Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2020 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Dorota Goss-Kokot

Sędziowie: Małgorzata Aleksandrowicz

Małgorzata Woźniak-Zendran

Protokolant: Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 21 października 2020 r. w Poznaniu

sprawy (...) Sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą w G. , (...) Sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą w G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

przy udziale zainteresowanego S. Ł.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w G. oraz (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 7 maja 2019 r. sygn. akt VIII U 701/18

1.  oddala apelację (...) Sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą w G.;

2.  zasądza od (...) Sp. z o.o. Sp.k. z siedzibą w G. na rzecz pozwanego 675 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

3.  oddala apelację (...) sp. z o.o. sp.k. z siedzibą w G.;

4.  zasądza od odwołującej (...) sp. z o.o. sp.k. z siedzibą w G. na rzecz pozwanego 675 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Małgorzata Woźniak-Zendran

Dorota Goss-Kokot

Małgorzata Aleksandrowicz

UZASADNIENIE

Decyzją z20.12.2017 r. nr (...), skierowaną do płatnika składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa i S. Ł., Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3, art. 68 ust. 1 pkt. 1 lit. c, art. 4 pkt. 2 lit. a, art. 8 ust. 2a w zw. z art. 18 ust. 1 i 1a, art. 20 ust. 1 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 81 ust. 1 ustawy z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, stwierdził, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne S. Ł. z tytułu umowy o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o. sp. k. stanowią w okresie od listopada 2015 r. do stycznia 2016 r. kwoty szczegółowo wskazane w sentencji decyzji.

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła (...) sp. z o.o. sp.k., wnosząc o jej zmianę poprzez przyjęcie, że umowa zlecenia zawarta z (...) sp. z o.o. sp. k. nie stanowiła wykonywania czynności na rzecz (...)sp. z o.o. sp. k., będącego pracodawcą zleceniobiorcy, a zatem nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne dla płatnika składek - pracodawcy zleceniobiorcy oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Decyzją z 20.12.2017 r. nr (...), sprostowaną postanowieniem z dnia 30 października 2018 roku (znak: (...)) w zakresie prawidłowego oznaczenia adresata decyzji i nazwy płatnika, skierowaną do płatnika składek (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa i S. Ł., Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 4 pkt 2 lit. a, art. 8 ust. 2a ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 81 ust. 1 ustawy z 27.08.2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stwierdził, że podstawę wymiaru oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne S. Ł. u płatnika (...) sp. z o.o. sp.k. w okresie od listopada 2015 r. do stycznia 2016 r. stanowią kwoty szczegółowo wskazane w sentencji decyzji (tj. „0,00 zł”).

Odwołanie od ww. decyzji złożyła spółka (...). sp. z o.o. sp.k., wnosząc o jej zmianę poprzez przyjęcie, że umowa zlecenia zawarta z (...) sp. z o.o. sp. k. nie stanowiła wykonywania czynności na rzecz (...) sp. z o.o. sp. k., będącego pracodawcą zleceniobiorcy, a zatem podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne i składka na to ubezpieczenie, u płatnika składek (...) sp. z o.o. sp. k. jest zgodna z zadeklarowana podstawą wymiaru składki i składka uiszczoną przez płatnika oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Odwołująca wniosła także o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Sprawa z odwołania (...) sp. z o.o. sp. k. zarejestrowano pod sygn. akt VIII U 702/18, a sprawę z odwołania (...) sp. z o.o. sp. k. pod sygn. akt VIII U 701/18. W dniu 28.03.2018 r. połączono sprawę z odwołania (...) sp. z o.o. sp. k. ze sprawą z odwołania (...) sp. z o.o. sp. k. do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ( pod sygn. akt VIII U 701/18).

Wyrokiem z 07.05.2019r. Sąd Okręgowy w Poznaniu (sygn. VII U 701/18) oddalił odwołania (pkt 1 i 2 wyroku) i zasądził od odwołującej spółki (...) sp. z o.o. sp.k. z siedzibą w G. na rzecz organu rentowego kwotę 900 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w sprawie (pkt 3) oraz zasądził od odwołującej spółki (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w G. na rzecz organu rentowego kwotę 90 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w sprawie (pkt 4).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Spółka (...) sp. z o.o. sp. komandytowa powstała na podstawie umowy spółki komandytowej z 06.08.2015 r. Spółka została wpisana do rejestru przedsiębiorców pod nr (...). Komandytariuszami spółki są: L. T. i R. F.. Komandytariusze uczestniczą w zyskach spółki odpowiednio w: 66% i 33%. Komplementariuszem jest (...) sp. z o.o. wpisana do rejestru przedsiębiorców pod nr (...). Wspólnikami komplementariusza są również: L. T. i R. F.. Komplementariusz uczestniczy w zyskach spółki w 1% i w całości uczestniczy w stratach spółki.

(...) sp. z o.o. sp. k. zatrudniła pierwszego pracownika od 01.10.2015 r. w wyniku przejęcia pracowników z (...) sp. z o.o.

(...) sp. z o.o. sp. k. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży hurtowej metali i rud metali oraz obróbki mechanicznej elementów metalowych.

Komplementariusz odwołującej, to jest (...) sp. z o.o., prowadzi działalność określoną jako działalność firm centralnych (head offices) i holdingów, z wyłączeniem holdingów finansowych.

Spółka (...) sp. z o.o. sp. komandytowa powstała na podstawie umowy spółki komandytowej z 19.03.2014 r. Spółka została wpisana do rejestru przedsiębiorców pod nr (...). Komandytariuszami spółki są: L. T. i R. F.. Komandytariusze uczestniczą w zyskach spółki odpowiednio w: 66% i 33%. Komplementariuszem jest (...) sp. z o.o. wpisana do rejestru przedsiębiorców pod nr (...), wspólnikami komplementariusza są również: L. T. i R. F.. Spółka (...) sp. z o.o. spółka komandytowa zatrudniła pierwszego pracownika od 01.07.2014 r., a pierwszego zleceniobiorcę od 01.10.2015 r. Komplementariusz uczestniczy w zyskach spółki w 1% i w całości uczestniczy w stratach spółki.

(...) sp. z o.o. sp. k. prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży hurtowej metali i rud metali oraz obróbki mechanicznej elementów metalowych. (...) sp. z o.o. prowadzi tożsamą działalność.

Odwołujące spółki tworzą grupę kapitałową powiązanych ze sobą spółek, pomiędzy którymi istnieją zależności prawne i ekonomiczne.

Komandytariuszami w obu odwołujących spółkach są te same osoby, posiadające w nich taką samą sumę komandytowa, tj.: L. T. i R. F., będący jednocześnie wspólnikami komplementariuszy odwołujących spółek. Siedziby spółek mieszczą się pod tym samym adresem, tj. (...), gmina R.. Miejscem przechowywania dokumentacji spółek jest ten sam adres, tj. R. M. (...) w P.. Spółki działają w tej samej branży, tj. obróbka mechaniczna elementów metalowych.

Oprócz odwołujących spółek w skład grupy kapitałowej wchodzą jeszcze: (...) sp. z o.o. (KRS (...)), (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. sp.k., (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. w likwidacji, wszystkie powiązane kapitałowo, przedmiotowo i osobowo z odwołującymi spółkami, ze wspólną siedzibą w G..

(...) sp. z o.o. jest spółką kapitałową, której wspólnikami są między innymi: L. T. i R. F., którzy są jednocześnie członkami zarządu spółki (R. F. od listopada 2014 r.). Podstawowym przedmiotem działalności spółki jest sprzedaż hurtowa metali i rud metali i obróbka mechaniczna elementów metalowych.

(...) sp. z o.o. jest właścicielem hali produkcyjnej w G., czerpie zyski ze sprzedaży produktów ze stali. (...) sp. z o.o. sp.k. sprzedaje na rzecz (...) sp. z o.o. usługi w zakresie obsługi maszyn do obróbki stali i to ta praca jako usługa jest sprzedawana spółce (...) sp. z o.o. Także (...)sp. z o.o. sp.k. sprzedaje na rzecz (...) sp. z o.o. usługi w zakresie: bindowania, pakowania towarów oraz usługi marketingowe. (...) sp. z o.o. zajmuje się sprzedażą stali i wyrobów metalowych podmiotom zewnętrznym.

Pomiędzy odwołującymi spółkami nie ma zawartej żadnej umowy o współpracy. Nie występują pomiędzy nimi bezpośrednie przepływy finansowe. Za usługi świadczone przez odwołujące spółki na rzecz (...) sp. z o.o. należności uiszcza ta spółka w oparciu o wystawiane przez odwołujące faktury.

Spółka (...) sp. z o.o. spółka komandytowa od 01.10.2015 r. zatrudniała na podstawie umów zlecenia osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę w (...) sp. z o.o. sp. k.

Umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. sp. k. były zawierane w okresie obowiązywania umowy o pracę w (...) sp. z o.o. sp. k. Z chwilą rozwiązania umowy o pracę następowało również automatyczne wygaśnięcie umowy zlecenie.

Zawarcie przez ubezpieczonych umów zlecenia w (...) sp. z o.o. sp. k. pozostawało w czasowym i funkcjonalnym związku z umowami o pracę ubezpieczonych w (...) sp. z o.o. sp.k. Pracownicy (...) sp. z o.o. sp. k., którzy zawierali umowy zlecenie z (...) sp. z o.o. sp. k. mieli wykonywać prace polegające na: marketingu, sprzątaniu, pakowaniu, naprawie maszyn, które związane były z przedmiotem działalności gospodarczej prowadzonej przez spółki grupy. (...) sp. z o.o. sp.k. w listopadzie 2015 r. na podstawie umów zlecenia zatrudniała 67% pracowników (...) sp. z o.o. sp. k. W grudniu 2015 r. było to już 98%.

Osoby realizujące umowy zlecenia zawarte z (...) sp. z o.o. sp. k. będące jednocześnie zatrudnione na podstawie umów o pracę w spółce (...) sp. z o.o. sp. k., zobowiązane były do osobistego wykonywania zleconej im pracy. Odpłatność za wykonanie prac dokonywana była w okresach comiesięcznych, a za podstawę jej wyceny przyjęto stawkę według rachunku wystawionego przez zleceniobiorcę. Umowy zlecenie były wykonywane co do zasady w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności zleceniodawcy, tj. na G. (...) lub P. ul. (...). Pod wskazanymi adresami działalność prowadzą oba przedsiębiorstwa.

Od sierpnia 2015 r. do lipca 2018 r. jednym z pracowników (...) sp. z o.o. sp. k., który w ramach umowy zlecenia podpisanej z (...) sp. z o.o. sp. k. wykonywał pracę jest S. Ł..

Zainteresowany w związku z zawarciem umów zlecenia oraz z tytułu umowy o pracę uzyskał w powyższym okresie, w poszczególnych miesiącach przychody w wysokościach wskazanych w decyzji adresowanej do(...) sp. z o.o. sp.k.

Zainteresowany S. Ł. w dniu 27.02.2015r. zawarł umowę o pracę na czas określony od 01.03.2015r. do 31.07.2016 r. i pozostawał w stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy z (...) sp. z o.o. sp. k., będąc zatrudnionym na stanowisku operatora frezarki (...), osiągając wynagrodzenie miesięczne w wysokości 2.157 zł brutto.

Z kolei 01.10.2015r. zainteresowany zawarł z (...) sp. z o.o. sp. k. umowę zlecenia. Strony ustaliły, że w terminie od 01.10.2015r. do 31.12.2016r. zleceniodawca zleca, a zleceniobiorca przyjmuje do wykonania prace w zakresie usług: pakowanie i wysyłka towaru oraz prace porządkowe. W umowie wskazano, że za podstawę wyceny przyjęto stawkę według rachunku wystawionego przez zleceniobiorcę.

Spółka (...) sp. z o.o. spółka komandytowa opłaciła za osobę zainteresowaną składki na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu wykonywania ww. umowy cywilnoprawnej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. w okresie od 15.05.2017 r. do 16.06.2017 r. przeprowadził kontrolę u płatnika składek (...) sp. z o.o. spółka komandytowa w zakresie m.in. prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. W trakcie kontroli dokonano ustaleń za okres od października 2015 r. do września 2016 r.

W dniu 16.06.2017 r. sporządzony został protokół kontroli. Pismem z 30.06.2017 r. spółka (...) sp. z o.o. sp. k. wniosła zastrzeżenia do ustaleń protokołu kontroli. Pismem z 04.07.2017 r. ZUS poinformował o sposobie rozpatrzenia zastrzeżeń do protokołu kontroli.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym oddalił odwołania (...) sp. z o.o. sp.k. oraz (...) sp. z o.o. sp. k. oraz zasądził od odwołujących spółek na rzecz organu rentowego koszty zastępstwa procesowego.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego Sąd I instancji stwierdził, że w ramach czynności wykonywanych w oparciu o umowę cywilną formalnie zawartą z (...) sp. z o.o. sp. k., ale kooperacyjnie powiązanym z (...) sp. z o.o. sp.k., osoba zainteresowana tj. S. Ł. faktycznie wykonywała pracę na podstawie umowy o pracę na rzecz (...) sp. z o.o. sp.k. Sąd I instancji zaznaczył również, że zawieranie umów zlecenia następowało równolegle z zawieraniem umów o pracę, z kolei role przedstawicieli obu spółek były nieczytelne i niejednoznaczne. Podkreślił jednocześnie, że w świetle powyższych rozważań, w jego ocenie, umowę zlecenia zawartą z zainteresowanym uznać należy za nieważną jako zmierzającą do obejścia prawa w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Wskazał, że faktyczny zatem układ stosunków zatrudnienia powstały na kanwie niniejszego sporu wskazuje, iż praca stale była wykonywana na rzecz jednego pracodawcy, tj. (...) sp. z o.o. sp. k. a zawarta umowa zlecenia nie została wypełnione konkretną treścią. Jej charakter pozostał ramowy. Ad casum umowa zlecenia była zatem nie tyle pozorna, co uśpiona. Nie jest bowiem tak, że zawarta umowa zlecenia rodzi trwały stosunek obligacyjny przez sam fakt jej spisania, w sytuacji gdy nie jest realizowana; nie są realizowane ani obowiązki zleceniodawcy ani na rzecz owego zleceniodawcy obowiązki zleceniobiorcy, a praca, o której mowa w umowie zlecenia, przedmiot tej pracy jest realizowana w ramach stosunku pracy nawiązanego z innym podmiotem. Zaznaczył, że rozłożenie w takim stanie faktycznym kwestii zapłaty wynagrodzenia na dwa podmioty nie zmienia faktu, iż zawsze chodzi o jeden stosunek pracy.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił odwołania (...) sp. z o.o. sp.k. oraz (...) sp. z o.o. sp. k. oraz zasądził od odwołujących spółek na rzecz organu rentowego koszty zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli (...) sp. z o.o. sp.k. i (...) sp. z o.o. sp. k. zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

1.  obrazę przepisów prawa procesowego mającą wpływ na treść wyroku tj.:

a)  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędna ocenę zebranego w niniejszej sprawie materiału dowodowego, naruszającą zasady logiki formalnej i doświadczenia życiowego, w konsekwencji odmowę wiarygodności zeznań przesłuchiwanego za odwołujące spółki (...) – w zakresie:

- wskazania, że odwołujące spółki nie prowadzą działalności gospodarczej w tożsamym zakresie;

- części zeznań, w której przesłuchiwany stwierdził, iż pracownicy odwołującej (...) sp. z o.o. sp. k. w ramach umów cywilnoprawnych wykonywali inne obowiązki aniżeli w ramach umów o prace,

- faktu, iż odwołujące spółki nie współpracowały ze sobą,

b)  uchybienie art. 233 § 1 k.p.c. przez błędną ocenę materiału dowodowego, naruszającą zasady logiki formalnej i doświadczenia życiowego, w rezultacie odmowę wiarygodności zeznań świadków J. S. i M. T., dotyczących wykonywania przez ubezpieczonych innych czynności w ramach umowy zlecenia, niż czynności realizowanych na podstawie umowy o pracę;

c)  naruszenie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 244 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 zd. drugie k.p.c. poprzez uwzględnienie protokołów przesłuchania w ramach postepowania kontrolnego byłych pracowników (...) sp. z o.o. sp. k., przemawiających na niekorzyść odwołujących, przy jednoczesnym pominięciu protokołów przesłuchania w ramach postępowania kontrolnego K. B., R. C., M. C., D. C., L. C., K. C., P. F., M. F., S. G., M. H., R. K., P. K., A. L., P. M., B. M., V. P., P. S., M. Ś., E. w., K. W., E. W., J. Z., J. W., M. N., M. P., które potwierdzają zeznania świadków J. S. i M. T. oraz przesłuchanego za odwołujące L. T.;

2.  obrazę przepisów prawa materialnego poprzez:

a)  naruszenie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez niewłaściwą wykładnię, a w konsekwencji wadliwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, iż w zakresie normowania tego przepisu mieści się pojęcie „na rzecz”, które należy interpretować w ten sposób, że wykonywanie zlecenia dla jednej ze spółek grupy kapitałowej oznacza pracę na rzecz pracodawcy, pomimo braku bezpośrednich powiązań pomiędzy pracodawcą, a spółką na zlecenie której wykonywane jest zlecenie;

b)  błędne zastosowanie art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych polegające na przyjęciu, iż stan faktyczny mieści się w zakresie normowania tego przepisu;

c)  uchybienie art. 18 ust. 1a i art. 20 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, przez błędne zastosowanie i uwzględnienie w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przychodu z tytułu zlecenia, w przypadku, gdy w rzeczywistości pracodawca nie osiągał korzyści z tytułu realizowanej umowy zlecenia, a zlecenie nie było wykonywane na jego rzecz;

d)  niewłaściwe zastosowanie art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w zw. z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, skutkujące przyjęciem, że w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne należy uwzględnić przychód z tytułu umowy zlecenia, w sytuacji, gdy zlecenie nie było wykonywane na rzecz pracodawcy;

e)  naruszenie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. poprzez błędną wykładnię, a w konsekwencji niewłaściwe uznanie, że umowa od której odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne stanowiła obejście prawa - obejście przepisów prawa pracy o wynagrodzeniu za pracę w godzinach nadliczbowych, w przypadku, gdy na podstawie ustaleń faktycznych Sądu orzekającego wynika, że ubezpieczony nie wykonywał czynności ponad podstawowy wymiar czasu pracy;

f)  niewłaściwe zastosowanie art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. w zw. z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych polegające na przyjęciu, że możliwe jest stwierdzenie nieważności czynności prawnej w odniesieniu tej umowy z pominięciem celu, jaki ustawodawca przypisał wprowadzając rzeczone przepisy;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez sprzeczność ustaleń faktycznych z zebranym w niniejszej sprawie materiałem dowodowym tj.:

a)  poprzez przyjęcie, że zakres działalności odwołujących spółek jest tożsamy, w przypadku, gdy w rzeczywistości odwołujące spółki świadczą inne usługi, tj.(...)sp. z o.o. sp.k. świadczy usługi w zakresie obsługi maszyn do obróbki stali, a (...) sp. z o.o. sp. k. świadczy usługi w zakresie bindowania, pakowania towarów oraz usługi marketingowe;

b)  ustalenie, iż odwołująca (...) sp. z o.o. sp. k. czerpała korzyści wynikające z realizacji umowy zlecenia zawartej pomiędzy ubezpieczonym, a odwołującą (...) sp. z o.o. sp.k. kiedy żadne okoliczności faktyczne nie wskazują, aby (...) sp. z o.o. sp. k. była pośrednio lub bezpośrednio beneficjentem umowy zlecenia;

c)  przez przyjęcie, że odwołująca (...) sp. z o.o. sp. k. czerpała korzyści wynikające z realizacji umowy zlecenia zawartej pomiędzy ubezpieczonym, a odwołującą (...) sp. z o.o. sp. k. i jednocześnie wskazanie, że ostatecznie korzyści w ramach grupy kapitałowej czerpała (...) sp. z o.o., która nie jest pracodawcą ubezpieczonego;

d)  poprzez pominięcie faktu, że w (...) sp. z o.o. sp. k. zlecenie wykonywały również osoby, które nie były jednocześnie pracownikami (...) sp. z o.o. sp. k.;

e)  przez nieuwzględnienie okoliczności, iż wynagrodzenie z tytułu umowy zlecenia było wypłacane wyłącznie przez (...) sp. z o.o. sp. k., a pracodawca (...) sp. z o.o. sp. k. w żaden sposób nie partycypował w kosztach wynikających z tytułu realizacji umowy zlecenia;

f)  poprzez pominięcie okoliczności dotyczących warunków realizacji zlecenia, tj. decydowania o czasie wykonywania zlecenia przez ubezpieczonego, braku nadzoru ze strony zleceniodawcy, korzystania z innych narzędzi, niż narzędzia pracodawcy oraz wykonywania zlecenia na wydzielonym terenie, do którego dostęp posiada wyłącznie zleceniodawca;

g)  nieuwzględnienie, iż skład osobowy organów spółek należących do grupy kapitałowej nie był taki sam w każdej spółce.

Wskazując na powyższe zarzuty odwołujące spółki wniosły:

1.  o zmianę zaskarżonego wyroku w całości przez uwzględnienie odwołania (...) sp. z o.o. sp. k. oraz odwołania (...) sp. z o.o. sp.k.,

2.  o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołujących spółek kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych,

3.  ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Poznaniu, pozostawiając temu Sądowi do rozstrzygnięcia kwestię zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne.

Organ rentowy złożył odpowiedź na apelację odwołujących spółek, w której wniósł o oddalenie apelacji odwołujących spółek oraz o zasądzenie od odwołujących spółek na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed sądem drugiej instancji według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wniesioną przez odwołujące spółki apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe w sposób staranny, nieuchybiający zasadzie swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Zgromadzone w niniejszej sprawie dowody Sąd I instancji oceniał wszechstronnie, tj. wiarygodność i moc poszczególnych dowodów oceniona została w odniesieniu do całokształtu pozostałych dowodów. Z kolei Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe i przesłuchał zainteresowanego S. Ł. na rozprawie w dniu 21.10.2020 r.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy organ rentowy prawidłowo wydał decyzje z 20.12.2017 r., w których wyliczył podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne S. Ł..

Przechodząc w pierwszej kolejności do wskazania materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia, przypomnieć należy, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia. Z kolei w myśl art. 12 ust. 1 w związku z art. 13 ust. 2 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Zleceniobiorcy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, zgodnie z treścią art. 36 ust. 1 ustawy, podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązek zgłoszenia osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy należy do płatnika składek. Natomiast w myśl art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z 27.08.2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tych osób. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami ustawy systemowej.

Z kolei w myśl art. 9 ust. 2 ustawy systemowej, osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 7. W przypadku zbiegu kilku tytułów ogólnych obowiązuje zasada pierwszeństwa w czasie, co oznacza, iż obowiązek ubezpieczenia istnieje z tego tytułu, który powstał najwcześniej, przy czym możliwa jest zmiana tytułu ubezpieczenia. Zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe określone zostały w art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10. Natomiast art. 18 ust. 3 ustawy systemowej stwarza obowiązek ustalenia podstawy wymiaru składek zgodnie z art. 18 ust. 1 wobec zleceniobiorców, jeżeli w umowie zlecenia określono odpłatność za jej wykonanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Według art. 20 ust. 1 ustawy, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Wobec zleceniobiorców, którzy mają określone kwotowo wynagrodzenie, podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe stanowi przychód (art. 18 ust. 1 ustawy). Pojęcie przychodu określone w art. 4 pkt 9 ustawy systemowej obejmuje przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych m.in. z tytułu umowy zlecenia.

Z materiału dowodowego wynika, że (...) sp. z o.o. jest właścicielem hali produkcyjnej w G., czerpie zyski ze sprzedaży produktów ze stali. Z kolei (...) sp. z o.o. sp.k. sprzedaje na rzecz (...) sp. z o.o. usługi w zakresie obsługi maszyn do obróbki stali i to ta praca jako usługa jest sprzedawana spółce (...) sp. z o.o. Także (...) sp. z o.o. sp.k. sprzedaje na rzecz (...) sp. z o.o. usługi w zakresie: bindowania, pakowania towarów oraz usługi marketingowe. Jedynie (...)sp. z o.o. zajmuje się sprzedażą stali i wyrobów metalowych podmiotom zewnętrznym. Pomiędzy odwołującymi spółkami nie ma zawartej żadnej umowy o współpracę. Nie występują pomiędzy nimi bezpośrednie przepływy finansowe. Komandytariuszami w obu odwołujących spółkach są te same osoby, posiadające w nich taką samą sumę komandytowa, tj.: L. T. i R. F., będący jednocześnie wspólnikami komplementariuszy odwołujących spółek. Siedziby spółek mieszczą się pod tym samym adresem, tj. (...), gmina R.. Miejscem przechowywania dokumentacji spółek jest ten sam adres, tj. R. M. (...) w P.. Spółki działają w tej samej branży, tj. obróbka mechaniczna elementów metalowych.

Za usługi świadczone przez odwołujące spółki na rzecz (...) sp. z o.o. należności uiszcza ta spółka w oparciu o wystawiane przez odwołujące faktury. Zawarcie przez ubezpieczonych umów zlecenia w (...) sp. z o.o. sp. k. pozostawało w czasowym i funkcjonalnym związku z umowami o pracę ubezpieczonych w (...) sp. z o.o. sp.k. (...) sp. z o.o. sp.k. w listopadzie 2015 r. na podstawie umów zlecenia zatrudniała 67% pracowników (...) sp. z o.o. sp. k. W grudniu 2015 r. było to już 98%. Od sierpnia 2015 r. do lipca 2018 r. jednym z pracowników (...) spółka z o.o. sp. k., który w ramach umowy zlecenia podpisanej z (...) sp. z o.o. sp. k. wykonywał pracę jest S. Ł..

Zainteresowanego S. Ł. z odwołującą (...) sp. z o.o. sp. k. łączyła umowa o pracę na czas określony od 01.03.2015r. do 31.07.2016 r. – zainteresowany był zatrudniony na stanowisku operatora frezarki (...), swoje obowiązki wykonywał od poniedziałku do piątku. W dniu 01.10.2015 r. zainteresowany zawarł z odwołującą (...) sp. z o.o. sp. k. umowę zlecenia. W umowie strony ustaliły, że w terminie od 01.10.2015r. do 31.12.2016r. zleceniodawca zleca, a zleceniobiorca przyjmuje do wykonania prace w zakresie usług: pakowanie i wysyłka towaru oraz prace porządkowe, lecz tych czynności zainteresowany w rzeczywistości nie wykonywał. W umowie wskazano też, że za podstawę wyceny przyjęto stawkę według rachunku wystawionego przez zleceniobiorcę. Natomiast na rozprawie w dniu 21.10.2020 r. przed Sądem Apelacyjnym składając zeznania zainteresowany S. Ł. podał, że w ramach umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. sp.k. wykonywał prace dorywcze polegające na naprawie palet, sprzątaniu ścian oraz koszeniu trawy. Żadnych innych czynności wykonywanych na podstawie umowy zlecenia zainteresowany nie potwierdził. Podał, że w ramach umowy zlecenia wykonywał ww. czynności w sobotę bądź niedzielę, czasem pracował też w piątek. Natomiast polecenia zainteresowanemu w ramach umowy zlecenia wydawał L. T., ten ostatni też informował S. Ł. o tym, że jak przyjdzie do pracy i wykona wskazaną pracę, to dostanie wynagrodzenie. Zainteresowany nie wystawiał zleceniodawcy rachunków za wykonanie pracy, wynagrodzenie ustalane było przez zleceniodawcę, a zainteresowany na nie godził się. W tym miejscu Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na sprzeczność pomiędzy treścią umowy zlecenia (zakresu obowiązków zleceniobiorcy) a faktyczną pracą, którą zleceniobiorca wykonywał.

Na marginesie Sąd Apelacyjny podkreśla, że są mu znane z urzędu zeznania innego pracownika, którego podobnie jak zainteresowanego S. Ł. łączyła z (...) sp. z o.o. sp. k. umowa o pracę, a z (...) sp. z o.o. sp. k. umowa zlecenia. Podczas składania zeznań w sprawie o sygn. III AUa 266/19 zleceniobiorca M. R. wskazywał na to, że tak naprawdę zawarta z (...) sp. z o.o. umowa zlecenia była nie tyle umową zlecenia co umową o nadgodziny, gdyż praca była wykonywana głównie w weekendy, na tej samej hali, na której w tygodniu pracował w ramach stosunku pracy.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że stosownie do treści art. 58 § 1 k.c., czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest również czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego - art. 58 § 2 k.c. Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność ta pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.). Czynność prawna jest sprzeczna z ustawą w sytuacji, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Sprzeczność z ustawą ma miejsce także wtedy, gdy wynika z właściwości lub z natury określonych przepisów, przy braku wyraźnego zakazu dokonywania czynności prawnej określonej treści oraz gdy czynność prawna pozbawiona jest przepisanej formy. Natomiast czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu, którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem. Obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej "obchodzi" go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności, w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w przedmiotowej sprawie umowę zlecenia zawarta pomiędzy zainteresowanym S. Ł. a (...) sp. z o.o. sp.k. uznać należy za nieważną. Treść umowy zlecenia (a w szczególności obowiązki zleceniobiorcy wskazane w umowie) zawartej pomiędzy odwołującą spółką i zainteresowanym nie pokrywają się w żadnym stopniu z ustalonym (na podstawie zeznań zainteresowanego) faktycznym wykonywanie pracy jaką świadczył zainteresowany w ramach tej umowy (inne obowiązki wynikały z umowy, a na inne wskazywał zainteresowany podczas składania zeznań przez sądem).

Sąd Apelacyjny podaje, że pod pojęciem czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy w ujęciu art. 58 § 1 k.c. rozumie się takie ukształtowanie jej treści, która z formalnego punktu widzenia nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości zmierza do zrealizowania celu ustawowo zakazanego. Czynność zmierzająca do obejścia prawa nie może więc jednocześnie być czynnością pozorną choćby z tego względu, że pierwsza zostaje rzeczywiście dokonana, zaś druga jest jedynie symulowana (por. wyrok SN z dnia 21.05.2010 r., I UK 43/10, Legalis). Często jednak mamy do czynienia z sytuacją, że działanie pozorne strony składa się na obejście prawa. Jak zostało ustalone w toku postępowania dowodowego w niniejszej sprawie. Zainteresowanego z (...) sp. z o.o. sp. k. łączyła umowa o pracę. W dniu 01.10.2015 r. zainteresowany zawarł z odwołującą (...) sp. z o.o. sp. k. umowę zlecenia. W umowie strony ustaliły, że w terminie od 01.10.2015r. do 31.12.2016r. zleceniobiorca będzie wykonywać takie prace jak: pakowanie i wysyłka towaru oraz prace porządkowe, lecz zainteresowany w rzeczywistości tych prac nie wykonywał. W ocenie Sądu Apelacyjnego zawarcie umowy zlecenia pomiędzy odwołującą spółką a zainteresowanym S. Ł. miało na celu w rzeczywistości umożliwienie „legalnej” wypłaty zainteresowanemu wynagrodzenia wyłączonego z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne.

Wszystko wskazuje na to, że umowy zlecenia w rzeczywistości odzwierciedlały comiesięczny, zmienny składnik wynagrodzenia z umowy o pracę, nazywany przez zleceniobiorców również jako nagrody lub też premie. Z materiału dowodowego wynika również, że praktycznie każdy pracownik (...) sp. z o.o. sp. k., miał jednocześnie zawartą umowę zlecenia z (...) sp. z o.o. sp. k. i w ramach tej umowy otrzymywał wynagrodzenie (nazywane różnie - jako premia, nagroda czy też nadgodziny). Co więcej w przypadku rozwiązaniu umowy o pracę ze spółką (...) sp. z o.o. sp. k. rozwiązaniu podlegała umowa zlecenia ze spółką (...) sp. z o.o. sp.k.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, uzasadnienie apelacji stanowi jedynie bezzasadną polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu Okręgowego.

Za bezzasadny należało uznać zarzut przekroczenia przez Sąd pierwszej instancji granicy swobodnej oceny dowodów. Utrwalony w orzecznictwie jest pogląd, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i podlega akceptacji, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok Sądu Najwyższego z 27.09.2002 r., II CKN 817/00). Sąd Okręgowy należycie wyjaśnił sprawę, a przeprowadzona ocena dowodów jest prawidłowa i odpowiada powyższym kryteriom. Apelujący nie wykazuje uchybień w rozumowaniu Sądu, które podważałyby prawidłowość dokonanej oceny. Przedstawia natomiast własną ocenę dowodów oraz dokonuje własnych ustaleń.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego wbrew twierdzeniom apelujących spółek postępowanie dowodowe przeprowadzone zarówno przed Sądem I instancji jak i Sądem II instancji wykazało, że pomiędzy spółkami (...) sp. z o.o., (...)sp. z o.o. sp. k. oraz (...) sp. z o.o. sp.k. istnieją powiązania nie tylko kapitałowe, lecz również osobowe.

Sąd Apelacyjny zaznacza, że choć zarzuty sformułowane przez odwołujące spółki w apelacji są dość obszerne, to są nietrafione, a zatem Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do ich uwzględnienia, zarzuty powołane w apelacji w żadnej mierze nie wzruszyły rozstrzygnięcia wydanego przez Sąd I instancji. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się naruszeń ze strony Sądu I instancji, postępowanie dowodowe zostało przeprowadzone w sposób wyczerpujący, Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz dokonał prawidłowej analizy zgromadzonego materiału dowodowego, co w konsekwencji przełożyło się na wydanie wyroku oddalającego odwołania.

W tej sytuacji słusznie uznał Sąd I instancji, że decyzje organu rentowego z 20.12.2017 r. nr (...) oraz nr (...) były prawidłowe i z związku z tym oddalił odwołania spółek (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w G. oraz (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w G..

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację (pkt 1 i 3 wyroku).

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 2 pkt 1 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od odwołujących spółek na rzecz organu rentowego w pkt 2 i 4 wyroku po kwocie 675 zł.

Małgorzata Woźniak-Zendran

Dorota Goss-Kokot

Małgorzata Aleksandrowicz

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce uzasadnień,

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć:

- pełnomocnikowi odwołujących,

- pełnomocnikowi organu rentowego;

3.  zwrócić akta rentowe,

4.  po dołączeniu p.o. jak w pkt 2 akta zwrócić SO.

Poznań, dnia 4 grudnia 2020 r. sędzia Dorota Goss-Kokot