Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Małgorzata Woźniak-Zendran (spr.)

Sędziowie: SSA Małgorzata Aleksandrowicz

del. SSO Roman Walewski

Protokolant: st.sekr. sąd. Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2019 r. w Poznaniu

sprawy Z. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 22 stycznia 2018 r. sygn. akt III U 911/17

o d d a l a apelację.

del. SSO Roman Walewski

SSA Małgorzata Woźniak-Zendran

SSA Małgorzata Aleksandrowicz

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 października 2017 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. odmówił Z. K. prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że odwołujący osiągnął wiek emerytalny (...) lat, udowodnił – na dzień 1 stycznia 1999 roku – łącznie 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, jednakże nie udowodnił 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy za pracę w warunkach szczególnych uznał bowiem okres 14 lat, 8 miesięcy i 29 dni z wyłączeniem okresów nieskładkowych, tj. okresów niewykonywania pracy, za które wnioskodawca otrzymywał – po dniu 14 listopada 1991 roku – wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w wymiarze 3 miesięcy i 10 dni.

Od powyższej decyzji odwołanie wniósł Z. K., domagając się jej zmiany.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Koninie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, wyrokiem z dnia 22 stycznia 2018 r. wydanym w sprawie III U 911/17:

I.  zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy Z. K. prawo do emerytury w obniżonym wieku, począwszy od ukończenia (...)roku życia, tj. od dnia (...)r.;

II.  stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie istnienia okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Wydając powyższy wyrok Sąd Okręgowy ustalił, że do nabycia przez wnioskodawcę prawa do wnioskowanego świadczenia wystarczające było zaliczenie spornych okresów 3 miesięcy i 10 dni pobierania zasiłków chorobowych po dniu 14 listopada 1991 r., które nie zostały uwzględnione przez pozwany organ rentowy. W tym kontekście Sąd I instancji wyjaśnił, że ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 121, poz. 1264), obowiązującą od dnia 1 lipca 2004 roku, dodano do art. 32 ustawy emerytalnej przepis ust. 1a, stanowiący, że przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 roku wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, z wyjątkiem okresu urlopu wypoczynkowego (punkt 2 – skreślony z dniem 1 listopada 2005 roku ustawą z dnia 1 lipca 2005 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz. U. Nr 169, poz. 1412). Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że wprowadzenie zmiany pojęcia „zatrudnienia w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze” nie spowodowało jednoczesnego uchwalenia przepisów intertemporalnych i z tego względu zakres stosowania art. 32 ust. 1a ustawy był przedmiotem skargi konstytucyjnej, opartej na zarzucie jego niezgodności z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 10 lipca 2008 roku, sygn. akt K 33/06 (OTK - A 2008, nr 6, poz. 106) oddalając zarzut uznał, że chwilą właściwą dla oceny konstytucyjności tej normy prawnej jest chwila powstania prawa podmiotowego, tu: prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego nie budzi wątpliwości w zakresie, w jakim odnosi się do stosunków zaistniałych po dniu 1 lipca 2004 roku oraz stosunków zakończonych nabyciem prawa do emerytury przed tym dniem. Jednakże poprzez wprowadzenie do ustawy art. 32 ust. 1a nowych zasad ustalania okresów przebytych w ubezpieczeniu, doprowadziło do rozróżnienia trzech grup pracowników: tych, którzy nabyli prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach przed dniem 1 lipca 2004 roku, po tej dacie oraz tych, którzy w dniu 1 lipca 2004 roku, byli w trakcie nabywania prawa do tego świadczenia, w szczególności tych pracowników, którzy spełnili przesłanki z art. 184 ustawy i w dniu 1 lipca 2004r. byli beneficjentami praw tymczasowych, prowadzących do nabycia prawa do emerytury.

Przepis art. 184 ustawy w sposób odrębny i szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy w dniu wejścia w życie ustawy – 1 stycznia 1999 roku – legitymowali się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz okresem składkowym i nieskładkowym, o którym mowa w art. 27 ustawy, gwarantując im prawo do nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32. Dodatkowo prawo do świadczenia obwarowano nieprzystąpieniem do otwartego funduszu emerytalnego. Intencją ustawodawcy było zapewnienie nabycia uprawnień emerytalnych dla tej kategorii ubezpieczonych, którzy w chwili wejścia w życie ustawy spełniali wymagane warunki stażu, w tym stażu pracy w szczególnych warunkach, za wyjątkiem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 ustawy. Sytuacja ubezpieczonych, wskazanych w art. 184, opisywana w doktrynie jako ekspektatywa prawa podmiotowego, polega na spełnieniu się tylko części stanu faktycznego koniecznego do nabycia prawa, które poprzedza i zabezpiecza przyszłe prawo podmiotowe, realizowane po osiągnięciu wieku emerytalnego. Sąd I instancji wskazał, że rację tego uregulowania dostrzegł Sąd Najwyższy m.in. w uchwale z dnia 8 lutego 2007r. sygn. akt II UZP 14/-6, OSNP 2007 Nr 13-14, poz. 199, czy w wyroku z dnia 18 lipca 2007r., sygn. akt I UK 62/07, OSNP 2008 Nr 17-18, poz. 269 uznając, że art. 184 ustawy stanowi samoistną podstawę nabycia prawa do emerytury w oderwaniu od chwili osiągnięcia wieku emerytalnego. SN stwierdził, że ta norma prawna ma zastosowanie wobec ubezpieczonych, którzy w dniu 1 stycznia 1999 roku osiągnęli pełny staż ubezpieczeniowy, w tym wymagany okres pracy w szczególnych warunkach, lecz nie osiągnęli wieku emerytalnego, co oznacza, że ci ubezpieczeni mogą realizować prawo do emerytury na „starych” zasadach, po osiągnięciu (nawet po dniu 31 grudnia 2007 roku) wieku emerytalnego.

Z kolei art. 32 ustawy emerytalnej ma zastosowanie w stosunku do tych ubezpieczonych, którzy choćby jeden z tych okresów osiągnęli po dniu 1 stycznia 1999 roku, a przed dniem 31 grudnia 2008 roku. Przyjęte w art. 32 ust. 1a różnicowanie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach nawiązuje do daty wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 107, poz. 450 ze zm.), w której poprzednia definicja okresu pracy w szczególnych warunkach pozostała niezmieniona. Okres tej pracy bowiem obejmował okresy składkowe i nieskładkowe, jeżeli mieściły się one w okresie wykonywania pracy zgodnie z umową o pracę (vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003r. sygn. akt III UZP 10/03, publ. OSNP 2004 Nr 5, poz. 87) – okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy, przypadające po dniu 14 listopada 1991 roku, wlicza się do okresu pracy w szczególnych warunkach.

W konsekwencji, w judykaturze ugruntował się pogląd, że w art. 32 ust. 1a ustawodawca wprowadził istotną zmianę w stanie prawnym, w którym niemożliwe było w drodze wykładni ustalenie zasady pomijania w okresie ubezpieczenia okresów niezdolności do pracy z powodu choroby oraz że art. 32 ust. 1 ustawy nie ma zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 roku (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2005 roku, sygn. akt II UK 219/04, publ. OSNP 2005 nr 22, poz. 361 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006r., I UK 154/05, publ. LEX nr 272581). Problem zaliczania do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów wcześniejszych (okresów zatrudnienia), sprzed 15 listopada 1991 roku, ustawodawca rozstrzygnął przez wyłączenie ich z regulacji art. 32 ust. 1a ustawy.

Kontynuacją przytoczonej linii orzeczniczej jest także stanowisko Sądu Najwyższego, wyrażone w wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 roku sygn. akt II UK 313/09, (publ. OSNP 2011, Nr 19-20, poz. 260), wedle którego wykazanie w dniu 1 stycznia 1999 roku określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 roku.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy stwierdził, że pozwany organ rentowy błędnie uznał, że okresy niewykonywania przez odwołującego pracy wskutek czasowej niezdolności do pracy, za które pobierał on wynagrodzenie za czas choroby lub zasiłek chorobowy, przypadające w okresie świadczenia pracy w szczególnych warunkach przed dniem 1 stycznia 1999 roku, podlegają wyłączeniu z tego kwalifikowanego okresu pracy.

Sąd I instancji dokonał również ustaleń i oceny prawnej odnoszących się do spornego okresu zatrudnienia w Fabryce (...) w K. od 24 października 1975 r. do 31 maja 1983 r. Okres ten także podlegał zaliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach.

Po uwzględnieniu powyższych okresów odwołujący posiada wymagany 15-letni okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach i tym samym spełnił wszystkie wymagane przesłanki od uzyskania tego prawa określone w powołanych przepisach. Ukończył on bowiem (...)lat, nie jest członkiem OFE, posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie ponad 25 lat oraz ponad 15 – letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

W świetle przepisu art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Zdaniem Sądu I instancji w przedmiotowej sprawie organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, albowiem organ rentowy nie uwzględnił prawa odwołującego do emerytury wskutek wadliwej interpretacji przepisów prawa materialnego, w sytuacji gdy miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie prawidłowej decyzji, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek.

Od powyższego wyroku apelację wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w części w zakresie punktu 2.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił:

1.  naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i błędne ustalenie na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, że organ rentowy miał wszystkie potrzebne dane do przyznania odwołującemu wnioskowanego świadczenia, pomimo, że w postępowaniu przed organem rentowym odwołujący na dzień 1 stycznia 1999r. udowodnił 14 lat 8 miesięcy i 29 dni okresów pracy w warunkach szczególnych wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wobec wymaganych 15 lat pracy w takich warunkach, co miało wpływ na wynik sprawy poprzez stwierdzenie w pkt II zaskarżonego wyroku odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie istnienia okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

2.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 32 ust. la ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2017r. poz. 1383 ze zm.) poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że do okresów wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach należy również uwzględniać okresy niewykonywania przez niego pracy, za które po dniu 14 listopada 1991r. otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa;

3.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie i stwierdzenie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie istnienia okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez oddalenie odwołania, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Koninie. Jednocześnie apelujący domagał się zasądzenia na swoją rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego okazała się bezzasadna.

Na wstępie wymaga wyjaśnienia, że analiza zarzutów sformułowanych w apelacji oraz argumentacji powołanej w jej uzasadnieniu prowadzi do jednoznacznego wniosku, że zakres zaskarżenia obejmuje wyłącznie punkt II wyroku Sądu I instancji. Należy także podkreślić, że apelujący wprost określił zakres zaskarżenia, wskazując na rozstrzygnięcie zawarte w punkcie II zaskarżonego wyroku. Wobec powyższego jakkolwiek pozwany organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania w całości, a ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku w całości, to jednak stanowisko wyrażone przez apelującego w wywiedzionym przez niego środku odwoławczym wskazuje na zamiar podważenia jedynie punktu II tego wyroku. W konsekwencji powyższego należało uznać, że ocena prawidłowości rozstrzygnięcia zawartego w punkcie I zaskarżonego wyroku pozostawała poza kontrolną instancyjną w niniejszym postępowaniu apelacyjnym.

Zatem przedmiotem postępowania w instancji odwoławczej było ustalenie, czy w okolicznościach niniejszej sprawy wystąpiły przesłanki do przypisania pozwanemu organowi rentowemu odpowiedzialności za nieustalenie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził prawidłowe postępowanie dowodowe, a zebrany materiał poddał wszechstronnej ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 § 1 k.p.c. Na tej podstawie Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, które tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ponownego ich przytaczania. W świetle powyższego zarzuty apelacji nie mogły prowadzić do zmiany wyroku w żądanym kierunku.

Przechodząc do oceny prawidłowości zaskarżonego rozstrzygnięcia, należy przede wszystkim wskazać, że kompetencja sądu do jego wydania wynika z art. 118 ust. 1a zdanie drugie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.), który stanowi, że organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Powyższa kompetencja związana jest z przewidzianą przez ustawodawcę odpowiedzialnością organu rentowego za niedochowanie ustawowo określonych terminów do wydania decyzji. W świetle art. 118 ust. 1 i 1a ustawy emerytalnej organ rentowy jest zobowiązany wydać decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, a w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma 30 dni na wydanie prawidłowej decyzji licząc od chwili wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności, rozumianej, jako ostatni fakt konieczny, z punktu widzenia przesłanek nabycia prawa, do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia.

W przypadku, gdy prawo zostaje przyznane orzeczeniem Sądu, 30 dniowy termin jest liczony od momentu doręczenia wyroku, ale jedynie wówczas, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy, termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, oznacza, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ten organ ponosi odpowiedzialność, choćby nie można mu było zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (zob. wyroki SN: z 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04, OSNP 2005, Nr 19, poz. 308; z 14 września 2007 r., III UK 37/07, OSNP 2008, Nr 21–22, poz. 326). Jeżeli zatem organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni lub błędnego zastosowania prawa, to ubezpieczonemu należą się odsetki od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu liczone od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek.

W rozpoznawanej sprawie nie budziło wątpliwości, że zaliczenie do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów pobierania przez wnioskodawcę zasiłku chorobowego po dniu 14 listopada 1991 r., których nie uwzględnił pozwany organ rentowy, było wystarczające do nabycia wnioskowanego świadczenia. Apelujący podważając istnienie podstaw do przypisania mu odpowiedzialności za nieustalenie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, zakwestionował stanowisko Sądu I instancji o niedopuszczalności zastosowania w niniejszej sprawie art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, skutkującej koniecznością zaliczenia do stażu pracy w szczególnych warunkach także okresów pobierania zasiłku chorobowego po dniu 14 listopada 1991 r.

W tym miejscu należy podkreślić, że przesłankami nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej jest osiągnięcie do 1 stycznia 1999 r. tzw. warunków stażowych, w tym okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Skutkiem odesłania do przepisów dotychczasowych, zawartego w art. 184 ust. 1 pkt 1, jest stosowanie wprost przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Należy przy tym wyjaśnić, że wbrew twierdzeniom pozwanego, treść § 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia nie przesądza o dopuszczalności uwzględniania jedynie okresów wykonywania pracy. Gdyby tak było, to niewątpliwie nie istniałaby potrzeba wprowadzenia art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, co potwierdza, że § 2 przywołanego rozporządzenia nie jest regulacją wyłączną (zamkniętą) w kwestii przesłanki wykonywania stałej pracy w szczególnych warunkach. Nie można wobec tego przyjąć, że skoro § 2 rozporządzenia nie dopuszcza wyjątków, to żadne okresy niewykonywania pracy nie mogą być zaliczane do stażu pracy w szczególnych warunkach. Godzi się także zauważyć, że przyjęte w art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej różnicowanie okresów wykonywania pracy w szczególnych warunkach nawiązuje do daty wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytury i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1991 r., Nr 104, poz. 450 ze zm.), przy czym jej wprowadzenie nie zmieniło poprzednio obowiązującej definicji okresu pracy w szczególnych warunkach. Okres tej pracy obejmował zarówno okresy składkowe, jak i okresy nieskładkowe, jeżeli mieściły się one w okresie wykonywania pracy zgodnie z umową o pracę. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 listopada 2003 r., III UZP 10/03 (OSNP 2004 Nr 5, poz. 87), stwierdzając, że do okresu pracy w szczególnych warunkach wlicza się okresy zasiłku chorobowego w czasie trwania stosunku pracy przypadające po dniu wejścia w życie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent. Zatem wbrew stanowisku apelującego, wejście w życie tej ustawy nie ograniczyło możliwości zaliczania do stażu pracy w szczególnych warunkach okresów pobierania zasiłku chorobowego, co nastąpiło dopiero po wprowadzeniu art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej.

W sprawie niniejszej nie znajduje jednak zastosowania przepis art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach, obowiązujący dopiero od 1 lipca 2004 r., bowiem staż ustala się na datę 1 stycznia 1999 r. W judykaturze utrwalił się pogląd, że wykazanie na dzień 1 stycznia 1999 r. określonego w art. 184 ustawy emerytalnej okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy obowiązujących po dniu 1 lipca 2004 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 23 kwietnia 2010 r., sygn. akt II UK 313/09, OSNP rok 2011 nr 19-20, poz. 260; z 13 lipca 2011 r., sygn. akt I UK 12/11; z 18 lipca 2007 r., sygn. akt I UK 62/07, OSNP rok 2008, nr 17-18, poz. 269, z 7 października 2014 r., sygn. akt I UK 51/14).

W art.184 ustawy emerytalnej chodzi o pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu przepisów sprzed 1 stycznia 1999 r., ponieważ to na ten dzień ubezpieczony powinien posiadać pełny okres zatrudnienia w szczególnych warunkach, wymagany w przepisach dotychczasowych. Co prawda nie oznacza to, że późniejszy przepis art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy emerytalnej jest bez znaczenia dla wykładni pojęcia okresów pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999 r. ale nie można odmówić ubezpieczonym, od których już na dzień 1 stycznia 1999 r. wymaga się pełnego okresu pracy w szczególnych warunkach, prawa do zaliczenia do okresów pracy w szczególnych warunkach niektórych okresów niewykonywania pracy (pobierania wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego i macierzyńskiego).

W uzasadnieniu wyroku z dnia 13 lipca 2011 r. Sąd Najwyższy wyjaśnił, a tut.Sąd pogląd ten w pełni podziela, że w przepisie art. 184 ustawy emerytalnej ustawodawca utrwalił sytuację osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do emerytury w wieku wcześniejszym; przez wydanie tego przepisu nastąpił stan związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego przewidziana w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury nie mogła wygasnąć na skutek nowej regulacji ustalania stażu zatrudnienia. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy, ustawodawca nie mógł już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia. Pogląd ten wzmacnia treść art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej, odsyłająca w zakresie warunków emerytalnych do przepisów dotychczasowych (obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999 r.).

Skoro zatem wykładnia cytowanych przepisów prawa w zakresie zaliczania okresów pobierania zasiłków chorobowych i macierzyńskich do okresów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych jest już jednolita, utrwalona i nie budzi wątpliwości sądów, to pominięcie jej przez pozwany organ rentowy i dokonanie odmiennej oceny sytuacji wnioskodawcy, należy kwalifikować jako błąd, który stanowił jedyną przyczynę odmowy przyznania ubezpieczonemu wnioskowanego świadczenia. Należy bowiem podkreślić, że w dacie wydawania zaskarżonej decyzji organ rentowy posiadał wszelkie dane niezbędne do wydania właściwego rozstrzygnięcia, co nie nastąpiło wyłącznie na skutek błędnej wykładni przepisów prawa przez ten organ. W tym stanie rzeczy należy uznać, że ubezpieczony nie był zobowiązany do wykazywania innych okresów pracy w szczególnych warunkach, skoro wystarczające było uwzględnienie spornych okresów pobierania zasiłku chorobowego po dniu 14 listopada 1991 r. Powyższej oceny nie zmienia fakt prowadzenia przez Sąd I instancji postępowania dowodowego ukierunkowanego na ustalenie, czy okres zatrudnienia w Fabryce (...) w K. od 24 października 1975 r. do 31 maja 1983 r. zalicza się do stażu pracy w szczególnych warunkach. Taki sposób procedowania Sądu Okręgowego świadczy jedynie o asekuracyjnym podejściu do kwestii ustalenia prawa wnioskodawcy do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach, natomiast nie usprawiedliwia wydania przez pozwany organ rentowy odmownej decyzji.

Wobec powyższego należy podzielić konstatację Sądu I instancji o spełnieniu przesłanek warunkujących stwierdzenie odpowiedzialności pozwanego organu rentowego za nieustalenie okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji. Apelacja pozwanego organu rentowego nie dostarczyła argumentów podważających prawidłowość zaskarżonego wyroku.

Uznając zatem zarzuty apelacji za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił ją w całości.

del. SSO Roman Walewski

SSA Małgorzata Woźniak-Zendran

SSA Małgorzata Aleksandrowicz