Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2023 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2023 r. w P. na posiedzeniu niejawnym

sprawy K. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P.

o wysokość emerytury górniczej

na skutek apelacji K. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Koninie

z dnia 18 maja 2021 r. sygn. akt III U 218/20

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i przyznaje K. R. prawo do przeliczenia przelicznikiem 1.8 okresu pracy od 1 lipca 2003r. do 30 stycznia 2020r. zgodnie z wykazem dniówek, przy uwzględnieniu zmiany danych z wykazu w zakresie ilości dniówek w miesiącu:

- wrześniu 2003r.: na 13

- październiku 2003r.: na 5

- maju 2006r.: na 12

- czerwcu 2006r.: na 11

- styczniu 2007r.: na 8

- lutym 2007r.: na 0

- marcu 2007r.: na 0

- kwietniu 2007r.: na 6

- listopadzie 2012: na 9

- listopadzie 2015r.: na 4

- grudniu 2015r.: na 9

- lipcu 2017r.: na 9

z wyłączeniem okresów zasiłków chorobowych,

2.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 i zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. na rzecz K. R. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. na rzecz K. R. kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

sędzia Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 08.01.2020r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. Inspektorat w K. przyznał K. R. emeryturę od 18.10.2019r., tj. od osiągnięcia wieku. Ustalając wysokość emerytury organ rentowy przeliczył okres pracy górniczej wnioskodawcy w rozmiarze 329 miesięcy przelicznikiem 1,2. Żadnego okresu nie przeliczono przelicznikiem 1,8.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że do ustalenia prawa do emerytury górniczej jako okresów pracy górniczej nie uznano okresu zatrudnienia od 01.08.1998r. do 31.08.2001r. bowiem dokumentacja nadesłana przez pracodawcę nie potwierdza jednoznacznie jaki był charakter pracy wykonywanej przez odwołującego w tym okresie, tj. czy w tym okresie wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę górniczą na odkrywce w kopalni węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, na stanowisku określonym w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23.12.1994r. pkt 31: zsypowy na odkrywce. Z dokumentów dołączonych przez zakład pracy wynika, że w ww. okresie odwołujący pracował jako operator załadowni węgla. ZUS wskazał również, że do ustalenia prawa do emerytury nie uznano w wymiarze półtorakrotnym okresu pracy górniczej od 01.07.2003r. do 29.10.2019r. wskazanego w świadectwie wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z 29.10.2019r. jako zatrudnienie na stanowisku operatora koparek wieloczynnościowych i zwałowarek na odkrywce wymienionym w załączniku nr 3 dziale III pkt 5 rozporządzenia MPiPS z 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty. ZUS wskazał, że zakład pracy nie przedłożył wyjaśnień dotyczących zakresu wykonywanych czynności na stanowisku operator zwałowarki i starszy operator zwałowarki, z których wynikałoby jednoznacznie, że była to tylko praca o której mowa w art. 50d ust. 1 ustawy emerytalnej.

Od powyższej decyzji odwołał się K. R. zaskarżając decyzję w części dotyczącej nie uznania za pracę górniczą zatrudnienia w okresie od 01.08.1998r. do 31.08.2001r. oraz w części dotyczącej nie uznania okresu pracy górniczej od 01.07.2003r. do 30.01.2020r. za pracę górniczą w wymiarze półtorakrotnym. Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do przeliczenia okresu pracy górniczej od 01.08.1998r. do 31.08.2001r. z zastosowaniem przelicznika 1,2 oraz od 01.07.2003r. do 30.01.2020r. z zastosowaniem przelicznika 1,8, zgodnie z załączoną ewidencją dniówek półtorakrotnych. Domagał się również zasądzenia od organu rentowego zwrotu kosztów postępowania. Wskazał, że w okresie od 01.08.1998r. do 31.08.2001r. był zatrudniony na stanowisku operatora załadowni węgla w oddziale (...), tj. Oddziale Górniczym nr 3 na odkrywce P., a jego praca polegała na obsłudze stacji napędowej układu (...). Podniósł, że wykonywał wówczas swoje obowiązki na odkrywce w pełnym wymiarze czasu pracy. Z. położona jest na odkrywce i jest przedostatnim elementem tzw. ciągu technologicznego węglowego w Kopalni (...), tj. koparka węglowa – taśmociąg – załadownia i transport kolejowy do elektrowni. Natomiast od 01.07.2003r. do 30.01.2020r. był zatrudniony na stanowisku operatora zwałowarki i starszego operatora zwałowarki, na których wykonywał swoje obowiązki stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na maszynie podstawowej – zwałowarce, w Oddziale Górniczym nr 1 na odkrywce J. (...)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od odwołującego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 18 maja 2021 r. odwołanie oddalono (punkt 1.), zasądzając od odwołującego na rzecz organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt 2.).

U podstaw powołanego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

K. R. (ur. (...)) złożył w dniu 20.09.2019r. wniosek o przyznanie prawa do emerytury górniczej. Zawnioskował również o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa. We wniosku oświadczył, że nadal pozostaje w stosunku pracy z (...) K..

Do wniosku dołączył świadectwo wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z 20.09.2019r. wystawione przez (...) K. w K., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wykaz dni, w których odwołujący przebywał na zasiłku chorobowym i opiekuńczym, a także załącznik do karty ewidencyjnej pracownika za okres od lipca 2003r. do sierpnia 2019r., zawierający liczbę dniówek półtorakrotnych.

W związku ze złożonym przez odwołującego wnioskiem o emeryturę ZUS wszczął postępowanie wyjaśniające z pracodawcą.

W toku trwającego postępowania wyjaśniającego pracodawca poinformował, że w okresach od 16.07.1987r. do 29.10.1990r. i od 06.05.1992r. do 30.06.1992r. K. R. zajmował stanowisko ślusarz–konserwator tras przenośnikowych. Stanowisko to jest zawarte w taryfikatorze Kopani i rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 23 grudnia 1994r. Będąc zatrudnionym na tym stanowisku odwołujący swoje obowiązki wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w ruchu zakładu górniczego. Natomiast od 01.07.1992r. do 31.07.1998r. i od 01.09.2001r. do 30.06.2003r. wnioskodawca zajmował stanowisko operatora przenośników wielkogabarytowych, które jest zawarte w taryfikatorze Kopalni i rozporządzeniu MPiPS z 23.12.1994r. i jest równoznaczne stanowisku operator przenośnika taśmowego. W okresie od 01.08.1998r. do 31.08.2001r. K. R. pracował jako operator załadowni węgla na Oddziale Górniczym (Nadkład i Węgiel) odkrywki P., a praca na tym stanowisku polega na obsłudze stacji napędowej układu (...) (koparka-taśmociąg-zwałowarka lub załadownia węgla). Obowiązkiem odwołującego był załadunek składów węgla. Wykonywał wówczas stale i w pełnym wymiarze czasu pracę na odkrywkach kopalni. Praca ta jest kwalifikowana jako praca zsypowego na odkrywce – zgodnie z zał. 2 pkt 31 rozporządzenia MPiPS z 23.12.1994r. Dalej pracodawca wskazał, że od 01.07.2003r. wnioskodawca pracuje na stanowisku operatora zwałowarki i starszego operatora zwałowarki, a stanowiska te zawarte są w taryfikatorze Kopalni i rozporządzeniu MPiPS z 23.12.1994r. Będąc zatrudnionym na tym stanowisku odwołujący swoje obowiązki wykonuje stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w przodku bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku na maszynie podstawowej – zwałowarce, bezpośrednio na odkrywkach kopalni w ruchu zakładu górniczego. Ponadto zakład pracy poinformował, że K. R. pracował na oddziałach:

-

(...) – Oddział Górniczy Odkrywki P. (nadkład + węgiel),

-

(...) – Oddział Górniczy Odkrywki K.,

-

(...) – Oddział Górniczy Zwałowanie Odkrywki J.,

-

(...) – Oddział Górniczy Odkrywki J.,

-

(...) – Oddział Górniczy Odkrywki J..

Do pisma z 29.10.2019r. zakład pracy dołączył skorygowane świadectwo wykonywania pracy górniczej i równorzędnej z pracą górniczą z 29.10.2019r. W świadectwie tym pracodawca potwierdził, że K. R. jest zatrudniony w (...) S.A. od 16.07.1987r. do nadal i wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę górniczą określoną w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach według rozporządzenia MPiPS z dnia 23.12.1994r. w okresach:

-

od 16.07.1987r. do 29.10.1990r. - rzemieślnicy i inni robotnicy zatrudnieni stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarze, spawacze, elektrycy, mechanicy, monterzy, wulkanizatorzy, automatycy, cieśle – zał. 2 pkt 32,

-

od 06.05.1992r. do 30.06.1992r. – rzemieślnicy i inni robotnicy zatrudnieni stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarze, spawacze, elektrycy, mechanicy, monterzy, wulkanizatorzy, automatycy, cieśle – zał. 2 pkt 32,

-

od 01.07.1992r. do 31.07.1998r. – operator przenośników taśmowych na odkrywce i jego pomocnik – zał. 2 pkt 13,

-

od 01.08.1998r. do 31.08.2001r. – zsypowy na odkrywce – zał. 2 pkt 31,

-

od 01.09.2001r. do 30.06.2003r. – operator przenośników taśmowych na odkrywce i jego pomocnik – zał. 2 pkt 13.

Ponadto w świadectwie pracodawca wskazał, że odwołujący stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą określoną w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych na stanowiskach według rozporządzenia MPiPS z dnia 23.12.1994r. w okresie:

-

od 01.07.2003r. do nadal – operator koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce – zał. 3/III/pkt 5.

W świadectwie tym pracodawca wymienił również pozostałe okresy pracy odwołującego:

-

od 30.10.1990r. do 08.04.1992r. – służba wojskowa,

-

od 09.04.1992r. do 05.05.1992r. – ustawowa przerwa po wojsku.

Po zakończeniu postępowania wyjaśniającego zaskarżoną decyzją z dnia 08.01.2020r. organ rentowy przyznał K. R. emeryturę od 18.10.2019r., tj. od osiągnięcia wieku. Ustalając wysokość emerytury organ rentowy przeliczył okres pracy górniczej wnioskodawcy w rozmiarze 329 miesięcy przelicznikiem 1,2. Żadnego okresu nie przeliczył przelicznikiem 1,8. Wypłata emerytury została zawieszona z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia przez odwołującego.

W dniu 30.01.2020r., w związku z rozwiązaniem umowy o pracę, K. R. złożył wniosek do ZUS o podjęcie wypłaty emerytury oraz doliczenie okresu pracy. Do wniosku dołączył świadectwo pracy z (...) S.A. i zaświadczenie, z którego wynika, że po wystawieniu świadectwa pracy górniczej z 29.10.2019r., od 01.07.2003r. do 30.01.2020r. wykonywał pracę jako operator koparek wielonaczyniowych i zwałowarek na odkrywce, zgodnie z zał. nr 3 pkt III/5. Ponadto w zaświadczeniu tym pracodawca przedstawił wykaz dniówek odwołującego z przelicznikiem półtorakrotnym za okres od 01.09.2019r. do 30.01.2020r.

Decyzją z dnia 24.02.2020r. ZUS ponownie ustalił odwołującemu wysokość emerytury oraz wznowił jej wypłatę. Ustalając wysokość emerytury organ rentowy przeliczył okres pracy górniczej wnioskodawcy w rozmiarze 332 miesięcy przelicznikiem 1,2. Żadnego okresu nie przeliczono przelicznikiem 1,8.

K. R. podjął pracę w (...) K. w K. od 16.07.1987r. na stanowisku ślusarza – konserwatora tras w Oddziale Górniczym Odkrywki P. (...).

W okresie od 30.10.1990r. do 08.04.1992r. odbywał służbę wojskową. Natomiast od 09.04.1992r. do 05.05.1992r. przebywał na ustawowej przerwie po wojsku.

W dniu 06.05.1992r. powrócił do pracy w (...) K. i powierzono mu stanowisko ślusarza w Oddziale (...).

W okresie od 25.05.1992r. do 15.06.1992r. odwołujący uczęszczał na kurs operatorów przenośników, który zakończył zdanym egzaminem. W dniu 16.06.1992r. uzyskał uprawnienia do wykonywania czynności operatora przenośnika wielkogabarytowego. W związku z powyższym od 01.07.1992r. został przeniesiony na stanowisko operatora przenośnika wielogabarytowego i nadal pracował w oddziale (...).

W dniu 14.05.1993r. K. R. uzyskał uprawnienia do wykonywania czynności operatora załadowni węgla.

Następnie, od 01.08.1998r. odwołujący został przeniesiony na stanowisko operatora załadowni węgla i nadal pracował na oddziale (...). Swoje obowiązki wykonywał wówczas na załadowni węgla, tj. w miejscu, gdzie znajduje się końcowa stacja przenośnika. Zajmował się wówczas ładowaniem węgla bezpośrednio z przenośników na wagony. Pracował w kabinie i za pomocą pulpitu sterowniczego sterował ruchem składu, przenośnika i zsypu. Kabina znajduje się w kilku miejscach układu załadowczego i w zależności od tego, co operator miał ładować, przemieszczał się z kabiny pierwszej do drugiej. Ponadto odwołujący zajmował się kontrolowaniem pracy przenośnika na załadowni oraz przenośnika, który transportuje węgiel do załadowni. Był również zobowiązany do przeprowadzania konserwacji przenośników i torów znajdujących się na załadowni węgla. Operator załadowni musiał posiadać uprawnienia do obsługi przenośników taśmowych. Z czasem wymagane były również uprawnienia do obsługi załadowni.

W dniu 01.09.2001r. odwołujący został natomiast przeniesiony na stanowisko operatora przenośnika wielkogabarytowego w Oddziale Górniczym Odkrywki K. (...). Natomiast 01.11.2001r. został przeniesiony do Oddziału Górniczego Zwałowanie Odkrywki J. (...).

Świadectwem z dnia 09.09.2002r. Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w P. stwierdził, że K. R. posiada kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku operatora specjalistycznych wielostanowiskowych maszyn zwałujących i urabiających – zwałowarka (...)-8800 w odkrywkowych zakładach górniczych.

W związku z powyższym z dniem 01.07.2003r. odwołującemu powierzono stanowisko młodszego operatora zwałowarki. Natomiast 01.01.2004r. awansował na stanowisko operatora zwałowarki. Był wówczas członkiem brygady zajmującej się obsługą zwałowarki (...)-8800, która pracowała na niższym poziomie od pozostałych zwałowarek. Praca zwałowarki polega na odbieraniu z przenośników nadkładu, wykopanego przez koparki i zasypywaniu nadkładem zagłębień po wydobytym węglu. Zwałowarka składa się z dwóch elementów: podawarki i ładowarki. Jako operator odwołujący pracował w kabinie zawieszonej na wysokości 19 metrów na zwałowarce i sterował zwałowarką, obsługiwał wysięgnik i sterował sypaniem nadkładu. Następnie spycharki zajmowały się plantowaniem terenu i wyrównywaniem poziomu roboczego maszyny. Odwołujący niekiedy obsługiwał też podawarkę oraz obserwował pracę zwałowarki i zagrożenia, jakie występowały. Wykonywał też obowiązki operatora wózka kablowego i zajmował się wówczas przepinaniem przewodów, jazdą wózkiem kablowym, kontrolowaniem podtorza wózka zrzutowego. Wózek jest integralną częścią zwałowarki. Zwałowarka pracuje w miejscu oddalonym od koparki wielonaczyniowej w odległości wynoszącej od 200 metrów do 1,5 kilometra. Nie ma możliwości, aby te maszyny były położone bliżej, ponieważ wysięgnik zwałowarki ma około 100 metrów. Zwałowarka jest połączona przenośnikami taśmowymi z koparkami nadkładowymi oraz poprzez rewersję z koparkami węglowymi. W (...) K. dni, w których pracownicy wykonywali swoje obowiązki na zwałowarce były odnotowywane przez sztygara jako dniówki przodkowe. Ponadto operatorzy obsługujący daną zwałowarkę brali udział przy remoncie maszyny. Remonty odbywały się co 3 lata i trwały około dwóch tygodni lub jednego miesiąca. Zwałowarka była wówczas wyłączana z ruchu, a operatorzy zajmowali się jej czyszczeniem.

Świadectwem z dnia 08.12.2005r. Dyrektor Okręgowego Urzędu Górniczego w P. stwierdził, że K. R. posiada kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku operatora specjalistycznych wielostanowiskowych maszyn zwałujących i urabiających – zwałowarka (...)-5000 w odkrywkowych zakładach górniczych.

Z dniem 01.03.2006r. odwołujący awansował na stanowisko starszego operatora zwałowarki. Od 01.11.2014r. wnioskodawca został przeniesiony do Oddziału Górniczego nr 3 Odkrywki J. (...), a od 01.08.2019r. do Oddziału Górniczego nr 1 Odkrywki J. (...)

W (...) K. jako praca przodkowa zaliczana była praca operatora zwałowarki. Pracownikom zatrudnionym na tym stanowisku odnotowywane były dniówki półtorakrotne.

Zwałowarki, na których pracował odwołujący przechodziły remonty w dniach: od 22.09.2003r. do 08.10.2003r., od 22.05.2006r. do 14.06.2006r., od 11.01.2007r. do 20.04.2007r., od 12.11.2012r. do 30.11.2012r., od 10.11.2015r. do 17.12.2015r. i od 10.07.2017r. do 28.07.2017r.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego i dołączonych do akt sprawy, dokumentów z akt osobowych odwołującego, opinii biegłego sądowego z zakresu górnictwa odkrywkowego M. B. oraz na podstawie zeznań świadków: M. C., J. L., A. K. i D. D., a także zeznań odwołującego.

W ocenie Sądu treść dokumentów znajdujących się w aktach osobowych nie budziła wątpliwości co do swojej wiarygodności i rzetelności. Sąd dał wiarę treści dokumentów w aktach osobowych ubezpieczonego uznając je za jasne i przekonywujące. Są to dokumenty sporządzane na bieżąco w trakcie zatrudnienia pracownika, jednak sama nazwa zajmowanego stanowiska nie odzwierciedla rzeczywistego charakteru wykonywanych obowiązków, ani też miejsca gdzie były one realizowane. W tym zakresie dokumenty te wymagały uzupełnienia i wyjaśnienia jakie konkretnie prace ubezpieczony wykonywał, a te okoliczności faktyczne wynikają z zeznań świadków i odwołującego.

Wątpliwości budziła natomiast treść świadectwa pracy górniczej i ewidencja dniówek półtorakrotnych, z których wynika, że praca operatora załadowni węgla wykonywana na załadowni, a zatem poza odkrywką, była zaliczana do pracy górniczej oraz praca operatora zwałowarki świadczona poza przodkiem eksploatacyjnym była zaliczona przez pracodawcę do pracy górniczej przodkowej. W ocenie Sądu świadectwo to oraz ewidencja dniówek nie odzwierciedlają rzeczywistego charakteru pracy odwołującego. Z tego względu Sąd nie dał wiary tym dokumentom w przedmiotowym zakresie.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków M. C., J. L., A. K. bowiem świadkowie pracowali razem z odwołującym w spornych okresach, znali charakter jego obowiązków i zgodnie wskazali rodzaj prac jakie ubezpieczony wykonywał oraz miejsce świadczenia pracy. Zeznania świadków były spójne i zgodne z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Zeznania świadka D. D. również zasługują zdaniem sądu ,na uwzględnienie bowiem były stanowcze, jasne, logiczne i zasadniczo zgodne z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Świadek wyjaśnił na czym polega praca operatora załadowni węgla oraz operatora zwałowarki. Wyjaśnił również, że w Kopalni praca operatorów zwałowarek była zaliczana jako praca przodkowa a pracownikom takim prowadzono ewidencję dniówek półtorakrotnych.

Podobnie zeznania odwołującego Sąd uznał za wiarygodne bowiem były szczere, konsekwentne, szczegółowe i zgodne z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie.

W przedmiotowej sprawie Sąd przeprowadził również opinię biegłego z zakresu górnictwa odkrywkowego na okoliczność ustalenia czy odwołujący w okresie zatrudnienia na stanowiskach młodszy operator zwałowarki, operator zwałowarki i starszy operator zwałowarki wykonywał pracę górniczą, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS na stanowisku wymienionym w załączniku 3/III pkt 5, czy też wykonywał pracę górniczą, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy na stanowisku wymienionym w załączniku nr 2 pkt 21.

Sąd doszedł do przekonania, że w przedmiotowej sprawie ocena tego, czy w spornym okresie od 01.07.2003r. do 30.01.2020r. odwołujący wykonywał pracę przodkową ograniczała się w zasadzie do interpretacji przepisów prawa. Biegły ma natomiast za zadanie wesprzeć Sąd w zakresie kwestii faktycznych, które wymagają wiedzy specjalistycznej. Rolą biegłego nie jest natomiast wydawanie opinii prawnych i interpretowanie przepisów prawa materialnego. Z tego względu należy przyjąć, że wyrażona przez biegłego interpretacja przepisów prawa nie wiąże Sądu. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że przeprowadzona w sprawie opinia biegłego okazała się być nieprzydatna. Sąd nie podzielił przy tym dokonanej przez biegłego interpretacji przepisów prawa.

W tym stanie rzeczy Sąd I instancji uznał, ze odwołanie K. R. jest bezzasadne.

Sąd Okręgowy wskazywał, że przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było rozstrzygnięcie dwóch kwestii, tj. :

-

czy od 01.07.2003r. do 30.01.2020r. odwołujący wykonywał pracę górniczą uprawniającą go do obliczenia emerytury z zastosowaniem za ten okres przelicznika 1,8, określonego w art. 51 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U.2021.291 ze zm. – dalej ustawa emerytalna) oraz

-

czy od 01.08.1998r. do 31.08.2001r. odwołujący wykonywał pracę górniczą uprawniającą go do obliczenia emerytury z zastosowaniem za ten okres przelicznika 1,2 określonego w art. 51 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej.

Przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 50a lub 50e, stosuje się stosownie do treści art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Z powyższego wynika, że przelicznik 1,2 przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej za każdy rok pracy stosuje się wyłącznie do pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy emerytalnej. Pracami, do których stosuje się przelicznik 1,2, zgodnie z art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, są okresy pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża, przy pomiarach w zakresie miernictwa górniczego oraz przy bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń wydobywczych, a także w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego, na stanowiskach określonych w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw gospodarki złożami kopalin.

Aktem prawnym zawierającym taki wykaz stanowisk jest obowiązujące w dalszym ciągu w oparciu o art. 194 ustawy, rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U.1995.2.8). Według § 2 tego aktu, za pracę górniczą w kopalniach węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i w innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla tych kopalń (…) uważa się okresy zatrudnienia na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia.

W załączniku nr 2 do ww. rozporządzenia pod pozycją 31 wymienione jest stanowisko zsypowego na odkrywce.

Wskazano, że praca wykonywana na stanowisku wymienionym w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do w/w rozporządzenia stanowi pracę górniczą uprawniającą do emerytury górniczej tylko wówczas, gdy odpowiada rodzajowi pracy określonemu w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 03.02.2012r., I UK 290/11, OSNP 2013/1-2/16).

Z przytoczonego brzmienia art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach wynika, że w jego rozumieniu pracą górniczą jest wyłącznie zatrudnienie na odkrywce przy pracach bezpośrednio łączących się z procesami związanymi z wydobywaniem kopalin, polegającymi na pozyskiwaniu złóż siarki i węgla brunatnego na odkrywce, a więc zatrudnienie przy pracach ściśle górniczych, do których zaliczono roboty górnicze przy urabianiu i ładowaniu (w tym strzałowe i odwadniające), roboty transportowe przy przewozie nadkładu i złoża, miernicze oraz bieżące prace konserwacyjne utrzymujące sprawność techniczną agregatów i urządzeń wydobywczych. Zatem nie każda praca w kopalni węgla brunatnego, która funkcjonalnie związana jest z eksploatacją odkrywki, jest pracą górniczą, uprawniającą do emerytury górniczej. Analiza pracy górniczej, powinna się koncentrować na ustawowych warunkach pracy górniczej określonych w art. 50c ustawy emerytalnej, a nie na samej nazwie stanowiska (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24.03.2011r., I UK 320/10, LEX 811824; z dnia 03.02.2012 r., I UK 290/11, OSNP 2013/1-2/16).

Z niekwestionowanych ustaleń dokonanych przez Sąd wynika, że w okresie od 01.08.1998r. do 31.08.2001r. pracując jako operator załadowni węgla odwołujący przede wszystkim zajmował się ładowaniem węgla na wagony w celu odtransportowania do elektrowni. Prace te wykonywał na załadowni, która znajdowała się poza wyrobiskiem, na poziomie 0. Czynności i obowiązki odwołującego nie służyły bezpośrednio wydobywaniu kopalin i zwałowaniu nadkładu.

Zdaniem Sądu, zadania i obowiązki wykonywane przez ubezpieczonego w okresie 01.08.1998r. do 32.08.2001r. nie miały zatem tak kwalifikowanego charakteru, o jakim mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, co potwierdzili świadkowie. W ocenie Sądu praca odwołującego w powyższym okresie nie była bowiem wykonywana bezpośrednio na odkrywce w jej merytorycznym i górniczym znaczeniu.

W świetle powyższych rozważań zasadnym w ocenie Sądu było uznanie, że odwołujący w okresie od 01.08.1998r. do 31.08.2001r. pracując na stanowisku operatora załadowni węgla nie wykonywał pracy górniczej określonej w art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej.

Odnośnie natomiast do oceny pojęcia „praca przodkowa” należy mieć na uwadze przepis art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi, że przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych,

2) w drużynach ratowniczych.

Wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie zaliczane jest do pracy górniczej oraz wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty, wydanego na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (t.j. Dz.U.1995.30.154). Wykaz ten obowiązuje jednak jedynie w takim zakresie, w jakim jego przepisy nie są sprzeczne z przepisami ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. A zatem zakładowe wykazy stanowisk, na których wykonywana jest praca górnicza, muszą być zgodne z wykazem nr 2 stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, obejmującego stanowiska pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą lub wykazem nr 3 stanowiącym załącznik do tego rozporządzenia, obejmującego stanowiska pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym. Jednakże dokonana przez pracodawcę kwalifikacja zajmowanego przez konkretnego pracownika stanowiska, jak i ewentualna zmiana tej kwalifikacji na podstawie protokołu komisji weryfikacyjnej, nie przesądza jeszcze o zaliczeniu zatrudnienia na tym stanowisku do pracy górniczej. O uznaniu pracy za pracę górniczą w rozumieniu omawianych przepisów nie decyduje bowiem treść wymienionych dokumentów, ale charakter czynności faktycznie wykonywanych przez pracownika (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25.03.1998r., II UKN 570/97, OSNP 1999/6/213; z dnia 22.03.2001r., II UKN 263/00, LEX 387308 oraz z dnia 02.06.2010r., I UK 25/10, LEX 621137). Rozporządzenie wykonawcze nie może zatem przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień niż uczynił to ustawodawca. Tym samym, przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowić muszą zawsze punkt wyjścia do oceny zasadności roszczeń emerytalnych wnioskodawcy.

Z treści art. 50d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach wynika, że nie każda praca wykonywana na odkrywce, nawet jeżeli odbywa się ona w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w powyższym rozporządzeniu z 23.12.1994r. powinna być kwalifikowana jako zaliczalna w wymiarze półtorakrotnym. Nie można bowiem dokonywać wykładni przepisów rozporządzenia od unormowania ustawowego, albowiem z powodu ogólności opisu wskazanego stanowiska pracy prowadziłoby to do sytuacji, że każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej pełnionej na terenie wyrobiska (odkrywki) należałoby uwzględniać w wymiarze półtorakrotnym. Z tego wniosek, że jako prace wymienione w załączniku nr 3 mogą być uznane jedynie takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie "inne prace w przodku" musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Dla oceny, czy ubezpieczony pracował na stanowisku uprawniającym, przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej, do przeliczenia spornego okresu pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał przede wszystkim rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych) (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 28.06.2013r., III AUa 1952/12, LEX 1363249; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 16.04.2014r., III AUa 1121/13, LEX 1466772; Wyrok Sądu Najwyższego z 11.02.2011 r., I UK 236/09, LEX nr 585722).

Ponadto stosownie do treści art. 50d ustawy emerytalnej, aby praca przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych była pracą zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym musi być wykonywana na odkrywce w przodku. Oznacza to, że przodek jest pojęciem węższym od pojęcia odkrywki. Przepisy nie definiują pojęcia przodka i prac przodkowych. Podkreślić należy, że pojęcie przodka musi być wykładane w sposób ścisły i powinno się ograniczać wyłącznie do miejsca pracy koparek wielonaczyniowych albo jej bezpośredniego sąsiedztwa, w którym wydobywa się urobek. Przodkiem jest ta część wyrobiska eksploatacyjnego, w której urabia się skałę, czyli węgiel brunatny i nadkład łącznie z kopalinami towarzyszącymi. Nie można natomiast przyjmować, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 16.04.2014r., III AUa 1121/13, LEX 1466772). W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestionuje się zasadność rozszerzania samego pojęcia przodka wydobywczego, zauważając, że nie do zaakceptowania jest zapatrywanie, żeby miejsce przodka rozciągać na całą linię taśmociągów transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05.05.2011r., I UK 395/10, LEX 863951).

Pod określeniem „inne prace przodkowe” należy zaś rozumieć prace górnicze w przodku, jednakże rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w przepisie art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Ponadto pojęcie „inne prace w przodku” musi się wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (vide: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11.02.2010r., I UK 236/09, Legalis nr 328342; z 22.04.2011r., I UK 360/10, Legalis nr 376654).

Wyniki postępowania dowodowego przeprowadzonego przez Sąd nie pozwoliły na przyjęcie, że odwołujący w okresie od 01.07.2003r. do 30.01.2020r. wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W spornym okresie od 01.07.2003r. do 30.01.2020r. wnioskodawca pracował jako młodszy operator zwałowarki, operator zwałowarki i starszy operatora zwałowarki. Okoliczność ta nie budziła wątpliwości Sądu i nie była przez stronę pozwaną kwestionowana. Wskazać jednak należy, że dla uznania pracy ubezpieczonego, jako pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym, koniecznym jest ustalenie zarówno, jakim sprzętem operował, jak i określenie jakie czynności były przez niego wykonywane i gdzie (w jakim miejscu w kopalni) (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 20.12.2018r., III AUa 311/17, Legalis 2180727).

W przedmiotowej sprawie odwołujący w spornych okresach wykonywał co prawda swoje obowiązki na maszynie podstawowej – zwałowarce. Maszyna ta jednak była oddalona od przodka eksploatacyjnego, była oddalona od miejsca pracy koparek wielonaczyniowych i skarpy. Nie można zatem przyjąć, że odwołujący wykonywał swoje obowiązki w przodku eksploatacyjnym.

Wskazano również, że stanowisko operatora zwałowarki jest wymienione zarówno w pkt 5 załącznika nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994r., jak i w załącznika Nr 2 pkt 21 do tego rozporządzenia. Nie można zatem przyjmować, że ustawodawca dla zastosowania preferencyjnego przelicznika półtorakrotnego nie stawia wymogu pracy operatora zwałowarki w przodku. Pomimo tego, że zwałowarka jest maszyną podstawową to niewątpliwie aby zatrudnienie na tej maszynie zaliczyć do pracy górniczej przodkowej, musi ona pracować w przodku. Podkreślić należy, jak zostało to już wcześniej podniesione, że za prace wymienione w załączniku Nr 3 do rozporządzenia, uzasadniające zastosowanie do okresu ich wykonywania preferencyjnego przelicznika określonego w art. 50d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które są bezpośrednio związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach, a nadto przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Nie zalicza się natomiast do pracy górniczej w rozumieniu komentowanego przepisu prac górników kopalni odkrywkowej węgla brunatnego wykonywanych wprawdzie na odkrywce (we wkopie), ale niemających bezpośredniego związku z urabianiem kopalin, ładowaniem urobku, montażem, likwidacją i transportem obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych.

Ustawodawca odróżnił pracę górniczą (zwykłą), którą w kopalniach węgla brunatnego jest zatrudnienie na odkrywce przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy) od pracy górniczej (kwalifikowanej), którą zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, gdy praca ta jest wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach (art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy). Te ostatnie okresy potraktowane zostały przez ustawodawcę w sposób wyjątkowo korzystny ze względu na wysoki stopień zagrożenia życia i zdrowia pracowników. W niniejszej sprawie odwołujący nie pracował w bezpośrednim sąsiedztwie koparek wielonaczyniowych i nie był narażony na takie czynniki szkodliwe, na jakie narażeni są operatorzy koparek wielonaczyniowych, którzy kopią urobek bądź nadkład. Ponadto wskazać należy, że odwołujący wykonywał prace na zwałowarce, do której zadań należy zwałowanie nadkładu, a nie urabianie, wydobywanie i ładowanie urobku.

Nie umniejszając znaczenia jakie dla ruchu kopalni miała praca odwołującego, który jako operator zwałowarki zajmował się przyjęciem nadkładu i jego rozprowadzeniem oraz kontrolowaniem skarpy, nie można jednak pracy tej uznać za pracę górniczą kwalifikowaną – liczoną w wymiarze półtorakrotnym. Takie stanowisko zajął także Sąd Apelacyjny w Poznaniu w sprawach sygn. akt III AUa 314/20, III AUa 386/19, III AUa 95/19, akcentując, że zwałowarka jako końcowa część układu (...) oddalona jest od koparek węglowych wydobywających kopalinę i nie jest usytuowana w przodku. Tak więc nieuprawnione jest ustalenie, że operator zwałowarki wykonuje pracę w przodku skoro miejsce jego pracy jest znacznie oddalone od przodka rozumianego jako miejsce wydobycia urobku i kopaliny.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie K. R. (pkt 1wyroku).

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 i 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U.2018.265) (pkt 2 wyroku).

Apelację od powołanego rozstrzygnięcia wywiódł K. R., domagając się zmiany zaskarżonego wyroku i przyznania prawa do przeliczenia okresu pracy górniczej od 1 lipca 2003 r. do 30 stycznia 2020 r. przelicznikiem 1,8 zgodnie z ewidencją dniówek półtorakrotnych przy zasądzeniu od strony przeciwnej kosztów procesu, ewentualnie - o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu w instancji odwoławczej.

Zarzuty apelacji objęły:

-sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego podczas gdy zeznania świadków i opinia biegłego potwierdzają wykonywanie prac w przodku w okresie od 1 lipca 2003 r. do 30 stycznia 2020 r. , zaś sąd odwołanie oddalił;

-naruszenie art.233§1 k.p.c. poprzez niedanie wiary świadkom i odwołującemu co do wykonywania pracy przodkowej oraz zakwestionowanie wykazu dniówek półtorakrotnych

-zakwestionowanie opinii biegłego, która potwierdza, że operator zwałowarki wykonuje pracę górniczą w przodku;

-naruszenie art.50 d ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS poprzez błędne przyjęcie, iż w okresie wskazanym w apelacji odwołujący nie wykonywał pracy górniczej opisanej w przywołanej normie prawa materialnego

Pozwany organ rentowy w złożonej odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie na jego rzecz od strony przeciwnej kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja odwołującego K. R. jest zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku.

Oceniając ponownie materiał dowodowy zgromadzony w sprawie i dokonując jego subsumcji do przepisów prawa, Sąd Apelacyjny uznał za zasadne wydanie wyroku reformatoryjnego.

Istotę sporu w przedmiotowej sprawie – mając na uwadze treść wniosków apelacyjnych - stanowiła kwestia, czy w okresie od 1 lipca 2003 r. do 30 stycznia 2020 odwołujący wykonywał niezmiennie pracę zgodnie z art. 50d ustawy o emeryturach i rentach w przodku wymienioną w załączniku nr 3 pkt III pkt 5 i Rozporządzenia jako operator zwałowarki bezpośrednio w przodku w pełnym wymiarze czasu pracy i w związku z tym, czy zasadnym jest jego wniosek o przeliczenie pracy górniczej zamiast przelicznikiem 1,2 (zastosowanym przez ZUS w zaskarżonej decyzji) przelicznikiem 1,8 w ww. okresie.

Sąd Apelacyjny przypomina, że przy ustalaniu wysokości emerytury górniczej, stosownie do art. 51 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. 2018, poz. 1270 ze zm.), stosuje się następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50d;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 1-3 i 5-9, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4) 1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 50c ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Stosownie z kolei do art. 50d ust. 1 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

2) w drużynach ratowniczych.

Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowo stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się w myśl ust. 1 i 2 w wymiarze półtorakrotnym (ust. 3).

W tym zakresie aktem prawnym nadal obowiązującym jest rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. 1995, nr 2 poz. 8 – dalej rozporządzenie z dnia 23 grudnia 1994r.). Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 r., za pracę górniczą w kopalniach węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i w innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla tych kopalń, określoną w art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (Dz. U. z 1994r., nr 84, poz. 385 – dalej ustawa o zaopatrzeniu em. górników), uważa się okresy zatrudnienia na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do rozporządzenia (załącznik nr 2 - wykaz stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalniach węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalni węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą). Z kolei § 3 stanowi, że za okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego, o których mowa w art. 6 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym górników, uważa się okresy pracy na stanowiskach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik nr 3 do rozporządzenia (załącznik nr 3 - wykaz stanowisk pracy, na których okresy pracy pod ziemią oraz w kopalniach siarki i węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym). Pod poz. 5 w przedmiotowym wykazie ujęto pracę w kopalni węgla brunatnego operatora zwałowarki. Wykaz stanowisk pracy, określony w ww. załączniku nr 3 do rozporządzenia z 1994 r., czyli stanowisk tzw. kwalifikowanej pracy górniczej, odnosi się wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru, określonego zgodnie z art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Za prace wymienione w załączniku nr 3 mogą więc być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które są związane bezpośrednio z wykonywaniem czynności w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach porządkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Z kolei pojęcie „innych prac przodkowych” musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (tak wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11.02.2010 r., I UK 236/09, LEX 585722 i z dnia 21.02.2012 r., I UK 295/11, OSNP 2013/304/38).

Podkreślić należy, że przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej muszą być wykładane ściśle, a do oceny charakteru pracy górniczej, tym bardziej pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, nie mogą służyć ani zakładowe wykazy stanowisk, ani też protokoły komisji weryfikacyjnej, kwalifikujące określone zatrudnienie, jako pracę górniczą zaliczaną w takim wymiarze (por. wyrok SN z dnia 8.01.2014 r., I BU 12/13, wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28.06.2013 r., III AUa 1127/12, LEX 1369319, z dnia 14.03.2017 r., III AUa 965/16).

W przypadku sporu o kwalifikację danego stanowiska decydujące znaczenie dla uznania okresu zatrudnienia na tym stanowisku za pracę górniczą podlegającą zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym ma nie zatem nazwa stanowiska, lecz rodzaj faktycznie wykonywanej pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych) (tak: wyroki SN z dnia 18.03.2015 r., I UK 280/14, z dnia 2.06.2011 r., I UK 25/10 i z dnia 6.09.2011 r., I UK 70/11). Nie może tym samym o tym decydować wykaz stanowisk pracy sporządzony przez pracodawcę, ani zmiana kwalifikacji zajmowanego stanowiska pracy, dokonana przez komisję weryfikacyjną (tak: m.in. wyroki SN z dnia 22.04.2011 r., I UK 360/10, LEX nr 949021 i z dnia 6.09.2011 r., I UK 70/11, LEX nr 1102258 oraz postanowienie z dnia 19.01.2012 r., I UK 319/11, LEX nr 1215422), ani rozporządzenie wykonawcze, ani tym bardziej wewnętrzne zarządzenia pracodawcy, nie mogą przyznawać ubezpieczonym większych uprawnień, niż uczynił to ustawodawca, zaś wykładnia przepisów powołanego rozporządzenia z 1994 r. nie może zmieniać ani rozszerzać ustawowej definicji kwalifikowanej pracy górniczej. Innymi słowy, ocena pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym powinna się koncentrować na jej ustawowych warunkach, tj. pojęciu tej pracy, a nie na samej nazwie stanowiska (tak: uzasadnienie wyroku SN z dnia 5.05.2011 r., I UK 382/10, LEX nr 863949).

Z uwagi na powyższe – ustalenie, że w spornym okresie praca górnicza ubezpieczonego miała ten kwalifikowany charakter, winno znaleźć oparcie w wynikach całego postępowania dowodowego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, wbrew stanowisku Sądu I instancji, w niniejszej sprawie zachodzą podstawy do uznania, iż w okresie od 1 lipca 2003 r. do 30 stycznia 2020 r. K. R. wykonywał pracę górniczą kwalifikującą się do zastosowania przy ustalaniu wysokości emerytury przelicznika 1,8.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że ustawą z 9 czerwca 2022 r. o zmienia ustawy – Prawo geologiczne i górnicze oraz niektórych innych ustaw zmieniono art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych który od 19 października 2022 r. otrzymał brzmienie „1) w przodkach bezpośrednio przy urabianiu, ładowaniu i zwałowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących, transportujących i zwałujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych”.

Nadto dodano definicję przodka, tak do art. 50d ust. 1 ww. ustawy dodano pkt 1a w brzmieniu: „1a) przez przodek rozumienie się obszar wyrobiska górniczego, w którym są wykonywane prace bezpośrednio związane z wydobywaniem kopaliny lub drążeniem tego wyrobiska, w tym ścianę, a w odkrywkach również obszar związany bezpośrednio z urabianiem kopaliny, nadkładu lub skał otaczających oraz ze zwałowaniem, w tym formowaniem korpusu zwału, a także strefę przyprzodkowa stanowiąca obszar bezpośrednio przyległy do przodka, ustalony w kopalni na podstawie organizacyjno-technicznych metod wykonywania robót górniczych, w której są wykonywane prace związane z odstawą urobku oraz utrzymaniem wyrobiska.”

Jednocześnie Sąd Apelacyjny zaznacza, że zgodnie z ww. ustawą art. 9 do postępowań w zakresie ustalania prawa do górniczej emerytury i jej wysokości wszczętych i niezakończonych przez dniem wejścia w życie niniejszej ustawy (tj. z 9 czerwca 2022r.) – a taką sprawą jest niewątpliwie sprawa z odwołania K. R. - stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 2 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.

Sąd Apelacyjny wskazuje, że z powyższego wynika, że pojęcie przodka zostało poszerzone również o m.in. obszar związany bezpośrednio z urabianiem kopaliny, nadkładu lub skał otaczających oraz ze zwałowaniem, dlatego mając na uwadze, że w spornym okresie odwołujący K. R. pracował jako operator na zwałowarce, to jego pracę należy uznać za pracę przodkową z zastosowaniem przelicznika 1,8.

W ocenie Sądu Apelacyjnego po ponownym przeanalizowaniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego stwierdzić należało, że odwołujący w spornym okresie wykonywał pracę górniczą bezpośrednio przy urabianiu urobku i innych pracach przodkowych, o której mowa w art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Zauważyć przy tym należy, że przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej pracownikom kopalni węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym czas pracy górniczej na przodku tylko wówczas, gdy spełnia się łącznie następujące przesłanki: co do miejsca wykonywania pracy, co do rodzaju czynności i co do obsługi wskazanych w ustawie maszyn i urządzeń.

Zdaniem Sądu Odwoławczego odwołujący właśnie spełnia wszystkie te przesłanki.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie przez Sąd I instancji wynika, że w spornym okresie odwołujący wykonywał faktycznie pracę operatora zwałowarki, tj. pracę wymienioną pod poz. 5, Działu III Załącznika nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994r. jako zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym, co w konsekwencji daje prawo do zastosowania przelicznika 1,8 do tych okresów.

Odwołujący wykonywał pracę na stanowisku operatora zwałowarki od 1 lipca 2003 r. do 30 stycznia 2020 r. r. – jak wynika z ww. ustaleń uznać należy, że w całym spornym okresie odwołujący pracę wykonywał w przodku, poza okresami opisanymi poniżej.

Sąd Apelacyjny podkreśla, że zgodnie opinią biegłego (wskazywaną w apelacji jako w pełni akceptowaną przez stronę apelującą), istotną okolicznością jest to kiedy przeprowadzane były remonty zwałowarki, gdyż w okresach powyższych odwołujący nie wykonywał pracy przodkowej wobec wyłączenia maszyny z ruchu – w sensie jej pracy. Maszyny te nie prowadziły wówczas zwałowania i odsuwane były od aktualnego frontu robót, w bezpieczne miejsce, nie znajdując się w obrębie przodka zwałowego. Okresy te wskazał pracodawca w piśmie z 8 lutego 2021 r., z kolei pismem z 22 kwietnia 2021 r. pracodawca dokonał w związku z powyższym hipotetycznej korekty wykazu dniówek półtorakrotnych.

Strona odwołująca nie zakwestionowała tego wyliczenia.

Mając powyższe ustalenia na uwadze w ocenie Sądu Apelacyjnego apelację odwołującego należało uwzględnić.

Sąd Apelacyjny stwierdza zatem, iż odwołujący w okresie 1 lipca 2003 r. do 30 stycznia 2020r. – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – prace operatora zwałowarek na odkrywce. Odwołujący, zatem - stosownie do art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej - wykonywał prace odpowiadającą stanowisku w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Rzeczywiście wykonywana przez odwołującego praca w spornym okresie określona jest w treści załącznika nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 r. (zał.3/III/pkt 5), tj. praca operatora zwałowarek na odkrywce. Powyższe oznacza, że sporny okres zatrudnienia (zaskarżony w apelacji) odwołującego można zaliczyć do wysokości emerytury z przelicznikiem 1,8.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. (w punkcie 1 wyroku) zmienił zaskarżony wyrok w punkcie I oraz poprzedzającą go decyzję i przyznał K. R. prawo do przeliczenia przelicznikiem 1,8 za każdy rok okresu pracy od 1 lipca 2003 r. do 30 stycznia 2020r. zgodnie z wykazem dniówek, z wyłączeniem okresów remontów zwałowarki wskazanych przez pracodawcę i zasiłków chorobowych.

Zmiana zaskarżonego wyroku co do meritum sprawy, skutkowała zmianą orzeczenia w przedmiocie zwrotu kosztów procesu w punkcie II i zasądzeniem od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. na rzecz odwołującego kwoty 180 zł, tytułem zwrotu zastępstwa procesowego (w punkcie 2 wyroku).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., w zw. z 2 ust. 2 i w zw. z § 9 ust. 2 § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, zasądzając od pozwanego - jako strony przegrywającej - na rzecz odwołującego kwotę 240 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

sędzia Marta Sawińska