Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2022 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wiesława Stachowiak

Protokolant: Beata Tonak

po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2022 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy J. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o wysokość emerytury górniczej

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 24 stycznia 2020 r. sygn. akt III U 1055/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punktach 1 i 3 i oddala odwołanie;

2.  zasądza od wnioskodawcy J. F. na rzecz pozwanego kwotę 240 zł (słownie: dwieście czterdzieści złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas po upływie tygodnia od dnia doręczenia wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Wiesława Stachowiak

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 lipca 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. przyznał emeryturę wnioskodawcy J. F. od dnia 15 lipca 2019 roku, to jest od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych, to jest od 1 stycznia 2006r. do 31 grudnia 2015r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury wynosił 172,13%. Do ustalenia wysokości emerytury Zakład uwzględnił 29 lat i 8 miesięcy okresów składkowych oraz 1 rok i 2 miesiące okresów nieskładkowych. Okres pracy górniczej został obliczony według następującego przelicznika: 275 miesiące x 1,2 = 330 miesiące, 27 miesięcy x1,8. Wysokość świadczenia została ustalona na kwotę 4248 zł.

W odwołaniu od powyższej decyzji J. F. wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do zastosowania przelicznika 1,8 do wysokości emerytury w wyniku zaliczenia do pracy górniczej liczonej w wymiarze półtorakrotnym pracy świadczonej przez ubezpieczonego na rzecz (...) S.A. w K. w okresie: od 1.07.1989r. do 04.05.1990r. i od 01.07.1993r. do 24 .08. 2019r.

Sąd Okręgowy w Koninie wyrokiem z dnia 24 stycznia 2020r., w sprawie o sygn. akt III U 1055/19, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał J. F. prawo do ustalenia wysokości emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresów pracy górniczej od dnia 1 lipca 1993 r. do 31 marca 1994 r. oraz od 1 września 1996r. do 15 marca 2019r. na stanowisku operatora koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce, zgodnie z wykazem dniówek załączonym do świadectwa pracy górniczej z dnia 15 marca 2019 r. (pkt 1), oddalił odwołanie w pozostałym zakresie (pkt 2), zasądził od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 3) i nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie istnienia okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w sprawie (pkt 4).

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu I instancji były następujące ustalenia i rozważania.

Wnioskodawca J. F. urodził się w dniu (...) W dniu 21.03.2019r. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca wskazał, że jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i wnosi o przekazanie zgromadzonych środków na dochody budżetu państwa. W dacie złożenia wniosku nadal pracował na rzecz (...) S.A

Decyzją z dnia 31 lipca 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. przyznał wnioskodawcy od dnia 15 lipca 2019 roku, to jest od zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego, prawo do emerytury. Do ustalenia wysokości emerytury górniczej organ rentowy uwzględnił 29 lat i 8 miesięcy okresów składkowych, to jest 356 miesięcy oraz 1 rok i 2 miesiące okresów nieskładkowych. Okres pracy górniczej został obliczony według następującego przelicznika: 27 miesięcy x 1,8 = 48,6 m-cy oraz 275 miesięcy x 1,2 = 330 m-cy. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto wynagrodzenie, które stanowiło podstawę wymiaru składek z 10 lat kalendarzowych tj. od 1 stycznia 2006 roku do 31 grudnia 2015roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 172,13%. Podstawa wymiaru obliczona została przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 172,13% przez kwotę bazową w wysokości 4003.88 zł. Wysokość świadczenia wyniosła 4248 zł. Do stażu pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym organ rentowy zaliczył wnioskodawcy okres od 01.04.1994r do 30.08.1996r. Pozostałe okresy: od 01.07.1989r do 04.05.1990r., od 06.06.1991r. do 31.03.1994r., od 01.09.1996r. do 15.03.2019r. pozwany przeliczył jako zwykłą pracę górniczą.

Pozwany prowadził wyjaśnienia w zakresie ustalenia czy wnioskodawca wykonywał pracę górniczą przodkową i po analizie dokumentów wydał zaskarżoną decyzję.

Wnioskodawca został zatrudniony w (...) w K. od 15.08.1988r. na stanowisku konserwator tras i obowiązki wykonywał do 31.07.1989r. Następnie od 01.08.1989r. powierzono wnioskodawcy obowiązki operatora wózka zrzutowego na oddziale (...). W tym czasie wnioskodawca odbywał szkolenie do obsługi tego wózka poza wkopem. Wózek nie był zamontowany na zwałowarce . Szkolenie w zakresie obsługi wózka trwało do momentu odejścia wnioskodawcy do wojska. Od 1.12.1991r. wnioskodawca wykonywał obowiązki operatora przenośników wielogabarytowych nadal na oddziale (...), a od 1.12.1992r. wnioskodawca ponownie został przesunięty na stanowisko operatora przenośnika taśmowego. Od 1.07.1993r. wnioskodawca został operatorem zwałowarki. Obowiązki wykonywał na oddziale górniczym, we wkopie, w pełnym wymiarze czasu pracy. Zajmował się prowadzeniem eksploatacji maszyny zgodnie z instrukcją, utrzymywaniem założonego poziomu roboczego, kontrolą skarpy roboczej, zapewniał wydajność maszyny i racjonalnie wykorzystywał jej czas pracy, kontrolował taśmy, zapewniał bezpieczeństwo pracownikom na maszynie i w obrębie maszyny, uczestniczył w pracach związanych z usuwaniem skutków awarii w pracy maszyny. Od 1.10.2007 r. wnioskodawca został brygadzistą, na zwałowarce. Jego obowiązki pozostały takie same, a dodatkowo prowadził raporty maszyny, składał sprawozdania sztygarowi zmianowemu, koordynował pracę wszystkich operatorów i taśmowych na maszynie (3 stanowiska operatorów, 2 taśmowych i przodowy). Wymienione obowiązki wnioskodawca wykonywał niezmiennie do momentu przejścia na emeryturę. Oddziały, na których pracował wnioskodawca to (...), które następnie zostały połączone z oddziałem nadkładu i powstał (...), (...), ostatnio na oddziale(...)na odkrywca (...). Warto również zauważyć, że w okresie od 1994r. do 1996r. obowiązki wnioskodawcy jako operatora były takie same jak od 1993r i po 1996r. (okres uznany przez pozwanego jako praca kwalifikowana). Wnioskodawca posiadał kwalifikację na stanowisko operatora zwałowarki po ukończeniu Technikum (...) oraz kursu (...) ukończony 26.04.1993r., kurs (...) (...). Wnioskodawca obowiązki jako operator zwałowarki wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracując w systemie zmianowym. Pracodawca prowadził ewidencję dniówek dla wnioskodawcy jako operatora zwałowania.

W dniu 15.03.2019 r. pracodawca wystawiła wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym wskazała, że wnioskodawca od dnia 1.08.1988r. do 30.06.1989r. był konserwatorem tras przenośnikowych na odkrywce, od 01.07.1989r. do 04.05.1990r. operator urządzeń za i wyładowczych na odkrywce, od 06.06.1991r. do 30.06. 1993r. operator przenośników taśmowych na odkrywce, od 01.07.1993r. do nadal operator koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce zał. 3cz. III pkt5.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie organ rentowy przy wyliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy za okresy: od 1.07.1989r. do 04.05.1990r., od 06.06.1991r. do 31.03.1994r. i od dnia 1.09.1996r. do dnia 15.03.2019r. na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zastosował przelicznik 1,2. Pełnomocnik wnioskodawcy domagał się natomiast przeliczenia w/w okresu według przelicznika 1,8 zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy.

Sąd Okręgowy przywołał następnie podstawę prawną rozstrzygnięcia, tj. przepisy art. 50a-e, art. 51 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wskazując, że przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej przelicznik 1,8 za każdy rok pracy stosuje się wyłącznie do pracy, o której mowa w art. 50 d ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Pracami, do których stosuje się przelicznik 1,8, zgodnie z art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, jest praca w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50 d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 nieobowiązującej ustawy z dnia 1 lutego 1983 roku o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 r., Nr 30, poz. 154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skarżący domagając się ustalenia wysokości świadczenia emerytalnego z zastosowaniem przelicznika 1,8 do spornego okresu pracy górniczej, powinien zatem wykazać, że na zajmowanym stanowisku wykonywał stale i w pełnym wymiarze prace wymienione w art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej tj. prace bezpośrednio związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin.

Sąd Okręgowy wskazał, że wnioskodawca pracował w kopalni węgla brunatnego, w kopalni odkrywkowej, gdzie występuje tzw. przodek zwałowy - formowany jest korpus zwału przy pomocy zwałowarki odbierającej urobek ze środków transportu.

W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawca wykazał, że wykonywał w okresach od 01.07.1993r do 31.03.1994r i od 1.09. 1996r. do 15.03. 2019r. stale i w pełnym wymiarze pracę, o której mowa w art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca wykonywał prace operatora zwałowarki na odkrywce. Ustalono również, że dniówki półtorakrotnie były prowadzone dla odwołującego się prawidłowo.

Sąd Okręgowy uznał, że rodzaj prac wykonywanych przez odwołującego odpowiada pracy wymienionej w dziale III pkt 5 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. W pozycji tej wymieniono pracę operatora koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce. W pozostałych okresach wnioskodawca nie wykonywał pracy górniczej kwalifikowanej. Był operatorem przenośników taśmowych i uczestniczył w kursach na operatora wózka zrzutowego. Prawidłowo wiec pozwany zastosował przelicznik 1,2 do pozostałych okresów pracy wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c. zmienił decyzję orzekając jak w punkcie 1 wyroku, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c. oddalił odwołanie w pozostałym zakresie orzekając jak w pkt 2, a na podstawie art. 118 ustawy z FUS nie obciążył odpowiedzialnością organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. i § 9 ust 2 Rozporządzenia MS z dnia 22.10. 2015r. (Dz. U z 2018r. poz. 265).

Apelację od powyższego wyroku, w całości, wniósł pozwany, zarzucając:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 50d ust. l pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego zastosowanie i nieuzasadnione stwierdzenie, że odwołujący w okresach od 01.07.1993r. do 31.03.1994r., od 01.09.1996r. do 15.03.2019r. wykonywał pracę górniczą liczoną w wymiarze półtorakrotnym, co w konsekwencji doprowadziło Sąd do błędnego przekonania, że odwołującemu przysługuje za ten okres prawo do ustalenia wysokości emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8;

2) naruszenie przepisu postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i błędne ustalenie na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów, że odwołujący w okresach od 01.07.1993r. do 31.03.1994r., od 01.09.1996r. do 15.03.2019r. wykonywał pracę górniczą w przodku o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że odwołujący w spornym okresie pracy takiej nie wykonywał.

W konkluzji pozwany wnosił:

1)  o zmianę wyroku Sądu I instancji i oddalenie odwołania,

2)  ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji,

3)  a także o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację odwołujący wniósł o jej oddalenie i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Istotą niniejszej sprawy było ustalenie, czy odwołującemu J. F. przysługuje prawo do ustalenia wysokości emerytury górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,8 do okresów pracy górniczej: od dnia 1 lipca 1993 r. do 31 marca 1994 r. oraz od 1 września 1996 r. do 15 marca 2019 r. Spór dotyczył zatem tego, czy we wskazanych powyżej okresach wnioskodawca wykonywał kwalifikowaną pracę górniczą, o której mowa w art. 50d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, co uprawniałoby go do przeliczenia tych okresów pracy według przelicznika 1,8 – zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 2 tej ustawy.

Przypomnieć należy, że przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej, zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stosuje się następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt. 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy zależało zatem od ustalenia, czy w spornych okresach odwołujący w rzeczywistości wykonywał pracę górniczą kwalifikowaną, o której mowa w art. 50d ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z treścią tego przepisu, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

2) w drużynach ratowniczych.

Przypomnienia wymaga, że ustawodawca odróżnił pracę górniczą (zwykłą), którą w kopalniach węgla brunatnego jest zatrudnienie na odkrywce przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy) od pracy górniczej (kwalifikowanej), którą zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, gdy praca ta jest wykonywana "w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych" (art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy). Te ostatnie okresy potraktowane zostały przez ustawodawcę w sposób wyjątkowo korzystny ze względu na wysoki stopień zagrożenia życia i zdrowia pracowników. Szczegółowe określenie stanowisk pracy, na których zatrudnienie zalicza się dla celów emerytalnych w wymiarze półtorakrotnym powierzone zostało ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa (art. 50d ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach).

Pod rządem ustawy emerytalnej z 17 grudnia 1998 r. nowe rozporządzenie wykonawcze nie zostało wydane, toteż na podstawie art. 194 ustawy o emeryturach i rentach (w zakresie niesprzecznym z przepisami tej ustawy) zachowało moc rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8). W rozporządzeniu tym stwierdza się w szczególności, że pracą górniczą w kopalniach węgla brunatnego są okresy zatrudnienia na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do tego rozporządzenia (§ 2), natomiast okresami pracy w kopalniach węgla brunatnego zaliczanymi w wymiarze półtorakrotnym są okresy pracy na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 3 do rozporządzenia (§ 3).

Należy jednak podkreślić, że wykaz stanowisk pracy, określony w ww. załączniku nr 3 do rozporządzenia z 1994 r., odnosi się wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru, określonego zgodnie z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Za prace wymienione w załączniku nr 3 mogą więc być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które są związane bezpośrednio z wykonywaniem czynności w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach porządkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie „innych prac przodkowych” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (tak wyroki Sądu Najwyższego z 11.02.2010 r., I UK 236/09 i z 21.02.2012 r., I UK 295/11, OSNP 2013/304/38).

Zauważyć należy, że przodek to wyrobisko, miejsce bezpośredniej pracy maszyn podstawowych i pomocniczych biorących udział w procesie produkcji (wydobycia). Judykatura niejednokrotnie zajmowała się pojęciem „pracy w przodku” w kopalniach węgla brunatnego. Zapatrywania na temat pojęcia „przodka” w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS, są spójne i utrwalone w jednolitej linii orzeczniczej (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 21 lutego 2012 r., I UK 295/11, OSNP 2013 nr 3-4, poz. 38, z 18 marca 2015r., I UK 280/14, z 11 lutego 2010 r., I UK 236/09, z dnia 22 kwietnia 2011 r., I UK 360/10, z 6 września 2011 r., I UK 70/11). Przodek to teren prac bezpośrednio przy urobku i wydobyciu kopaliny, a nie teren wyrobiska oddalony od miejsca wydobycia i urobku kopaliny, choćby o kilkadziesiąt metrów. Pracownicy wykonujący swe obowiązki w wyrobisku, ale nie bezpośrednio przy wydobyciu i urobku kopaliny, nie są, bowiem w tym samym stopniu narażeni na ryzyko utraty zdrowia, co górnicy pracujący bezpośrednio przy pracach wydobywczych. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 18.03.2015 r., I UK 280/14 wskazywał, że miejsce przodka nie może być rozciągane na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie „przodka” straciłoby swoje znaczenie i tym samym nie można zaakceptować definicji przodka, która wynika z opinii naukowo-technicznych i obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego.

Podkreślić należy, że przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej muszą być wykładane ściśle, a do oceny charakteru pracy górniczej, tym bardziej pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, nie mogą służyć ani zakładowe wykazy stanowisk, ani też protokoły komisji weryfikacyjnej, kwalifikujące określone zatrudnienie, jako pracę górniczą zaliczaną w takim wymiarze (por. wyrok SN z 8.01.2014 r., I BU 12/13, wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28.06.2013 r., III AUa 1127/12, z 14.03.2017 r., III AUa 965/16).

W przypadku sporu o kwalifikację danego stanowiska decydujące znaczenie dla uznania okresu zatrudnienia na tym stanowisku za pracę górniczą podlegającą zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym nie ma zatem znaczenia nazwa stanowiska, lecz rodzaj faktycznie wykonywanej pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych) (tak: wyroki SN z 2.06.2011 r., I UK 25/10 i z 6.09.2011 r., I UK 70/11). Nie może tym samym o tym decydować wykaz stanowisk pracy sporządzony przez pracodawcę, ani zmiana kwalifikacji zajmowanego stanowiska pracy, dokonana przez komisję weryfikacyjną (tak: m.in. wyroki SN z 22.04.2011 r., I UK 360/10 i z 6.09.2011 r., I UK 70/11 oraz postanowienie 19.01.2012r., I UK 319/11), ani rozporządzenie wykonawcze, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy, nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca, zaś wykładnia przepisów powołanego rozporządzenia z 1994 r. nie może zmieniać ani rozszerzać ustawowej definicji kwalifikowanej pracy górniczej. Innymi słowy, ocena pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym powinna się koncentrować na jej ustawowych warunkach, tj. pojęciu tej pracy, a nie na samej nazwie stanowiska (tak: uzasadnienie wyroku SN z 5.05.2011 r., I UK 382/10, LEX nr 863949).

Uwzględniając powyższe ugruntowane stanowisko judykatury zdaniem Sądu Apelacyjnego rację ma pozwany, że odwołujący w spornych okresach nie wykonywał kwalifikowanej pracy górniczej, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Mimo, że wykonywał pracę na zwałowarce, to jednak nie wykonywał on pracy na przodku w omawianym wyżej znaczeniu. Podkreślić należy, że przodek ogranicza się wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych lub ich bezpośredniego sąsiedztwa, zaś wymogu takiego nie spełnia miejsce zwałowania nakładu, gdzie pracują maszyny podstawowe, tj. zwałowarki. Tymczasem z ustaleń Sądu Okręgowego wynikało, że odwołujący w spornych okresach wykonywał pracę operatora zwałowarki. Zwałowarka pracowała zaś na tej części wyrobiska, gdzie formowany był zwał, przy pomocy urządzeń odbierających urobek ze środków transportu. Nie można jednak utożsamiać całego obszaru wyrobiska z pojęciem przodku.

Uwzględniając powyższe rozważania, Sąd Odwoławczy podzielił argumentację apelującego, że błędne jest ustalenie Sądu Okręgowego, iż odwołujący w spornym okresie wykonywał pracę, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Sąd I instancji błędnie bowiem uznał, że wnioskodawca wykonując pracę na zwałowarce, pracował na przodku. Jak już wyżej wskazywano judykatura niejednokrotnie zajmowała się pojęciem "pracy w przodku" w kopalniach węgla brunatnego. Miejsce przodka nie może być rozciągane na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie "przodka" straciłoby swoje znaczenie i tym samym nie można zaakceptować definicji przodka, która obejmuje wszystkie czynności związane z transportem kopaliny, realizowane w ramach ruchu zakładu górniczego. Sąd Apelacyjny zapatrywania te podziela, przyjmując, że przodek to teren prac bezpośrednio przy urobku i wydobyciu kopaliny.

W konsekwencji nie było podstaw do ustalenia, że sporny okres pracy ubezpieczonego należy liczyć w wymiarze 1,8. Zaskarżona decyzja ZUS była zatem prawidłowa.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w pkt 1 i 3 i oddalił odwołanie.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Apelacyjny rozstrzygnął zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, gdyż ostatecznie to odwołujący jest stroną przegrywającą, orzekając o tym na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Wiesława Stachowiak