Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2025 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Emilia Wielgus

po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2025 r. w Poznaniu na posiedzeniu niejawnym

sprawy (...) sp. z o.o. sp.k. w G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

przy udziale : R. S.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym i wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek apelacji (...) sp. z o.o. sp.k. w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 30 kwietnia 2024 r. sygn. akt VII U 1645/23

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. sp.k. w G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 240 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 26 czerwca 2023 r. nr (...), na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 38 ust. 1, art. 6 ust. 1 pkt 4, art. 9 ust. 2c, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, art. 83 ust. 1 pkt 3 i ust. 3, art. 18 ust. 3, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1009) oraz art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 2561), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. stwierdził, że R. S. podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako osoba wykonująca pracę na podstawie umowy zlecenia w okresie od 1 lutego 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. u płatnika składek (...) Sp. z o.o. sp. k. oraz ustalił, że podstawy wymiaru składek w miesiącach marzec, kwiecień, czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad, grudzień 2021 r. stanowią kwoty wskazane tabelarycznie na stronach pierwszej i drugiej decyzji.

W uzasadnieniu organ rentowy powołał się na wyniki kontroli, przeprowadzonej u płatnika składek (...) Sp. z o.o. sp.k., obejmującej okres od stycznia 2020 r. do grudnia 2021 r., w toku której ustalił, że płatnik składek zawarł z R. S. umowę zlecenia na okres od 3 lutego 2021 r. do 30 kwietnia 2021 r. oraz na okres od 1 maja 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. w przedmiocie m.in. ochrony obiektów wskazanych przez zleceniodawcę. Płatnik składek zgłosił ubezpieczonego do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego od 3 lutego 2021 r. do 31 stycznia 2022 r. Z zapisów na koncie informatycznym w (...) wynika jednakże, że ubezpieczony od 2 lutego 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. nie posiadał innego tytułu, zwalniającego z obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartych umów zlecenia. Jakkolwiek ubezpieczony posiadał inny tytuł do ubezpieczeń, jednakże nie osiągał w związku z nim co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Z tych przyczyn organ rentowy objął w przedmiotowej decyzji ubezpieczonego obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi (emerytalnym, rentowymi, wypadkowym) jako osobę wykonującą pracę na podstawie umowy o świadczenie usług, a przychód uzyskiwany z tytułu tej umowy, stanowi podstawę wymiaru składek na te ubezpieczenia.

(...) Sp. z o.o. sp. k. wywiodła odwołanie od powyższej decyzji, zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej uchylenie. Wydanej decyzji odwołująca zarzuciła naruszenie:

a.  przepisów prawa procesowego, tj. art. 107 § 1 w zw. z art. 180 § 1 i § 2 kodeksu postępowania administracyjnego w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez brak pełnego uzasadnienia prawnego i faktycznego decyzji,

b.  przepisów prawa materialnego, tj. art. 9 ust. 1, 1a, 2c i 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie, że osoba wykonująca świadczenie na podstawie umowy zlecenia, która posiada prawo do emerytury oraz jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę w innym niż zleceniodawca podmiocie, a przy tym nie osiąga z tytułu zatrudnienia minimalnego wynagrodzenia, podlega z tytułu umowy zlecenia obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym, rentowym i wypadkowemu.

W uzasadnieniu odwołania, powołując się na brzmienie przepisów art. 9 ust. 4a i 4b w zw. z wprowadzonym od 1 stycznia 2016 r. art. 9 ust. 2c ustawy systemowej, odwołująca stanęła na stanowisku, że zleceniobiorca – emeryt (rencista) nadal będzie podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu umowy – zlecenia, o ile nie pozostaje równocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą. Odesłanie ust. 4a do ust. 2c ma natomiast charakter pozorny. Skoro bowiem ustawodawca pozostawił w art. 9 ustępy 4a i 4b, to należy uznać, że emeryci i renciści znajdują się w innej sytuacji niż pozostali zleceniobiorcy, a jedyną różnicą pozostaje wciąż „jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy”. Odesłanie z ustępu 2c należy zatem rozumieć tak, że jeżeli emeryt (rencista) pozostaje w stosunku pracy u innego płatnika, to od umowy zlecenia nie płaci się obowiązkowych składek społecznych. Jeżeli jednak nie pozostaje w stosunku pracy, to do zlecenia stosuje się ustęp 2c, czyli emeryt (rencista) musi osiągać z innego tytułu minimalne wynagrodzenie, żeby uniknąć konieczności płacenia składek na ubezpieczenia społeczne.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie, przeprowadzenie dowodu z akt ZUS i o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pełnomocnik organu rentowego podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Ubezpieczony R. S. nie zajął stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z 30 kwietnia 2024 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołanie (pkt 1 wyroku) oraz zasądził od (...) sp. z o.o. sp.k. w G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w P. 180 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach procesu do dnia zapłaty (pkt 2 wyroku).

Na mocy art. 387 § 2 ¹ pkt 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny odstąpił od szczegółowego przedstawienia podstawy faktycznej wyroku, albowiem Sąd II instancji nie zmienił ani nie uzupełnił ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji i przyjął je w całości za własne.

Apelację od wyroku wywiodła odwołująca spółka (...) sp. z o.o. sp.k. w G., zaskarżając go w całości (tj. co do podlegania przez ubezpieczonego R. S. obowiązkowemu ubezpieczeniu: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu w okresie od 1 lutego 2021r. do 31 grudnia 2021 r.) i zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1)  art. 9 ust. 2c, 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez ich wadliwą wykładnię, co w konsekwencji doprowadziło do ich błędnego zastosowania;

2)  art. 9 ust. 2c, 4a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez ich błędne zastosowanie, a w konsekwencji zobowiązanie płatnika składek do opłacenia składek ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego, podczas gdy tego rodzaju zobowiązanie składkowe w ogóle nie powstało.

Wskazując na powyższe odwołująca spółka wniosła o:

1.  zmianę zaskarżonego orzeczenia oraz poprzedzającej go decyzji poprzez stwierdzenie, iż R. S., który jednocześnie posiadał prawo świadczenia emerytalnego oraz był zatrudniony u innego niż odwołujący podmiotu na podstawie umowy o pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem niższym niż minimalne, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu z tytułu wykonywania umowy zlecenia u płatnika (...) sp. z o.o. sp. k. w określonych okresach czasowych;

2.  zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

Wniosła ponadto o dopuszczenie dowodu z legitymacji ubezpieczonego – emeryta mundurowego na okoliczność pobierania emerytury mundurowej, wskazującej na realizacje ryzyka ubezpieczeniowego.

W odpowiedzi na apelację pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie na jego rzecz od odwołującej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wniesioną przez (...) sp. z o.o. sp.k. w G. apelację uznać należy za bezzasadną.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, rozstrzygnięcie Sądu I instancji jest oczywiście prawidłowe. Sąd Okręgowy właściwie przeprowadził postępowanie dowodowe, w żaden sposób nie uchybiając przepisom prawa procesowego, dokonał trafnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy. Prawidłowo także zastosował prawo materialne. Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenia faktyczne i rozważania prawne Sądu Okręgowego, rezygnując jednocześnie z ich ponownego szczegółowego przytaczania. Wobec niewątpliwego wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie widział też konieczności uzupełniania postępowania dowodowego.

Na wstępie przypomnieć należy, że przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy ubezpieczony R. S. z tytułu umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. sp. k. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od 1 lutego 2021r. do 31 grudnia 2021 r., a nadto czy prawidłowo ustalono podstawę wymiaru składek na ww. ubezpieczenia.

Argumenty przedstawione w treści apelacji, nie podważyły w żaden sposób zasadności stanowiska Sądu I instancji. Apelacja w istocie sprowadza się do rozbudowanej polemiki z ugruntowaną już wykładnią istotnych w sprawie przepisów prawa materialnego, to jest art. 9 ust. 2 c i art. 9 ust. 4a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Apelujący pomija przy tym w swojej chybionej argumentacji jednoznaczne wywody Sądu Najwyższego i sądów powszechnych sprowadzające się do konkluzji, że emeryt, rencista wykonujący umowę zlecenie, pozostający jednocześnie w stosunku pracy może nie być objęty ubezpieczeniami z tytułu wykonywania umowy zlecenia wyłącznie wówczas, gdyby wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pozostawania w stosunku pracy osiągnęła, w przeliczeniu na jeden miesiąc, kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a ustawy, a taka okoliczność w sprawie nie występuje.

Przypomnieć w tej kwestii należy, że co do zasady każdy zleceniobiorca (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy) podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym niezależnie od tego, czy jest uprawniony do emerytury i renty (z wyjątkiem osób wymienionych w art. 6 ust. 4). Zwolnienie zleceniobiorcy z tego obowiązku wynika natomiast z faktu równoczesnego pozostawania w stosunku pracy, który z mocy art. 9 ust. 1 wyprzedza inne tytuły podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, co dotyczy również emerytów i rencistów (zob. art. 9 ust. 4 w związku z art. 9 ust. 4a). Dlatego właśnie emeryci i renciści tak, jak pozostali zleceniobiorcy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umów zlecenia, „jeżeli równocześnie nie pozostają w stosunku pracy”.

Zawarte w art. 9 ust. 4a zastrzeżenie „odsyłające” do art. 9 ust. 2c, przy uwzględnieniu gramatycznych reguł wykładni, należy zaś rozumieć w ten sposób, że sytuacja prawna zleceniobiorcy uprawnionego do emerytury lub renty będącego równocześnie pracownikiem jest regulowana treścią pierwszego z wymienionych przepisów (nie podlega on obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy zlecenia, a podlega im jedynie z tytułu stosunku pracy) tylko wtedy, gdy nie będzie wypełniała hipotezy ust. 2a. Wspomniane zastrzeżenie oznacza bowiem, że sytuacja prawna omawianej osoby w pierwszej kolejności powinna być oceniana przez pryzmat regulacji art. 9 ust. 2c ustawy i dopiero wówczas, gdy hipoteza normy prawnej zawartej w tym przepisie nie zostanie wypełniona, sytuacja ta będzie uregulowana wprost normą wynikającą z art. 9 ust. 4a ustawy, która a contrario formułuje zasadę, zgodnie z którą zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Innymi słowy, ocena sytuacji prawnej zleceniobiorcy uprawnionego do emerytury lub renty pozostającego w stosunku pracy dokonywana z uwzględnieniem regulacji art. 9 ust. 2c powinna „wyprzedzać” ocenę dokonywaną wyłącznie na podstawie art. 9 ust. 4a ustawy. W praktyce z możliwością zastosowania zasady, w myśl której zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy zlecenia, będziemy mieli zatem do czynienia tylko wtedy, gdy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu pozostawania w stosunku pracy osiągnie kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a (tzn. minimalnego wynagrodzenia za pracę), na co jednoznacznie wskazuje brzmienie zdania drugiego art. 9 ust. 2c in fine, które nie określa przecież wymienionych tam „innych tytułów”, a zatem obejmuje także osoby pozostające w stosunku pracy. Natomiast, gdy podstawa wymiaru składek z tytułu pozostawania w stosunku pracy będzie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniobiorca uprawniony do emerytury lub renty pozostający w stosunku pracy będzie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym również z tytułu wykonywania umowy zlecenia. Pogląd ten szeroko omówiony w wyroku Sądu Najwyższego z 21 marca 2019 r., II UK 548/17 został zaakceptowany w kolejnych wyrokach Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 2021 r. II USKP 38/21, z 27 kwietnia 2021 r. II USKP 37/21 oraz postanowieniach: z 16 lutego 2023 r. II USK 35/22, z 8 sierpnia 2023 r. I USK 41/23, z 19 września 2023 r. I USK 242/23, z 8 sierpnia 2023 r. I USK 303/2022 oraz z 20 września 2023r. I USK 25/23.

Sąd Odwoławczy w całości podziela omawiany kierunek wykładni, do której prawidłowo odwołał się także Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

W niniejszej sprawie prawidłowo ustalono, że R. S. ma 51 lat, ma ustalone prawo do renty. Począwszy od 2 lutego 2021 r. ubezpieczony jest zgłoszony do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia z wynagrodzeniem niższym niż minimalne w (...)Sp. z o.o. NIP (...) (do 8 kwietnia 2020 r. jako (...) Sp. z o.o. NIP (...)) i podlega z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu.

W dniu 3 lutego 2021 r. (...) Sp. z o.o. sp.k. zawarła z R. S. umowę zlecenie na okres od 3 lutego 2021 r. do 30 kwietnia 2021 r.

W dniu 30 kwietnia 2021 r. (...) Sp. z o.o. sp.k. zawarła z R. S. umowę zlecenie na okres od 1 maja 2021 r. do 31 grudnia 2021 r.

W ocenie Sądu Odwoławczego apelujący nie przedstawił jakichkolwiek rzetelnych argumentów na poparcie innej interpretacji istotnych w sprawie przepisów. Niczego nie zmienia w sprawie powoływanie się w apelacji na tzw. „szkołę (...)” w orzekaniu w sprawach, jak poddana ocenie w niniejszym postępowaniu. Przywołane orzeczenia Sądu Najwyższego prowadzą jednoznacznie do wniosku, że rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w Warszawie, na które powołuje się skarżący w apelacji, przy założeniu, że odnoszą się one do analogicznego stanu faktycznego i prawnego, nie są prawidłowe. Potwierdzeniem tego jest także choćby wynik sprawy VIII U 60/19 Sądu Okręgowego w Poznaniu, w której Sąd Apelacyjny (III AUa 1263/19) zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu i oddalił odwołanie od decyzji rozstrzygającej o istnieniu obowiązku ubezpieczeń społecznych w analogicznej do niniejszej sprawie, a prawidłowość tego rozstrzygnięcia potwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 16 lutego 2023 r., II USK 35/22, odmawiając przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej strony odwołującej się od decyzji, przesądzając, że odmienna wykładnia istotnych w sprawie przepisów, forsowana przez apelującego, jest nieprawidłowa.

W dalszej kolejności Sąd Apelacyjny stwierdza, że niezrozumiały jest zarzut apelacji dotyczący zobowiązania płatnika składek do opłacenia składek ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego. W zaskarżonej decyzji nie zawarto zobowiązania do uiszczenia składek na ubezpieczenia społeczne przez odwołującą spółkę, a jedynie określono wysokość podstawy wymiaru składek.

Z uwagi na powyższe Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., oddalił apelację jako bezzasadną (pkt 1 wyroku).

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹, 3 i 4 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od (...) sp. z o.o. sp.k. w G. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 240 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spłacie świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty – tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej (punkt 2 wyroku).

sędzia Marta Sawińska