskiej z dnia 07.01.2021r. biegły sądowy okulista rozpoznał u wnioskodawcy następujące schorzenia:

- nieoperacyjne odwarstwienie siatkówki oka prawego

- zaćmę dojrzałą oka prawego

- ślepotę oka prawego

- stan po operacji odwarstwienia siatkówki oka lewego (2005r.)

- zaćma prawie dojrzała oka lewego.

Biegły okulista stwierdził, że wnioskodawca na trwale utracił widzenie w oku prawym. Również ostrość wzroku oka lewego jest znacznie upośledzona. Powołując się na badanie i wyniki badań, biegły okulista uznał, że wnioskodawca jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji na okres 2 lat.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z., w piśmie procesowym z dnia 16.02.2021r. polemizował z ustaleniami dokonanymi przez biegłego lekarza sądowego okulistę. Wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego okulisty.

Postanowieniem z dnia 04.03.2021r. Sąd Okręgowy pominął dowód z opinii uzupełniającej biegłego sądowego okulisty.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że odwołanie okazało się zasadne.

Sąd Okręgowy powoływał następnie podstawę prawną rozstrzygnięcia, tj. art. 1 ust. 3, art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, wskazując, że przedmiotem niniejszej sprawy było ustalenie, czy stan zdrowia wnioskodawcy H. B. powoduje niemożność samodzielnej egzystencji i uzasadnia konieczność stałej lub długotrwałej opieki innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych oraz na jaki okres, a co za tym idzie czy przysługuje mu prawo do świadczenia uzupełniającego.

Dokonanie ustaleń w spornym zakresie wymagało wiadomości specjalnych w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c., co oznaczało konieczność dopuszczenia dowodu z opinii biegłego dysponującego specjalistyczną wiedzą odpowiednią dla dokonania oceny stanu zdrowia wnioskodawcy.

W zakresie oceny zdolności wnioskodawcy do samodzielnej egzystencji Sąd Okręgowy oparł swe rozstrzygnięcie na opinii powołanego w sprawie biegłego sądowego okulisty.

Opinia biegłego sądowego okulisty, właściwego do rozpoznanych u badanego schorzeń, w niniejszej sprawie została sporządzona rzetelnie, w oparciu o fachową wiedzę biegłego, po zapoznaniu się przez biegłego z przedłożoną dokumentacją lekarską a ponadto została logicznie, jasno i wyczerpująco uzasadniona.

Biegły sądowy lekarz okulista po wnikliwej analizie przedstawionej dokumentacji sądowo – lekarskiej rozpoznał u wnioskodawcy schorzenia obu oczu, uznając, że pacjent jest praktycznie niewidzący. Biegły sądowy specjalista z zakresu okulistyki uznał, że wnioskodawca w aktualnym stanie zdrowia jest całkowicie niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji. Niezdolność istnieje od momentu złożenia wniosku na 2 lata. Biegły swoje stanowisko należycie uzasadnił. Podkreślił przy tym, że nie ma możliwości przywrócenia ostrości wzroku u wnioskodawcy, bez usunięcia zaćmy oka lewego.

Sąd Okręgowy przychylił się w całości do powyższych ustaleń biegłego lekarza sądowego okulisty w zakresie oceny stanu zdrowia wnioskodawcy.

Ustalenia biegłego sądowego okulisty w pełni uzasadniają przyjęcie, że H. B. jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do stwierdzenia, że doszło do naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Należy podkreślić, że progres dotychczasowych schorzeń może prowadzić do całkowitej ślepoty. Konieczna jest operacja oka.

Sąd Okręgowy oddalił wniosek dowodowy pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego lekarzy okulisty, gdyż wszelkie wątpliwości, które zgłosił pozwany zostały już przez biegłego jednoznacznie i rzeczowo wyjaśnione w uzasadnieniu wydanej opinii. Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości co do prawidłowości wydanej w sprawie opinii biegłego sądowego z zakresu okulistyki – specjalisty w zakresie rozpoznanych u wnioskodawcy schorzeń.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności w oparciu o opinię biegłego, Sąd Okręgowy uznał, że stan zdrowia wnioskodawcy uzasadnia przyznanie prawa do świadczenia uzupełniającego, od daty złożenia wniosku na 2 lata.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję, orzekając jak w sentencji.

Apelację od powyższego wyroku, w całości, złożył pozwany, zarzucając:

I. naruszenie przepisów postępowania cywilnego, a w szczególności:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wadliwą ocenę dowodów oraz naruszenie granic swobodnej oceny dowodów przez przyjęcie, iż wnioskodawca jest niezdolny do samodzielnej egzystencji od dnia 29.11.2019r. na okres 2 lat;

- art. 278 k.p.c. w związku z art. 286 k.p.c. poprzez niedopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego lekarza sądowego z dziedziny okulistyki po uprzednim dopuszczeniu dowodu z dokumentacji medycznej z Poradni Okulistycznej w sytuacji, gdy nie wyjaśniono istotnych rozbieżności w ocenie stanu zdrowia wnioskodawcy;

II. naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 31.07.2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji poprzez przyznanie wnioskodawcy prawa do świadczenia uzupełniającego od 29.11.2019r. na okres 2 lat.

Opierając się na powyższych podstawach pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Wbrew zarzutom apelującego Sąd Okręgowy wydał trafne rozstrzygnięcie, które znajduje uzasadnienie w całokształcie okoliczności faktycznych sprawy oraz w treści obowiązujących przepisów prawnych. W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji prawidłowo przeprowadził postępowanie dowodowe, zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego oraz dokonał wszechstronnej oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prawidłowo ustalając stan faktyczny sprawy. W pisemnych motywach zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, jaki stan faktyczny stał się jego podstawą oraz podał na jakich dowodach oparł się przy jego ustalaniu. Sąd Apelacyjny ustalenia Sądu I instancji w całości uznał i przyjął jako własne, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776 oraz z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09 i z dnia 24 września 2009r., II PK 58/09). Również rozważania prawne Sądu I instancji są trafne i Sąd Odwoławczy podziela je także w całości.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie było to, czy odwołujący spełnia przesłanki do przyznania mu świadczenia uzupełniającego, przy czy ustalenia wymagało, czy jest on osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Zgodnie z art. 2 ustawy z 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji - uprawnionymi do świadczenia uzupełniającego są osoby, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa w art. 2 ust. 1, stosuje się odpowiednio m.in. przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy (art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji).

Sam termin „niezdolność do samodzielnej egzystencji” zdefiniowany został w art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jako spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

W świetle powyższych przepisów Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, że istota sporu w analizowanej sprawie sprowadzała się wyłącznie do rozstrzygnięcia czy wnioskodawca jest niezdolny do samodzielnej egzystencji.

Pojęcie „niezdolność do samodzielnej egzystencji” jest pojęciem nieokreślonym i ma szeroki zakres przedmiotowy. Trzeba przy tym odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonej możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp. od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14.03.2019r., sygn. III AUa 473/18, Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 1.08.2018 r., sygn. III AUa 612/17, Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 21.04.2021 r., sygn. III AUa 15/210). Wszystkie powyższe czynniki łącznie wyczerpują treść terminu niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Wbrew zarzutom podniesionym w apelacji, Sąd I instancji badając przesłankę istnienia niezdolności do samodzielnej egzystencji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe z udziałem biegłego sądowego, czyniąc prawidłowe ustalenia faktyczne co do stanu zdrowia odwołującego. W postępowaniu dopuszczano dowód z opinii biegłego lekarza okulisty, a zatem biegłego o specjalności dokładnie odpowiadającej głównej chorobie odwołującego związanej ze stanem narządu wzroku. Zatem trzeba przyjąć, że kwestia oceny stanu zdrowia odwołującego przez pryzmat rozpoznanych u niego schorzeń, została w sposób wyczerpujący rozstrzygnięta. Istotne jest bowiem, że biegły nie miał wątpliwości w zakresie istnienia u odwołującego niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyraźnie wskazał, z jakich powodów podzielił wnioski orzecznicze tej opinii. Sporządzona w sprawie opinia spełnia kryteria, jakim powinna odpowiadać opinia stanowiąca dla Sądu podstawę do stanowczych ustaleń. Granicę obowiązku prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego wyznacza, podlegająca kontroli instancyjnej, ocena czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy. Sąd I instancji dysponował wystarczającym materiałem dowodowym pozwalającym na wydanie merytorycznego orzeczenia. Z zebranych dowodów Sąd I instancji wyprowadził należycie uzasadnione wnioski.

Wbrew zarzutom organu rentowego – Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia art. 278 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez niedopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego lekarza sądowego z dziedziny okulistyki, czy dowodu z dokumentacji medycznej z poradni okulistycznej. Sąd Okręgowy w sposób należyty wyjaśnił bowiem sporne okoliczności sprawy dotyczące niezdolności odwołującego do samodzielnej egzystencji, zaś opinia biegłego okulisty nie budziła wątpliwości. Nie było zatem potrzeby dalszego przedłużania postępowania dowodowego, poprzez dopuszczanie kolejnych wniosków dowodowych strony pozwanej, tak długo, aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę. Nie jest podstawą do dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej biegłego okulisty, fakt, że wnioski i konkluzje tego biegłego nie pokrywały się z wnioskami lekarza konsultanta ZUS i lekarzy orzeczników ZUS, skoro biegły okulista w sposób przekonywujący wyjaśnił postawioną przez siebie tezę, a także wskazał, na podstawie jakich okoliczności poczynił takie ustalenia. Biegły okulista rozpoznał u wnioskodawcy schorzenia obu oczu: nieoperacyjne odwarstwienie siatkówki oka prawego, zaćmę dojrzałą oka prawego ślepotę oka prawego, stan po operacji odwarstwienia siatkówki oka lewego, zaćmę prawie dojrzałą oka lewego. Biegły okulista stwierdził, że wnioskodawca na trwale utracił widzenie w oku prawym. Również ostrość wzroku oka lewego jest znacznie upośledzona. Powołując się na wyniki badań biegły okulista uznał, że wnioskodawca jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji na okres 2 lat. Biegły swoje stanowisko należycie uzasadnił, wskazując, że pacjent jest praktycznie niewidzący. Podkreślił przy tym, że obecnie nie ma możliwości przywrócenia ostrości wzroku u wnioskodawcy, bez usunięcia zaćmy oka lewego, zaś progres dotychczasowych schorzeń może prowadzić do całkowitej ślepoty. Konieczna jest operacja oka. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w szczególności opinia biegłego okulisty, dawała zatem podstawy do stwierdzenia, że u wnioskodawcy doszło do naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

Reasumując - Sąd Apelacyjny w pełni podzielił ustalenia faktyczne i prawne poczynione przez Sąd I instancji, uznając, że z treści opinii biegłego okulisty wynika jednoznaczna konkluzja, że odwołujący jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Pozwany nie wskazał na żadne wewnętrzne sprzeczności, nieścisłości opinii, nie wykazał w opinii braku logiki lub braku zgodności z zasadami doświadczenia życiowego, przedstawił jedynie własną ocenę dotyczącą niezdolności do samodzielnej egzystencji odnosząc ją do opinii lekarza konsultanta ZUS i lekarzy orzeczników ZUS, co jednakże nie może skutkować wzruszeniem wyroku w kierunku postulowanym w apelacji.

Reasumując wszystkie zarzuty sprecyzowane w apelacji nie były zasadne, a tym samym Sąd II instancji oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Sędzia Wiesława Stachowiak