Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Poznaniu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lipca 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Marta Sawińska

Protokolant: Nina Bekalarek-Bruź

po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2021 r. w Poznaniu

sprawy J. W. i I. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o odpowiedzialność osób trzecich i następców prawnych za składki na ubezpieczenia społeczne, FP (Fundusz Pracy), FGŚP (Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) i ubezpieczenie zdrowotne

na skutek apelacji J. W. i I. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 27 lutego 2019 r. sygn. akt VII U 3369/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 2 i zasądza od J. W. i I. W. solidarnie na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 15 000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

2.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

3.  zasądza od J. W. i I. W. solidarnie na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 11 250 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstw procesowego w instancji odwoławczej.

Marta Sawińska

UZASADNIENIE

Decyzją z 25.09.2017 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. stwierdził, że J. W. jako prezes zarządu (...) sp. z o.o. odpowiada wobec ZUS I Oddział w P.:

- całym swoim majątkiem oraz majątkiem wspólnym z małżonką I. W. solidarnie ze spółką za okres od 12/2011 r. do 05/2017 r.,

- całym swoim majątkiem solidarnie z I. W. oraz ze spółką za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r.,

za zaległości (...) sp. z o.o. w kwocie 5267518,46 zł z tytułu nadpłaconych składek na:

1.  Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 3569229,06 zł za okresy od 12/2011 r. do 06/2015 r., od 12/2015 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017 r. + koszty egzekucyjne 68161,04 zł,

2.  ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 1313748,19 zł za okresy od 12/2011 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017 r. + koszty egzekucyjne 31060,06 zł,

3.  Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 280081,11 zł za okresy od 12/2011 r. do 01/2014 r., 03/2014 r. i od 05/2014 r. do 10/2016 r. + koszty egzekucyjne 5239 zł.

W uzasadnieniu ZUS wskazał, że J. W. pełnił funkcję członka zarządu ww. spółki w okresie, gdy powstało wymienione w sentencji zadłużenie. J. W. nie zgłosił wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, pomimo że spółka nie regulowała wymagalnych zobowiązań pieniężnych (przesłanki obligujące do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wystąpiły na początku 2010 r.). Egzekucja prowadzona względem spółki okazała się bezskuteczna. J. W. nie wskazał mienia, z którego możliwe byłoby zaspokojenie ww. zobowiązań w znacznej części.

Decyzją z 25.09.2017 r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. stwierdził, że I. W. jako wiceprezes zarządu (...) sp. z o.o. odpowiada wobec ZUS I Oddział w P. całym swoim majątkiem oraz majątkiem wspólnym z małżonkiem J. W. solidarnie ze spółką za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. za zaległości (...) sp. z o.o. w kwocie 375228,79 zł z tytułu nieopłaconych składek na:

1.  Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 257381,48 zł za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. + koszty egzekucyjne 91,80 zł,

2.  ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 95556,06 zł za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r.,

3.  Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 22199,45 zł za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r.

W uzasadnieniu ZUS wskazał, że I. W. pełniła funkcję członka zarządu ww. spółki w okresie, gdy powstało wymienione w sentencji zadłużenie. I. W. nie zgłosiła wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, pomimo że spółka nie regulowała wymagalnych zobowiązań pieniężnych (przesłanki obligujące do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wystąpiły na początku 2010 r.). Egzekucja prowadzona względem spółki okazała się bezskuteczna. I. W. nie wskazała mienia, z którego możliwe byłoby zaspokojenie ww. zobowiązań w znacznej części.

Odwołanie od ww. decyzji złożyli J. W. i I. W. (oboje od obu decyzji), zaskarżając je w całości i wnosząc o ich uchylenie. Ponadto odwołujący wnieśli o zasądzenie od ZUS kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniach odwołań odwołujący wskazali, że postępowanie egzekucyjne nie było bezskuteczne, gdyż nie zostało skierowane do wszystkich składników majątku spółki. Odwołujący podali też, że wskazali mienie spółki, z którego mogłyby zostać zaspokojone zaległości, a niezgłoszenie przez odwołującą wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym terminie było spowodowane tym, iż nie pełniła ona wówczas funkcji członka zarządu. Ponadto odwołujący zarzucili naruszenie przepisów k.p.a., w tym art. 6 k.p.a. poprzez zdublowanie ich odpowiedzialność za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. – ZUS dwukrotnie (w obu zaskarżonych decyzjach) orzekł o ich odpowiedzialności za ten sam okres co do tych samych zaległości. Odwołujący wskazali też, że odwołująca faktycznie nie wykonywała obowiązków członka zarządu spółki. Odwołująca podała, że nie powinna ponosić odpowiedzialności, skoro organ rentowy nie otrzymał jeszcze kwoty uzyskanej ze sprzedaży w drodze licytacji nieruchomości należącej do spółki.

Sprawy z odwołań od ww. decyzji zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Postanowieniem z dnia 08.06.2018 r. Sąd na podstawie art. 467 § 4 k.p.c. zwrócił organowi rentowemu akta sprawy dotyczące decyzji nr (...) celem uzupełnienia tej decyzji poprzez wskazanie w jej sentencji, co do jakiej kwoty decyzja orzeka o odpowiedzialności w zakresie opisanym w pierwszym myślniku, a co do jakiej kwoty decyzja orzeka o odpowiedzialności w zakresie opisanym w drugim myślniku.

W wykonaniu powyższego zobowiązania ZUS w dniu 09.07.2018 r. wydał decyzję o nr (...), w której:

I.  zmienił rozstrzygnięcie decyzji z dnia 25.09.2017 r. nr (...) w ten sposób, że stwierdził, iż J. W. jako prezes zarządu (...) sp. z o.o. odpowiada wobec ZUS I Oddział w P.:

a)  całym swoim majątkiem oraz majątkiem wspólnym z I. W. (jako małżonką) solidarnie ze spółką za okres od 12/2011 r. do 05/2017 r. za zaległości (...) sp. z o.o. w kwocie 5267518,46 zł z tytułu nieopłaconych składek na:

1)  Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 3569229,06 zł za okresy od 12/2011 r. do 06/2015 r., od 12/2015 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017 r. + koszty egzekucyjne 68161,04 zł,

2)  ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 1313748,19 zł za okresy od 12/2011 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017 r. + koszty egzekucyjne 31060,06 zł,

3)  Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 280081,11 zł za okresy od 12/2011 r. do 01/2014 r., 03/2014 r. i od 05/2014 r. do 10/2016 r. + koszty egzekucyjne 5239 zł,

b)  całym swoim majątkiem solidarnie z I. W. (jako członkiem zarządu) oraz spółką za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. za zaległości (...) sp. z o.o. w kwocie 375228,79 zł z tytułu nieopłaconych składek na:

1)  Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w kwocie 257381,48 zł za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. + koszty egzekucyjne 91,80 zł,

2)  ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 95556,06 zł za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r.,

3)  Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwocie 22199,45 zł za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r.

II.  stwierdził, że kwoty zadłużenia wskazane w punkcie I b) decyzji zmieniającej zawierają się w kwotach wskazanych w punkcie I a) tej decyzji.

Odwołanie od ww. decyzji złożyli J. W. i I. W., wnosząc o jej zmianę w całości oraz o zasądzenie od ZUS kosztów procesu według norm przepisanych. Ewentualnie odwołujący wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji w części ustalającej odpowiedzialność I. W. (poprzez uznanie, że odwołująca odpowiedzialności nie ponosi), względnie o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ograniczenie odpowiedzialności odwołujących o kwotę, która zostanie wypłacona ZUS z tytułu podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości należącej do spółki.

W uzasadnieniu odwołujący powtórzyli argumentację przedstawioną w uzasadnieniach odwołań od decyzji z dnia 25.09.2017 r., a ponadto zgłosili zarzut przedawnienia roszczenia ZUS za okres od 12/2011 r. do 12/2012 r., gdyż w dniu wydania decyzji (09.07.2018 r.) upłynęło 5 lat od końca roku kalendarzowego, w którym powstały zaległości za ten okres.

Wyrokiem z dnia 27.02.2019 r., (sygn. VIII U 3369/17), Sąd Okręgowy w Poznaniu oddalił odwołania (pkt 1) i kosztami postępowania obciążył odwołujących i zasądził od każdego z nich na rzecz organu rentowego kwotę po 25.000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego były następujące ustalenia faktyczne i prawne:

J. W. urodził się (...), a I. W. (...). Odwołujący są małżeństwem od 30.12.1994 r.

(...) sp. z o.o. w P. została wpisana do rejestru przedsiębiorców KRS pod nr (...) w dniu 14.06.2002 r.

Podstawy do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki zaistniały na początku 2010 r.

Od chwili powstania spółki do 13.08.2013 r. jedynym członkiem jej zarządu był J. W..

Uchwałą nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników ww. spółki z dnia 14.08.2013 r. I. W. została powołana do pełnienia od dnia 14.08.2013 r. funkcji członka zarządu spółki – jego wiceprezesa.

W dniu 08.11.2013 r. I. W. zrezygnowała z pełnienia funkcji członka zarządu spółki.

W okresie od 14.08.2013 r. do 08.11.2013 r. członkiem zarządu spółki był również nadal J. W.. Odwołujący jest jedynym członkiem zarządu spółki od 09.11.2013 r. do chwili obecnej.

Spółka (...) nie opłaciła należnych składek na:

- ubezpieczenia społeczne – za okresy od 12/2011 r. do 06/2015 r., od 12/2015 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017 r.,

- ubezpieczenie zdrowotne – za okresy od 12/2011 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017r.,

- Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – za okresy od 12/2011 r. do 01/2014 r., 03/2014 r. i od 05/2014 r. do 10/2016 r.

Odwołujący (ani nikt inny) nie zgłosili wniosków o ogłoszenie upadłości spółki.

Egzekucja prowadzona przeciwko (...) sp. z o.o. w P. z rachunków bankowych spółki w bankach (...) S.A., (...) S.A., (...) S.A. (...) Bank S.A. okazała się w całości bezskuteczna. Na rachunkach spółki w (...) S.A. i Bank (...) S.A. nie ma środków. O bezskuteczności egzekucji z rachunków spółki w (...) S.A. i (...) S.A. organ rentowy został poinformowany pismem Naczelnika Urzędu Skarbowego P. z dnia 18.12.2014 r.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. na podstawie m.in. tytułów wykonawczych wystawionych przez ZUS przeprowadził egzekucję administracyjną z nieruchomości położonej w N. należącej do spółki (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Wolsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Z egzekucji uzyskano kwotę 1520000 zł. Postanowieniem z 31.03.2016 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. sporządził plan podziału tej kwoty, w którym wydzielił kwotę 434015,70 zł na rzecz ZUS. Kwota ta nie została uzyskana przez ZUS.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. na podstawie m.in. tytułów wykonawczych wystawionych przez ZUS przeprowadził też egzekucję administracyjną z nieruchomości położonej w N. należącej do spółki (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Wolsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Z egzekucji uzyskano kwotę 155000 zł. Postanowieniem z 31.03.2016 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. sporządził plan podziału tej kwoty, w którym wydzielił kwotę 147250 zł na rzecz ZUS.

Postanowieniem z 24.08.2017 r. (sygn. akt 1 Ds.1504.2017.5) Prokuratura Rejonowa P. w P. umorzyła dochodzenie w sprawie prowadzonej przeciwko J. W. podejrzanemu o to, że w 2010 r. jako prezes zarządu spółki (...) nie złożył wniosku o ogłoszenie jej upadłości, pomimo zajścia przesłanek do tego, czyli niewypłacalności spółki w związku z faktem, że jej zobowiązania przekroczyły wartość majątku, tj. o przestępstwo z art. 586 k.s.h. – wobec ustalenia, że nastąpiło przedawnienie karalności przestępstwa. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że z początkiem 2010 r. w spółce (...) wystąpiły przesłanki obligujące zarząd (tj. odwołującego) do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

W dniach 25.09.2017 r. i 09.07.2018 r. ZUS wydał zaskarżone decyzje.

Na 25.09.2017 r. nieopłacone przez ww. spółkę należne składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okresy od 12/2011 r. do 06/2015 r., od 12/2015 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017 r. wynosiły 3569229,06 zł + koszty egzekucyjne 68161,04 zł, w tym za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. 257381,48 zł + koszty egzekucyjne 91,80 zł.

Na 25.09.2017 r. nieopłacone przez ww. spółkę należne składki na ubezpieczenie zdrowotne za okresy od 12/2011 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017 r. wynosiły 1313748,19 zł + koszty egzekucyjne 31060,06 zł, w tym za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. 95556,06 zł.

Na 25.09.2017 r. nieopłacone przez ww. spółkę należne składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okresy od 12/2011 r. do 01/2014 r., 03/2014 r. i od 05/2014 r. do 10/2016 r. wynosiły 280081,11 zł + koszty egzekucyjne 5239 zł, w tym za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. 22199,45 zł.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji wydał zaskarżony wyrok, w którym oddalił odwołania (pkt 1) oraz kosztami postępowania obciążył odwołujących i zasądził od każdego z nich na rzecz organu rentowego kwotę po 25000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego (pkt 2).

Jako podstawy rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy przywołał treść art. 116 ustawy z 29.08.1997r. Ordynacja podatkowa - w brzmieniu ustawy obowiązującym w dacie powstania zadłużenia, które to przepisy zgodnie z art. 31 ustawy z 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych znajdują zastosowanie wprost do należności z tytułu składek i przepis ten jest właściwy do zaległości składkowych. Z kolei stosownie do art. 32 powołanej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, do składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowania ulg i umorzeń, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w przywołanym art. 116 ordynacji podatkowej określone są zarówno przesłanki pozytywne odpowiedzialności członka zarządu spółki za zaległości spółki, jak i wyłączające taką odpowiedzialność.

Sąd I instancji podkreślił, że o subsydiarnej odpowiedzialności członka zarządu spółki za jej zaległości składkowe można mówić w sytuacji gdy powstaną one w czasie pełnienia przez niego tej funkcji, zaś egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Natomiast wykazanie przez członka zarządu, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowania układowe), lub niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, bądź też wskazanie mienia, z którego egzekucja jest możliwa, zwalnia go z tej odpowiedzialności.

Sąd I instancji wskazał, że zadłużenie objęte zaskarżonymi decyzjami powstało w wyniku nieopłacenia przez ww. spółkę składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, na FP i FGŚP za okresy wskazane w sentencjach decyzji. Odwołujący istnienia tego zadłużenia – co do zasady – nie kwestionowali. Jedynie w odwołaniach od decyzji z 09.07.2018r. podnieśli zarzut przedawnienia należności za okres od 12/2011 r. do 12/2012 r. (s. 5 odwołań, k. 4 akt sprawy VII U 1322/18), zarzucając jednak w istocie przedawnienie prawa do wydania decyzji przenoszącej odpowiedzialność – art. 118 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy systemowej. W związku z tym Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z powołanymi przepisami nie można wydać decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej, jeżeli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała zaległość składkowa, upłynęło 5 lat. Należności objęte decyzją z 09.07.2018 r. nie stanowiły jednak innych należności niż te, które ujęto w decyzji z 25.09.2017 r. ustalającej odpowiedzialność odwołującego. Decyzja z 09.07.2018 r. (zmieniająca decyzję z 25.09.2018r) miała charakter precyzujący i porządkujący (w związku z postanowieniem Sądu z na rozprawie 8.06.2018 – k.67V ), nie zmieniała jednak zakresu odpowiedzialności odwołującego. Tym samym, zarzut przedawnienia w tym aspekcie okazał się nieuzasadniony.

Jednocześnie, skoro odwołujący zarzucili „przedawnienie roszczenia” ZUS za okres od 12/2011 r. do 12/2012 r., Sąd Okręgowy wyjaśnił, że przedmiotem postępowania w sprawach o odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania składkowe płatnika są wyłącznie kwestie związane z odpowiedzialnością osoby trzeciej, a celem – wydanie decyzji, o której mowa w art. 108 Ordynacji podatkowej. W postępowaniu tym występują inne strony, skoro płatnik nie jest stroną tego postępowania, choć przedmiotem odpowiedzialności osoby trzeciej jest obowiązek wykonania jego zobowiązania. W decyzji skierowanej przeciwko osobie trzeciej organ rentowy nie rozstrzyga kwestii związanych z ustaleniem istnienia obowiązku składkowego płatnika oraz wysokości zobowiązania z tego tytułu. Wcześniejsze ustalenia dotyczące kształtu odpowiedzialności płatnika są ostateczne. W postępowaniu w sprawach odpowiedzialności osoby trzeciej nie może ona kwestionować wcześniejszych ustaleń, dokonanych przez organ rentowy w toku postępowania administracyjnego wobec płatnika zakończonego wydaniem decyzji stwierdzającej istnienie zaległości składkowej i jej wysokość. Przyjęcie odmiennej wykładni przepisów niweczyłoby sens instytucji odpowiedzialności osoby trzeciej za zobowiązania podatkowe czy składkowe podatników (płatników składek), gdyż zamiast chronić interesy wierzyciela podatkowego (składkowego) przez poszerzenie kręgu podmiotów, od których może on dochodzić zaspokojenia należności, w rzeczywistości ochronę tę osłabiałoby, skoro w postępowaniu wszczętym i prowadzonym na podstawie przepisów rozdziału 15 Ordynacji podatkowej możliwe byłoby kwestionowanie istnienia i wysokości zobowiązania podatkowego (składkowego), ustalonego wcześniej w tytule wykonawczym wydanym przeciwko dłużnikowi (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 17.05.2016r., II UK 246/15). Sąd Okręgowy w pełni podzielił powyższe stanowisko Sądu Najwyższego, stwierdzając w związku z tym, że w rozpoznawanej sprawie nie było podstaw do weryfikowania przedawnienia należności składkowych wobec spółki (...).

Sąd I instancji wskazał, że w postępowaniu dotyczącym przeniesienia odpowiedzialności brak zaległości składkowych spółki można stwierdzić jedynie wówczas, gdyby po zakończeniu postępowania prowadzonego w stosunku do spółki wystąpiły okoliczności powodujące wygaśnięcie w całości bądź w części zobowiązania, np. zapłata. Takich zaś okoliczności nie stwierdzono. Oczywiste jest, że kwoty pochodzące z licytacji nieruchomości spółki, które do tej pory nie zostały uzyskane przez ZUS, nie zmniejszają zaległości składkowych spółki na dzień wydania zaskarżonych decyzji. Podkreślił, w sprawach dotyczących odpowiedzialności członków zarządu niezbędne jest też wykazanie przez ZUS, że zaległości składkowe wynikają z zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.

Niesporne było, że zobowiązania, z których wynikały zaległości składkowe spółki (...) ujęte w zaskarżonych decyzjach powstały w czasie, gdy J. W. był członkiem zarządu tej spółki – spółka została wpisana do rejestru przedsiębiorców KRS w 2002r., a J. W. od początku był jej członkiem zarządu i jest nim nieprzerwanie do chwili obecnej. Również zatem – w ocenie Sądu I instancji ta przesłanka odpowiedzialności odwołującego została spełniona.

Odnosząc się z kolei do odwołującej Sąd Okręgowy podał, że jak wynika z materiału dowodowego zebranego w sprawie odwołująca została powołana do zarządu spółki jako jego członek w 14.08.2013 r., a rezygnację z pełnienia tej funkcji złożyła w 08.11.2013 r. (w tym czasie członkiem zarządu spółki był też J. W.). Zdaniem Sądu Okręgowego odpowiada ona zatem za zaległości składkowe spółki za miesiące od lipca 2013 r. do września 2013 r. – termin płatności należności za lipiec 2013 r. przypadał bowiem w sierpniu 2013 r. (do 15 sierpnia 2013 r.), termin płatności należności za sierpień 2013 r. przypadał we wrześniu 2013r. (do 15.09.2013 r.), a termin płatności należności za wrzesień 2013 r. przypadał w październiku 2013 r. (do 15.10.2013 r.; por. art. 47 ust. 1 pkt 3 i ust. 14 ustawy systemowej). Sąd Okręgowy zaznaczył, że w zeznaniach złożonych na rozprawie odwołująca wskazywała co prawda, że nie wiedziała, aby została członkiem zarządu, ale zeznania te były niewiarygodne. W szczególności, odwołująca na brak wiedzy o powierzeniu jej funkcji członka zarządu nie wskazywała w odwołaniach, natomiast podnoszono w odwołaniach, że I. W. w okresie pełnienia funkcji członka zarządu spółki (...) faktycznie nie wykonywała jakichkolwiek czynności związanych z zarządzaniem spółką – jej status członka zarządu był czysto formalny, była ona biernym członkiem zarządu. Zdaniem Sądu Okręgowego okoliczność ta, nawet jeśli przyjąć, że jest ona prawdziwa, nie ma jednak żadnego znaczenia dla sprawy. W orzecznictwie trafnie wskazuje się bowiem, że użycie w art. 116 § 2 Ordynacji podatkowej sformułowania „pełnienie” obowiązków członka zarządu, a nie ich „wykonywanie”, oznacza, iż chodzi o zajmowanie stanowiska od momentu powołania do dnia odwołania. Okoliczności związane z faktycznym wykonywaniem lub nie podejmowaniem tych obowiązków w praktyce nie mają znaczenia dla tej oceny. Wskazując na cel powyższego przepisu, który konstruuje odpowiedzialność członka zarządu o charakterze odszkodowawczym, należy podkreślić, że podstawą powstania odpowiedzialności jest sam fakt bycia członkiem zarządu (formalnie). Przesłanka ta, z racji wykładni systemowej, winna być ustalana w oparciu o obiektywnie istniejące kryteria – spełnienie formalnych warunków „pełnienia funkcji członka zarządu”. Pełnienie funkcji członka zarządu jest bowiem funkcją dobrowolną, wymagającą zgody osoby powołanej na to stanowisko. Niemożliwe jest bowiem powołanie członka zarządu bez jego wiedzy i zgody. Co ważne członek zarządu może w każdym czasie zrezygnować ze swojej funkcji. Charakter prawny funkcji członka zarządu oznacza nie tylko obowiązek wykonywania czynności zarządzających (obowiązek wykonywania powierzonych zadań), oznacza też zwiększony zakres odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności za skutki działań kierowanej spółki, a więc i skutki działań osób w tej spółce zatrudnionych. Jest to zakres odpowiedzialności wykraczający poza zakres charakterystyczny dla stosunku pracy, gdzie pracownik odpowiada jedynie za skutki swoich działań i to w ograniczonym zakresie, a nie za skutki działań podmiotu, w którym jest zatrudniony. Ze względu na taki charakter funkcji członka zarządu nie ma podstaw, aby art. 116 Ordynacji podatkowej interpretować wąsko, przyjmując odpowiedzialność członka zarządu za zaległości podatkowe spółki jedynie tylko w takich przypadkach, gdy członek zarządu faktycznie kierował spółką (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 07.08.2018 r., II FSK 2060/16).

Odnosząc się do kwestii bezskuteczności egzekucji wobec spółki (...) Sąd Okręgowy wskazał, że w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 13.05.2009r. (I UZP 4/09) stwierdzono, iż bezskuteczność egzekucji z majątku sp. z o.o., o której mowa w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 ustawy systemowej, może być stwierdzona wyłącznie w postępowaniu w sprawie egzekucji należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, poprzedzającym wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu spółki za te należności. W późniejszym orzecznictwie wskazuje się jednak, że uchwała ta nie zamyka problemu bezskuteczności egzekucji. Przyjęta w niej wykładnia nie zastępuje samego przepisu art. 116 Ordynacji podatkowej. Nie wynika z niego założenie, że każdorazowo przed wydaniem decyzji wymagane jest bezwzględnie przeprowadzenie egzekucji totalnej, czyli do każdego składnika majątku i wszelkim sposobami. Późniejsze orzecznictwo przyjmuje też inną wykładnię (por. wyroki Sądu Najwyższego z 24.09.2015 r., II UK 297/14; z 05.06.2014r., I UK 437/13; z 18.03.2014 r., II UK 372/13; z 06.03.2013 r., II UK 329/12, także wyrok NSA z 25.03.2014 r., I GSK 1024/12). Chodzi o to, że z postanowienia o umorzeniu egzekucji ze względu na jej bezskuteczność może wynikać domniemanie o braku majątku dłużnika. Domniemanie to może być podważane, czyli weryfikowane także w postępowaniu sądowym, co zdarza się po przeniesieniu odpowiedzialności na osobę trzecią – członka zarządu spółki (por. wyrok Sądu Najwyższego z 06.08.2015 r., III UK 229/14). Rzecz jednak w tym, że nawet posiadanie majątku nie jest równoznaczne z wypłacalnością, gdyż wedle prawa upadłościowego dłużnik zobowiązany jest ogłosić upadłość, gdy dysponuje sporym majątkiem, lecz nie ma środków pieniężnych i nie płaci należności (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 25.04.2012 r., II UK 218/11). Sąd Okręgowy podkreślił, że wracając do egzekucji przed wydaniem decyzji na podstawie art. 116 Ordynacji podatkowej, to nie można wymagać od wierzyciela, iżby egzekucja była nieracjonalna. Nie prowadzi się egzekucji dla samej egzekucji, zwłaszcza gdy koszty będą większe niż spodziewany efekt. Z art. 116 Ordynacji podatkowej nie wynika jeden wiążący metodycznie i merytorycznie model prowadzenia egzekucji. Bezskuteczność egzekucji w rozumieniu art. 116 Ordynacji podatkowej, jako przesłanka odpowiedzialności członka zarządu spółki, nie musi być bezwzględnie stwierdzona tylko postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego bezpośrednio przed wydaniem decyzji przenoszącej odpowiedzialność. Bezskuteczność egzekucji to stan obiektywny, wynikający z braku majątku, który sprawia, że potencjalna egzekucja nie pozwoliłaby zaspokoić wierzytelności w całości lub w znacznej części. Egzekucji nie prowadzi się dla samej egzekucji, a więc tym bardziej dla uzyskania formalnego stwierdzenia jej bezskuteczności, lecz celem spieniężenia majątku spółki i zaspokojenia wierzyciela. Decyduje zatem majątek spółki, który jest poszukiwany w egzekucji, a wcześniej powinien być wskazany (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.08.2016 r., II UK 315).

Sąd Okręgowy podkreślił, że pismami z 18.12.2014 r., 31.12.2015 r. i 27.09.2016 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego P. poinformował ZUS, że egzekucja należności składkowych z rachunków spółki(...) w bankach (...) S.A., (...) S.A., (...) S.A. (...) Bank S.A. jest bezskuteczna (pisma w aktach ZUS). Podobnie organ rentowy we własnym zakresie ustalił, że na rachunkach spółki w (...) S.A. i Bank (...) S.A. nie ma środków (por. informacja z dnia 05.05.2017 r. w aktach ZUS). Okolicznościom tym odwołujący nie przeczyli. Wskazują one zaś, że spełniona została przesłanka bezskuteczności egzekucji z majątku spółki, o której mowa w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej. Nie miało istotnego znaczenia – w ocenie Sadu I instancji, że w toku egzekucji administracyjnej prowadzonej przeciwko spółce doszło do sprzedaży licytacyjnej nieruchomości należących do spółki, położonych w N., z której to sprzedaży uzyskano kwoty 1520000 zł i 155000 zł, przy czym w planach podziału tych kwot Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. wydzielił – odpowiednio – kwoty 434015,70 zł i 147250 zł na rzecz ZUS (kopie postanowień z dnia 31.03.2016 r. – k. 11-19). Kwoty te do tej pory nie zostały uzyskane przez organ rentowy co jednak nie ma znaczenia, gdy egzekucja nie pozwala zaspokoić wierzytelności w całości lub w znacznej części. Nawet gdyby ZUS na poczet zaległości składkowych spółki otrzymał całe kwoty uzyskane z egzekucji z ww. nieruchomości (co nie jest możliwe, zważywszy na konieczność pokrycia kosztów egzekucyjnych), i tak nie wystarczyłoby to na zaspokojenie choćby połowy zadłużenia spółki ujętego w zaskarżonych decyzjach określających odpowiedzialność J. W.. Środki majątkowe spółki nie wystarczają zatem na zaspokojenie istotnej (znacznej) części jej długu składkowego. Skoro zaś z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej nie wynika (wbrew zarzutom odwołujących), aby każdorazowo przed wydaniem decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności wymagane było bezwzględnie przeprowadzenie egzekucji totalnej, czyli do każdego składnika majątku i wszelkim sposobami, to nie można stwierdzić, aby wydanie zaskarżonych decyzji było przedwczesne z uwagi na nieuzyskanie przez ZUS środków pochodzących z egzekucji z nieruchomości spółki. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej przesłanką przeniesienia odpowiedzialności jest choćby częściowa bezskuteczność egzekucji z majątku spółki – i taka właśnie występuje w niniejszej sprawie wobec niemożności pokrycia zadłużenia z rachunków bankowych spółki i niewystarczających do pokrycia tego zadłużenia sum uzyskanych z egzekucji z nieruchomości. Nie można też przyjąć zdaniem Sądu Okręgowego, aby kwoty, które organ rentowy uzyska z egzekucji z nieruchomości spółki, obniżały aktualnie zakres odpowiedzialności odwołujących, skoro nie wiadomo nawet, ile będą one wynosić. Wskazał przy tym, że ustalenie odpowiedzialności członków zarządu nie zwalnia z odpowiedzialność za długi składkowe samej spółki, z którą członkowie zarządu ponoszą solidarną przecież odpowiedzialność. Zastrzeżenie więc w ustawie solidarnej odpowiedzialności ze spółką przemawia za możliwością orzeczenia o odpowiedzialności członków zarządu, pomimo toczącego się nadal co do określonego składnika majątku spółki postępowania egzekucyjnego. W tym kontekście, nie można zgodzić się z odwołującymi, że warunkiem przeniesienia odpowiedzialności jest uprzednie zaspokojenie się z całego majątku spółki – gdyby tak było, odpowiedzialność członków zarządu nie byłaby solidarna ze spółką.

Sąd Okręgowy zaznaczył, że nie można zgodzić się z odwołującymi, że skoro przypadająca dla ZUS kwota 434015,70 zł, ustalona w planie podziału z 31.03.2016 r., przewyższa zadłużenie spółki za okres od lipca do września 2013 r., a więc za okres, za który przeniesiono odpowiedzialność na odwołującą, zachodziła podstawa do zmiany decyzji określającej odpowiedzialność odwołującej poprzez ustalenie, iż odpowiedzialność tej ona nie ponosi. Kwestia sposobu zaliczenia kwot uzyskanych w toku egzekucji na pokrycie zadłużenia nie jest przedmiotem decyzji o odpowiedzialności członków zarządu.

Reasumując Sąd I instancji wskazał, że organ rentowy wykazał bezskuteczność egzekucji prowadzonej wobec spółki (...). Oznacza to, że spełnione zostały wszystkie pozytywne przesłanki obciążenia odwołujących odpowiedzialnością za zaległości składkowe ww. spółki z o.o.

Jednocześnie Sąd Okręgowy podkreślił, że odwołujący mieli możliwość uwolnienia się od powyższej odpowiedzialności poprzez:

1) wykazanie, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z 15.05.2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z 15.05.2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne albo

2) wykazanie, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez ich winy albo

3) wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych spółki w znacznej części.

Co do pierwszej z ww. przesłanek, bezsporne było, że wniosek o ogłoszenie upadłości spółki (...) nie został zgłoszony ani nie otwarto postępowania restrukturyzacyjnego i nie zatwierdzono układu.

Co do drugiej z ww. przesłanek, odwołujący nie twierdził nawet, aby niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy. Odwołująca I. W. podnosiła zaś, że niezgłoszenie przez nią wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jej winy, bo po pierwsze w chwili zaistnienia przesłanek do ogłoszenia upadłości spółki nie była członkiem zarządu, a po drugie nie wykonywała faktycznie obowiązków członka zarządu.

Podstawą ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika (art. 11 ustawy z 28.02.2003 r. Prawo upadłościowe – przed dniem 01.01.2016 r. Prawo upadłościowe i naprawcze). Organ rentowy, powołując się na uzasadnienie postanowienia Prokuratury Rejonowej P. w P. z 24.08.2017 r. w sprawie 1 Ds.1504.2017.5, wskazywał, że podstawa do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki (...) zaistniała już na początku 2010 r., a więc – biorąc pod uwagę art. 21 ust. 1 Prawa upadłościowego i naprawczego w brzmieniu obowiązującym w tamtym czasie – wniosek ten powinien być zgłoszony nie później niż w połowie stycznia 2010 r. (15.01.2010 r.). Odwołujący twierdzenia tego nie kwestionowali. I. W. była zaś członkiem zarządu spółki jedynie od 14.08.2013 r. do 08.11.2013 r., czyli nie w momencie zaistnienia podstawy do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki. Nie zwalniało to jej jednak z konieczności zgłoszenia takiego wniosku po objęciu funkcji członka zarządu. W orzecznictwie wskazuje się bowiem, że uwalniająca członka zarządu od odpowiedzialności przesłanka zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w odpowiednim terminie jest spełniona wtedy, gdy członek zarządu zgłosi odpowiedni wniosek niezwłocznie po objęciu funkcji i ustaleniu, że stan interesów spółki uzasadnia zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości, a więc wystąpienie przesłanek upadłościowych przed objęciem funkcji nie zwalnia go z obowiązku zgłoszenia omawianego wniosku (por. wyrok NSA w Warszawie z 13.03.2015 r., II FSK 288/13, i cytowane tam orzecznictwo). Nie miało zatem znaczenia dla sprawy, że podstawa do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości powstała już przed objęciem przez odwołującą funkcji członka zarządu.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę odnosząc się z kolei do twierdzeń odwołującej, że nie zgłosiła ona wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie bez swej winy, bo tylko formalnie pełniła funkcję członka zarządu, to stwierdzić należy, iż nawet jeśli tak było, nie wyłączało to jej odpowiedzialności za zaległości składkowe spółki. Członek zarządu spółki nie może bowiem powoływać się na nieznajomość stanu jej finansów jako przyczynę niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Członkowi zarządu powinien być znany na bieżąco stan finansów spółki, a co za tym idzie możliwość zaspokojenia długów (wyroki SN z 02.10.2008r., I UK 39/08; z 24.09.2008 r., II CSK 142/08; z 11.03.2008 r., II CSK 545/07; z 16.01.2008 r., IV CSK 430/07; z 08.08.2015 r., II UK 6/15; wyrok WSA w Białymstoku z 06.05.2014 r., I SA/Bk 107/14; wyrok WSA w Białymstoku z 01.04.2015 r., I SA/Bk 204/15). Od członków zarządu spółki kapitałowej jest bowiem wymagany profesjonalizm, a także podwyższona staranność. Winni oni stale kontrolować sytuację w spółce, przynajmniej na tyle, aby orientować się, czy jest ona wypłacalna i czy nie zachodzą przesłanki skutkujące obowiązkiem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości bądź wszczęcie postępowania układowego. Jeżeli dana osoba pełni tę funkcję, mimo że nie jest w stanie takiej kontroli sprawować, bierze na siebie ryzyko związane ze skutkami ewentualnej niewypłacalności tego podmiotu. W orzecznictwie wskazuje się, że brak winy może być odnoszony jedynie do wyjątkowych sytuacji, w których członek zarządu nie ma wiedzy co do rzeczywistej sytuacji w zakresie płacenia zobowiązań przez spółkę z uzasadnionych obiektywnie przyczyn i przy dołożeniu należytej staranności nie może tej wiedzy uzyskać albo podjąć stosownych działań (wyrok SN z 16.06.2016 r., I UK 228/15). Wystąpienia takich okoliczności odwołująca zaś nie wykazała.

W tym stanie rzeczy niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie nastąpiło bez winy odwołującej.

Trzecią przesłanką egzoneracyjną jest wskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych spółki w znacznej części. W wyroku NSA
z 10.04.2015 r. (I FSK 366/14) wskazano, że mienie musi faktycznie istnieć i nadawać się do egzekucji pozytywnie rokującej na wyegzekwowanie znacznych kwot, odnosząc to do wysokości zaległości podatkowych (odpowiednio – składkowych) oraz przedstawiać realną wartość finansową, co jest niezbędne dla oceny, czy egzekucja z danego mienia umożliwi zaspokojenie długów, m.in. zaległości podatkowych (składkowych) spółki. Z kolei w uzasadnieniu wyroku z 17.04.2018 r. (II UK 56/17) Sąd Najwyższy stwierdził, że hipoteza art. 116 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej opiera się na założeniu, iż po bezskutecznej egzekucji przeciwko spółce, a następnie konstytutywnym (w drodze decyzji administracyjnej) przeniesieniu odpowiedzialności na członka zarządu, może dojść do faktycznego „wykrycia” mienia dłużnika. Powstaje zatem podstawa do zwolnienia się z odpowiedzialności za cudze zobowiązanie, to jest długu o charakterze akcesoryjnym i subsydiarnym. By doszło do realizacji tej podstawy, konieczne jest łączne spełnienie trzech okoliczności. Po pierwsze, musi istnieć mienie płatnika (podatnika), po wtóre nie zachodzą przesłanki wyłączające (ograniczające) prowadzenie egzekucji z tego mienia i po trzecie, w wyniku tej egzekucji dojdzie do zaspokojenia należności podatkowych (tu składkowych z mocy art. 31 ustawy systemowej) spółki w znacznej części.

Jako mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych w znacznej części, odwołujący wskazali środki pieniężne uzyskane w toku egzekucji z nieruchomości należących do spółki, nieuzyskane do tej pory przez ZUS. W świetle ww. orzecznictwa środki te nie stanowią jednak mienia, o którym mowa w art. 116 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej. Są to bowiem środki pochodzące z egzekucji mienia spółki przeprowadzonej przed wydaniem zaskarżonych decyzji, a nie mienie „wykryte” po przeprowadzeniu egzekucji. Co więcej, są to już środki wyegzekwowane, a nie takie, co do których może zostać przeprowadzona egzekucja.

Zdaniem Sądu Okręgowego niezależnie od powyższego, nie można przyjąć, aby ww. środki pozwalały na zaspokojenie zaległości składkowych spółki w znacznej części, czego wymaga art. 116 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej. W uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku z 17.04.2018 r. (II UK 56/17) Sąd Najwyższy stwierdził, że w przypadku zaległości wielomilionowych spłata kilku milionów (de facto poniżej połowy wartości nieopłaconych składek) nie oznaczała realizacji spłaty „w znacznej części”. Linię podziału należy prowadzić na pułapie przekraczającym połowę zadłużenia, przy czym dyspozycja przepisu realizuje się w przypadku istotnego przekroczenia tego punktu. Pułap ten powinien stanowić realne zwielokrotnienie poziomu wyjściowego, co nie powinno wyrażać się jednocyfrowym ułamkiem procentowym. Kilkuprocentowa czy też kilkunastoprocentowa spłata zaległości nie realizuje więc omawianej przesłanki egzoneracyjnej. Również redukcja zadłużenia o połowę wartości zadłużenia nie wskazuje na egzonerację dłużnika. Istota zwolnienia z odpowiedzialności opiera się na umożliwieniu wierzycielowi odzyskania znacznej części wierzytelności. Zatem miarą oceny będzie perspektywa wierzyciela (ile odzyskał nieuiszczonych składek), a nie miara dłużnika (ile nominalnie spłacił). W perspektywie członka zarządu wskazanie mienia, które nie spełnia przesłanki z art. 116 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej, i tak doprowadzi do zmniejszenia w tej części jego odpowiedzialności, gdyż po stronie organu rentowego nie może dojść do wzbogacenia w tym znaczeniu, że odzyska więcej składek niż wynika to z ustawowych parametrów. W końcu chodzi tu o odpowiedzialność akcesoryjną członka zarządu, co oznacza że skoro dłużnik (spółka) spłaca swój dług, nawet po uprzednim umorzeniu egzekucji, to ten fakt nie może być obojętny w relacji organu rentowego do członka zarządu. Jednocześnie, Sąd Najwyższy podkreślił, że semantycznie ww. norma odnosi się do zaspokojenia zaległości podatkowych (składkowych) spółki, a nie udziału członka zarządu w tym zadłużeniu. Nie odgrywa więc decydującej roli, wartość sprzedanego (zlicytowanego) mienia, lecz skala zaspokojonych należności składkowych (podatkowych) spółki. Wskutek wskazania mienia ma dojść do zaspokojenia wierzyciela w takiej części, która będzie bliska stwierdzeniu, że płatnik wykonał swój obowiązek składkowy z zachowaniem podniesionego poziomu staranności, właściwego do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności.

W ocenie Sądu I instancji w rozpoznawanej sprawie, nawet gdyby organ rentowy uzyskał całość kwot ze sprzedaży egzekucyjnej nieruchomości należących do spółki i tak nie pozwoliłoby to na pokrycie przynajmniej połowy zaległości objętych zaskarżonymi decyzjami dotyczącymi odwołującego. Nie ma zarazem znaczenia, że kwoty te mogłyby pokryć zadłużenie, co do którego odpowiedzialność przeniesiono na odwołującą (za lipiec – wrzesień 2013 r.). Sąd Okręgowy podkreślił, że zaspokojenie zaległości w znacznej części należy bowiem odnosić nie do udziału członka zarządu w zadłużeniu, lecz do ogólnej kwoty zadłużenia spółki.

Uwzględniając powyższe zdaniem Sądu Okręgowego odwołujący nie wykazali okoliczności zwalniających ich od odpowiedzialności za zaległości składkowe spółki (...). W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c. oddalił odwołania. O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, mając na uwadze wartość przedmiotu sporu wynoszącą 5267518,46 zł (tj. kwotę należności, co do której przeniesiono odpowiedzialność na J. W. – od decyzji dotyczących tej kwoty odwołała się również I. W., skarżąc je w całości).

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu z 27.02.2019 r. wnieśli odwołujący J. W. i I. W. , zaskarżając go w całości i podnosząc zarzuty:

1.  naruszenia prawa materialnego:

a) art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 i art. 32 ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez uznanie, że:

(1) egzekucja prowadzona przez organ rentowy przeciwko Spółce okazała się w całości lub w części bezskuteczna w rozumieniu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, podczas gdy organ rentowy nie otrzymał wyegzekwowanych od Spółki wierzytelności, należnych mu z tytułu egzekucji z nieruchomości Spółki, od których Sąd Rejonowy w Wolsztynie, IV Wydział Ksiąg Wieczystych, prowadzi KW nr (...) oraz KW nr (...), wynikających z planów podziału sporządzonych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. w dniu 31.03.2016 r.,

(2) odwołujący ponoszą odpowiedzialność z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, podczas gdy w dalszym ciągu nie zostały zakończone postępowania egzekucyjne prowadzone przeciwko Spółce, a organ rentowy nie otrzymał wierzytelności należnych mu z tytułu egzekucji z nieruchomości, wynikających z planów podziału sporządzonych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. z dniu 31.03.2016 r., co oznacza, że odwołujący zostali przedwcześnie i bezzasadnie pociągnięci do odpowiedzialności z art. 116 Ordynacji podatkowej;

(3) odwołująca I. W. ponosi odpowiedzialność z art. 116 Ordynacji podatkowej za zaległości składkowe Spółki jedynie w sposób formalny i bierny, nie wykonując jednocześnie żadnych czynności faktycznych jako członek zarządu Spółki;

(4) możliwe jest przeniesienie odpowiedzialności na członków zarządu Spółki przed zakończeniem postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko Spółce, bowiem odpowiedzialność Spółki i członków zarządu jest solidarna, podczas gdy art. 116 Ordynacji podatkowej wyraźnie wskazuje, że pociągnięcie członków zarządu do odpowiedzialności z tego artykułu, jest możliwe wyłącznie w przypadku bezskuteczności egzekucji.

2. naruszenia prawa procesowego, które miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku, tj.:

a) art. 217 § 1 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego odwołujących w przedmiocie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania odwołującego na okoliczność ustalenia tego, że odwołująca została powołana na stanowisko członka zarządu z powodu złego stanu jego zdrowia, a także że sprawowała tę funkcję jedynie w sposób formalny, podczas gdy w niniejszej sprawie przeprowadzenie tego dowodu było konieczne, bowiem zmierzało do udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy tj. okoliczności, że odwołująca nie powinna ponosić odpowiedzialności z art. 116 Ordynacji podatkowej, bowiem nie pełniła obowiązków członka zarządu Spółki, tj. nie wykonywała żadnych czynności jako członek zarządu Spółki; oddalenie wyżej powołanego wniosku dowodowego uniemożliwiło odwołującym realizację konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do Sądu (art. 45 Konstytucji RP),

b) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez naruszenie zasady wszechstronnego rozważenia zebranych dowodów, dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, polegające w szczególności na:

(1) przyjęciu, że egzekucja prowadzona przeciwko Spółce okazała się w całości lub w części bezskuteczna, podczas gdy nie zostały zakończone postępowania egzekucyjne z nieruchomości prowadzone przeciwko Spółce, a organ rentowy w dalszym ciągu nie otrzymał wyegzekwowanych od Spółki wierzytelności, należnych mu z tytułu egzekucji z Nieruchomości, wynikających z planów podziału sporządzonych przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. w dniu 31.03.2016 r.,

(2) przyjęciu, że organ rentowy nie orzekał dwukrotnie w tej samej sprawie o odpowiedzialności odwołujących za zaległości składkowe Spółki powstałe w okresie od lipca 2013 r. do września 2013 r., bowiem w treści decyzji nr (...) z dnia 25.09.2017 r., zmienionej decyzją nr (...)z dnia 09.07.2018 r., organ rentowy nawiązał jedynie do odpowiedzialności odwołującej, natomiast w treści decyzji nr (...) z 25.09.2017 r. nawiązał do odpowiedzialności odwołującego, podczas gdy z treści rozstrzygnięć decyzji: nr (...) z 25.09.2017 r., zmienionej decyzją nr (...) z 09.07.2018 r., wynika jednoznacznie, że organ rentowy podwójnie orzekał o odpowiedzialności odwołujących za zaległości składkowe Spółki powstałe w okresie od lipca 2013 r. do września 2013 r.

Wskazując na powyższe zarzuty odwołujący wnieśli o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie, że odwołujący nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania składkowe Spółki powstałe wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. w okresie od 12/2011 do 05/2017, opisane w treści decyzji nr (...) z dnia 25.09.2017 r., zmienionej decyzją z (...) z 09.07.2018 r. oraz w treści decyzji nr (...) z 25.09.2017 r.,

2.  zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

ewentualnie;

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzających go decyzji organu rentowego: nr (...) z 25.09.2017 r., zmienionej decyzją nr (...)z 09.07.2018 r. oraz nr (...) z 25.09.2017 r. i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu;

2.  zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

ewentualnie:

1.  uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji i pozostawienie temu sądowi do rozstrzygnięcia kwestii kosztów procesu przez Sądem I instancji.

2.  zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołujących kosztów procesu przed sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od odwołujących na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja odwołujących okazała się zasadna jedynie w zakresie punktu 2 zaskarżonego wyroku (dot. rozliczenia o kosztach procesu), natomiast w pozostałym zakresie jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę prawidłowo i starannie, przeprowadzając właściwie postępowanie dowodowe, zaś ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego nie budzi wątpliwości w świetle zasady wynikającej z art. 233 k.p.c. Sąd I instancji wyczerpująco wyjaśnił w uzasadnieniu kwestie sporne dotyczące przedmiotu zaskarżenia i powołał trafnie obowiązujące w tej mierze przepisy, które prawidłowo zastosował i zinterpretował, nie naruszając zaskarżonym rozstrzygnięciem przepisów procesowych, ani przepisów prawa materialnego. Podzielając w pełni ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny przyjął je za podstawę swego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 382 k.p.c.

W niniejszej sprawie kwestią sporną było ustalenie, czy odwołujący jako członkowie zarządu (w tym odwołująca I. W. jako były członek zarządu) odpowiadają solidarnie ze spółką za zobowiązania(...) sp. z o.o. z tytułu nieopłaconych składek w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach organu rentowego z 25.09.2017 r.

Sąd Apelacyjny przypomina, że odpowiedzialność członków zarządu spółki kapitałowej za jej zaległości podatkowe reguluje w szczególności art. 116 § 1 ustawy o ordynacji podatkowej, zgodnie z którym za zaległości podatkowe tych spółek odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna w całości lub w części, a członek zarządu nie wskazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości albo niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegające ogłoszeniu upadłości nastąpiło bez jego winy; niewskazanie mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Zgodnie z art. 31 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych do składek na ubezpieczenia społeczne mają odpowiednie zastosowanie enumeratywnie wymienione przepisy Ordynacji podatkowej. Stosownie natomiast do treści art. 32 cyt. ustawy do składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne. Przy tym, do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio przepisy regulujące odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe.

Pozytywnymi przesłankami odpowiedzialności członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe są:

1.  istnienie zaległości podatkowej (składkowej),

2.  wykazanie bezskuteczności egzekucji przeciwko samej spółce,

3.  powstanie zobowiązania podatkowego (składkowego) w czasie pełnienia przez dana osobę obowiązków członka zarządu.

Organ rentowy wykazał spełnienie ww. przesłanek w niniejszej sprawie. Natomiast ciężar wykazania którejkolwiek z okoliczności uwalniających od odpowiedzialności spoczywał na członkach zarządu. Jak słusznie ustalił Sąd I instancji odwołujący nie sprostali temu obowiązkowi. Podkreślić wypada, że odwołujący nie kwestionowali ani istnienia zaległości podatkowej (składkowej), ani tego, że zaległości powstały w czasie pełnienia przez odwołujących obowiązków członka zarządu.

Należy zwrócić uwagę, iż zasadniczą rolą regulacji art. 116 ustawy o ordynacji podatkowej jest ochrona interesów wierzycieli. Charakter prawny funkcji członka zarządu oznacza nie tylko obowiązek wykonywania czynności zarządzających, ale też zwiększony zakres odpowiedzialności, w tym odpowiedzialności za skutki działań kierowanej spółki. Stąd członkowie zarządu będąc uprawnieni i zobowiązani do kontrolowania stanu finansów i majątku spółki, w sytuacji, gdy spółka nie jest w stanie zaspokoić wszystkich swych zobowiązań mają obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość lub otwarcie postępowania układowego. Jeżeli członek zarządu nie wykona tego obowiązku, aby uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, powinien wykazać, że pomimo zachowania należytej staranności, obiektywnie zaistniały przyczyny, które uniemożliwiły mu podjęcie działań zmierzających do wszczęcia postępowania upadłościowego lub układowego.

O subsydiarnej odpowiedzialności członka zarządu spółki za zaległości składkowe spółki można mówić w sytuacji, gdy powstaną w czasie pełnienia funkcji, a egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Jest to tzw. przesłanka pozytywna odpowiedzialności subsydiarnej. Natomiast jeśli członek zarządu wykaże, że we właściwym czasie zgłosił wniosek o ogłoszenie upadłości, bądź wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe), albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości/niewszczęcie postępowania układowego nastąpiło bez jego winy, albo też wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części, to podlega zwolnieniu z tej odpowiedzialności. Jest to tzw. przesłanka negatywna odpowiedzialności, jednak inicjatywa dowodowa w zakresie jej wykazania, spoczywa na osobie pociągniętej do odpowiedzialności subsydiarnej.

W analizowanej sprawie zaległości składkowe objęte spornymi decyzjami niewątpliwie powstały w okresie, gdy J. W. oraz I. W. pełnili funkcje członków zarządu spółki.

Przypomnieć należy, że jak wynika z ustalonego materiału dowodowego od chwili powstania spółki do 13.08.2013 r. jedynym członkiem jej zarządu był J. W.. Uchwałą nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników ww. spółki z dnia 14.08.2013 r. I. W. została powołana do pełnienia od dnia 14.08.2013 r. funkcji członka zarządu spółki – jego wiceprezesa. W dniu 08.11.2013 r. I. W. zrezygnowała z pełnienia funkcji członka zarządu spółki. W okresie od 14.08.2013 r. do 08.11.2013 r. członkiem zarządu spółki był również nadal J. W., odwołujący jest jedynym członkiem zarządu spółki od 09.11.2013 r. do chwili obecnej. Niesporne w sprawie było, że zobowiązania, z których wynikały zaległości składkowe spółki (...) ujęte w zaskarżonych decyzjach powstały w czasie, gdy J. W. był członkiem zarządu tej spółki – spółka została wpisana do rejestru przedsiębiorców KRS w 2002 r., a J. W. od początku był jej członkiem zarządu i jest nim nieprzerwanie do chwili obecnej. Odwołująca I. W. została członkiem zarządu w dniu 14.08.2013 r., odpowiada ona zatem za zaległości składkowe spółki za miesiące od lipca 2013 r. do września 2013 r. – termin płatności należności za lipiec 2013 r. przypadał bowiem w sierpniu 2013 r. (do 15.08.2013 r.), termin płatności należności za sierpień 2013 r. przypadał we wrześniu 2013 r. (do 15.09.2013 r.), a termin płatności należności za wrzesień 2013 r. przypadał w październiku 2013 r. (do 15.10.2013 r.; por. art. 47 ust. 1 pkt 3 i ust. 14 ustawy systemowej). Co prawda odwołująca powoływała się w toku postępowania przed Sądem I instancji, że nie miała wiedzy o tym, że została powołana na członka zarządu oraz że tę funkcję jedynie pełniła biernie, natomiast twierdzenia te w ocenie Sądu Apelacyjnego nie zasługiwały na aprobatę.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na art. 201 § 1 k.s.h. zgodnie z którym, każdy członek zarządu spółki nie tylko prowadzi sprawy spółki, ale reprezentuje ją na zewnątrz. Skoro członek zarządu spółki ma wpływ na działalność spółki, tak jak miało to miejsce w niniejszej sprawie (w tym w zakresie odwołującej I. W.), ponosi też odpowiedzialność za brak zgłoszenia we właściwym czasie wniosków, o jakich jest mowa w art. 116 ustawy o ordynacji podatkowej. Wewnętrzną sprawą członków zarządu jest to, w jaki sposób będą wypełniać zadania zarządu. Rezygnacja natomiast z członkostwa w spółce nie ma żadnego znaczenia do stwierdzenia odpowiedzialności odwołującej za zobowiązania spółki. Nieznajomość kondycji finansowej spółki i brak zainteresowania członka zarządu tą kwestią stanowi zawinione przez niego zaniechanie wykonywania podstawowych obowiązków i nie stanowi okoliczności świadczącej o braku winy w rozumieniu art. 116 ustawy o ordynacji podatkowej (tak wyrok SN II UK 347/17 z 07.11.2018 r. Legalis).

W świetle zeznań złożonych w sprawie przez odwołującą, nie sposób stwierdzić, aby nieznajomość sytuacji finansowej spółki, była przez I. W. niezawiniona. Od członków zarządu spółki kapitałowej jest bowiem wymagany profesjonalizm, a także podwyższona staranność. Winni oni stale kontrolować sytuację w spółce, przynajmniej na tyle, aby orientować się, czy jest ona wypłacalna i czy nie zachodzą przesłanki skutkujące obowiązkiem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości bądź wszczęcie postępowania układowego. Jeżeli dana osoba pełni tę funkcję, mimo, że nie jest w stanie takiej kontroli sprawować, bierze na siebie ryzyko związane ze skutkami ewentualnej niewypłacalności tego podmiotu.

Nieznajomość stanu finansów spółki kapitałowej nie może uzasadniać niezłożenia przez członka zarządu w terminie wniosku o upadłość, a o braku winy w działaniach członka zarządu nie może również świadczyć okoliczność, że stan niewypłacalności powstał wcześniej, czyli przed objęciem funkcji członka zarządu, gdyż odpowiednie kroki prawne powinien on w takim przypadku podjąć już po objęciu swojej funkcji, co niewykluczone, że powinno nastąpić w terminie 14 dni od jej objęcia, jeżeli nastąpiło to w sytuacji uzasadniającej wystąpienie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości. (wyrok SN II UK 6/15 z 08.07.2015 r. LEX)

Postanowieniem z dnia 24.08.2017 r. (sygn. akt 1 Ds.1504.2017.5) Prokuratura Rejonowa P. w P. umorzyła dochodzenie w sprawie prowadzonej przeciwko J. W. podejrzanemu o to, że w 2010 r. jako prezes zarządu spółki (...)nie złożył wniosku o ogłoszenie jej upadłości, pomimo zajścia przesłanek do tego, czyli niewypłacalności spółki w związku z faktem, że jej zobowiązania przekroczyły wartość majątku, tj. o przestępstwo z art. 586 k.s.h. – wobec ustalenia, że nastąpiło przedawnienie karalności przestępstwa. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że z początkiem 2010 r. w spółce (...) wystąpiły przesłanki obligujące zarząd (tj. odwołującego) do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Co prawda odwołująca I. W. była członkiem zarządu spółki jedynie w okresie od 14.08.2013 r. do 08.11.2013 r., tj. nie w momencie zaistnienia podstawy do zgłoszenia takiego wniosku o ogłoszenie upadłości, natomiast nie zwalniało to jej z konieczności zgłoszenia takiego wniosku o ogłoszenie upadłości po objęciu funkcji członka zarządu.

Odwołująca w toku procesu podnosiła, że nie wiedziała o powołaniu jej na stanowisko członka zarządu spółki. Zwrócić uwagę należy natomiast, że w aktach ZUS znajduje się poświadczony przez notariusza P. G. wzór podpisu odwołującej, złożony w dniu 14.08.2013 r., a więc w dniu podjęcia przez nadzwyczajne zgromadzenie wspólników spółki uchwały o powołaniu odwołującej do zarządu. Data złożenia wzoru podpisu wskazuje, że odwołująca złożyła go w związku z powołaniem do składu zarządu spółki, czyli musiała być świadoma tego, iż zostaje członkiem zarządu.

Zwrócić uwagę należy, że wpisany do rejestru sądowego prezes (były prezes) spółki z o.o. nie może uwolnić się od subsydiarnej odpowiedzialności za jej długi składkowe (art. 116 o.p.) ani zasadnie utrzymywać, że nie pełnił takiej funkcji, jeżeli nie wniósł powództwa przeciwko spółce o stwierdzenie nieważności uchwały zgromadzenia wspólników podjętej z naruszeniem zasady tajności wyboru (art. 247 § 2 w związku z art. 252 § 2 k.s.h.), a podjęcie takiej uchwały nie miało wpływu na jego wybór i sprawowanie funkcji prezesa dłużnej spółki. (wyrok SN II UK 560/13 z 23.09.2014r., LEX) Z racji statusu członkowi zarządu spółki kapitałowej należy przypisać miarę podwyższonej staranności, co wynika jednoznacznie z art. 293 § 2 k.s.h. Nie wyłącza odpowiedzialności członka zarządu nieznajomość stanu finansów spółki. (wyrok SN II UK 167/14 z 24.03.2015 r., LEX)

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że zarzut odwołujących sformułowany w apelacji jako naruszenie art. 217 § 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. również nie okazał się trafiony. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie było konieczne przeprowadzenie dowodu z przesłuchania odwołującego na okoliczność powołania odwołującej na stanowisko członka zarządu, z uwagi na stan zdrowia odwołującego J. W., gdyż Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie kwestionował stanu zdrowia odwołującego i powodów, dla których odwołująca została powołana na członka zarządu. Sąd Apelacyjny podkreśla, że odpowiedzialność członków zarządu nie jest bowiem związana - wbrew twierdzeniom odwołujących – z faktycznym wykonywaniem obowiązków członka zarządu. Powyższe okoliczności nie zmieniają faktu, iż odwołująca w okresie od 14.08.2013 r. do 08.11.2013 r. była członkiem zarządu spółki(...) (bez względu na to czy pełniła tzw. „biernie” tę funkcję). Podkreślić należy, że odwołująca godząc się na powołanie w skład zarządu przyjęła na siebie wszelkie związane z tym prawa i obowiązki.

Podobnie, jako chybione, ocenić należy dalsze zarzuty apelacji w zakresie braku bezskuteczności egzekucji wobec pierwotnie odpowiedzialnej spółki. W ocenie Sądu Apelacyjnego organ rentowy wykazał, że egzekucja prowadzona przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, a ponadto została skierowana do wszystkich składników majątku (...) Sp. z o.o. znanych organowi rentowemu w spornym okresie. Odwołujący nie kwestionowali powstałych zaległości, ani też ich wysokości. Bezsporne było też, że nie zgłoszono wniosków o ogłoszenie upadłości spółki. Odwołujący nie kwestionowali tego, że egzekucja prowadzona przeciwko (...) sp. z o.o. w P. z rachunków bankowych spółki w bankach (...) S.A., (...) S.A., (...) S.A. (...) Bank S.A. okazała się w całości bezskuteczna. Na rachunkach spółki w (...) S.A. i Bank (...) S.A. nie ma środków, a o bezskuteczności egzekucji z rachunków spółki w (...) S.A. i (...) S.A. organ rentowy został poinformowany pismem Naczelnika Urzędu Skarbowego P. z dnia 18.12.2014 r.

Odnosząc się z kolei do nieruchomości spółki przypomnieć należy, że Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. na podstawie m.in. tytułów wykonawczych wystawionych przez ZUS przeprowadził egzekucję administracyjną z nieruchomości położonej w N. należącej do spółki (...), dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Wolsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Z egzekucji uzyskano kwotę 1520000 zł. Postanowieniem z dnia 31.03.2016 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. sporządził plan podziału tej kwoty, w którym wydzielił kwotę 434015,70 zł na rzecz ZUS. Kwota ta nie została uzyskana przez ZUS. Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. na podstawie m.in. tytułów wykonawczych wystawionych przez ZUS przeprowadził też egzekucję administracyjną z nieruchomości położonej w N. należącej do spółki (...) dla której to nieruchomości Sąd Rejonowy w Wolsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Z egzekucji uzyskano kwotę 155000 zł. Postanowieniem z dnia 31.03.2016 r. Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. sporządził plan podziału tej kwoty, w którym wydzielił kwotę 147250 zł na rzecz ZUS.

W dniach 25.09.2017 r. i 09.07.2018 r. ZUS wydał zaskarżone decyzje. Na 25.09.2017r. nieopłacone przez ww. spółkę należne składki na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych za okresy od 12/2011 r. do 06/2015 r., od 12/2015 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017 r. wynosiły 3569229,06 zł + koszty egzekucyjne 68161,04 zł, w tym za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. 257381,48 zł + koszty egzekucyjne 91,80 zł. Na 25.09.2017 r. nieopłacone przez ww. spółkę należne składki na ubezpieczenie zdrowotne za okresy od 12/2011 r. do 10/2016 r. i od 12/2016 r. do 05/2017 r. wynosiły 1313748,19 zł + koszty egzekucyjne 31060,06 zł, w tym za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. 95556,06 zł. Na dzień 25.09.2017 r. nieopłacone przez ww. spółkę należne składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okresy od 12/2011 r. do 01/2014 r., 03/2014 r. i od 05/2014 r. do 10/2016 r. wynosiły 280081,11 zł + koszty egzekucyjne 5239 zł, w tym za okres od 07/2013 r. do 09/2013 r. 22199,45 zł.

W apelacji odwołujący zarzucili, że egzekucja wobec spółki (...) sp. z o.o. jest skuteczna, skoro organowi rentowemu w wyniku planu podziału kwot uzyskanych z egzekucji dwóch nieruchomości przyznano kwotę 147250 zł oraz 434015,70 zł. Natomiast zwrócić uwagę należy, że łącznie zadłużenie spółki (...) sp. z o.o. z tytułu nieopłaconych składek opiewa na kwotę 5.267518,46 zł (czego odwołujący nie kwestionowali). Zwrócić uwagę należy, że z ugruntowanego orzecznictwie wynika, że dla stwierdzenia bezskuteczności egzekucji istotne jest to, aby na dzień wydania przez organ rentowy decyzji przenoszącej na członka zarządu odpowiedzialność za zaległości spółki nie posiadała ona jakiegokolwiek majątku, z którego możliwe byłoby zaspokojenie wierzytelności organu rentowego w znacznej części. Uzyskanie takiego zaspokojenia jedynie w części nie eliminuje cechy bezskuteczności egzekucji (postanowienie SN z 29.05.2013 r., II UK 57/13). Kwoty przyznane w postępowaniu egzekucyjnym na rzecz ZUS przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. (tj. 147250 zł oraz 434015,70 zł), mając na uwadze całość zadłużenia spółki wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (tj. 5.267518,46 zł) nie pokrywają tej kwoty nawet w połowie, nie mówić już o znacznej części jej długu składkowego. Innego wartościowego majątku do którego Zakład Ubezpieczeń Społecznych mógłby skierować egzekucję odwołujący nie wskazali. Jako mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości składkowych w znacznej części, odwołujący wskazali środki pieniężne uzyskane w toku egzekucji z nieruchomości należących do spółki, nieuzyskane do tej pory przez ZUS. W świetle ww. orzecznictwa środki te nie stanowią jednak mienia, o którym mowa w art. 116 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej. Są to bowiem środki pochodzące z egzekucji mienia spółki przeprowadzonej przed wydaniem zaskarżonych decyzji, a nie mienie „wykryte” po przeprowadzeniu egzekucji. Co więcej, są to już środki wyegzekwowane, a nie takie, co do których może zostać przeprowadzona egzekucja.

Przypomnieć należy również, że postanowieniem z 21.04.2021 r. Sąd Apelacyjny zobowiązał pełnomocnika pozwanego organu rentowego do wyjaśnienia jak kształtuje się zakres odpowiedzialności każdego z odwołujących opisany w zaskarżonej decyzji po uwzględnieniu kwot uzyskanych z podziału sum uzyskanych z egzekucji nieruchomości należących do (...) sp. z o.o., dla których Sąd Rejonowy w Wolsztynie prowadzi księgi wieczyste o numerach: (...) oraz (...), ze szczególnym wyjaśnieniem sposobu zarachowania uzyskanych kwot na zaległości składkowe objęte tytułami egzekucyjnymi wobec spółki. W piśmie z 17.05.2021 r. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyjaśnił jak zostały rozliczone kwoty przyznane z egzekucji nieruchomości należących do spółki (...) sp. z o.o. Z informacji uzyskanej od pozwanego organu rentowego wynika, że kwota 581265,70 zł uzyskana z egzekucji ww. nieruchomości została zaksięgowana przed wydaniem decyzji o odpowiedzialności osób trzecich tj. przed 25.09.2017 r. oraz że zakres odpowiedzialności każdego z odwołujących określony w zaskarżonych decyzjach uwzględniał kwotę uzyskaną z egzekucji ww. nieruchomości.

Nie zasługiwał w ocenie Sądu Apelacyjnego zarzut odwołujących sformułowany w apelacji jakoby ww. kwota przypadająca z tytułu podziału sum uzyskanych w toku egzekucji z nieruchomości przewyższająca zadłużenie spółki(...) sp. z o.o. za okres od lipca do września 2013 r., gdyż jak słusznie w uzasadnieniu zwrócił uwagę Sąd Okręgowy - kwestia sposobu zaliczenia kwot uzyskanych w toku egzekucji na pokrycie zadłużenia nie jest przedmiotem decyzji o odpowiedzialności członków zarządu.

W orzecznictwie zasadnie przyjmuje się, że bezskuteczność egzekucji może być wykazana nie tylko na podstawie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, ale także w inny sposób, który nie poddaje w wątpliwość oceny, że środki majątkowe podmiotu nie wystarczą na zaspokojenie istotnej (znacznej) części długu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 05.06.2014 r., I UK 437/13; wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25.03.2014r., I GSK 1024/12).

W wyroku z 03.08.2016 r. w sprawie I UK 307/15 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że solidarna odpowiedzialność członków zarządu spółki z o.o. za jej zaległości podatkowe (składkowe) została wprowadzona w interesie wierzycieli spółki. Funkcją i ratio legis rozwiązania prawnego przyjętego w art. 116 ordynacji podatkowej i związanych z nim przepisach jest ochrona publicznych wierzycieli przez wzmocnienie ich pozycji i ułatwienie realizacji wierzytelności zagrożonych niewypłacalnością dłużnika - spółki z o.o. Jednocześnie wskazuje się na wyjątkowość odpowiedzialności osób trzecich za zaległości składkowe (podatkowe) spółki, która wynika z faktu, że osoby trzecie (członkowie zarządu) ponoszą odpowiedzialność osobistą i całym swoim majątkiem za zaległości innego podmiotu. Poddanie odpowiedzialności członków zarządu reżimowi odpowiedzialności solidarnej oznacza z jednej strony dla wierzyciela - dodatkowe gwarancje wykonania zobowiązania, z drugiej strony dla każdego z dłużników - ryzyko świadczenia na rzecz wierzyciela. W związku z tym podkreśla się, że z konstytutywnego charakteru decyzji wydanej na podstawie art. 108 § 1 w związku z art. 116 § 1 ordynacji podatkowej wynika, iż dopiero podjęcie decyzji w tym trybie kreuje odpowiedzialność jej adresata (adresatów) jako osoby trzeciej za zaległości podatkowe (składkowe) płatnika, natomiast brak decyzji jest równoznaczny z brakiem odpowiedzialności osoby (osób), wobec której decyzja nie została wydana, przez co nie mają do niej zastosowania zasady odpowiedzialności solidarnej kształtowane przez art. 366 i nast. Kodeksu cywilnego. Obowiązkiem organu podatkowego (rentowego) jest zatem wszczęcie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności osób trzecich przeciwko wszystkim osobom mogącym taką odpowiedzialność ponosić ze względu na okres wykonywania obowiązków członka zarządu, a decyzja kończąca to postępowanie powinna rozstrzygać (pozytywnie lub negatywnie) o odpowiedzialności wszystkich (tak określonych) członków zarządu. W przeciwnym bowiem wypadku osoby pominięte podlegałyby wyłączeniu z odpowiedzialności, pomimo że mieszczą się w dyspozycji art. 116 § 1 ordynacji podatkowej, a dłużnik, który spłacił dług, zostałby pozbawiony możliwości realizacji w stosunku do nich prawa do regresu przysługującego na podstawie art. 376 k.c. O potrzebie prowadzenia postępowania przeciwko wszystkim członkom zarządu przekonuje także konieczność zapewnienia wszystkim osobom, potencjalnie odpowiedzialnym za cudzą zaległość podatkową (składkową), możliwości obrony własnych interesów, w tym w zakresie dowodzenia przesłanek egzoneracyjnych.

W wyniku kontroli instancyjnej orzeczenia Sąd Apelacyjny uznał zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. za nietrafny. Zgodnie z treścią art. 233 § 1 k.p.c. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W wyroku Sądu Najwyższego z 27.09.2002 r. sygn. IV CKN 1316/00 wskazano, że ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, tj. rozstrzygania spornych kwestii na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia się z dowodami. Powinna odpowiadać regułom logicznego myślenia wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego będące wyznacznikiem granic dopuszczalnych wniosków i stopnia prawdopodobieństwa ich przydatności w konkretnej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego materiału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego wnioski odmienne. Tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materiałem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej przez sąd; nie jest tu wystarczająca sama polemika naprowadzająca wnioski odmienne, lecz wymagane jest wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybienie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu wniosków kwestionowanych. Sąd orzekający nie przekracza granic swobodnej oceny dowodów, gdy jego przekonanie odnośnie mocy poszczególnych dowodów i ich znaczenia dla sprawy oparte zostało na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego i pozostaje w zgodzie z zasadami logicznego wnioskowania (tak SN w postanowieniu z 02.12.1999 r. w sprawie III CKN 122/99).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd I instancji przeprowadził w niniejszej sprawie postępowanie dowodowe w sposób staranny, nieuchybiający zasadzie swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. Zgromadzone dowody Sąd Okręgowy oceniał wszechstronnie, tj. wiarygodność i moc poszczególnych dowodów oceniona została w odniesieniu do całokształtu pozostałych dowodów. Sąd I instancji dokonał ustalenia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w sprawie i Sąd Apelacyjny podstawę faktyczną wyroku w pełni aprobuje.

W apelacji wskazując na naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. odwołujący poprzestają wyłącznie na podaniu własnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, sprowadzającej się w istocie do stwierdzenia „że Sąd I instancji dokonał dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów”. Tym niemniej dla skutecznego podniesienia zarzutu z art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarczy wskazanie, że z materiału dowodowego Sąd I instancji wyprowadził wnioski odmienne, niż te, które w ocenie odwołujących winny być wyprowadzone. Apelacja odwołujących kwestionowała w zasadzie wyłącznie zagadnienie bezskuteczności egzekucji. Apelujący twierdzili, że organ rentowy nie wykazał przesłanki pozytywnej obciążenia członków zarządu odpowiedzialnością za zaległości składkowe spółki, tj. bezskuteczności egzekucji wobec całego majątku (...) sp. z o.o. Tymczasem bezzasadne pozostają twierdzenia apelujących, że odwołujący spełnili przesłanki pozytywne do zwolnienia ich z odpowiedzialności solidarnej, a nadto, że nie zaistniały przesłanki negatywne.

Prawidłowo ustalony przez Sąd I instancji stan faktyczny sprawy pozwala na stwierdzenie, że odwołujący nie zgłosili wniosków o ogłoszenie upadłości spółki (w tym, że nie ponosili winy, że do takiej sytuacji nie doszło), ani też nie wskazali mienia spółki (...)sp. z o.o., z którego możliwa byłaby skuteczna egzekucja w wyniku której organ rentowy mógłby zaspokoić się przynajmniej w połowie posiadanego przez spółkę zadłużenia.

Ponadto chybione pozostają twierdzenia apelacji, że organ rentowy dwukrotnie orzekł o tych samych należnościach za okres od lipca 2013 r. do września 2013 r. w stosunku co do każdego z odwołujących. Jak słusznie zwrócił uwagę Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, na ca również wskazywał w odpowiedzi na apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych „(…) decyzja z dnia 25.09.2017 r. o nr (...), a także zmieniająca ją częściowo decyzja z dnia 09.07.2018 r. o takim samym numerze, rozstrzygają wyłącznie o odpowiedzialności J. W. za zaległości składkowe spółki m.in. w ww. okresie. Wprost mowa w nich o tym, że to J. W. odpowiada za zaległości składkowe spółki – ustalają więc one jego odpowiedzialność. Nie ustalają one zaś odpowiedzialności I. W.. To, że wskazano w nich na solidarną odpowiedzialność odwołującej nie oznacza, iż decyzje te ustalają tę odpowiedzialność. Odpowiedzialność I. W. – i to tylko jej – orzeczona została w decyzji z dnia 25.09.2017 r. o nr (...), gdzie z kolei powołano się na solidarną odpowiedzialność odwołującego, również jednak jej tam nie ustalając. Innymi słowy, powołanie się w decyzjach dotyczących odwołującego na solidarną odpowiedzialność odwołującej za zaległości za lipiec 2013 r. – wrzesień 2013 r. oraz powołanie się w decyzji dotyczącej odwołującej na odpowiedzialność solidarną odwołującego za te zaległości stanowi „dwie strony tego samego medalu”. Nie może być mowy o podwójnym orzeczeniu przez ZUS co do tych samych zaległości, lecz jedynie o nawiązaniu w treści decyzji określających odpowiedzialność odwołującego do odpowiedzialności odwołującej wynikającej z drugiej decyzji z dnia 25.09.2017 r. oraz o nawiązaniu w treści decyzji określającej odpowiedzialność odwołującej do odpowiedzialności odwołującego wynikającej z pierwszej decyzji z dnia 25.09.2017 r., przy uwzględnieniu jej częściowej zmiany decyzją z dnia 09.07.2018 r.

Powyższe stanowisko w pełni akceptuje Sąd Apelacyjny.

Reasumując skoro zatem odwołujący, jako członkowie zarządu (...)Sp. z o.o. z siedzibą w P. (przy czym odwołująca I. W. w okresie od 14.08.2013 r. do 08.11.2013r.), pełniący funkcję prezesa/wiceprezesa zarządu nie wykazali spełnienia przesłanek egzoneracyjnych z art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, a egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna i podnoszone w apelacji twierdzenia pozostają bezzasadne, wyrok Sądu I instancji - w zakresie pkt 1 zaskarżonego wyroku - jest prawidłowy.

Natomiast z uwagi na połączenie spraw do wspólnego rozpoznania z odwołania J. W. i I. W. zmienić należało zaskarżony wyrok Sądu I instancji w punkcie 2 i zasądzić od J. W. i I. W. solidarnie na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. kwotę 15000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok (w zakresie rozliczenia kosztów procesu), a w punkcie 2 na podstawie art. 385 k.p.c. w pozostałym zakresie apelację oddalił.

O kosztach postępowania Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od odwołujących J. W. i I. W. solidarnie na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę 11.250 zł – punkt 3 wyroku.

Marta Sawińska