Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

III AUa 712/21 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Poznaniu z 2023-03-15

Sygn. akt III AUa 712/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 15 marca 2023 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy T. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o ustalenie kapitału początkowego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 7 maja 2021 r. sygn. akt IV U 1350/20

oddala apelację.

sędzia Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 30.04.2020 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. ustalił wartość kapitału początkowego wnioskodawcy T. M. na 01.01.1999 r., nie uwzględniając dochodów w kwotach: 152 478 zł za 1984 r., 257 219 zł za 1985 r., 214 916 zł za 1986 r., 84 649 zł za 1987 r., 7 295 zł za 1988 r., 162 149 zł za 1988 r., ponieważ wypłaty z nadwyżki bilansowej, stanowiące oprocentowanie udziałów członkowskich w spółdzielniach oraz wpłaty dokonywane członkom spółdzielni nie będącym pracownikami nie stanowiły podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne.

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawca nie zgodził się ze stanowiskiem organu rentowego w zakresie nieuwzględnienia premii z nadwyżki bilansowej za lata 1984-1988. Przyznał, że wypłaty nie będące dochodem podzielnym w (...) nie są podstawą do naliczenia składek na ubezpieczenie społeczne, ale w (...) w D. nie było „wypłat z nadwyżki bilansowej, stanowiących oprocentowanie udziałów członkowskich”. Wypłacano natomiast premię roczną z nadwyżki bilansowej. Wypłacana premia z nadwyżki bilansowej była czymś w rodzaju tzw. „trzynastki”, wypłacanej z czystego zysku netto w innych jednostkach, a w (...) stanowiła dochód podzielny, który stanowił podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Twierdzenie Zakładu, że premia z nadwyżki bilansowej stanowiła oprocentowanie udziałów członkowskich w spółdzielni, jest bezpodstawne i chybione.

Odwołujący się wniósł o uchylenie przedmiotowej decyzji w całości i ponowne ustalenie kapitału początkowego.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 07 maja 2021r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, iż przyjął do ustalenia wysokości kapitału początkowego wnioskodawcy T. M. wypłaty dokonane z nadwyżki bilansowej za okres 1984-1988 wyszczególnione kwotowo w skarżonej decyzji pozwanego z dnia 30.04.2020r.

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Wnioskodawca T. M., urodzony (...), złożył organowi rentowemu wniosek o ustalenie kapitału początkowego 17.01.2003 r.

Decyzją z 22.12.2005 r., znak: (...), pozwany ustalił wnioskodawcy kapitał początkowy na 01.01.1999 r.

07.04.2020 r. odwołujący się złożył organowi rentowemu wniosek o emeryturę oraz przeliczenie kapitału początkowego.

Po rozpatrzeniu ww. wniosku, pozwany wydał zaskarżoną decyzję z 30.04.2020 r., ponownie obliczając wysokość kapitału początkowego na 01.01.1999 r.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 2 119,59 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 01.01.1981 r. do 31.12.1990 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 173,61%.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 173,61% przez kwotę 1 220,89 zł, tj. kwotę bazową.

Zakład uwzględnił okresy składkowe – łącznie 22 lata, 10 miesięcy i 3 dni, tj. 274 miesiące, oraz nieskładkowe – łącznie 2 miesiące i 29 dni, tj. 2 miesiące.

Kapitał początkowy ustalony na 01.01.1999 r. wyniósł 175 783,63 zł.

W okresie od 01.03.1984 r. do 08.04.1988 r. wnioskodawca był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w D. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: główny księgowy, kierownik spółdzielni, prezes zarządu, główny specjalista. Otrzymywał wynagrodzenie zgodnie z regulaminem opłaty pracy Spółdzielni. Zakład ten wypłacał dodatek za staż pracy.

W okresach od 01.03.1984 . do 08.04.1988 r. oraz od 02.09.1988 r. do 25.08.1989 r. wnioskodawca był członkiem Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w D..

Za okres zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w D. od 01.03.1984 r. do 08.04.1988 r. wnioskodawca otrzymał następujące wynagrodzenie:

– za 1984 r. (od 01.03.1984 r.): 368 797 zł składników stałych oraz 152 478 zł premii rocznej z nadwyżki bilansowej;

– za 1985 r.: 458 108 zł składników stałych oraz 257 219 zł premii rocznej z nadwyżki bilansowej;

– za 1986 r.: 697 102 zł składników stałych oraz 214 916 zł premii rocznej z nadwyżki bilansowej;

– za 1987 r.: 328 490 zł składników stałych oraz 84 649 zł premii rocznej z nadwyżki bilansowej;

– za 1988 r. (do 08.04.1988 r.): 91 455 zł składników stałych oraz 7 295 zł premii rocznej z nadwyżki bilansowej.

Całość powyższych przychodów stanowiła podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. (...) rozliczała się deklaracjami bezimiennymi z organem rentowym.

Za okres pracy w (...) w D. od 02.09.1988 r. do 25.08.1989 r. wnioskodawca otrzymał następujące wynagrodzenie:

– za 1988 r. (od 02.09.1988 r.): 358 491 zł składników stałych oraz 162 149 zł premii rocznej z nadwyżki bilansowej;

– za 1989 r. (do 25.08.1989 r.): 1 346 808 zł składników stałych, brak premii rocznej z nadwyżki bilansowej.

Całość powyższych przychodów stanowiła podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. (...) rozliczała się deklaracjami bezimiennymi z organem rentowym.

Zgodnie z § 17 statutu (...) w D., obowiązującego w spornym okresie, udział wynosił 5 000 zł. Każdy członek przystępując do spółdzielni winien zadeklarować i wpłacić jeden udział. W deklaracji lub w odrębnym oświadczeniu złożonym spółdzielni, członek może wskazać osobę, której spółdzielnia obowiązana jest po jego śmierci wypłacić udział. Prawo z tego tytułu nie należy do spadku. Członek spółdzielni uczestniczy w pokrywaniu jej strat do wysokości zadeklarowanego udziału. Członek nie odpowiada wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania (ust. 1-5).

Zgodnie z § 63 ust. 1, dochód ogólny spółdzielni stanowi różnicę między przychodem uzyskanym w danym roku obrachunkowym z produkcji i usług oraz dochodów nadzwyczajnych, a sumą poniesionych kosztów na tę działalność, pomniejszoną o straty nadzwyczajne i należne podatki oraz powiększoną lub pomniejszoną o różnicę wartości zapasów między stanem na koniec roku obrachunkowego, a stanem na początek tego roku. Przy ustalaniu dochodu ogólnego uwzględnia się udział spółdzielni w wyniku finansowym innych organizacji (ust. 1).

Dla zapewnienia realności ustalonego dochodu ogólnego spółdzielnia tworzy rezerwę gospodarczą w wysokości ustalonej corocznie przez walne zgromadzenie członków (ust. 2).

Do kosztów działalności spółdzielni zalicza się wydatki na utrzymanie związków spółdzielczych, których członkiem jest spółdzielnia w wysokości uchwalonej przez zjazdy delegatów tych związków (ust. 3).

Spółdzielnia przeznacza co najmniej 10% dochodu ogólnego na fundusze: zasobowy, socjalny, mieszkaniowy oraz fundusz rozwoju. Odpis na fundusz zasobowy wynosi co najmniej 5% dochodu ogólnego (ust. 4).

Spółdzielnia może przeznaczyć część dochodu ogólnego na powiększenie wkładów pieniężnych członków (ust. 5).

Pozostała część dochodu ogólnego stanowi dochód podzielny, który może być w części przeznaczony na rezerwę stabilizacji dochodu, a pozostałą część przeznacza się do podziału między członków i domowników stosownie do wypracowanych dniówek obrachunkowych oraz premie i nagrody (ust. 6).

Rezerwa na stabilizację dochodów przeznaczona jest na uzupełnienie dochodu podzielnego w przypadku niewypracowania planowanego dochodu (ust. 7).

Podział dochodu podzielnego następuje w ciągu miesiąca po zatwierdzeniu bilansu przez walne zgromadzenie członków za dany rok obrachunkowy (ust. 8).

Wszystkie powyższe przychody, uzyskane przez wnioskodawcę z tytułu pracy na rzecz (...) w D., łącznie z premiami z nadwyżki bilansowej, były opłatą za świadczoną pracę i stanowiły dochód podzielny spółdzielni, od którego istniał obowiązek naliczenia i odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne.

Premia z nadwyżki bilansowej stanowiła dochód podzielny, gdyż jej podstawą była suma miesięcznych premii wyrażonych w dniówkach obrachunkowych, związana była bezpośrednio ze świadczeniem pracy. Kwotę premii z nadwyżki bilansowej ustalało walne zgromadzenie członków po dokonaniu odpisów ustawowych i odpisu na opłatę pracy.

Po zakończeniu każdego roku obrachunkowego, walne zgromadzenie członków, dokonując zatwierdzenia bilansu, dokonywało podziału dochodu ogólnego między innymi na dochód podzielny, tj. na pokrycie opłaty pracy wypłaconej zaliczkowo w ciągu roku, wyrównanie do dniówki planowanej oraz premię z nadwyżki bilansowej. Jeżeli wypracowany dochód ogólny za dany rok obrachunkowy wystarczył na dokonanie jego obowiązkowego podziału na fundusze statutowe oraz inne dobrowolne odpisy (np. rezerwy) oraz na dochód podzielny wypłacony zaliczkowo w ciągu roku oraz jego wyrównanie, wówczas w pojęciu spółdzielczym pojawiała się nadwyżka bilansowa, którą walne zgromadzenie członków przeznaczało m.in. na premię z nadwyżki bilansowej.

Prawo do premii z nadwyżki bilansowej mieli członkowie, którzy w dniu jej uchwalenia byli członkami spółdzielni.

Składki na ubezpieczenie społeczne od tych przychodów zostały naliczone i odprowadzone. Nie występowano o wycofanie tych składek.

Deklaracje rozliczeniowe bezimienne były za wszystkie lata składane co miesiąc organowi rentowemu.

Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne stanowiły wszystkie kwoty wypłacone członkom za świadczoną pracę. Podstawę wyliczenia premii z nadwyżki bilansowej stanowiła łączna roczna suma premii miesięcznej wyrażona w dniówkach obrachunkowych.

Z nadwyżki bilansowej nie było naliczane i wypłacane żadne oprocentowanie udziałów członkowskich.

W tym stanie rzeczy sąd I instancji uznał odwołanie za zasadne.

Na wstępie sąd wskazał, ze przedmiotem sporu było ustalenie, czy organ rentowy zaskarżoną decyzją prawidłowo ustalił wysokość kapitału początkowego wnioskodawcy, przy czym spór ten ograniczał się do kwestii – czy powinny być uwzględnione wypłaty z nadwyżki bilansowej uzyskane przez wnioskodawcę z tytułu pracy na rzecz (...) w D. w latach 1984-1988.

Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Zgodnie z ust. 2 tego artykułu, kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat.

Poszczególne ustępy art. 174 stanowią, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 (ust. 1). Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (ust. 2). Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust. 3).

W myśl zasad wynikających z art. 15 ust. 1 i 6, podstawę wymiaru stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 stanowiącego: na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony W ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu

Do podstawy wymiaru można przyjąć tylko te składniki wynagrodzenia, które w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących we okresie wskazanym przez zainteresowanego, podlegały składce na ubezpieczenie lub od których istniał obowiązek odprowadzania składek.

Ocena spornych w niniejszej sprawie składników (wypłat z nadwyżki bilansowej) w tym zakresie powinna być dokonana przez pryzmat przepisów obowiązujących w latach 1984-1988.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 4 dekretu z 04.03.1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 1983 r., Nr 27, poz. 135), zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, wysokość i tryb opłacania składek oraz warunki zwalniania od ich opłacania określi Rada Ministrów w drodze rozporządzenia.

W myśl § 12 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 19.03.1976 r. w sprawie wykonania przepisów dekretu o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (Dz.U. z 1976 r., Nr 13, poz. 74), podstawę wymiaru składki stanowią kwoty wypłacone ubezpieczeniom w roku obrachunkowym z tytułu pracy w spółdzielni.

Zgodnie ponadto z § 1 ust. 1 uchwały nr 33 Rady Ministrów z 25.03.1983 r. w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej (M.P. z 1983 r., Nr 15, poz. 85 ze zm.), wynagrodzenia obejmują wypłaty pieniężne oraz wartość świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty wypłacane (wydawane) bezpośrednio pracownikom lub innym osobom fizycznym przez jednostkę gospodarki uspołecznionej, stanowiące wydatki tej jednostki ponoszone na opłacenie wykonywanej na jej rzecz pracy, niezależnie od źródeł finansowania tych wypłat i świadczeń oraz bez względu na podstawę stosunku pracy bądź innego stosunku prawnego lub czynności prawnej, na których podstawie jest świadczona praca.

W myśl § 1 ust. 2 pkt 4, do wynagrodzeń nie zalicza się wypłat z nadwyżki bilansowej stanowiących oprocentowanie udziałów członkowskich w spółdzielniach oraz wypłaty dokonywane członkom spółdzielni nie będącym pracownikami.

Sam fakt uzyskania przez wnioskodawcę wypłat z nadwyżki bilansowej oraz ich wysokość nie były sporne. Natomiast charakter i tryb wypłacania spornych świadczeń potwierdzają dowody w postaci zgromadzonej dokumentacji i zeznań świadków: B. K., E. M., J. S., J. P. i W. B., a także samego wnioskodawcy.

W myśl § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011 r., Nr 237, poz. 1412), środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Sąd Okręgowy podkreślał, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem i utartą praktyką w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych sąd nie jest związany treścią ww. przepisów rozporządzenia i stosownie do okoliczności ocenia całokształt materiału dowodowego według zasad wynikających z art. 233 § 1 k.p.c. (wyrok SA w Lublinie z 23.01.2020 r., sygn. akt III AUa 1014/2018).

Sąd ustalił więc stan faktyczny sprawy na podstawie całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego. Dokumentacja pracownicza, zaświadczenia o zatrudnieniu i osiąganych dochodach, status (...) w D. oraz zeznania świadków i odwołującego się pozwoliły na ustalenie zasad wypłaty i charakteru prawnego spornych świadczeń.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe doprowadziło sąd do wniosku, że sporne kwoty przychodu w postaci wypłat (premii) z nadwyżek bilansowych (rocznych) były dochodem podzielnym spółdzielni, od którego istniał obowiązek naliczania i odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne, i że składki te były rzeczywiście opłacane.

Podstawą premii z nadwyżki bilansowej była suma miesięcznych premii wyrażonych w dniówkach obrachunkowych. Związana była bezpośrednio ze świadczeniem pracy. Stanowiła dochód podzielny. Jej kwotę ustalało walne zgromadzenie członków po dokonaniu odpisów ustawowych i odpisu na opłatę pracy. Podział dochodu ogólnego na dochód podzielny odbywał się po zakończeniu każdego roku obrachunkowego. Jeżeli wypracowany dochód ogólny za dany rok obrachunkowy na to pozwalał, pojawiała się nadwyżka bilansowa, którą walne zgromadzenie członków przeznaczało m.in. na premię z nadwyżki bilansowej. Prawo do premii z nadwyżki bilansowej mieli aktualni członkowie spółdzielni. Składki od tych przychodów zostały odprowadzone, a deklaracje rozliczeniowe bezimienne były składane organowi rentowemu za wszystkie lata.

Wszystkie kwoty, wypłacane członkom spółdzielni z tytułu ich pracy, stanowiły podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Jako podstawę wyliczenia premii z nadwyżki bilansowej stosowano łączną roczną sumę premii miesięcznej wyrażoną w dniówkach obrachunkowych. Z nadwyżki bilansowej nie naliczano ani nie wypłacano żadnego oprocentowania udziałów członkowskich.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.

Apelację od powołanego rozstrzygnięcia wywiódł pozwany organ rentowy, domagając się zmiany orzeczenia i oddalenia odwołania, ewentualnie- uchylenia wyroku i przekazania sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Zarzuty apelacji objęły:

-naruszenie art.233 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów oraz ich wadliwą ocenę , polegającą na przyjęciu do ustalenia wysokości kapitału początkowego wypłat dokonanych z nadwyżki bilansowej za okres 1984-1988,

-naruszenie art.174 w związku z art.15 ust.2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w związku z par.21 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 20011 r. Nr 237 poz.1412) poprzez niezastosowanie i przyjęcie za lata 1984-1988 dochodów nie stanowiących podstawy wymiaru składek;

-naruszenie przepisów prawa materialnego to jest art.77 par.1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze - poprzez jego niezastosowanie.

T. M. nie zajął wobec wniesionej apelacji merytorycznego stanowiska.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlega oddaleniu.

Na wstępie Sąd Apelacyjny wskazuje, że w pełni akceptuje ustalenia stanu faktycznego dokonane na etapie postępowania pierwszo instancyjnego, co czyni zbędnym ich ponowne w tym miejscu przywoływanie. Nie można podzielić zarzutu apelującego co do ich dokonania z naruszeniem art.233 k.p.c.

W uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia apelujący naprowadzał ( na poparcie zarzutu przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów), iż „zeznania świadków dotyczące składników wynagrodzeń, mają charakter ogólnikowy”, „z racji upływu czasu nie potrafili wskazać charakteru wypłat oznaczonych jako wykonane z nadwyżki bilansowej”. Brak ponadto dokumentów źródłowych, zaś te przedłożone przed sądem miały charakter wtórny.

Z zarzutami tymi nie sposób się zgodzić.

Zeznania świadków należy oceniać jako jeden z elementów postępowania dowodowego, nie zaś jako jedyną składową ustaleń. Poza zeznaniami przedłożono także dokumenty pracodawcy, które apelujący ignoruje, zamykając ich wartość dowodową w stwierdzeniu, iż „mają charakter wtórny”. Analiza wyników postępowania dowodowego obejmować musi co do zasady jego wszystkie elementy. Świadkowie B. K. oraz E. M. stanowczo podkreślały, że dokumenty Rp-7 były wystawiane zawsze na podstawie kartotek płacowych, te zaś zawierały dane o wszystkich elementach wypłat, także tych dokonywanych z nadwyżki bilansowej. Świadkowie ci oraz dodatkowo świadek J. S. naprowadzali także konsekwentnie, że od wszystkich tych wypłat odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne. Nie zakwestionowano prawidłowości działań spółdzielni także w toku kontroli bilansowych oraz kontroli ze strony ZUS.

Dowody z dokumentów oceniane łącznie z powołanymi wyżej źródłami osobowymi wskazują jednoznacznie, że wszystkie dochody wskazane w dokumentacji płacowej przedłożonej do sprawy za okres 1984-1988 łącznie z premiami z nadwyżki bilansowej były wynagrodzeniami za świadczoną pracę, od których odprowadzono składki na ubezpieczenia społeczne. Wypłacana premia z nadwyżki bilansowej stanowiła dochód podzielny, kwotę premii z nadwyżki bilansowej ustalało Walne Zgromadzenie po dokonaniu odpisów ustawowych i odpisu na opłatę pracy, co wynikało wprost z przedłożonego sądowi statutu płatnika (par.63 punt 6). Kwoty spornych wypłat oraz oświadczenie o ich oskładkowaniu zawarto w RP 7, co istotne – wydanych na podstawie akt osobowych, list płac oraz rocznych kartotek opłaty pracy. Ostatecznie złożono także kartoteki zarobkowe za sporny okres z doliczoną premią z nadwyżki bilansowej.

Stosowne wyjaśnienia złożył w tym zakresie także płatnik.

Pozwany nie naprowadził żadnych przeciwdowodów pozwalających na obalenie ich wiarygodności.

Nie zasługują na uwzględnienie także zarzuty apelacyjne dotyczące sfery prawa materialnego.

Wskazać należy – za Sądem I instancji – iż zgodnie z regulacją art. 173 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 291 ze zm.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Ust. 2 tego artykułu stanowi, że kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat.

Poszczególne ustępy art. 174 wyjaśniają, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 (ust. 1).

I tak - przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (ust. 2). Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (ust. 3).

W myśl zasad wynikających z art. 15 ust. 1 i 6, podstawę wymiaru stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 stanowiącego: na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony W ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu

Do podstawy wymiaru można przyjąć tylko te składniki wynagrodzenia, które w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących we okresie wskazanym przez zainteresowanego, podlegały składce na ubezpieczenie lub od których istniał obowiązek odprowadzania składek.

Zdaniem apelującego art.77 par.1 ustawy Prawo Spółdzielcze wprost przesądza, iż wypłaty z części nadwyżki bilansowej na premie i nagrody dla pracowników, a w spółdzielniach pracy także dla członków z tytułu wkładu pracy, nie wchodzą do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Tymczasem przepis ten jest wyłączony ze stosowania wobec rolniczych spółdzielni produkcyjnych, co wprost wynika z regulacji art.172 Prawa spółdzielczego, który stanowi :

„W sprawach nieuregulowanych w art. 166-168 i 171 mają odpowiednie zastosowanie przepisy działu VII części I tytułu I niniejszej ustawy , z wyjątkiem przepisów art. 75, 76, 77 § 1 i 2 oraz art. 78”.

Wyłączenia spornych wypłat z oskładkowania nie sposób doszukiwać się także w przywoływanej Uchwale Rady Ministrów. Z uchwały Nr 33 Rady Ministrów z dnia 25 marca 1983 r. w sprawie klasyfikacji wynagrodzeń w jednostkach gospodarki uspołecznionej (Dz.Urz.GUS nr 3 poz.6) również nie wynika, że nie zalicza się do wynagrodzeń wypłat z nadwyżek bilansowych w spółdzielniach oraz wypłat dokonywanych członkom spółdzielni nie będącym pracownikami.

Wyłączone są bowiem jedynie (par.1 ust.2 pkt 4) wypłaty z nadwyżki bilansowej stanowiące oprocentowanie udziałów członkowskich. Odwołujący w toku postępowania sądowego konsekwentnie naprowadzał, że sporne wypłaty nie miały tego charakteru.

Wypłaty z zysku do podziału i nadwyżki bilansowej w spółdzielniach ( par.2 ust.1 pkt 6) stanowią wynagrodzenia, więc co do zasady podlegają oskładkowaniu. Zgodnie z par.8 wypłaty z nadwyżki bilansowej w spółdzielniach obejmują premie i nagrody dla członków będących pracownikami i pracowników spółdzielni.

Zaznaczyć trzeba, że sporne kwestie stanowiły już przedmiot orzekania Sądu Najwyższego. W uchwale z dnia 12 stycznia 1989 r. III UZP 37/88 wskazano, że wliczeniu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin podlegają wszystkie nagrody wypłacone ubezpieczonym w roku obrachunkowym, jeżeli zostały wypłacone z tytułu pracy w spółdzielni (§ 12 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 1976 r. w sprawie wykonania przepisów dekretu o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin - Dz. U. Nr 13, poz. 74 ze zm.).

W uzasadnieniu przywołanego rozstrzygnięcia akcentowano, iż zgodnie z § 12 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 1976 r. w sprawie wykonania przepisów dekretu o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 13, poz. 74 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym w całym spornym okresie podstawę wymiaru składki stanowią kwoty wypłacone ubezpieczonym w roku obrachunkowym z tytułu pracy w spółdzielni. Przy ustalaniu zatem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne osób wymienionych w tym przepisie decydujące znaczenie ma okoliczność, czy wypłacone kwoty zostały wypłacone ubezpieczonym z tytułu pracy w spółdzielni.

W świetle art. 171 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - prawo spółdzielcze (Dz. U. Nr 30, poz. 210 ze zm.) część dochodu ogólnego powstała po dokonaniu odpisów na fundusze: zasobowy, socjalno-kulturalny, mieszkaniowy i rozwojowy (art. 168 § 1) oraz inne fundusze przewidziane w statucie spółdzielni (art. 170) stanowi dochód podzielony podlegający podziałowi między członków i domowników z tytułu wkładu ich pracy oraz z innych tytułów przewidzianych w statucie. Podziału dochodu podzielonego podlegającego podziałowi między członków i domowników z tytułu wkładu ich pracy dokonuje się po zatwierdzeniu przez walne zgromadzenie bilansu danego roku kalendarzowego (art. 171 § 3 prawa spółdzielczego).

W konsekwencji wymienione nagrody wchodzą do podstawy naliczenia składek na ubezpieczenie społeczne (§ 12 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 marca 1976 r.).

Mając na uwadze całość zaprezentowanej argumentacji orzeczono o oddaleniu apelacji organu rentowego jako bezzasadnej na podstawie art.385 k.p.c.

sędzia Marta Sawińska

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Gabriela Taciak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Apelacyjny w Poznaniu
Osoba, która wytworzyła informację:  sędzia Marta Sawińska
Data wytworzenia informacji: