Treść orzeczenia III AUa 584/24 - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

III AUa 584/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Poznaniu z 2025-04-02

Sygn. akt III AUa 584/24

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 kwietnia 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 2 kwietnia 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy Syndyka Masy Upadłości M. T. - M. T. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym i wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 10 kwietnia 2024 r. sygn. akt VIII U 1250/23

oddala apelację.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 6 kwietnia 2023 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 4 pkt 6, art. 12 ust. 1, art.18 ust. 8, art. 83 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009, ze zm.), art.104 ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2022 r., poz. 690 ze zm.) stwierdził, że M. T.:

1. podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019 r.,

2. podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe i wypadkowe, Fundusz Pracy oraz obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne wynosi:

okres ubezpieczenie emerytalne ubezpieczenie zdrowotne

rentowe i wypadkowe

Fundusz Pracy

- 08-12/2011 r. 2 015,40 zł miesięcznie 2 704,31 zł miesięcznie

- 01-12/2012 r. 2 115,60 zł miesięcznie 2 828,31 zł miesięcznie

- 01-12/2013 r. 2 227,80 zł miesięcznie 2 908,13 zł miesięcznie

- 01-12/2014 r. 2 247,60 zł miesięcznie 3 004,48 zł miesięcznie

- 01-12/2015 r. 2 375,40 zł miesięcznie 3 104,57 zł miesięcznie

- 01-12/2016 r. 2 433,00 zł miesięcznie 3 210,60 zł miesięcznie

- 01-12/2017 r. 2 557,80 zł miesięcznie 3 303,13 zł miesięcznie

- 01-12/2018 r. 2 665,80 zł miesięcznie 3 554,93 zł miesięcznie

- 01-03/2019 r. 2 859,00 zł miesięcznie 3 803,56 zł miesięcznie

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w toku postępowania wyjaśniającego ustalił, że M. T. zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego od 13 września 2010 r. do 31 lipca 2011 r. jako wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, natomiast w okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r. był zgłoszony wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego jako pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) Z analizy przedłożonych dokumentów wynika, że M. T. w okresie od 13 września 2010 r. do 31 lipca 2011 r. był jedynym wspólnikiem (...) ponieważ posiadał 100% udziałów), od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019 r. był niemalże jedynym wspólnikiem rzeczonej spółki, posiadając 98% udziałów. Od 21 marca 2019 r. nie jest wspólnikiem (...), ponieważ zbył udziały na rzecz innego podmiotu. W okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019 r. udział drugiego wspólnika był iluzoryczny, dlatego organ rentowy uznał, że M. T. winien być w tym okresie objęty ochroną ubezpieczeniową.

Odwołanie od decyzji organu rentowego złożył M. T. zaskarżając powyższą decyzję w części uznającej odwołującego za osobę podlegającą obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019 r. jako jedynego wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...)i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w części zgodnie z zakresem zaskarżenia, ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu odwołujący podniósł, że wykładnia art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dokonana przez organ rentowy jest nieprawidłowa, wobec czego nie może być akceptowana. Wskazał, że gdyby ustawodawca chciał stworzyć pojęcie „niemalże jedynego wspólnika”, to z pewnością dałby temu wyraz w treści ustawy. Dowolne wprowadzenie przez organ rentowy takich pojęć stoi w opozycji do zasady pewności prawa. W żadnych aktualnie obowiązujących aktach prawnych nie ma ustalonych kryteriów, jakimi należy się posługiwać rozstrzygając czy mamy do czynienia z „iluzorycznym” wspólnikiem. Należy podkreślił, że pojęcie „iluzorycznego wspólnika” nie jest kategorią prawną i dlatego nie powinno stanowić podstawy merytorycznej do wydania decyzji. Organ rentowy nie kierował się normami prawa pozytywnego, a jedynie pojęciami języka orzeczniczego, które nie stanowią źródła prawa powszechnego. W dalszej treści pisma wskazano, że odwołujący dokonując sprzedaży udziałów w (...) działał zgodnie z prawem (art.180 k.s.h. i art.182 k.s.h.). Skoro bowiem żaden z przepisów nie zabrania zbycia nawet jednego udziału, to zawarcie takiej umowy nie może być w żaden sposób traktowane jako próba obejścia art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy systemowej. Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 grudnia 2020 r. sygn. I UK 225/19 „ Zbycie choćby jednego udziału w jednoosobowej spółce z o.o. powoduje, że wspólnik traci tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym z art.8 ust.6 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych”. „Szczególny tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym przyjęty w art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy oznacza, że obowiązek ubezpieczenia wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest powiązany jedynie z posiadaniem przez niego takiego statusu prawnego, a nie z (osobistym) prowadzeniem „,działalności gospodarczej (wyroki Sądu Najwyższego z 22 października 2019 r., sygn. I UK 233/18 oraz z 3 lutego 2011 r., sygn. II UK 271/10). Powyższe orzeczenia posiadają swoje ratio legis także w wykładni funkcjonalnej omawianych przepisów. Podleganie określonym przez ustawę obowiązkom ubezpieczenia społecznego przez wspólników spółek jednoosobowych wynika z charakteru takiej spółki i jej szeregu odrębności w stosunku do spółek wieloosobowych, umożliwiając wspólnikowi spółki jednoosobowej większą swobodę w prowadzeniu działalności gospodarczej (np. wyrażonych w art. 156 k.s.h., art. 300^{(
14)} § 1 k.s.h., art. 303 § 1 k.s.h., art.516 §6 k.s.h.), traktując taką spółkę w wielu aspektach de facto jako szczególną formę prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej (art. 166 § 2 k.s.h., art. 319 § 1 k.s.h., art. 551 § 5 k.s.h.). Na uwagę zasługuje szereg przepisów prawa handlowego, który przywiązuje do wspólników mniejszościowych szereg uprawnień ograniczających swobodę decyzyjną w spółce (art. 21^{(
1)} k.s.h., art. 21^{(
9)} k.s.h., art. 21^{(
10)} k.s.h., art. 21^{(
11 )}k.s.h., art. 300^{(
83)} k.s.h., art. 363 §4 k.s.h., art. 418 §1, §2b, §3 k.s.h., art. 590, k.s.h.). Natomiast w przypadku utraty statusu spółki jednoosobowej poprzez choćby częściowe zbycie udziałów, bądź jakiekolwiek istnienie wspólnika mniejszościowego zmniejszają się uprawnienia wspólnika większościowego, a zatem podleganie pod rygor ubezpieczenia wspólnika spółki jednoosobowej traci rację bytu.

Wyrokiem z 10 kwietnia 2024r. (sygn. VIII U 1250/23) Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił decyzję w zaskarżonej części w ten sposób iż stwierdził, że odwołujący M. T. w okresie od 1 sierpnia 2011r. do 20 marca 2019 r. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) NIP (...) (pkt 1 wyroku) oraz zasądził od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2 wyroku).

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Z danych zgromadzonych w systemie informatycznym Krajowego Rejestru Sądowego wynika, że w okresie od 7 października 2008 r. do 5 marca 2015 r. M. T. posiadał 50% udziałów o łącznej wartości 50 000 zł w spółce (...) (NIP (...), REGON (...)). Odwołujący był prezesem zarządu tej spółki.

Od 1 października 2008 r. do 31 października 2008 r. odwołujący prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą zarejestrowaną w Ewidencji Działalności Gospodarczej Urzędu Miasta P. pod numerem (...) opodatkowaną w zakresie podatku dochodowego na zasadach ogólnych – podatek liniowy.

(...) została zawiązana 18 sierpnia 2010 r. 13 września 2010 r. spółka została wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy (...) w P. pod numerem KRS (...). Spółce nadano numer identyfikacji podatkowej NIP (...). Spółka otrzymała także numer identyfikacyjny REGON (...). Siedziba spółki mieści się w P., przy ulicy (...) w lokalu nr (...). Kapitał zakładowy spółki wynosił 5 000,00 zł i dzielił się na 50 równych udziałów. Przeważającym przedmiotem działalności spółki jest przetwarzanie danych, zarządzanie stronami internetowymi (hosting) i podobna działalność(...). Celem powołania (...) było rozpoczęcie działalności w branży opakowań spożywczych.

Od 13 września 2010 r. do 31 lipca 2011 r. M. T. posiadał w kapitale zakładowym spółki (...) 100% udziałów (50 udziałów o łącznej wartości 5 000 zł) i był jednoosobowym udziałowcem. W początkowym okresie istnienia spółki odwołujący pracował wspólnie z P. R. (1) nad utworzeniem bazy danych potencjalnych klientów zainteresowanych wykorzystaniem form wtryskowych i zestawień na potrzeby spółki. Ostatecznie (...)nie rozpoczęła planowanej działalności gospodarczej. Inwestor z Kanady mający dokapitalizować spółkę w 2011 r. zrezygnował z inwestycji. Spółka nie odnotowała przychodów, nie wystawiła faktury sprzedażowej, nie zafakturowała żadnego dochodu, nie pozyskała klientów. Z uwagi na trudną sytuację życiową odwołujący nie wyrejestrował spółki z rejestru przedsiębiorców KRS.

W okresie od 13 września 2010 r. do 31 lipca 2011 r. M. T. zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego z kodem (...) jako wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Od 1 sierpnia 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r. odwołujący był zgłoszony wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z kodem (...) jako pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) i równocześnie pełnił funkcję prezesa zarządu w tej spółce. Dokumenty rozliczeniowe ZUS RCA płatnik składek złożył za odwołującego za okres od 08/2011 r. do 08/2012 r. Za 12/2011 r. oraz za okres od 03/2012 r. do 08/2012 r. płatnik wykazał podstawę na ubezpieczenie społeczne w kwocie 0 zł.

1 sierpnia 2011 r. M. T., będąc właścicielem 50 udziałów spółki (...) o wartości nominalnej po 100 zł każdy udział sprzedał P. R. (1) jeden udział za cenę w wysokości wartości nominalnej udziału, tj. za cenę 100 zł. Na dzień 1 sierpnia 2011 r. odwołujący posiadał 49 udziałów (98% udziałów), a P. R. (1) jeden udział w kapitale zakładowym spółki. Spółka przestała być spółką jednoosobową. Zmiana dotycząca sprzedaży udziałów została ujawniona w Krajowym Rejestrze Sądowym 18 sierpnia 2011 r.

W dniu 21 marca 2019 r. M. T. zbył na rzecz spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. całość posiadanych 49 udziałów o wartości nominalnej 100 zł.

Odwołujący był wspólnikiem (...) od 13 września 2010 r. do 17 stycznia 2022r.

6 czerwca 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. wszczął postępowanie wyjaśniające w zakresie podlegania odwołującego ubezpieczeniom społecznym oraz podstaw wymiaru składek jako pracownika (...) od 1 sierpnia 2011 r. do 31 sierpnia 2011 r. Decyzją z 5 sierpnia 2022 r. nr (...) organ rentowy stwierdził, że M. T. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik u płatnika (...) od 1 sierpnia 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r. Pozwany uznał, że jednoosobowa (niemal jednoosobowa) spółka nie może być pracodawcą wspólnika, w takiej sytuacji dochodzi bowiem do skrzyżowania kompetencji powodujących zobowiązanie wspólnika do wykonywania swoich własnych poleceń jako prezesa zarządu oraz utrzymywania ze sobą stałych kontaktów w ramach czasu pracy. Na skutek odwołania M. T. Sąd Okręgowy w Poznaniu, na podstawie art. 171 § 1 pkt 3 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie do czasu uprawomocnienia się decyzji ZUS I Oddział w P. z 6 kwietnia 2023 r. zaskarżonej w tym postępowaniu.

Pismem z 8 lutego 2023 r. znak (...)- (...), doręczonym w dniu 13 lutego 2023 r., organ rentowy zawiadomił M. T. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie ustalenia podlegania odwołującego ubezpieczeniom społecznym oraz podstaw wymiaru składek z tytułu bycia wspólnikiem spółki (...) Pismem z 6 marca 2023 r. znak (...) doręczonym 9 marca 2023 r. pozwany zawiadomił odwołującego o zakończeniu postępowania wyjaśniającego.

W dniu 23 lipca 2021 r. została wydana zaskarżona decyzja (...)

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym zmienił decyzję w zaskarżonej części w ten sposób iż stwierdził, że odwołujący M. T. w okresie od 1 sierpnia 2011r. do 20 marca 2019 r. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością(...) NIP (...) (pkt 1 wyroku) oraz zasądził od pozwanego na rzecz odwołującego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 2 wyroku).

Na wstępie rozważań prawnych Sąd I instancji wskazał, że stosownie do treści art. 6 ust. 1 pkt 5 i art. 12 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają na swój wniosek osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, wymienione w art. 6 ust.1 pkt 2, 4-5a, 7b, 8 i 10 (art. 11 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej (art. 8 ust. 6 pkt. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą podlegają ubezpieczeniom społecznym od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone na podstawie art. 36a oraz przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców ( art. 13 pkt. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Zdaniem Sądu Okręgowego, system ubezpieczeń społecznych jest pochodny od określonych w ustawie tytułów ubezpieczeń społecznych a nie odwrotnie. To ubezpieczony decyduje o swojej działalności i w konsekwencji o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z określonego tytułu. Tytuł ubezpieczenia z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy nie spełnia się, gdy nie ma jednoosobowej spółki z o.o.

Pojęcie „iluzorycznego wspólnika” nie jest kategorią prawną. Taka kategoria posiłkowo przyjmowana jest w orzecznictwie, jednak na tle sporów o pracownicze zatrudnienie wspólnika jedynego lub dominującego „w swojej” spółce. (…) Kategoria iluzorycznego wspólnika przyjmowana jest w orzecznictwie jako podstawa do dalszego wnioskowania, że nie spełnia się przesłanka pracowniczego zatrudnienia. Chodzi o przesłankę podporządkowania pracodawcy, czyli o jej spełnienie w sytuacji, gdy „pracownik” jest jednocześnie dominującym lub niemal jedynym wspólnikiem w spółce, która ma być jego pracodawcą.

Objęcie udziałów, choćby w nieznacznej części, w spółce przez innych udziałowców należy uznać za okoliczność wyłączającą zastosowanie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 25 lipca 2019 r., sygn. III AUa 424/19). Posiadanie choćby jednego udziału w dwuosobowej spółce z o.o. powoduje, że drugi wspólnik traci tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym, na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 23 marca 2022 r., sygn. III AUa 1018/21).

21 lutego 2024 r. Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów w sprawie III UZP 8/23 podjął uchwałę, o następującej treści: „Wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230). W przypadku dwuosobowej spółki z o.o. nie występuje zatem podział ról wspólników w zależności od ich udziału w kapitale zakładowym spółki. Wspólnik tzw. mniejszościowy posiada wszelkie prawa należne wspólnikowi tejże spółki (np. prawo do dywidendy, uczestnictwo w podziale majątku w wyniku likwidacji spółki).

Mając na uwadze powyższe rozstrzygnięcia sądów powszechnych, w tym Sądu Najwyższego, Sąd I instancji nie podzielił stanowiska pozwanego organu rentowego o podleganiu przez odwołującego obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym w okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019 r. kiedy to był on wspólnikiem „niemalże jedynym” w spółce(...) Przez cały sporny okres nie był wyłącznym właścicielem całości udziałów w spółce (...) P. R. (2) posiadał bowiem 1% udział w (...), co oznacza, że stanowisko organu rentowego, poparte orzecznictwem Sądu Najwyższego wypracowanym na kanwie spraw dotyczących pracowniczego podlegania dominujących wspólników spółek z o.o., zawierających ze spółkami umowy o pracę nie wykazujące zasadniczego elementu umowy o pracę, tj. pracowniczego podporządkowania było niezasadne.

Przepisy dotyczące spółek prawa handlowego nie przewidują ograniczeń w zakresie sprzedawania udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, a tym samym z ich punktu widzenia nie można uznać transakcji sprzedaży jednego udziału za nieważną czy bezskuteczną. Sprzedaż ta nie powinna skutkować utrzymaniem podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu bycia wspólnikiem Spółki z o.o. skoro przepisy ubezpieczeniowe mówią wprost o jednoosobowej spółce jako tytule do podlegania, a nie o niemal jednoosobowej spółce i iluzorycznym udziale. 1 sierpnia 2011 r. doszło do sprzedaży udziału w spółce (...) to od tego momentu spółka ta nie była już jednoosobowa. Pojawienie się drugiego wspólnika skutkowało tzw. odpadnięciem tytułu do podlegania odwołującego ubezpieczeniom i to jako jedynego wspólnika. Odwołujący sprzedając jeden udział P. R. (1) pozbawił się tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, ale uczynił tak z własnej woli stąd nie można wbrew literalnemu brzmieniu przepisów go nimi obejmować. Taki stan rzeczy – brak tytułu do podlegania ubezpieczeniom – istniał do 20 marca 2019 r., kiedy odwołujący sprzedał pozostałe 49 udziałów w spółce.

Reasumując, skoro w okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019 r. M. T. nie miał tytułu do obowiązkowego podlegania do ubezpieczeń społecznych jako wspólnik spółki z o.o., to w tym zakresie punkt I zaskarżonej decyzji należało zmienić.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy w punkcie 1 wyroku, na podstawie ww. przepisów i art. 477^{(

14)} §2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w części w ten sposób, że stwierdził, iż odwołujący w okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019 r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu jako wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...)

O kosztach procesu orzeczono w punkcie 2 wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. (Dz.U z 2018 r., poz. 265) w sprawie opłat za czynności radców prawnych, zasądzając od organu rentowego jako przegrywający sprawę w całości kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. błąd w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia sprowadzający się do mylnego przyjęcia, iż odwołujący M. T. w okresie od 1 sierpnia 2011r. do 20 marca 2019r. jako udziałowiec mający 98 procent udziałów w spółce (...) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu), jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność, a tym samym z tego tytułu nie powinien opłacać składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, ustalonej w zaskarżonej decyzji organu rentowego będący efektem,

2. naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wskutek niewłaściwej oceny materiału dowodowego, w szczególności zeznań odwołującego M. T., złożonych na rozprawie 13 marca 2024r. oraz dokumentów zgromadzonych w aktach sądowych oraz zapisów w Krajowym Rejestrze Sądowym, prowadzącej do poczynienia ustaleń opisanych w punkcie 1 powyżej, co doprowadziło do

3. naruszenia prawa materialnego w postaci art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych w wyniku uznania, iż we wspomnianym wyżej okresie Odwołujący nie spełnia wymogów podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność (wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością).

Organ rentowy wniósł o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w zaskarżonej części i oddalenie odwołania M. T. od decyzji z 6 kwietnia 2023r. nr (...), ewentualnie o uchylenie spornego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do Sądu I instancji celem jej ponownego rozpoznania. W obu powyższych wariantach Organ rentowy zwrócił się o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

Pismem z dnia 26 czerwca 2024 r. do sprawy zgłosił się w imieniu syndyka masy upadłości M. T. – M. T. (1) r.pr. P. O.. Wskazując, iż w dniu 25 września 2023r. zostało wydane, a następnie zostało obwieszczone postanowienie Sądu Rejonowego Poznań-Stare Miasto w P. z dnia 25 września 2023 r. sygn. akt: (...) o ogłoszeniu upadłości konsumenckiej osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej, którą jest M. T..

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Wniesioną przez organ rentowy apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest oczywiście prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego, dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Prawidłowo także zastosował prawo materialne. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, a wobec niewątpliwego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie widział też konieczności uzupełniania postępowania dowodowego.

Przypomnieć należy, że decyzją z 6 kwietnia 2023 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P., na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 4 pkt 6, art. 12 ust. 1, art.18 ust. 8, art. 83 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1009, ze zm.), art.104 ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2022 r., poz. 690 ze zm.), stwierdził, że M. T.: 1) podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako jedyny wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...)w okresie od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019 r., 2) podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe i wypadkowe, Fundusz Pracy oraz obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne wynoszą kwoty wskazane szczegółowo w decyzji.

Odwołujący natomiast zaskarżył ww. decyzję w zakresie pkt 1 (tj. w zakresie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019 r.).

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego zawartych w apelacji przez Zakładu Ubezpieczeń Społecznych to zaznaczyć należy, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym podlegają osoby prowadzące pozarolnicza działalność. Z kolei za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się m.in. osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018r. - Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych, z wyjątkiem ust. 6a (ust. 1) oraz wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (ust. 4).

W myśl art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Jak wskazuje się w orzecznictwie określony w ostatnio powołanym przepisie tytuł ubezpieczenia nie spełnia się, gdy nie ma jednoosobowej spółki z o.o.

Pojęcie „iluzorycznego wspólnika” nie jest kategorią prawną. Taka kategoria posiłkowo przyjmowana jest w orzecznictwie, jednak na tle sporów o pracownicze zatrudnienie wspólnika jedynego lub dominującego „w swojej” spółce (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09 - LEX nr 599767 oraz z dnia 3 sierpnia 2011 r., I UK 8/11 - OSNP 2012, nr 17-18, poz. 225).

Wspólnik, który ma tylko 5 udziałów jest wspólnikiem spółki z o.o., co oznacza, że drugi wspólnik nie jest wspólnikiem jednoosobowej spółki z o.o. Posiadanie choćby jednego udziału w jednoosobowej spółce z o.o. powoduje, że wspólnik traci tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2020 r., I UK 225/19 - Legalis nr 2595194).

Z niekwestionowanego przez strony stanu faktycznego wynika, że od 13 września 2010 r. do 31 lipca 2011 r. M. T. posiadał w kapitale zakładowym spółki (...) 100% udziałów (50 udziałów o łącznej wartości 5 000 zł) i był jednoosobowym udziałowcem. W okresie od 13 września 2010 r. do 31 lipca 2011 r. M. T. zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych: emerytalnego, rentowych i wypadkowego z kodem (...) jako wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Od 1 sierpnia 2011 r. do 31 sierpnia 2012 r. odwołujący był zgłoszony wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z kodem (...) jako pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) i równocześnie pełnił funkcję prezesa zarządu w tej spółce. Dokumenty rozliczeniowe ZUS RCA płatnik składek złożył za odwołującego za okres od 08/2011 r. do 08/2012 r. Za 12/2011 r. oraz za okres od 03/2012 r. do 08/2012 r. płatnik wykazał podstawę na ubezpieczenie społeczne w kwocie 0 zł. Od 1 sierpnia 2011 r. M. T., będąc właścicielem 50 udziałów spółki (...) o wartości nominalnej po 100 zł każdy udział sprzedał P. R. (1) jeden udział za cenę w wysokości wartości nominalnej udziału, tj. za cenę 100 zł. Na dzień 1 sierpnia 2011 r. odwołujący posiadał 49 udziałów (98% udziałów), a P. R. (1) jeden udział w kapitale zakładowym spółki. Spółka przestała być spółką jednoosobową. Zmiana dotycząca sprzedaży udziałów została ujawniona w Krajowym Rejestrze Sądowym 18 sierpnia 2011 r. W dniu 21 marca 2019 r. M. T. zbył na rzecz spółki (...)z siedzibą w P. całość posiadanych 49 udziałów o wartości nominalnej 100 zł.

Mając na uwadze powyższe słusznie zatem Sąd I instancji uznał, że spółka ta w spornym okresie tj. od 1 sierpnia 2011 r. do 20 marca 2019r. nie była więc jednoosobowa, gdyż odwołujący posiadał początkowo 100 % udziałów (50 udziałów o łącznej wartości 5000 zł), a następnie 98 % udziałów (posiadał 49 udziałów) w Spółce, a istnienie drugiego wspólnika skutkowało tzw. odpadnięciem tytułu do podlegania odwołującego ubezpieczeniom i to jako jedynego wspólnika.

Należy również zwrócić uwagę, że stanowisko Sądu I instancji jest zbieżne z najnowszym orzecznictwem Sądu Najwyższego (którą to uchwałę Sąd ten przytoczył w uzasadnienie). I tak - w uchwale z dnia 21 lutego 2024 r., III UZP 8/23, (LEX nr 3686847) Sąd Najwyższy stwierdził, że wspólnik dwuosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością posiadający 99 procent udziałów nie podlega ubezpieczeniom społecznym na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r., poz. 1230).

W uzasadnieniu wskazanej uchwały Sąd Najwyższy zauważył, że pierwotna rozbieżność w orzecznictwie Sądu Najwyższego mogła wystąpić (wyroki Sądu Najwyższego: z 3 lipca 2019 r., II UK 24/18; z 5 marca 2020 r., III UK 36/19; z 16 grudnia 2021 r., II USKP 101/21), jednak nie wyznacza dalszego kierunku wykładni. W ocenie Sądu Najwyższego znaczenie ma właściwa wykładnia przedstawiona w wyroku Sądu Najwyższego z 15 września 2021 r., I USKP 44/21, a wcześniej także w wyroku z 16 grudnia 2020 r., I UK 225/19.

Po tych orzeczeniach utrwala się jednolita wykładnia, że art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obejmuje jedynie wspólnika jednoosobowej spółki z o.o. - zob. wyrok z 28 stycznia 2021 r., I USKP 1/21; postanowienie z 30 listopada 2021 r., II USK 366/21; postanowienie z 5 kwietnia 2023 r., III USK 141/22.

Tożsame stanowisko zajął Sąd Najwyższy rozstrzygając w zakresie skargi kasacyjnej w postanowieniu z dnia 23 października 2024 r. w sprawie o sygn. III USK 332/23 wskazując, że artykuł 8 ust. 6 pkt 4 u.s.u.s. obejmuje jedynie wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.

Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego nie sposób uznać by odwołujący M. T. był jedynym wspólnikiem sp. z o.o. (drugi wspólnik P. R. (2) posiadał 1 % udziałów), a zatem by podlegał ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu.

Nadto w ocenie Sądu Apelacyjnego chybiony okazał się zarzut naruszenia prawa procesowego art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów, sąd ocenia wiarygodność i moc poszczególnych dowodów według własnego przekonania na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”, a zatem, jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Przyjmuje się, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których Sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i wiąże ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego.

Do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. mogłoby dojść tylko wówczas, gdyby strona skarżąca wykazała uchybienia podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10.06.1999 r., II UKN 685/98 Legalis).

Sąd I instancji wziął pod uwagę cały materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie. Apelacja organu rentowego ograniczała się z zasadzie polemiki z ustaleniami Sądu i własną interpretacją zgromadzonego materiału dowodowego, nadto wskazaniem Sądowi w jaki sposób miał ocenić ten właśnie materiał dowodowy i jakie wnioski z niego wyciągnąć. A takie stanowisko organu rentowego nie sposób zaaprobować.

Przenosząc powyższe ogólne rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, bezzasadny był zarzut dotyczący naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a sprowadzający się w istocie do tego, że organ rentowy wskazał, iż w jego ocenie z przeprowadzonych dowodów Sąd I instancji wyciągnął wnioski niezgodne z ich ustaleniami.

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji były oparte na dokumentach oraz zeznaniach odwołującego M. T.. Wbrew zarzutom zawartym w apelacji organu rentowego Sąd I instancji zbadał wszystkie ww. niezbędne przesłanki do ustalenia, czy M. T. był w spornym okresie jedynym wspólnikiem spółki (a nie niemal jedynym wspólnikiem) tj. czy można go uznać za osobę prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą i czy z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu w okresach wskazanych w decyzji.

Uwzględniając powyższe Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd I instancji dokonał prawidłowej oceny dowodów, niewykraczającej poza dyspozycję normy art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny zaakceptował w całości ustalenia faktyczne Sądu I instancji, traktując je jak własne, w pełni podzielając także ocenę prawną, jakiej dokonał Sąd Okręgowy. Wbrew stanowisku organu rentowego Sąd Okręgowy nie uchybił bowiem zarówno przepisom proceduralnym jak i przepisom prawa materialnego.

Na marginesie zaznaczyć należy, że Sąd Apelacyjny uznał, że brak jest podstaw do wstąpienia do niniejszej sprawy w miejsce odwołującego syndyka masy upadłości M. T. – M. T. (1) albowiem przedmiot sporu w niniejszym postępowaniu nie należy do masy upadłości, gdyż zaskarżono decyzję jedynie w pkt 1 tj. podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Uwzględniając powyższe rozważania Sąd Apelacyjny w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w P. jako oczywiście bezzasadną.

sędzia Marta Sawińska

Dodano: 29 maja 2025, Opublikował(a): Danuta Stachowiak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Poznaniu
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Marta Sawińska
Data wytworzenia informacji: 2 kwietnia 2025