Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2019 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Marta Sawińska

Sędziowie: SSA Dorota Goss-Kokot

del. SSO Roman Walewski (spr.)

Protokolant: st.sekr.sąd. Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2019 r. w Poznaniu

sprawy J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji J. P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 28 lutego 2018 r. sygn. akt VII U 1246/17

uchyla zaskarżony wyrok i umarza postępowanie.

del. SSO Roman Walewski

SSA Marta Sawińska

SSA Dorota Goss-Kokot

UZASADNIENIE

Decyzją z 7 kwietnia 2017 r. (znak: (...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wykonując wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu
z dnia 21 października 2015 r. sygn. akt VII U 2175/14, przeliczył J. P. emeryturę
z tytułu pracy w szczególnych warunkach od 1 stycznia 2014 r., tj. od daty określonej w wyroku sądu.

Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto dotychczasową podstawę wymiaru świadczeń, zaś postawa wymiaru po waloryzacji wyniosła od 1 marca 2017 r. – 4.354,85 zł. Została obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 207,01% przez kwotę bazową 717,16 zł i wyniosła 1.484,59 zł. Wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła miesięcznie 2.121,85 zł.

Od tej decyzji w ustawowym trybie i terminie odwołał się J. P., działając samodzielnie w imieniu własnym, oświadczając, że się z nią nie zgadza. Odwołujący podniósł, że jego emerytura powinna być „naliczona z kapitałem początkowym”, jak również powinna być zgodna z wyrokiem sądu z dnia 21 października 2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VII U 2175/14.

Sąd Okręgowy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. wyrokiem z dnia 28 lutego 2018r. sygn. akt: VII U 1246/17 oddalił odwołanie a kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

Odwołujący urodził się (...) i 60 lat ukończył (...)

W okresie od 13 stycznia 1989 r. do 10 października 2013 r. odwołujący pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy.

Wniosek o emeryturę odwołujący złożył 13 września 2013 r.

Wyrokiem z 21 października 2015 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VII U 2175/14 Sąd Okręgowy w Poznaniu, po rozpoznaniu odwołania J. P. od decyzji organu rentowego z 4 marca 2014 r. (znak: (...)) ,zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od 1 stycznia 2014 r. Wyrokiem z 15 grudnia 2016 r. sygn. akt III AUa 220/16 Sąd Apelacyjny w Poznaniu oddalił apelację organu rentowego od tego wyroku.

Organ rentowy 7 kwietnia 2017 r. wydał zaskarżoną decyzję, wykonującą prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 21 października 2015 r., w której do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto dotychczasową podstawę wymiaru świadczeń, zaś postawa wymiaru po waloryzacji wyniosła od 1 marca 2017 r. – 4.354,85 zł. Została obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 207,01% przez kwotę bazową 717,16 zł
i wyniosła 1.484,59 zł. Wysokość świadczenia do wypłaty wyniosła miesięcznie 2.121,85 zł.

Podstawa wymiaru świadczenia została ustalona w następujący sposób. Z uwagi na przepracowanie po przyznaniu renty 30 miesięcy, wartość 24% kwoty bazowej przyjęto z dnia, w którym po raz pierwszy złożono wniosek o emeryturę, tj. 13 września 2013 r. Pozostała część świadczenia, czyli dotycząca wyliczenia świadczenia za okresy zatrudnienia została ustalona od zwaloryzowanej podstawy wymiaru dotychczas pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy, która na ten dzień wynosiła 4.190,64 zł. Do wyliczenia podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy przyjęto wynagrodzenie z lat 1981-1983, uwzględniając:

- w roku 1981 – kwotę 248.277 zł,

- w roku 1982 – kwotę 267.355 zł,

- w roku 1983 – kwotę 261.167 zł.

Wskaźnik wyliczony ze wskazanych lat, które okazały się najkorzystniejsze, wynosi aktualnie 207,01%.

Kwota bazowa do ustalenia renty z tytułu niezdolności do pracy wynosiła 717,16 zł. Podstawę wymiaru renty ustalono poprzez pomnożenie kwoty 717,16 zł przez 207,01%, co dało kwotę 1.484,59 zł. Po wszystkich waloryzacjach podstawa ta na dzień przyznania emerytury
11 października 2013 r., wynosiła 4.190,64 zł.

Na podstawie przedłożonych przez odwołującego 7 stycznia 2014 r. dokumentów dotyczących osiąganego wynagrodzenia, organ rentowy ponownie dokonał ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, przyjmując do jego ustalenia wynagrodzenie minimalne za okresy, za które odwołujący nie wykazał wysokości wynagrodzenia. Wskaźnik ustalony na nowo został obliczony z 20 dowolnych lat z całego okresu zatrudnienia i wyniósł 78,24%, okazując się mniej korzystnym.

Na podstawie powyżej przedstawionego stanu faktycznego, sąd I instancji wydał powyższy wyrok uznając, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał art. 173 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna i rentowa).

Sąd I instancji podniósł, że odwołujący urodził się (...), a zatem nie spełnia ww. przesłanki warunkującej ustalenie kapitału początkowego. W konsekwencji zarzut zawarty w odwołaniu, że organ rentowy powinien był przeliczyć emeryturę z uwzględnieniem kapitału początkowego, nie zasługuje na aprobatę, bowiem dla grupy osób urodzonych przed 1 stycznia 1948 r., w której znajduje się odwołujący, w ogóle nie ustala się kapitału początkowego.

Odnosząc się do kolejnych zarzutów odwołującego, w pierwszej kolejności Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy emerytalnej i rentowej, podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, stanowi:

1/ podstawa wymiaru renty – w wysokości uwzględniającej rewaloryzację oraz wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym po ustaleniu prawa do renty, z zastrzeżeniem art. 15 ust. 5, albo

2/ podstawa wymiaru ustalona na nowo w myśl art. 15.

W świetle art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej i rentowej podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego
z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Zgodnie z art. 15 ust. 4 w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1/ oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3,
w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

2/ oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

3/ oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty, oraz

4/ mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19.

Przy tym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%
(art. 15 ust. 5). Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu
(art. 15 ust. 6).

Zasadą jest zatem przyjęcie podstawy wymiaru poprzedniego świadczenia. Mechanizm ten jest obligatoryjny przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do emerytury, jak również przy ustalaniu podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy albo emerytury. Nie może budzić wątpliwości, że art. 21 dotyczy sytuacji,
w których osoby ubiegające się o przyznanie nowego świadczenia posiadają prawo do danego świadczenia bezpośrednio przed dniem złożenia wniosku o to nowe świadczenie (zob. wyroki SA w Szczecinie z 4 czerwca 2009 r., III AUa 240/09 i w Krakowie z 19 grudnia 2012 r., III AUa 1019/12).

Przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, ustawa przewiduje możliwość ustalenia podstawy wymiaru na nowo w myśl art. 15. W razie zastosowania metody podstawowej wysokość podstawy wymiaru poprzedniego świadczenia musi uwzględniać wszystkie kolejne waloryzacje za okres po ustaleniu prawa do tego świadczenia, dodatkowo zaś – w przypadku ustalonego prawa do renty – rewaloryzację.

Organ rentowy wskazał, że świadczenie obliczone zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej i rentowej jest korzystniejsze.

Zgodnie z art. 53 ust. 3 ustawy emerytalnej i rentowej, emeryturę, której podstawę wymiaru stanowi podstawa wymiaru świadczenia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 i ust. 2, oblicza się od tej samej kwoty bazowej, którą ostatnio przyjęto do ustalenia podstawy wymiaru, a następnie emeryturę podwyższa się w ramach waloryzacji przypadających do dnia nabycia uprawnień do emerytury. Przepisu tego nie stosuje się jednak, jeżeli zainteresowany po nabyciu uprawnień do świadczenia, którego podstawę wymiaru wskazał za podstawę wymiaru emerytury, podlegał co najmniej przez 30 miesięcy ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Wobec tego organ rentowy prawidłowo przyjął kwotę bazową z dnia, w którym po raz pierwszy złożono wniosek o emeryturę.

Nie budzą wątpliwości także pozostałe elementy zaskarżonej decyzji. Odwołujący nie podważał zresztą prawidłowości mechanizmu zastosowanego w decyzji, a jedynie przyjęcie do ustalenia podstawy wymiaru emerytury dotychczasowej podstawy wymiaru świadczenia (renty). Jego zarzuty nie dotyczyły samego ustalenia podstawy wymiaru renty, a jedynie zastosowania jej do przeliczenia emerytury.

W ocenie Sądu Okręgowego zaskarżona decyzja jest w prawidłowa.

Zgodnie z art. 6 kodeksu cywilnego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Z kolei art. 232 zd. 1 kodeksu postępowania cywilnego przewiduje, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne.

Aby skutecznie podważyć decyzję organu rentowego, odwołujący powinien był wykazać, że ustalenie podstawy wymiaru emerytury w oparciu o art. 15 ustawy emerytalnej i rentowej jest dla niego korzystniejsze, aniżeli ustalenie jej w oparciu o dotychczasową wysokość świadczenia (renty). W tym celu z kolei powinien przedstawić dowody na okoliczność wysokości uzyskiwanych zarobków w konkretnych latach, czego nie uczynił. Jednocześnie sąd badając prawidłowość zaskarżonej decyzji nie stwierdził żadnych błędów czy niezgodności z normami prawnymi, które mogłyby skutkować jej zmianą.

Za zarzutami odwołującego nie szły stosowne dowody. W ocenie sądu I instancji nie jest wystarczające samo powołanie się na fakt wysokich zarobków, bowiem odwołujący powinien był wykazać ich konkretną wysokość na co brak dokumentów. Z kolei wobec braku możliwości ustalenia konkretnych kwot zarobków, brak zarazem możliwości uznania za zasadny zarzut nieprzeliczenia przez organ rentowy emerytury odwołującego według przepracowanych lat. Nie wiadomo bowiem, jakie według odwołującego kwoty należałoby w tym celu przyjąć. Na podstawie dokonanych zaś w sprawie ustaleń i dostępnych danych (zob. ustalenia sądu) stwierdzić należy, że takie przeliczenie okazałoby się dla odwołującego mniej korzystne niż z uwzględnieniem podstawy wymiaru renty.

Mając na uwadze przedstawione rozważania, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie w braku podstaw do jego uwzględnienia. Kosztami postępowania obciążono Skarb Państwa.

Apelację od wyroku w całości złożył odwołujący J. P. podnosząc, że nie zgadza się z decyzją waloryzacyjną i z wyrokiem Sądu Okręgowego oddalającym odwołanie od tej decyzji.

Skarżący podniósł, że lata 1985 i 1986 oraz 1970 są korzystniejsze dla niego, niż te, które przyjął organ rentowy. Odnośnie braku dokumentów potwierdzających sporne zarobki skarżący podniósł, że zwracał się do archiwum w tej sprawie lecz otrzymał odpowiedź, iż kartoteki płac są przechowywane przez 30 lat. Podkreślił też, że w 2013r. przekazał do organu rentowego po raz kolejny wszystkie posiadane świadectwa pracy. Nadto podniósł, iż pracował w Przedsiębiorstwie (...) ,w którym dobrze zarabiał.

Pozwany organ rentowy nie złożył odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Złożona apelacja dała podstawę do wzruszenia zaskarżonego wyroku choć nie w sposób i nie z przyczyn w tej apelacji wskazanych.

W analizowanej sprawie zaistniały bowiem podstawy do uchylenia wyroku sądu I instancji i umorzenia postępowania.

Zgodnie z przepisem art. 355 § 1 k.p.c. sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne.

Do przyczyn zbędności postępowania jest zaliczana m.in. konfuzja stron w procesie, śmierć strony, jeżeli roszczenie ma charakter osobisty, istnienie tytułu egzekucyjnego, zawarcie ugody oraz utrata przez stronę zdolności sądowej i stwierdzenie braku następstwa prawnego.

Wydanie wyroku staje się niedopuszczalne, gdy w toku postępowania zaszły okoliczności powodujące niedający się usunąć brak jednej z bezwzględnych przesłanek procesowych (art. 199 § 1 pkt 1, art. 1099 i 1113 k.p.c.). Istotnym jest, by takie okoliczności zaistniały w dacie zamknięciu rozprawy bowiem sąd, stosownie do art. 316 § 1 k.p.c., wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Stan sprawy obejmuje zarówno okoliczności faktyczne, jak i obowiązujące przepisy, mogące stanowić podstawę prawną rozstrzygnięcia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1975 r., I CR 526/75, OSNCP 1976, nr 7-8, poz. 171, z dnia 7 marca 1997 r., II CKN 70/96, OSNC 1997, Nr 8, poz. 113, z dnia 22 czerwca 2004 r., IV CK 453/03, niepubl., z dnia 8 lutego 2006 r., II CSK 153/05, niepubl., i z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 314/12, niepubl.). Może on różnić się od tego, który istniał w momencie wnoszenia powództwa i był wyznaczony pozwem (art. 187 § 1 k.p.c.), jeżeli podjęte zostały przez strony czynności mające wpływ na żądanie, jego rodzaj i zakres oraz na okoliczności faktyczne przytoczone na uzasadnienie żądania pozwu.

W art. 365 § 1 k.p.c. ustawodawca postanowił, że orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych- także inne osoby.

Podkreślić w tym miejscu należy, że Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 11 lipca 2018 r. w sprawie sygn.. akt II UK 210/17 uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 grudnia 2016r. sygn.. akt III AUa 220/16 oraz zmienił poprzedzający go wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 21 października 2015 r., sygn. akt VII U 2175/14 w ten sposób, że oddalił odwołanie J. P. od decyzji organu rentowego z dnia 4 marca 2014 r. (odmawiającej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych) oraz nie obciążył wnioskodawcy kosztami zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

Niniejsze postępowanie apelacyjne, zainicjowane środkiem odwoławczym wniesionym przez J. P. od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 28 lutego 2018r. sygn.. akt VII U 1246/17, podlega umorzeniu. Wyrok w niniejszej sprawie dotyczy bowiem materii, która już nie istnieje na skutek rozpoznania przez Sąd Najwyższy skargi kasacyjnej (o czym wyżej). W niniejszej sprawie rozpoznawane było bowiem odwołanie od decyzji wykonującej wyrok Sądu Okręgowego, który został ostatecznie zmieniony na niekorzyść odwołującego. Sąd Najwyższy uznał bowiem ,że odwołujący nie ma w ogóle prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Tym samym wydanie wyroku w analizowanej sprawie (tj. dotyczącej wysokości tej emerytury) stało się niedopuszczalne.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny w oparciu o art.386 § 3 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c., w zw. z art.391 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

del. SSO Roman Walewski

SSA Marta Sawińska

SSA Dorota Goss-Kokot